TIJDSCHRIFTVOORVOLKSHUISVESTINGEN STEDEBOUWORGAAN VAN HET NEDERLANDSCHINSTITUUT VOOR VOLKSHUIS:VESTING EN STEDEBOUW EN VANDEN NATIONALEN WONINGRAAD1924 N? 9 5'JAARGANG SEPTEMBERVAN MUNSTER'S UITGEVERS MAATSCHAPPIJ - HEERENGRACHT 246 - AMSTERDAMVAN OMMEREN & Co.PAUWSTRAAT - ARNHEMmimm^^ TELEFOON 800 i^^^^SPIEGEL-, VEN8TERGLAS. VERF-WAREN, GESLEPEN GLAS ZOOWELBLANK ALS VERZILVERDSPECIAAL VOORMEUBELMAKERS EN CAR0S8E Rl E-FABRi KANTENiSRHRRSRiKnfiniiJCABOTINEHOUTBEDERFWERENDE CREOSOOT-OLIEBEITSEN-VERP IN ALLE KLEURENHet beste ter wereld en alleendan echt en gegarandeerd, wan-Dccr emballage gezegeld B. & Co.levert billijk de Fa. BUDDING & Co.CORN. TROOSTSTRAAT 59 - AMSTERDAMTclcfoon 25287ffitRnSfniaIr. W. L. EERKESCIV. INGENIEURTECHNISCH-BUREAU DE RUYTERKADE 46AMSTERDAMTEL. 48269SHiIJZERCONSTRUCTIES GEWAPEND BETON!iiADVIEZEN?OPMETINGEN sIC113013000130001riRMii WED. M. vim iURS -NIEUWE HAVEN 9 - Werkplaats: BROERSVELD 71 - Tel. 879LOOD- EN ZINKWERKERIJAIIIILEG VOOR GUS- EN WATERLEIDING, LEIEN- EN MIISTIEK DiBEDEKKINGB. U. NANNINGA Jr. - MakelaarUitvoering van alle SchilderwerkenAMSTERDAMPIETER VLAMINGSTRAAT 68 - TELEF. 50544PH. TH. F. DE RUYTER SCHILDER - DECORATEURHOOFDWEG 33 - TELEFOON 26786 AMSTERDAMGROENEWEGEN & DOEVEN, - v. d. WERFFSTRAAT 46 - LEIDENWerkplaats: LOMBARDSTEEG 7-9-11-13Specialiteit in: Gepolijst Kunstgraniet, Terrazzovloeren, Aanrechtbladen, Gootsteenen, Cement- en Betonwerken enz.N.V. Stoom-Waalsteenfabriek ,,DE VOORUITGANG", Twellolevert behalve alle soorten WAALSTEEN, grootc partijen roode verbcterdc HOLLANDSCHE PANNENmet dubbele kops en zijsluiting. -- Prijzen en monsters op aanvraag.C. VAN ETTEN - Huisschilder, Decorateur1e Oosterparkstraat 190 - Telefoon 27277 -- Werkplaats: 3e Oosterparkstraat 134FIRMA B. VAN WIJK & ZOON KKK5JSPECIAAL ADRES VOORHOLLE DAKPANNEN ITiMACHINALE- END VOR M VLOERTEGELS PLAVUIZEN- 22/22 CM -BETONWONINGBOUW:: VOLGENS BRONS PATENTEN ?Een uitkomst voor de Woning-voorziening. Goedkooper en ?beter dan Baksteenbouw - Aesthetisch verzorgd [Vraagt inlichtingen ook omtrent uitgevoerde Woningcomplexen bij de IM. V. BOUWrWAATSCHAPPIJ SS..OCCIDENT" te AWISTERDAWI, Joh. Verhulststraat 156a, Telefoon 23506 - 20516 - 26851 SS.... n __>_ MB B" """'"""LI 1!PRIMA SLAV. EIKEN EN BEUKENPARKETVLOERENTEGEN UITERSTCONCURREERENDEPRiJZEN ONDER GARANTIEFRED. MEIJER - AMSTERDAMV. BAERLESTRAAT 160, TELEF. 25615GEVESTIGD SEDERT 1908N.V. DOLL IJZ[RWI1R[NHI1ND[LTel. 12733 - 34640, RotterdamGroote voorradenScherp concurreerende prijzenVRAAGT ONS EENS AANJ. ROZESTRATENBOUWKUNDIGE en AANNEMERElectrische Timmerfabriek ,,DE PELIKAAN"Kantoor en Fabriek:Konijnensiraat 16-50AMSTERDAMTelefoon 35260 Telefoon 35260f:D. ASMAN & Co.LOOD- EN ZINKWERKERSSPECIAAL ADRES VOOR RIOLEERINGWERKENGOEDKOOP ADRES VOOR SANITAIRE ARTIKELENVAN BOSSESTRAAT 44 - TEL. 42680AMSTERDAML 1111HANDEL INBOUWMATERIALENKANTOOR EN FABRIEK:HEERENWEG 25 - LEIDEN - TELEFOON 1861'S AVONDS NA6UUR: VOORSCHOTEN TEL. 21T R O T T OIR ""^'^'""TML^^ RONDEX OVALEnHftSJIIiEN ?