IITUDSCHRIFT VOORIIVOLKSHUISVESTINGORGAAN VAN HET NEDERLANDSCHINSTITUUT VOOR VOLKSHUISVESTINGEN DEN NATIONALEN WONINGRAAD1921 m 6 2^ JAARGANG JUNIUITGAVE: HOLLANOSCHE UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ ..AMSTERDAM'100.000DEURENper jaar kunnen wijieveren, zoodra onzespeciaal-deurenfabriekte Zaandam in aan-bouw, gereed is.Door deze massa-fabri-catie kunnen wij onzeHOLLANDDEURENtegen ongekend lageprijzen aanbieden.Hoiland-Deuren wor-den gemaakt van primagestoomd engedroogdvurenhoui Holiand-deuren wordenop keurgeleverd en met eenjaar garantie tegenschranken.Vraagt inlichtingen enprijzen aan:^HOLLANDSCHEDEURENFABRIEKC. BRUIJNZEEL&ZONEN^^ ZAANDAM ^^CABOTINE- - HOUTBEDERFWERENDE - -CREOSOOTOLIEVERF en BEITSin alie standhoudende diepe kieurenhet eerste en eenige goede levertDe Fa. BUDDING I Co.AMSTERDAM. -- Telefoon 3287 Zuid.Corneiis Trooststraat 59.WONINGBOUW H.H. Architectcn en AanncmersBET ON DORPELS - TOH - PSLEH PUnEII - VOIGEIIS TEEKEHIIIGfiima L. J. J. Donswijk & Zn. - BEIOmiEK eElRIII IIPELDOORIHand- enI Vorm.HOLLE DAKPANNEN ^JZiGEPERSTE VLOERTEGELS en RIINSTEENDRIELINGENTo? elk kwantum leverbaar Speciaal voor den groot-WoningbouwLevering op sfrengste keur per schip en per spoorFirma J. BRUNT & CO. Tel. mterc. No. 7Prima Roodeen BlauweHolte Dakpannenuit voorraad leverbaar.StoomdakpannenfabriekeB;De Nijverheid enHet Blaawe HekFirma B. VAN WiJKiZOOMTelefoon 81 WOERDEN.i N.V. Beton MaatschappijI voorheen P. BOURDREZillaiicUM33 ]i\im \e&eae @ QaaasaaaaaaaaaaaaFabriek JE BINCKl" - Id. H. mVAN OMMEREN & 02.PAUWSTRAAT - ARNHEM - TEL. 800SDieqel-, Vensterglas, Verfwaren, Geslepen glas,_ _ zoowel blank als verzilverdSpeciaal voor meubelmaicers en carosserie-fabrikanienHANDEL IN FIJNE HOUTSOORTEN EN MACHINALE HOUTBEWERKING -- VRAAGT PRIJS VAN===== DEKTREDEN, DREMPELSTUKKEN, LEUNINGEN, STIJLEN, ENZ. --H. ]. M. S Ho. Hies V. tat m - leL Ii2eA. BOS W. AZN.ROTTERDAMLombardstraat 3--5--9--11- -13-15GLASVERZEKERINGDRAAD EN GERIBD GLAS VOOR DAKBEDEKKINGSCHETSEN VOOR GLAS IN LOOD WORDEN GRATISVERSTREKT -- ALBUMS VOORfGEfiTST GLASWORDEN FRANCO TER IN^AGE GEZONDENliiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiii^PARKETVLOERENKEIZERSGRACHT 409 - TELEFOON C. 4065SPECIALITEIT IN lo Mm. VISCHGRAAT-PARKET a ?, 11.50 PER VIERK. METERAKERSTRAAT 95 - TELEFOON No. 417Levert alle bouwmaterialeii tegen sclierp concurreerende priizen.Heerengracht 380-382Amsterdam Telef. N. 5347!r- en llzerwarepvoor iedere brancheMASSING & BROEKHOFROZENGRACHT189-195 Tel. N. 8659AMSTERDAMMEUBELSTOFFEERDERIJSPECIALE INRICHTING VOOR HETMAKEN EN STOPFEEREN VAN ZITMEU-BELEN, NAAR TEEKENING EN E I G E NONTWERPCLUBFAUTEUILS EN CHESTER-FIELDS IN KATOEN VOORRADIGANTOON GELDENSNijmegenSTEENFABRIKANTBelgiscbe SteeoenWaalsteenenBasaltine-TegeisBESCHIKBAARi1NTF.PIEUR RIOOLBUIZENFABRIEKRQNPP ^H OY#.LE^nfi wwk fi ^w % .^PNEUMATISCHE STAMPINRICHTINGTROTTOIR TEGELSs EN BANDEN'N. V. Vigorose'Cement IndustrieDE METEOOR - RHEDEN (G)TELEFOON 205 -- EIGEN SPOORAANSLUITINGSEPTIC-TANKS OP ONS FABRIEKSTERREINLVerwijdering vanFAECALIEN en MENAGEWATERdirect jqit de rioleti |s ^lieen afdoende enhygieniscli npogelijk dpqr toepassing ppzpr,,SEPTIC-TANKS"Onze Nocrd-Hoiland Basaltine Tegels\x'orden vervaardigd van de allerbeste grondstoffen= ondcr ZEER HOOGEN HYDRAULISCHEN DRUK =VRAAGT INLICHTINGEN EN PRIJZENM aatschappij Betonwerk Noord-HollandTelcf. 