In dit nummer: ApeldoornStedehouwkundige beschouwingenVolkshuisvestingsproblemenStedebouwHerorientering van het dorpSummaryjuli/augustus 1962Uitgave van hetNederlands Instituut voorVolkshuisvesting en Stedebouw718stedebouw & volkshuisvestingKOENE TEGELS^M^Jk^Tclefoon 778566WAND- en VLOERTEGELSMOZAIEKonverglaasdverglaasdglasMARMER-TEGELSNATUURSTEENVorstvrij materiaalin tegels en strippenPLASTIC-VLOERENAANNEMINGSBEDRIJFErven J. F. P. Jansen II.Y.NIEUW-VENNEP - Telefoon 02546-541Burger- enUtiliteitsbouwBetonbouwMomenleel in uitvoeringin Amsterdam:Hervormd Lyceum,Electrotechnische School,Hogere Zeevaartschool,Coffexfabriek,324 Airey Systeemwoningen.ModerneLIFTENNEDERLANDSFABRIKAATSTARLIFTVoorburg - tel. 865450 (070)BOUW-KREDIETEN+?N.V. DE RENTEKASZoutmanstraat 42's-GRAVENHAGETelefoon 070 - 333860... hier en daar en overalgewapend beton vanNederlands hoogovencementENGI-HOFANORM en GEMIJHOOGOVENC6MENTENCIHOFANORM50 kg\y/CEHUV:; mmmn HOIIANBNIET BIJ TOEVAL is het verbruik vanNederlands hoogovencement in 25 jarenverTIENvoudigd. Het Nederlandse iioogoven-cement beiioort tot de allerbeste cementendie er ter v\/ereld te ijiyDIENST DER PUBLiEKE WERKEN AMSTERDAMBij de Ontwerpsector van de afdelingSTADSONTWIKKELINGkan worden geplaatst eenONTWERPERdie zal worden ingeschakeld bij de behandeling van destedebouwkundige aspecten van de recreatie en de ste-delijke groenvoorziening.Bij gebleken geschiktheid ligt het in de bedoeling omdeze medewerker -- binnen het vereiste teamverband --na enige jaren een functie te doen innemen, welke eenruime mate van zelfstandigiheid inhoudt.Het bezit van het diploma van de hogere opieiding tuin-architectuur of een daaraan gelijkwaardige opieiding isvereist.Bang en salaris, afhankelijk van opieiding, ervaring enleeftijd, nader overeen te komen.Salarisgrenzen van f. 465,-- tot f. 840,-- per maand, exclu-sief een vakantietoelage van 4%.Vergoeding van pension-, reis- en verhuiskosten volgensde gemeentelijke regeling.Sollicitaties onder no. D 636 in te zenden bij de Directeurder Gem. Personeelsvoorziening, Sarphatistraat 92, Am-sterdam-C.Bij het bureau VVoonteclmiseli Onderzoekvan de Dienst van Volkshuisvesting kan eensocioloogofsociaal psycholoog(mnl. of vrl.)worden geplaatst, wiens taak zal bestaan uithet adviseren van de directie t.a.v. het beleidover de woningbouw. Deze adviezen zullengefundeerd moeten zijn zowel op onderzoekvan het wonen In zijn ruimste betekenis alsop praktisch Inzicht, gevormd door contactenmet op dit terrein werkzaam zijnde instanties.Het salaris, dat maximaal f 13.734,- per jaarbedraagt (exclusief de huurcompensatie van4% en de vakantietoeslag) is afhankelijk vanleeftijd en ervaring.Salarisverhoging per 1 januari 1963 in voor-taereiding.De Verplaatslngskostenregeling is van toe-passing.Sollicitaties binnen 14 dagen te zenden aan dechef van het bureau Personeelvoorziening,kamer 331, stadhuis, Rotterdam, onder no. 548.Op middelgroot bureau voor Ardhitectuur en Stedebouwnabij Amsterdam is plaats voor een:Chef van de stedebouwkundige afdelingHiervoor komt in aanmerking een Ingenieur met diplomab.i. Delft of iemand met een daaraan gelijk te stellendiplomaa.Grondige practische ervaring is vereist. Voor een le krachtbiedt deze functie gunstige perspectieven, waaronder t.z.t.de mogeiijkheid tot het aangaan van een maatsdhap.Eigenhandig -- niat met ballpoint -- gesdhreven sollici-taties met uitvoerige inlichtingen betreffende opieiding,practische ervaring en levensloop worden gaarne verwachtonder No. 3743 bij de adm. van ,,Stedebouw en Volkshuis-vesting", Keizersgr. 