^?1TM?" RIOLENTELEFOON 205BETON PALEN -EIGEN SPOORAANSLUITING- TUINMURENPRODUCTIE 1000 M^ TEGELS PER DAGPNEUMATISCHE STAMPINRICHTING -- P E RSO NE EL 100 ARBEI D ERSGEMAAKTVANGEKLOOFDHOUTARISTOS DEUR NTREKKENENKRIMPENNIETIS DEBINNENDEUR voor den HandelCONCURREEREND van f 5.50 tot f 6.50Timmerfabriek ,,De Drie Gebroeders" - SCHMIDT & Co.FABRIEK:ROEMER VISSCHERLAAN 10 BUSSUM KANTOOR:LAMMERT MAJOORLAAN 40 - TEL. 492LOON-ZAGERIJ en -SCHAVERIJ - I. SPETTERRuyschstraat 83-83^ - AMSTERDAM - Telefoon 52885, na vijf uur 24017OP DIT GEBIED OUDSTE FIRMA TE DEZER STEDEP. J. VAN SCHAIK WMMMRet!-------------- NASSAUKKADE 312 - TEL. 23485 - A'DAMBETONBOUWONDERNEMINGJ. VAN BAARSEN & H. L. STRUBEKROMME WAAL 29 TELEP. 41377 AMSTERDAMKONING & BIENFAIT - Da Costakade 104AMSTERDAMOnderzoek van alle materlalen voor den VOLKSWONINGBOUWMAANDBLAD 5E JAARGANO N^ 9 15 SEPTEMBER 1924TIJDSCHRIFT VOOR VOLKSHUISVESTINQEN STEDEBOUWORGAAN VAN HET NEDERLANDSCH INSTITUUT VOOR VOLKSHUIS-VESTINQ EN STEDEBOUW EN DEN NATIONALEN WONINGRAADREDACTIE VOOR HET INSTITUUTH. P. J- BLOEMERS, J. DOUWES JR.,MR. D. HUDIG, IR. P. BARKER SCHUT,JR. J. M. A. ZOETMULDERVASTE MEDEWERKERS : J, W. BOSSENBROEK,G. A. M. DE BRUYN, IR. A. KEPPLER, MR.J. KRUSEMAN, IR. A. M. KUYSTEN, JHR.A. H. OP TEN NOORT, JAN STUYT,M. VRIJENHOEK, L. VAN DER WAL, D.E. WENTINKREDACTIE VOOR DEN WONINGRAAD :ME. ?)R. G. VAN DEN BERGH EN J. BOMMERADRES DER REDACTIEEN ADMINISTRATIE ENSECRETARIAAT VAN HETINSTITUUT EN VAN DENNATIONALEN WONINGRAADKLOVENIERSBURGWAL 70 - AMSTERDAMADVERTENT lESv. MUNSTER'S UITGEVERS MAATSCHAPPIJHEERENGRACHT 246 - AMSTERDAMABONNEMENTSPRIJS fDELEDENVAN HET NEDERLANDSCH INSTITUUTVOOR VOLKSHUISVESTING EN STEDEBOUW(LIDMAATSCHAP VOORPHYSIEKELEDEN ?7.50)EN DE LEDEN VAN DEN NATIONALENWONINGRAAD ONTVANGEN HET BLADKOSTELOOSLOSSE NUMMERS.. ....... f 1,50INHOUD: NED. INSTITUUT VOOR VOLKSHUISVESTING EN STEDEBOUW:De Galerijbouw te Rotterdam door Ir. A. H. Sweys - De Decentralisatie der bewonmg door H. - De onbe-woonde woningen te Amsterdam door A. J. A. Rikkert - Adressen, enz. uitgaande van het Instituut -Binnenland - Buitenland - Overzicht van Tijdschriften - Wetten, Kon. Besluiten, enz.NATIONALE WONINGRAAD: Officieele Mededeelingen - Tweede Hypotheek voor arbeiders-woningbouw - Vaststelling en uitbetaling van annuiteiten en bijdragen volgens de Woningwet door J. B. -Uniformiteit hi] het bepalen van huurprijzen door J. H. Odendaal.DE GALERIJBOUW TE ROTTERDAMDe conservatieve aard der Hollanders leidtertoe nieuwe dingen met zekere reserve te be-schouwen. Risico's worden niet gaarne aanvaarden de bezwaren bij voorbaat breed uitgemeten.Het mag dan ook geen verwondering baren, dattoen in 1920 het ontwerp van den architect Brink-man voor het mede op initiatief van den toen-maligen directeur van den Woningdienst, Ir.Plate, opgezette plan voor den galerijbouw in denGemeenteraad in behandeling kwam, zich velestemmen daartegen verhieven.Dit voor velen aanstootelijke bouwplan wasontworpen op een terrein in den polder Spangen,grenzende aan de Spaansche Bocht, lang 147 M.en breed gemiddeld 85 M. (zie fig. i). Het omvat264 woningen met een bad- en waschhuis, inwelke inrichting de ketels voor de centrale ver-warming van het geheele complex zijn onder-gebracht. De woningen zijn zoodanig gegroepeerd,dat alle ingangen uitkomen aan de binnenzijdevan het bouwblok. Het binnenterrein wordt