20 2016/04-05 S+ROThemaVrij!Roep om regieLex de Savornin LohmanNatuur en milieufederatie Noord-Hollandlex@mnh.nlAnna HerwegNatuurmonumentenA.Herweg@Natuurmonumenten.nlDe betrokkenheid van mensen bijhet landschap is dagelijks zichtbaar.Inwoners van Schagen lieten hungemeentebestuur afzien van een ver-gevorderd plan voor strandvilla's. Eenbewonersvereniging uit Petten troknaar de Raad van State om de bouwvan strandpaviljoens aan te vechten.En in de `Bescherm de Kust'-coalitie1geven meer dan 100.000 mensen hunstem voor behoud van het prachtigekustlandschap.Landschap en natuur zijn een algemeenbelang, iets dat ons allemaal aangaat.Daarom is het zo belangrijk dat erbeleid is dat op een goede manier totstand komt, waarbij alle belangen inzijn meegenomen. Het is de verant-woordelijkheid van overheden om opzowel nationaal, provinciaal als lokaalniveau beleid te ontwikkelen, dat goedafgewogen is en vanuit het algemeenbelang redeneert.Bij de discussie en in de belangenafwe-ging over de inrichting van ons land-schap lijkt er vaak een tegenstellingtussen economie en ecologie. Die hoefter niet te zijn. Natuur- en milieuorgani-saties pleiten wel, net als burgers, voorhet behoud van landschappen en na-tuurwaarden, maar dat staat niet perse gelijk aan een pleidooi tegen recre-atie. Natuur is er ook om van te genie-ten, en om in te recre?ren. Tegelijkertijdechter, als er te vaak wordt gekozenvoor een al te grote focus op recreatie,blijft er op het laatst niets over om vante genieten. Waar zouden we naartoemoeten? Zowel het behoud van land-schap en natuur, als het stimuleren vanduurzame recreatie moet dus terugko-men in ruimtelijkeordeningsbeleid.Gemiste kans inomgevingsvisie?Het Rijk heeft het beleid op het gebiedvan landschap en natuur grotendeelsnaar de lagere overheden gedele-geerd. Zij gaan over de inrichting vande leefomgeving, zowel in de stad alsdaarbuiten. De rol van het Rijk wordthierin steeds kleiner, terwijl de uniekeNederlandse kuststrook een geheel is.Landschap en natuur zijn niet alleeneen lokaal belang, ook van nationaalbelang. De kust van Bergen is ook be-langrijk voor iemand uit Haaksbergen,en tegelijkertijd moet iemand uit Vlis-singen kunnen blijven genieten van deUtrechtse Heuvelrug.Het kan geen geheim zijn dat we onszorgen maken over het behoud vannatuur en landschap als op lokaalniveau, niet bijgestuurd door provin-cies, specifieke economische belan-gen zwaarder gaan wegen dan hetalgemene belang. Terwijl het zo mooizou zijn als gemeenten, samen met deverblijfs- en recreatieve sector van le-lijke plekken iets moois maken, in plaatsvan de mooiste plekjes op te soupe-ren. Dan gooi je de kip met de goudeneieren weg. De uitdaging ligt juist inhet vergroten van het recreatieaan-bod: wandelaars, fietsers, paardrijders,kano?rs zijn in natuurgebieden vanharte welkom, maar de uitdaging is omin ons land nog veel meer aantrekkelijkelandschappen te maken voor mens ennatuur. Dan slaan we twee vliegen ineen klap: ten eerste meer biodiversi-teit en ten tweede meer ruimte voormensen om te genieten van mooielandschappen.Waar recreatie en natuur nu helaas weltegenover elkaar staan, is hoe we metonze kust omgaan. Natuurmonumentenheeft een inventarisatie uit laten voe-ren naar vastgoed dat de voorbije driejaar ontwikkeld is aan de Nederlandsekust, en vastgoed dat de komendedrie jaar gerealiseerd zal worden. Hetrapport benadrukt de noodzaak voorgoede en bindende afspraken voorde gehele kust. Natuurmonumentenconcludeert aan de hand van dit rap-port, dat afstemming niet alleen aangemeenten en provincies kan wordenovergelaten. Het onderzoek illustreerthet belang van een goed kader voorrecreatieve bebouwing, want andersdreigt een situatie waarin afwegingenover de ontwikkeling van vastgoeduitsluitend op gemeentelijk niveaugemaakt worden op basis van een puurlokale belangenafweging. Zonder vol-doende recht te doen aan het brederebelang van behoud van de natuur- enlandschapswaarden van de Neder-landse zeekust als geheel. Daarom ishet goed regelen van de decentralisatieop het gebied van ruimtelijke orde-ning essentieel. Dat is iets anders danhet terugdraaien van decentralisatie:het gaat om een kader van afsprakenwaarbinnen gemeenten hun eigenafwegingen kunnen maken. Voor watbetreft kustbebouwing zijn vooral deprovincies aan zet.Provincies aan zetProvincies zijn onmisbaar bij het ont-wikkelen van een samenhangend beleidvoor de kust, de binnenduinrand en hetaangrenzend gebied, over gemeente-grenzen heen. Dat is een natuurlijkeRoep om regieNatuur kan zonder recreatie, maar recreatie niet zonder natuurS+RO 2016/04-05 21ThemaVrij!Roep om regieopgave voor de provincie als midden-bestuur in de ruimtelijke ordening