188, Amsterdam-C.HOUT + TRIPLEX + BOARDHouthandel,,DE ZAEN's-GRAVENHAGENewtonstraat 371 - Telefoon 39 8216Witte de Withstraat 30 - Telefoon 32 57 0899DOOR EEN ADVERTENTIE IN DIT TIJDSCHRIFTverwerft Uw zaak in geheel Nederland bekend-heid bij:Architecten,Ingenieursbureaux,Woningbouwverenigingen,Gemeentebesturen,Gemeentelijke diensten van Openbare Werken,Bureaux v. Bouw- en Woningtoezicht e.d.Provinciale Besturen,Prov. Streekplannendiensten, enz.Raadpleeg onzeadvertentierubriekals U een aanvraagof een bestellinghebt te doen! In dekolommen van dittijdschrift vindt Uaanbiedingen vantalrijke vooraan-staande leveranciersop het gebied vande bouwvakken.HET IS UW BELANGom bij nieuwbouw enhersteUlngswerkPUDLOvoor te schrijven.Wordt reeds 44 jaar inNederland toegepast bijwaterdicht werk.RAMONDT & Co's-GravenhageKoniniginnegradhit 140TeileJooii 070-632568s&vUitgave van hetNederlands Instkuut voorVolkshuisvesting en StedebouwMaandhladjuli-augustus 196243e jaargang no. 7/8Redactie:Mevrouw Prof. C. W. VisserMe']. R. HartstraProf. C. van EesterenMr. C. A. van GorcumH. ]. A. Hovens GreveProf. Mr. A. KleijnDrs. R. KokIr. P. K. van MeursProf. Dr. S. O. van PoeljeMr. Ir. M. M. van PraagW. ScheerensDrs. W. ]. ValkenburgDrs. H. V. d. WeijdeIr. W. WissingAdres voor Redactie en Abonnementen:Lange Voorhout 19, 's-GravenhageTelefoon 184225Advertenties:Keizersgracht 188, Amsterdam-C.Postgiro nummer 113028Telefoon 249128Dit nummeris grotendeeh gevuld met artikelen en afbeeldingen over Apeldoorn. De arti-kelen beantwoorden aan de drie inleidingen, die in de vergadering van hetInstituut op 21 mei l.l. alduar zijn gehouden, ter voorbereiding van de excursie.De lezer zal hier vele problemen van algemene aard tegenkomen in een plaat-selijk kader, dat gekenmerkt is door een snelle groei, een verandering vankarakter, de aanmezigheid van dorpse elementen in een verstedelijkend geheel,door grote ruimte en grote mogelijkheden, door gevoelig natuurschoon en dedreigende verstoring daarvan. Het is de bedoeling van de artikelen te tonenwat het gemeentebestuur en zijn adviseurs getracht hebben en nog trachten dooreen goed overwogen hiding uit dit alles te doen ontstaan.Verder bevat dit nummer de tekst van de inleiding, die de Heer Roelfsema, lidvan Gedeputeerde Staten van Groningen, in de regionale vergadering van hetInstituut op 23 maart l.l. te Groningen heeft gehouden over de herori'enteringvan het dorp.157InhoudApeldoorn, Ir. J. Klaarenbeek . . 159Stedebouwkundige ibeschouiwingen,Ir. D. Delver 164Volkshuisvestittgsproblemen in Apel-doorn, Ir. J. P. Noordijk . . . . 174Stedebouw:De heroiientering van het dorp,H. Roelfsema 180Juridisdh kommentaar 185Buitenland 187VolkshuisvestingBinnenland 190Officiele MededelingenNieuwe aanwinsten van de bibliotheek 190Summary 192Abonnementsprijs f 20,--. Losse nummers f 2,--.De leden van het Nederlands Instituut voor Volkshuisvesting en Stedebouw en de leden vande Nationale Woningraad ontvangen het blad kosteloos.158ApeldoornApeldoorneen snel groeiende woongemeente, centrum van gevarieerde Industrie en recreatie-oord bij uitnemendheidIr. J. KlaarenbeekEr is een tij'd geweest dat Apeldoorn niet meer was dan een vriendelijk, maaronbelangrijk dorp.Trouwens in da geschiedenis van ons land heeft Apeldoorn geen rol van betekenisgespeeld.De naam van Apeldoorn komt het eerst voor in een oorkonde van 793. Daarinis behalve van de buurtsdhap Apeldoorn ook reeds sprake van de buurtschappenUddel, Beekbergen en Loenen, tJlians dorpen die ook nu met Hoenderloo, Lierenen Hoog