dooreen openbare straat, de Justus van Effenstraat,doorsneden. De ingangen der benedenwoningen(begane grond- en eerste verdieping) komen op hetbinnenterrein uit, die der bovenwoningen (dezeomvatten de tweede en derde verdieping, d.w.z.van elke woning woonkamer en keuken op detweede verdieping, de slaapkamers onder het dak,zie fig. 2) op een rondloopende galerij, gecon-strueerd in gewapend beton, ter breedte van2.20 M. Deze galerij, waar nog de noodige uit-wijkplaatsen aanwezig zijn, is dus breed genoegvoor het verkeer met handwagens van bakkers,groenteverkoopers enz.; voor deze karren zijn tweeliften aanwezig (I en II, zie fig. i) waarvan eenvoor de opgaande en een voor de neergaandebeweging is bestemd. Voor de bewoners zijn 10ruime, 's nachts goed verlichte trappenhuizenover het complex verdeeld, aanwezig.Van de vele bezwaren, welke bij de discussiesover dit plan in den Gemeenteraad naar vorenwerden gebracht, worden hier de volgende ver-meld :le. met het oog op het groote aantal gezinnen,wier woningen op de galerij uitkomen, zou diteen zeer gezochte kinderspeelplaats worden, waar-door voortdurend politietoezicht noodig zou zijn,ook in verband met de vele te verwachten buren-ruzietjes ;2e. de vele karren op de galerij zouden daaropstopping veroorzaken, ook al doordat de karrenelkaar niet kunnen passeeren, wat een gereedeigS ARTIKELENVERDIEPINGFig. I. Galerijbouw Rotterdam. SituatieARTIKELEN 199NORMAAL TyPLBEGANE GROND UVERDIEPINGi 2IVERDIEPING 3tVE.RDIEPINGFig. 2. Galerijbouw Rotterdamaanleiding tot geschillen tusschen de koopliedenzou kunnen ziin ;3e. de galerij, als zijnde ,,no man's land" zouecht onderhouden worden en er op den duur/ies gaan uitzien ;46. het geheele complex zou een kazerne-achtigcachet hebben, waardoor het weinig aantrekkelijkvoor de bewoners zou zijn ;5e. de platte daken, alsmede de galerij zoudengevaren van moreelen aard opleveren.Het laatstgenoemde bezwaar, n.l. de combi-natie plat-dak-galerij-onzedelijkheid kan hier ge-voegelijk uitgeschakeld worden, waar vage her-inneringen aan het verdorven Babylon hier ver-moedelijk een rol gespeeld hebben en de opmer-king waarschijnlijk meer humoristisch dan welernstig bedoeld was.Wat is echter van de overige bezwaren tijdensde exploitatie, d.i. sedert October 1922, gebleken ?De resultaten kunnen m.i. niet anders dan gerust-stellend genoemd worden in alle opzichten. Vanhet verwachte gedrang op de galerij van menschenen karren is niets gebleken, trouwens slechts14316 karren maken per dag van de liften gebruik.Het geheel maakt een aangenamen, rustigen in-druk ; de galerij wordt door de Woningstichtingschoongehouden en ziet er keurig uit. Terechtwerd bij de verdediging van het ontwerp eropFig. 3. Bad- en Waschhuis vanuit Agewezen, dat in dit geval de vergelijking met,,huurkazernes" niet opgaat, omdat de trappen-huizen hier een heel ander cachet hebben en debovenwoningen niet op het trappenhuis zelf, dochop de galerij uitkomen, waardoor de bewonershet gevoel hebben een ,,vrije" woning, het ideaalvan elk rechtgeaard Hollander, te bezitten. Dewoningenblijkendanookwel in den smaak te vallenen de verhuring levert geen bezwaren op. Dehuurprijs bedraagt / 6.75 per week, waarin