1532 = WORMERVEER = Tclcf. 1532^iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimtiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiii*I Irp H. J, 2SlfUQERHOEII Aannemer van |I LaanSvanMeerdervoort65.Tel. H.2Q72 Gewapeild |I - 'sr^gravenhage - Betonwcrken |iiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiinniiiMiiiMiiiiniiiiif:m. m ik w^m. ^ i^ i-^ -- ^ SCHOORSTEENM ANTELS-BEKLEEDI NGENIvl A R Ivl E R E N STEENHOUWWERKEN IN ALLE NATUURSTEEN-SOORTENFabr. v. Mariafrw^rken - SfeephPMW^rii Fa. J, G. DEJ^I^fR. HUrYSRSWM Ttf. 130t( W. PtEK VLAMOVEN STRAAT-EN METSELKLiNKERSm DRIELINGFQRM^AT Mm mALPHEN % RUNBESCHIKBAARMAANDBLAD 2E JAARGANG N^- 6 15 JUNI 1021TIJDSCHRIFT VOOR VOLKSHUISVESTINQORGAAN VAN HET NEDERLANDSCH INSTITUUT VOORVOLKSHUISVESTINQ EN VAN DEN NATIONALEN WONINGRAADREDACTIE VOOR HET INSTITUUTK. P. C. DE BAZEL, H. P. J. BLOEMERS,J. DouwES JR., 1R. J. H. FABER, MR.D. HuDiG, IR. P. BARKER SCHUT, IR.J. M. A. ZOETMULDERVASTE MEDEWERKERS : J. W. BOSSENBROEK,G. A. M. DE BRUYN, IR. A. KEPPLER, MR.J. KRUSEMAN, IR. A. M. KUYSTEN, JHR.A. H. OP TEN NOORT, JAN STUYT,M. VRIJENHOEK, L. VAN DER WAL, D.E. WENTINKADRES DER REDACTIEEN ADMINISTRATIE ENSECRETARIAAT VAN HETINSTITUUTWAAG, NIEUWMARKT - AMSTERDAMADVERTENTIESSARPHATISTRAAT 36 - AMSTERDAMABONNEMENTSPRIJS. f 8.--DE LEDEN VAN HET NEDERLANDSCH INSTITUUTVOOR VOLKSHUISVESTING (LIDMAATSCHAPVOOR PHYSIEKE LEDEN f 7.50) ONTVANGENHET BLAD KOSTELOOSLOSSE NUMMERS f 1.50IN H O U D: NED. INSTITUUT VOOR VOLKSHUISVESTING: De Nieuwe Regeeringspolitiek door B. -Officieele Mededeelingen - Een rondgang in het Eerste Rotterdamsche Tuindorp door Ir? M. J. GranpreMoliere - Siedlungen rond Berlijn I door Mr. B. H. Vos - De Arbeidsmarkt in het Bouwbedrijf II doorW. F. Detiger - Is het wenschelijk om in de bouwverordeningen 00k bepalingen op te nemen omtrentinrichting van stallen^' door Ir. A. M. Kuysten - Het totaal aantal bouwvakarbeiders in Nederland doorIr. P. Bakker Schut - De premiebouw door H. - De Rekensom door H. - Binnenland - Buitenland -Overzicht van Tijdschriften - Wetten, Koninklijke Besluiten, enz.NATIONALE WONINGRAAD: i Juni 1921 - Jaarvergadering - Verzoek aah de leden - De vergaderingmet de Middenstandsbouwvereenigingen - Handelsregister en bouwvereenigingen, door Mr, Joh. M. Jolles -Het Woningbesluit door H.DE NIEUWE REGEERINGSPOLITIEKDe circulaire van den Minister van Arbeid vanI Juni j.l., vs^elke op een andere plaats in dit nummervan ons tijdschrift staat afgedrukt en beoogt dein de laatsle jaren door de Regeering gevoerdewon^ngpolitiek, althans voorloopig, af te breken,kan een staatsstuk b.ijken te zijn van ongekendebeteekenis.De Minister schat in dit stuk de woningbehoeftebelangrijk lager, dan door de schrijvers over hetvraagstuk der Volkshuisvesting in de laatste jarenis gedaan en durft de verantwoordeajkheid teaanvaarden om op grond van die raming en vanzijn schatting der tegenwoordige wonmgproductie,,voorshands" van verdere steunverleening af tezien en de Woningwet, wat het verleenen van voor-schotten en bijdragen betreft, practisch voorloopigbuiten werking te stellen.De beantwoording van de talrijke vragen, welkedeze