Log in
inloggen bij Ruimte en Wonen
Hulp bij wachtwoord
Geen account?
shop word lid
Home / Content / Recensies

Recensies

De kiosk als boegbeeld van een stadscultuur

ma 10 mei 2021

Wie aan een kiosk denkt ziet vooral streetfood voor zich, geserveerd vanuit een, vrolijk vormgegeven uitgiftepunt of een foodtruck. Maar naast het voorzien in de behoefte aan loempia's, patat, cappuccino's en smoothies heeft de kiosk een belangrijke functie voor de stedelijke leefbaarheid, betogen de auteurs van het boek 'Kiosk in de stad'. Het is een essentieel onderdeel van het publieke domein. Het is de plek waar stedelingen elkaar ontmoeten en vluchtige contacten ontstaan. In sommige gevallen is het zelfs een ankerpunt in de buurt. De kiosk geeft het plein een centrum, maakt een stepping stone in de straat en biedt een aangename verpozing in het park.

De functie van de kiosk als publiek ankerpunt in de openbare ruimte is natuurlijk niet nieuw. Het boek geeft inzicht in de verschuivingen in de aard van de sociale interactie en architectonische inbedding door de jaren heen. Ook de manier hoe het gemeentelijk beleid omgaat met de ‘kleine vrijstaande verkoopinrichting in de openbare ruimte’ krijgt in iedere periode steeds een ander accent. Het is fascinerend om de veranderende functies, sociale praktijken, architectonische accenten en sociaal ruimtelijke beleidskaders in dit complete overzicht voorbij te zien trekken.
De eerste kiosken zijn onderdeel van de negentiende-eeuwse stadsvernieuwingsingrepen. In navolging van de Hausmanniaanse ingrepen in Parijs verschijnen groene boulevards en parken in de Nederlandse steden. Rotterdam krijgt met het plan Rose een uitgebreid wandelcircuit langs groen aangelegde singels. In verschillende andere steden worden de vestingwallen afgebroken en als wandelpark ingericht. Deze interventies zijn enerzijds onderdeel van een grootschalig stedelijk sanitatieprogramma, anderzijds zijn zij een ruimtelijk instrument om een nieuwe burgerlijke stadscultuur te faciliteren en vorm te geven.
In deze parkachtige context wordt de kiosk vormgegeven als folly of prieel. De architectuur zoekt aansluiting op de Turkse tuinencultuur en er ontstaan verschillende soorten exotische bouwwerken als Tartaarse tenten en theekoepels, met meerhoekige plattegronden en bekroond door oosterse dakvormen. Ze vormen een exotische aanvulling op de eclectische neo-stijlen van de omliggende buurten. De kiosken zijn in gebruik als muziektent of limonadiere voor de gegoede burgerij, of als verversingstent voor de gewone burger, aangezien het wandelpark voor alle lagen van de bevolking bedoeld is. 
In de loop van de twintigste eeuw wordt de kiosk onderdeel van de sociaal getinte gezondheidspolitiek van de stadsbestuurders en krijgt een functie als koffiehuis (als onderdeel van de drankbestrijding) of krantenkiosk (om de geletterdheid te stimuleren). Veel kiosken worden gesticht door particuliere ondernemingen, waaronder de nog steeds bekende Algemene Kiosk Onderneming (AKO). De vormgeving wordt in sommige steden onderdeel van stedenbouwkundig ensemble, zoals de bekende kiosk van Berlage op het Mercatorplein of de brugkiosken van Piet Kramer in Amsterdam. In andere steden wordt de vormgeving overgelaten aan de particuliere eigenaren en ontstaan verschillende soorten houten huisjes, die met luifels en terrassen een stuk van de openbare ruimte toe-eigenen. 
Niet alleen de vormgeving van de kiosk loopt in de twintigste eeuw steeds meer uiteen, ook stedenbouwkundig ontstaan er verschillen. Een blik op de verspreiding van de kiosken over  Amsterdam, Rotterdam en Den Haag levert een intrigerend beeld op. De Haagse koffiehuizen zijn gelijkelijk verspreid over de stad en liggen middenin de buurten. Ze hebben uitgebreide zitgelegenheid en functioneren als publiek ankerpunt in de buurt. In Amsterdam liggen de kiosken op knooppunten van verkeersaders en lijken een verbinding te hebben met het gemeentelijk vervoerssysteem en de stedeling in transit . Rotterdam laat een concentratie van kiosken in het stadscentrum zien, langs de Coolsingel en haaks daarop staande winkelstraten. Ze bedienen vooral het winkelend publiek en lijken onderdeel van de verlevendiging en festivalisering van het stadscentrum.
De elf ‘kioskportretten’ die verweven zijn door de lopende tekst illustreren dat er niet één soort kiosk bestaat. De kiosk kent een scala aan gebouwtjes, architectuur, assortiment en clientèle waardoor elke kiosk een eigen publieke functie krijgt. Deze is echter niet willekeurig, de specifieke vormgeving en spreiding over de stad laat zien dat de kiosk de manifestatie en het instrument is van een specifieke stadscultuur. Al met al valt er in dit boek veel te ontdekken voor gemeenten en uitbaters, maar ook voor buurtbewoners en wandelaars.

Besproken door Like Bijlsma

Kiosk in de stad
Jacques Beljaars en Thomas Rouw
Valiz
ISBN 978-94-92095-77-0

Reacties

Renda ©2024. All rights reserved.

Deze website maakt gebruik van cookies. Meer informatie AccepterenWeigeren