Soeren tot het grondgebied van de gemeente behoren.Veel hadden deze agrarisdhe nederzettingen niet te betekenen. Schaarse gegevensvan eeuwen later wijzen uit dat omstreeks bet jaar 1600 op het grondgebied vande gemeente nog slechts een 2500 a 3000 mensen woonden, die zich in hoofdzaakmet landbouw en veeteelt bezig hielden.In de 17e eeuw echter zien we daarnaast een Industrie ontstaan, die, wat wezouden kunnen noemen, het begin heeft gevormd van de Apeldoornse industrieleontwikkeling. In die tijd werden hier de eerste papiermolens gesticht.Dat kwam vooral door de gunstige ligging van de plaats aan de rand van deVeluwe, waar deze naar het oosten en noorden afhelt, waardoor het vervalvan de waterraderen verkregen kon worden, terwijl de door de mens gegravensprengen, die we ook thans nog in onze gemeente aantreffen, zo goed als ijzer-vrij en zacht water leveren, als belangrijkste grondstof voor de fabricage vanpapier.Apeldoorn werd het centrum van de Veluwse handpapiermakerij.Toen in de 19e eeuw de machinale papierbereiding haar intrede deed, betekendedit de ondergang voor de papiermakers die hun bedrijven niet mechaniseerden.Tal van deze bedrijven werden dan ook verfbouwd tot wasserijen, die dankbaarvan het zachte Veluwewater profiteerden en waaruit de tegenwoordige bloeiendewasindustrie is ontstaan.Een klein aantal papiermakers was in staat met de tijd mee te gaan en kon hunmolens omzetten in machinale bedrijven. Deze groeiden uit tot onze groteplaatselijke papierfabrieken.Tot de ontwikkeling van Apeldoorn heeft zeer zeker ook de aanwezigheid vanhet paleis Het Loo bijgedragen.In de 19e eeuw, zo omstreeks 1870, is de eerste uitbreiding van betekenis vanApeldoorn tot stand gekomen. Koning WiUem III resideerde vaak op Het Looen had veel belangstelling voor Apeldoorn. Hij deed veel voor de aansluitingvan Apeldoorn aan het spoorwegnet, hij stimuleerde de aanleg van het Apel-doornse kanaal en deed veel voor het onderwijs.In deze tijd vestigden zich vele aanzienlijke families in Apeldoorn en kwamde villabebouwing langs de Loolaan en deels langs de parken tot stand, een159Apeldoornbebouwing, die nu nog steeds dit deel van Apeldoorn het karakter geeft van eendeftig villadorp.Maar langzamerhand begint de structuur van Apeldoorn zich te -wljzigen.De aantrekkelijkheid van Apeldoorn a'ls woongemeente was voor velen aan-leiding zich hier te vestigen en Apeldoorn wordt vooral gezocht door de kleinegepensioneerden, die voor weinig geld een kleln hulsje konden neerzetten metrondom een eigen tuintje.De tweede wereldoorlog maakte radicaal een einde aan de toevloed van kleinegepensioneerden. De woningnood maakte het onmogelijk om mensen toe telaten die niet economisdh op Apeldoorn waren aangewezen. En toch ging degroei van de bevo'lking onverminderd door. Ditmaal als gevolg van de snelleindustriele ontwikkeling: bestaande bedrijven breidden zich belangrijk uit, tal-rijke nieuwe bedrijven kwamen zich hier vestigen.Apeldoorn bezit momenteel ruim 100 industriele bedrijven met meer dan 25arbeidskrachten, waarvan bij de grootste papierindustrie meer dan 1000 arbeids-krachten werkten.Daarenboven worden meer dan 230 kleine industriele bedrijven en ? 1350ambachtsbedrijven met minder dan 25 arbeidskrachten aangetroffen.Van de beroepsbevolking is 29,8*/o in de Industrie (bedrijven met 10 en meerarbeidskrachten) werkzaam en wel in een zeer gevarieerd industrie-patroon.Het grootste aantal arbeiders is werkzaam in de metaalnijverheid (? 25,5Vo),de textielnijveriheid (? 26,6*/o), de papiernijverheid (? 15,7