circulaire doet rijzen, brengt een voUedigebeoordeeling van de in den laatsten tijd gevolgdewoningpolitiek met zich.In verband met den omvangvan de verantwoordelijkheid, welke de Regeeringdoor deze circulaire op zich heeft genomen, wen-schen wij ons standpunt met groote voorzichtigheidte bepalen en hiertoe eerst over te gaan, wanneerin ons Instituut zal beraadslaagd zijn over de thanseensklaps aan de orde gekomen vragen, waarvan debeteekenis niet zonder nauwgezette studie is teoverzien. B.OFFICIEELE MEDEDEELINGENVan 31 Mei - 3 Juni bezocht een delegatie van14 personen, waaronder een tien-tal architecten,van het Office Public des Habitations k bon marchedu Departement de la Seine te Parijs, een bezoekaan ons land om kennis te nemen van hetgeen op't gebied der volkshuisvesting in de laatste jarenin ons land is geschied. In overleg met ons Insti-tuut werd een programma voor dit bezoek opge-maakt.De gemeentebesturen te Arnhem, Amsterdam,'s Gravenhage en Rotterdam zorgden voor eenofficieele ontvangst dezer delegatie en met wel-158 OFFICIEELE MEDEDEELINGEN - ARTIKELENwillende medewerking werden in deze plaatsen debelangrijkste woningcomplexen in oogenschouwgenomen.De heeren Stork te Hengelo ontvingen de dele-gatie ter bezichtiging van ,/t Lansink".De Commissie voor Stedebouw uit het Neder-landsch Instituut voor Volkshuisvesting werd3 Juni j.l. door den Voor^itter van ons Instituutgeinstalleerd.De^e Commissie bestaat uit de leden : Ir. P.Bakker Schut, Dr. H. P. Berlage, H. P. J. Bloemers,Jos. Th. Cuypers, Mr. J. P. Fockema Andreae,Ir. M. J. Granpre Moliere, Mr. D. Hudig,J. A. Pauw, Ir. D. F. Slothouwer. Tot Voorzitteren Secreteris dezer Commissie werden door devergadering resp. de Heeren Ir. M. J. GranpreMoliere en Mr. D. Hudig aangewezen.De Commissie is voornemens een serie mono-grafieen over Stedebouw te bewerken, terwijl voortsin het Tijdschrift meer aandacht aan het vraagstukvan den stedebouw zal worden gewijd dan tot nutoe het geval was.Als een harer eerste werkzaamheden heeft deCommissie in de pers de aandacht gevestigd opeen bedreiging van het stedeschoon van Delft,in een artikel opgenomen onder Binnenland.De Heer J, Douwes Jr. is als lid tot onzeredactie toegetreden.Als uitgaven van ons Instituut zijn verschenenbij de firma H. D. Tjeenk Willink & Zoon teHaarlem :XI. Kort Verslag van de vergadering, gehoudenop 26 Februari 1921 te Amsterdam i/z hetAlbum Prijs / 0.50XII. Praeadviezen van de Heeren :Prof. Mr. Dr. A. van Gijn, Dr. J. A. Neder-bragt en J. v. d. Tempel, over de vraag:,,Moet het tegenwoordig stelsel van bijdragenongewijzigd worden voortgezet ? Zoo neen,welke regeling moet daarvoor in de plaats, treden?" Prijs / 1.50SERIE MONOGRAFIEENI. Arbeidershuisvesting in de mijnstreek doorIr. A. E. Dinger. Prijs / 0.75Van de uitgaven van ons Instituut is nummerI verkrijgbaar bij de N. V. Ontwikkeling, Paleis-straat, Arhsterdam ; de nummers 2-10 bij de firmaJ. H. de Bussy, Rokin, Amsterdam; de nummers11-12 en de Serie Monografieen bij de firmaH. D. Tjeenk Willink & Zoon te Haarlem, bijwelke firma ook alle volgende uitgaven van hetInstituut zuUen verschijnen.EEN RONDGANG IN HET EERSTEROTTERDAMSCHE TUINDORPIIRotterdam is in de laatste 30 jaar snel uitge-groeid ; het geeft meer dan een andere stad hetbeeld