be-grepen / 0.75 als retributie voor de centrale ver-warming, welke dus het geheele jaar door wordtbetaald.De woningen zijn beknopt ontworpen en om-vatten woonkamer, slaapkamers en keuken. Dewoonkamers zijn gedeeltelijk van een betimmeringmet bank langs den muur voorzien, wat er wleaardig uitziet, maar naar mijn indruk door debewoners, waarschijnlijk door ongewoonte, nogniet voldoende op prijs wordt gesteld. Een grootgerief zijn de stortkokers voor het huisvuil, waar-door uit alle keukens door middel van klep-trommels het vuil direct verwijderd kan worden.Het vuil, dat zich onder in de stortkokers inbakken verzamelt, wordt daaruit periodiek ver-wijderd. Dit geschiedt door den gemeentelijkenReinigingsdienst alleen voor die kokers, welkedirect aan de openbare straat uitkomen. Voor demeeste kokers is dit met het geval; het vuil moetdan in de bakken door het personeel van de Wo-ningstichting naar de straat vervoerd worden.Aangezien dit eenigszins bezwaarlijk is, verdienthet bij toepassing van stortkokers aanbeveling dezezoodanig te projecteeren, dat ze uitsluitend aande straatzijde uitmonden.Alle benedenwoningen hebben tuintjes. Dit isgeen succes gebleken voor wat betreft de tuinenvan de huurders der woningen van de eerste ver-dieping, omdat gebleken is, dat deze in 't algemeen,vermoedelijk doordat direct contact tusschen wo-ning en tuin ontbreekt, niet erg veel hart voor hetonderhoud van hun tuintjes hebben.200 ARTIKELENFig. 4. Bad- en Waschhuis vanuit DDe liften vormen bij den galerijbouw nog weleen zwak punt, in zooverre, dat ze ondanks hetfeit, dat aan het onderhoud alle zorg wordt be-steed (dit geschiedt trouwens door de firma, diede liften geleverd heeft) nogal eens defect zijn.Dit geeft nu weliswaar bij het betrekkelijk geringeaantal wagens, dat van de liften gebruik maaktin 't algemeen geen aanleiding tot stagnatie, aan-gezien zonder bezwaar een der liften tijdelijkzoowel het op- als het neergaand vervoer kanbedienen, echter blijft het natuurlijk wenschelijkdat beide liften steeds bedrijfsvaardig zijn. Hetblijkt dus aanbevelenswaardig bij de aanschaffingvan liften als regel te stellen, dat het allerbestejuist goed genoeg is, d.w.z. dat hierop wat betreftde kosten in de allerlaatste plaats bezuinigd moetworden. Bij een groot complex woningen spelendie kosten trouwens geen rol van beteekenis ; indit geval bedroegen de totale stichtingskostenpl.m. / 1.920.000.-, de aanschaffingskosten derliften waren slechts / 9645.-.Het heeft aanvankelijk in de bedoeling gelegende bediening der liften door de gebruikers zelf tedoen geschieden, waartoe in den eersten tijd derexploitatie sleutels tegen een kleine borgstellingbeschikbaar werden gesteld, die dan, nadat detournee langs de galerij voleindigd was en dekoopman met wagen weer behouden en wel opmoeder aarde was weergekeerd, na overreikingvan den sleutel werd teruggegeven. Men is hiervanafgestapt ,omdat bediening van de liften, hoe een-voudig op zichzelf pok, door personen, die daar-mede niet vertrouwd zijn, toch gevaar kan in-sluiten. Thans geschiedt de bediening dan 00kdoor den exploitant van het bad- en waschhuis,die als vergoeding de helft van de opbrengstgeniet. Het