enals uitvoerder van de natuurbescher-mingswetgeving. Maar vooral ook eenkans om een herkenbare rol te pakken,nu burgers zo massaal in beweging zijngekomen uit bezorgdheid over de drei-gende verstening van de Nederlandsekustlandschappen.De provincie Zuid-Holland heeft diekans gegrepen door gedeeltes van destrandzone aanvullend aan te wijzenals te beschermen onderdelen van hetNationaal Natuurnetwerk Nederland(NNN). Een logische stap, die door an-dere provincies ook gezet zou moetenworden, want het is niet in te zienwaarom de strandzone daar tot nu toecategorisch van was uitgesloten.In Noord-Holland is de provincie bezigmet een beleidskader voor natuur enrecreatie in de kustzone. Mede omdatgebleken is dat gemeentes ieder voorzich bezig zijn met het faciliteren vanplannen voor recreatiewoningen inde strandzone. In een project van deNatuur- en milieufederatie Noord-Holland kwam naar voren, dat het ookontbreekt aan procedurele afstemmingtussen gemeente, provincie en water-schap bij het behandelen van bouwini-tiatieven. Hierin zijn nog grote stappente zetten.Om die stappen te kunnen zetten ishet Kustpact belangrijk. De inzet vanNatuurmonumenten namens de coalitie`Bescherm de Kust!' in de onderhan-delingen hierover, is om terughoudendom te gaan met bouwplannen op deNederlandse stranden en duinen.Daarom moet een goed kustpact bredeafspraken bevatten over landschap-pen en gebieden waar bebouwing isuitgesloten, en waar bebouwing ondervoorwaarden is toegestaan. Zodat detegenstelling tussen recreatie en na-tuur, die we hierboven noemden, er niethoeft te zijn.Provincies kunnen gemeentes bij deles houden voor de uitvoering vande, landelijke en/of provinciale, lad-der duurzame verstedelijking ? metname wat betreft behoeftebepalingop regionaal niveau. Die lijkt nu nogeen dode letter bij het behandelen vanbouwinitiatieven. Te overwegen is ookeen salderingsregeling, waarbij nieuwecapaciteit wordt gekoppeld aan deafbouw van bestaande, overtollige ofverouderde bebouwing.Kustzone en binnenduinrandDe kustzone kan niet los worden gezienvan de binnenduinrand en aangren-zende polders. De binnenduinrand ismaar voor een deel aangewezen alsNatura 2000-gebied of Nationaal Na-tuurnetwerk Nederland. Nu aanwijzingals Natura 2000-gebied aan strikteEuropese regels is gebonden, is eenaanvullende aanwijzing als NNN eenmogelijkheid om ook de binnenduinrandte beschermen. Ook het Rijk zou dit opkunnen pakken, naar analogie van debeschermende regelgeving voor hetWaddengebied en de IJsselmeerzone.Uitvoering natuurbeschermingswetgevingToetsing aan Natura 2000-waardenlevert bij de behandeling van apartebouwplannen nauwelijks iets op, omdathet cumulatiecriterium in de praktijkzeer beperkt wordt uitgelegd: alleen algoedgekeurde, maar nog niet uitge-voerde bouwplannen worden meege-nomen. Ook de toetsing van het effectvan strandbebouwing op verstuivingwordt nog onvoldoende opgepakt,evenals effecten op door de Flora enfaunawet beschermde soorten. Via eenaangescherpte uitvoeringspraktijk,en/of door hiervoor beleidsregels afte kondigen, zou de provincie haar rolals uitvoerder van de natuurbescher-mingswetgeving in het kustgebied metmeer prioriteit kunnen oppakken.Bovenlokale regieen visie nodigBescherming van recreatieve- ennatuurwaarden in grotere, ruimtelijksamenhangende gebieden kan nietgeheel en al aan het lokale niveauworden overgelaten. Het is aan Rijk enprovincie om een kader te bieden voorde besluiten over bouwprojecten dieuiteindelijk door gemeentes wordengenomen. Niet alleen als het gaat omde kust, ook als het gaat om de HogeVeluwe, of de Waddenzee. Dat is in onsaller belang, want zonder recreatiekunnen mensen natuur niet beleven. Endie beleving is afhankelijk van toegangtot natuurgebieden, en dus: van recre-atie. Er zit een gedeeld belang in goederuimtelijke ordening, waarin natuur,landschap en recreatie allemaal eenplek hebben. Natuur kan zonder recre-atie, maar recreatie niet zonder natuur.Uiteindelijk behouden we onze uniekeNederlandse landschappen alleen alsprovincies en gemeenten ? maar ooknatuurorganisaties ? hun verantwoor-delijkheid nemen. Noten1 De coalitie Bescherm de Kust! iseen samenwerkingsverband vanNatuurmonumenten, Natuur enMilieufederatie Zuid-Holland, ZMf, HetZeeuwse Landschap, Zuid-HollandsLandschap, Stichting Duinbehoud, WereldNatuur Fonds, De Waddenvereniging,LandschappenNL, Landschap Noord-Holland, Vogelbescherming, VerenigingKust & Zee, Stichting De Noordzee,Natuur en Milieufederatie Noord-Holland, Milieufederatie Friesland enErfgoedvereniging Heemschut.Anna Herweg is Senoir Medewerker Pu-blic Affairs bij Natuurmonumenten.Lex de Savornin Lohman is jurist bij Na-tuur en milieufederatie Noord-Holland.