van de geestes-gesteldheid van het tijdvakachter ons, datgene wat een dogmatisch vertrouwenin de welvaart, de spaarzaamheid en de arbeid vaneen stad kunnen maken ; alles wat tot persoonlijkgemak of ontspanning mocht worden verlangd, werdniet alleen overbodig bevonden, maar ook onge-wenscht, omdat het de aandacht-afleidde naar eenverkeerde richting, afbreuk deed aan de waardigheidvan een tot doel geworden taak; door een voort-durende gespannenheid op het direct nuttige, ont-stond die zoo typische, eenigszins vijandige ach-terdocht tegenover wat zich als verkwikkend, mildof aangenaam voordeed, en bij de voorkomendevraagstukken werd die oplossing gezocht, waarbijde menschelijke overwegingen zoo ver mogelijk terzijde bleven. d.w.z. de meest vreugdelooze en eng-hartige, zelfs daar waar deze zich klaarblijkelijk alsde minst voordeelige deden kennen.De tuindorp-beweging in Rotterdam heeft tegendezen stroom moeten oproeien en ze kon eerstwerkelijkheid worden, toen de economische voor-deelen niet meer konden worden ontkend ; hetEerste Rotterdamsche Tuindorp was aanvankelijkniet zoozeer een overwinning van een jongen geestals wel van het oude geld. Het waren somberebeschouwingen over verhooging van huurprijzen,te groote uitgestrektheid, onmogelijke consequen-ties ten aanzien van verkeer, leidingen, verzorging,enz., waarmee eerst de open laagbouw werd be-streden ; er is wel een eigenaardige tegenspraakgelegen in de hardnekkigheid, waarmee de mas-sieve bouw in eindeloos gelid tot een economischenoodzaak werd verklaard en het feit, dat overal,waar de nood werkelijk nijpend werd bevonden,tot lagen bouw werd overgegaan. Er is hierin wedereen aanwijzing gelegen, hoe alle economische be-schouwingen ten slotte in vooropgezette meeningenof gevoels-argumenten wortelen ; naarmate de eco-nomische beschouwingen tot bedenkelijker ge-volgtrekkingen voeren, is er ook minder moed enminder initiatief te verwachten en het moet veiligerzijn, om zich openlijk te richten naar het compasvan een persoonlijke overtuiging, dan naar econo-mische beschouwingen, die haast onvermijdelijkvermomde uitingen van zwakheid en twijfelzuchtzijn, in zooverre ze niet op onomstootelijke gegevenssteunen.De overtuiging is een beter bestuurster dande vrees ; niet alleen omdat ze scherper ziet, maarook omdat ze de omstandigheden dwingt; hetEerste Rotterdamsche Tuindorp heeft dit opnieuwbewezen en het geheim van het welslagen is ookARTIKELEN159&o?o.33HwJ3 u9>W3(At^c ARTIKELENJSI r.*??';i - ivx^-s/tao---- - ~ - --...^./yf !cf.'.:h'^:i: L^-A^ JDL\__ iliiilii04 3,00- -4- JOC - -4" y^O ?* iC^Mf-- tc3s:l--- f^^^/rx-KX-jrojcrkax - P*?B.srj?f^^^-K^-x:oK- ,'i2Lc%rT'i*Ec::*V3s,2r -Ajh. 2. V(in hoofd^ak gelegcn in den durf en den breedenaanpak.Men is dan begonnen met op den linker oeverbp ruime schaal grond te koopen buiten het spe-culatie-gebied; dit was niet moeilijk, omdataan deze zijde het bouwen destijds niet vlotteen men dus niet al te ver behoefde te zoeken;nu reeds is het Tuindorp stippelsgewijs aan hetbebouwde stads-gebied verbonden en binnenkortzal het daarvan deel uitmaken.Vooraf had men zich verzekerd, dat de bodem-gesteldheid in deze omgeving lagen en 00k zelfsmiddel-hoogen bouw toeliet, en nadat van de ge-meente medewerking was verkregen om zonderophooging en met geringe straat-verharding tebouwen, was er zekerheid, dat hier goede bouwgrondvoor matigen prijs zou zijn te ontsluiten.ABTIKELEN i6ijv- r^ JE. ?, It / T K - tt o r r ji It B ^ A^r / f JK - v v x in*tr'fJKM,XJv.Illllllllliliillrtfliiiiiliiliiiir"loo - - i - Sjio,?