tarief voor het gebruik der liften is/ o.io per wagen voor een retourtje.Een interessante proefneming bij dezen bouw,hoewel met den galerijbouw als zoodanig geenverband houdende, was de toepassing van centraleverwarming voor het geheele complex, voor zoo-ver mij bekend een novum voor volkswoningbouwin Holland.Voor deze verwarming werd het warmwater-systeem gekozen ; het ketelhuis werd gecombineerdmet dat voor het bad- en waschhuis. In alle woon-kamers is een radiator geplaatst, terwijl het meeren-N. V.v/hCH.WESTERHOUTWestkanaaldijk - Tel 46MAARSEN bij UtrechtVERVAARDIGD IN ALLEKLEUREN en BEWERKINGENGliANI[T, HARD- EN ZAKDSTEEHBETOliUiisluitend prima kwaliteitVRAAGT CATALOGUSRijks- en Gemeente-leveranci e r^ '"""rmt -'"'nm^iltI ;^imii / >'^v :;^ ., ^--./. ;^^^^^lN.V.Gewapend-Betonbouw ,,De Kondor"Directeuren: Ir. W. J. WISSELINK en A. v. GELUKRokin 9--15, AmsterdamTelef. 45365-47344 -- Telegr.-adr. Befonbouw Kondor0. HOUTHAiEL vi J. V.SCHIELUO.ROTTERDAM HOOFDKANTOOR : Oost- Zeedijk 236 - Tel. 4526Zagerij en SohaveriJ Nijverheidstraat 71 - Tel. 541/H. HUBENET & H. J. W. A. VAN GOOL's-GRAVENHAGE - WILHELMINASTRA AT 14Telegram-Adres: HUBENET 'sGRAVENHAGE , Telefoon Inlercommunaal No. B. 677Bankiers: DE TWENTSCHE BANK 's GravenhagePostcheque en Girodlensi 's GRAVENHAGE No. 43502Handel In materialen ter verharding van DIJken en Wegen -- BASALTSTEENSLAG In alle afmetlngenBASALTSPLIT en -ZAND voor Beton en Basaltinetegels -- Basaltzuilen, Zetsteen, Stortsteen, Krotzen enGrenspalen -- KEIEIM en Trottoirbanden ult Dultsche, Belglsche en Zweedsche gpoevenC. VAN KASTEEL - AMSTERDAM Ant IM - Mlevert alle voorkomende beeld- en steenhouwwerken in HARDSTEEN - GRANIET - ZANDSTEENKALKSTEEN - MARMER - TUFSTEEN -- Schoorsteenmantels en LambriseeringNatuursteenhandel Electr. Steenhouwerij MarmerbewerkingN.V. TOT UITVOERINGVAN SCHILDERWERKENv.h. Firma Wed. M. POSDirecteur: R. GRAATSMATELEFOON 24919Linnaeusstraat 83 - AMSTERDAMR==S!De Mij. voor LoonhijschwerkSPOORWEGVIADUCT No. 39Am STERDAMTELEFOON No. 44071verhuurt tegen zeer billijke tarievenELECTRISCHE en BE N Zl NEMOTORHIJSCHLIEREN (met of zonder lierdrijver)Onze lieren zijn de bekende,betrouwbare hijschlieren systeem ,,SCHIPPER"U!inIIIIIIIIIIIIIIII!!IIIITECHNISCH-BUREAUA. ARKENBOUTARCHITECT-BETONTECHNICUSOntwerpen - Berekenen - Detailleeren vanGEW. BETON- IJZERCONSTRUCTIESG?en Uitvoeringen - Telefoon|11986MIDDENSTEIGER 21ROTTERDAMEVOORDEELIGS O L I D EH. H. ARCHITECTEN, BOUWKUNDiGEN en AANNEMERSvraagt inlichtingen en prijsopgaaf van het gecombineerdeHOUT- en RIETWEEFSEL SYSTEEM ,,J 0 S S 0 U"Eenige fabrikanten N.V. VEBOMA Nederl. Rietweefsel IndustrieKant.: 336 Laan v. MeerdervoortDEN HAAGFabr.: Binkhorstlaan 177RIJSWIJK (Z.-H.)AGENTEN EN DEPOTHOUDERS GEVRAAGDA. C. VAN DEN HOEKBouwmaterialenBUSSUM TELEF. No. 3N.V. iElcctrischc Zagcrij aan dc Vccht te WccspTclcgramadrcs : JOHUIB - Tel. No. 59Ruim 7000 M^ tcrrcinFIJNHOUTspeciaal Eiken en BeukenhoutLevering ook in bestekTRIPLEXPLATENPrima kurkdroog Slavonisch EikenN.V. ,,MERWEDE"Kalkzandsteenfabriek - Tel. Int. 230-GORINCHEM-Productie 40.000.000Lcvert tegen concurreercndc prijzen op kcurWAAL- EN RIJNFORMAAT KALKZANDSTEENFabriek aan BovensMerwede, groot scheepsvaarwaterARTIKELEN 201en Waschhuis vanuitdeel der slaapkamers matig verwarmd wordt doorde ongeisoleerde hoofdleidingbuizen. Het pro- encontra van een dergelijke installatie tegenoverelkaar stellende, ziet men het volgende :pro : gemakkelijk voor de gebruikers, het aan-maken van de kachels vervalt. Indien op gasgekookt wordt, is aanschaffing van steen-kool overbodig, hetgeen de zindelijke huis-vrouw niet anders dan aangenaam kan djn.contra : door de bewoners wordt voor zoover zegewend waren hun eten klaar te maken opeen fornuis of kachel in de woonkamer,geklaagd, dat dit niet meer mogehjk is, ter-wijl ook vele een meer intensieve verwarmingder slaapkamers wenscheHjk achten. On-danks het feit, dat alleen in de woonkamereen radiator is aangebracht, blijkt het ver-bruik van de warmte niet economisch tegeschieden, omdat voor de verwarming eenvast recht, in de huur opgenomen, wordtbetaald. Men wil dus waar voor zijn geldhebben en zet bij voorkeur den radiatorgeheel open, vaak bij geopende ramen.Omtrent de financieele resultaten der centraleverwarming kan alleen gezegd worden, dat hetvoorbarig zou zijn, reeds thans op grond van deuitkomsten van het eerste exploitatie-jaar (uit denaard der zaak een stadium van proefnemingenom tot een zuinige exploitatie te geraken) defini-tieve conclusies te trekken. De vraag of dezecentrale verwarming uit een bezuinigingsoogpuntal dan niet aanbeveling verdient, zal dus eerstnadat over een langere ervaring beschikt wordt,voor beantwoording rijp zijn.De installatie voor de centrale verwarming werdgeleverd door de firma Braat te Delft en heeft intotaal inclusief de verwarming en warmwater-voorziening van het bad- en waschhuis, waarvoorrond / ii.ooo.- gesteld kan worden, / 103.825.38gekost.Als een nadeel bij de exploitatie werd gevoeldde combinatie van het ketelhuis voor de centraleverwarming en voor het bad- en waschhuis, waar-door het gescheiden houden dezer twee bedrijven,ao2 ARTIKELENFig. 6. Doorkijk onder Galerijhetgeen om verschillende redenen wel wensche-lijk bleek, niet goed mogelijk is.Het bad- en waschhuis (zie fig. 3, 4 en 5) o'mvat :op den beganen grond : waschlokaal voor 10personen;op de eerste verdieping: drooglokaal met 30afdeelingen;op de tweede verdieping : 3 kuipbaden en 9stortbaden;op de derde verdieping : waschlokaal voor 8personen;op de vierde verdieping : drooglokaal met 24afdeelingen.De tarieven bedragen : voor een douche / 0.30,voor een kuipbad / 0.40, voor een wasch ponderdrogen / 0.30, met drogen / 0.50.Voor de exploitatie van het bad- en wasch-huis zijn inclusief de bediening van de ketels voorde centrale verwarming aan personeel noodig:twee stokers, een werkster,een meisje voor de kassa,terwijl de pachter met zijn vrouw den geheelen daghard meewerkt. Het succes van dergelijke in-richtingen is in hooge mate afhankelijk van denexploitant. Heeft de pachter handigheid om metmenschen om te springen, dan blijkt uit den toe-loop duidelijk, dat dergelijke goed geoutilleerdewaschhuizen zeer zeker in een behoefte voor5;ien.Wat nog aan dit bad- en waschhuis ontbreekt,fTi>^^^Hiife^JHI^^IH li - 1 ^BH ?li^^^^^^H9Hf 11' MB t^H|^H|HHHH-|||i 1^_^H1Fig. 7. Gezicht vanuit