-^- 9.00- - --\. -^.oo- i^x.ooff-/rrx^j-fiXiJiJn>-iyiifiiiiiiiiiiii-4 :x^'. at iSS^:^fielenHet is begrijpelijk, dat het aanvankelijk het Be-stuur van het Tuindorp niet helder voor oogenstond, hoe deze wijk er zou uitzien en hoe dezezich, in verder stadium, als een passend deel in delinker uitbreiding zou ontwikkelen; voorop stond,dat men door den bouw van eengezins-huizentot een bekoorlijke wijk vereenigd een voorbeeldwilde geven : de naam ,,Tuindorp" wijst er op, datmen gedacht heeft aan een ruimen bouw, losvan het stadsgeheel. De drang der omstandigheden,die door den intredenden oorlog nog verscherptwerd, heeft ertoe geleid, dat men voor het ideale hetbereikbare in de plaats moest stellen en dat washier het allereenvoudigste; wat eruit gegroeid is,is eigenlijk het resultaat van wat de eischen vanspaarzaamheid en goede bewoonbaarheid voor-schreven : een tuindorp is het niet geworden endat 20U ook verkeerd zijn geweest; de thans ge-l62 ARTIKELEN^T=t^"^^^^--STB ^lEu.-^v-'E^K''ir^^a:=}^^_jia?J|C3-_ (srai--ig-j|j irs.^--a~|rTl--II^aF=!TI--J!==!_Afb. 3. Woningtype Astichte wijk biedt inderdaad gelegenheid om, zondergeweldpleging, zich harmonisch in het uitbrei-dings-gebied te voegen ; een tuindorp zou altijdeen vreemd element zijn gebleven.Wellicht 2;al men opmerken, dat het karaktertoch nog te idyllisch is geworden om zich bij hetbestaande Rotterdam van ongezochte, eenigszinskoele grootheid aan te passen ; dit is ten deelejuist, doch men vergete niet, dat de aansluitingaan het hoofdwegen-net nog niet is tot stand ge-komen, waardoor de monumentale accenten nogontbreken en het bouw-complex wat onbestemd inde ruimte vervloeit. Daar komt nog een andereomstandigheid bij : de zuinigheid dwong ertoe, omalle verhardingen, stoepen, muren en alles wat-stevigte voor het oog geeft, zooveel mogehjk tebeperken en de armoede met het dekkleed der natuurte bemantelen ; wanneer men de onderhoudskostenmeetelt, 5;ullen hagen en gras het niet ahijd inspaarzaamheid winnen, maar het ging nu in deeerste plaats om het beperken van de eerste uit-gaven ; en laat ik er bijvoegen, dat een overvloedigevegetatie meer beantwoordde aan het gevoel vanbuiten wonen, wat zoowel de bestuurderen als debewoners in deze buurtschap nu eenmaal gaarnewilden zien, terwijl een koeler behandehng en eenruimer verharding een zekere onvriendehjkheidzouden medebrengen, zoolang het geboomte nogniet was opgeschoten.Het Tuindorp telt thans, alle in uitvoering envoorbereiding zijnde huizen meegerekend, rond3.000 woningen ; daaraan wordt door verschillendearchitectenbureaus gewerkt; de afzonderlijke wijkenkrijgen daardoor een afwisselend, zij het ook, doorwederzijds beinvloeden, niet te verschillend ka-rakter. Er is uiteraard eenig verschil in opvattingen daarom wil ik erop wijzen, dat de hier volgendebeschouwingen in hoofdzaak betrekking hebben opARTIKELEN 163,^^^ =3Ly^ ^otr^O o^^(^ t^ pM (MM M VCMoMMU3SJ3AIQoin MOO *w\r~Mvo ovt^>o o\^ ooMPAMt^r^ooTj- in M t^oo *(? in
Reacties