Eis een afdeeling, waar de vrouwen tijdens hunwerkzaamheden de kinderen kunnen achterlatenonder toezicht, een soort kinderbewaarplaats dus.'s Zomers zou hiertoe een open terras voor hetbadhuis (zie fig. 4) dienst kunnen doen, gedurendeden winter (waartoe in ons gezegend klimaat wel-haast 8 maanden gerekend kunnen worden) isdit voor dit doel niet te gebruiken.Het badhuis mag zich in een vrij druk bezoekverheugen. Waar het ideaal ,,in elke woning eenbadgelegenheid" (zooals in Engeland) voor Hol-land, althans voor arbeiderswoningbouw, voor-loopig nog wel niet bereikbaar zal zijn, zullen derge-lijke betrekkelijk kleine badhuizen door de stadverspreid en dus gemakkelijk bereikbaar, hetbeste voldoen.Met den bouw werd aangevangen in Juli 1921,deze kwam in het najaar van 1922 gereed, Destichtingskosten bedroegen rond / 1.920.000.-.Trekt men hiervan af de bouwkosten van het bad-en waschhuis (/51.000.-, waarvan / 11.000.- voorde verwarming), de kosten van de centrale ver-warming (/ 103.825.38) en de liften (79645.-) danblijken de stichtingskosten per woning zondergrond / 6690.- te bedragen.De galerijbouw is te beschouwen als een interes-sante proefneming, die zeker de algemeene belang-stelling ten voile verdient. Waar de bereikte resul-taten den voorstanders van dit plan in het gelijkgesteld hebben, mag verwacht worden, dat dezebouwwijze in de toekomst nog wel meer toepassingzal vinden. A. H. SWEIJSDE DECENTRALISATIE DER BEWO-NINGIn een der vorige nummers heeft Dr. W. C. Behrendtde aandacht gevestigd op de tendens der industrie om degroote steden te verlaten en op de mogelijkheid dat deverdeeling van de bevolking over het geheele land eenander karakter zou kunnen verkrijgen door ,,Werkstatt-aussiedlung". In een der laatste nummers van Der NeubauARTIKELEN 203gaat de schrijver op dit denkbeeld door en doet mededeelingvan een poging cm Industrie en veeteelt op een totnutoeonbekende wijze in een onderneming te vereenigen. - Hi)betoogt in het kort hoe de hooge grondprijzen en loonenin de stad eenerzijds, de mogelijkheid daartegenover omden industrie-arbeider op het platteland in zijn onderhouddoor bebouwing van een stuk grond ten deele te doen voor-zien, wat hem tevens in tijden van depressie weerstandsver-mogen geeft, andererzijds de neiging hebben doen ontstaanom de industrie uit de steden naar het platteland over tebrengen. Ook de gunstiger ontwikkeling van het goedeien-vervoer boven dat van personen werkt m die richting. Opden duur moet dit leiden tot een samengroeiing van In-dustrie en landbouw, die haar uiting vindt in wat de schrij-ver een Industriegut noemt, een grootlandbouwbedrijf,dat aan een industrieele onderneming is verbonden. Eendergelijke onderneming bestaat te Eberswalde bij eenkopergieterij. Zij ontstond gedurende den oorlog. Dearbeiders in de onderneming hebben behoefte aan sterkevoeding, m het bizonder met melk, ter compenseeringvan de ongunstige mvloeden van ongezonde gassen in hetbedrijf. Om deze melk te verkrijgen werden door de directieeerst koeien aangeschaft, vervolgens weidegrond in denabijheid der fabriek. Hieruit groeide het landbouwbedrijf.Dit is thans zoo groot dat het voor een belangrijk deelin de behoeften der arbeiders tegen zeer lage prijzen kanvoorzien. Moestuinen worden ter beschikking gesteld,voor welker exploitatie gebruik kan worden gemaakt vande werktuigen van het grootbedrijf. Groote rioleerings-werken kunnen achterwege blijven, omdat de faecalienals mest worden aangewend. De seizoenarbeiders voor hetlandbouwbedrijf levert de fabriek ; ook m ander opzicht,bij reparatie van werktuigen, het verrichten van technischewerken, is deze behulpzaam. De aanwezigheid van tech-nische krachten in de fabriek zal ertoe leiden, dat aan degoede technische verzorging van het landbouwbedrijfgrooter aandacht wordt besteed en dat wellicht belangrijkeverbeteringen kunnen worden aangebracht. Een Industrie-gut lijkt de aangewezen plaats voor het nemen van proevenin deze richting.Ook in sociaal opzicht is de koppeling der onderne-mingen van uiteenloopenden aard van beteekenis. De zorgvoor ouden van dagen kan er beter tot zijn recht komen;de kindersterfte kan er door de beschikking over goedemelk worden verminderd. De landelijke omgeving bijde fabriek is een zegen voor de arbeiders. In het klein be-teekent het Industriegut de hereeniging van stad ennatuur. H.DE ONBEWOONDE WONINGEN TEAMSTERDAMAls bijlage bij het Maandbericht van het Bureau vanStatistiek is verschenen een overzicht der onbewoondewoningen aan het einde van 1923.Het overzicht bevat een vijftal tabellen, samengestelddoor den Gemeentelijken Woningdienst. Hiernevens volgteen uittreksel daarvan.Ter toelichting in het kort het volgende :In het bovenste cijfer zijn begrepen 82 Z.g. premie-woningen, alle met hooge huren.In het cijfer 173 (Verhuurd in nieuwe perceelen zonderpremie) zijn in hoofdzaak begrepen de woningen, gebouwddoor de Coop. Ver. ,,Rochdale". Deze woningen zijn om-streeks i Januari voor bewoning gereed gekomen. Met detoewijzing dezer woningen aan de leden was men aan heteinde van het jaar bezig.De 100 te koop zijnde of pas verkochte woningen zijnin hoofdzaak groote heerenhuizen, terwijl het laatste cijfer(toepassing Huuraanzeggingswet) betrekking heeft opoude woningen met lagere huren. Dit aantal vermindertsteeds.DE ONBEWOONDE WONINGEN GESPLITST NAAR DE REDEN VANLEEGSTAANI. Te huurReden van leegstaan/ In reeds eer bewoonde perceelen) In nieuwe perceelen gebouwd) zonder premie .............( met premie2. Verhuurd /In reeds eer bewoonde perceelenechter nog Un nieuwe perceelen gebouwdniet be- ) zonder premiebetrokken ' met premie3. Te koop of pas verkocht, doch niet te huur4. In behandeling voor toepassing der Huuraan-zeggingswet ..AantalTotaal aantal woningen voor bewoning beschikbaar5. Onbewoonde woningen, waarvoor een aanvraagtot verbouw in behandeling is, of waarvoor reedsvergunning tot verbouw is verleendAlgemeen totaal13317245458173731003112302161446Bijzondere aandacht verdient de splitsing der onbewoondewoningen naar de huurgroepen en naar gelang het be-treft woningen gebouwd met of zonder premie.Onderstaand staatje geeft hiervan een overzicht., 0 t~~? ID M C? l> inE (TV? iSS^ 0000000 dw0)K0c^ s'" 5 S S Sd ^0sa?0aT3XI in 1 1 1 t 1 u36001 * 0 0 0 0 S)0 ino 0 0 5*m in [V 0 QH Gr! " J3 CJGgd0 m3I in 1 1 r 1 1ffi Sotoo 00000 in 0 0 0> 01 fAin t^oMW.Q dT3
Reacties