Vrij!4 2016/04-05 S+ROThemaVrij!Introductiening zien. De ooit zo door overhedeningedamde vrijetijdsindustrie, moettegenwoordig door hen als `smeerolievoor gebiedsontwikkeling met duur-zaam rendement' worden beschouwd.Daarmee zal de vrijetijdsindustrie eengrotere rol in de ruimtelijke inrichtingvan Nederland gaan spelen. VolgensRob Berkers, adviseur in de vrijetijds-sector, kunnen we die ontwikkelingmet vertrouwen tegemoet zien. In zijnartikel schetst hij hoopvolle ontwikke-lingen. Anna Herweg en Lex de SavorninLohman, van Natuurmonumenten ende Natuur en milieufederatie Noord-Holland, zijn wat minder optimistischen roepen Rijk en provincies op omenkele landelijk cruciale gebieden, zoalsde kust, beter te beschermen. Jan DirkHoekstra en Jan Mulder, van H+N+S enMulder Coastal Consultancy, verbredende discussie door te laten zien dat er,door wat klimaatverandering betreftnoodzakelijke ingrepen aan de kust enduinen, een heel ander kustlandschapzal ontstaan, waarin tijdelijke bebou-wing waarschijnlijk juist wenselijk is.De ontwikkeling van nieuwe vrijetijds-werelden kan in ieder geval niet losgezien worden van de herstructureringvan oude vrijetijdswerelden. Veel daar-van liggen er verlaten of verpauperdbij. Slechts enkelen hebben een nieuwefunctie gekregen, als tijdelijk opvang-centrum voor asielzoekers, als caf? metstadskas of als natuurgebied. FotograafWilliam Moore bracht de teloorgang entransformatie van enkele vrijetijdswe-relden in beeld. Over de vraag hoe deherstructurering van vakantieparkenaan te pakken, gaat het laatste artikel.Met name de Veluwe heeft al aardigwat resultaten geboekt. Maar, zo stel-len veel ge?nterviewden: ook voor ditvraagstuk schiet de landelijke aandachttekort. Vrije tijd op de Rijksagenda dus,en wel snel! Mieke Dings is zelfstandig architectuur-en stedenbouwhistorica en publiceerdevorig jaar het boek `Tussen tent en villa.Het vakantiepark in Nederland 1920-nu'(Rotterdam: nai010 uitgevers, 2015).Wonen, werken, verkeer, recreatie: nogniet zo lang geleden deelden architec-ten en stedenbouwkundigen de ruimteop deze manier in. Werken deed je ineen fabriek of op kantoor, wonen deedje in je woonwijk en recre?ren deedje in vrijetijdswerelden aan de randvan de stad. Van die ooit zo geroemdefunctiescheiding is tegenwoordig nietveel meer over. Werken doen we inmid-dels ook thuis, in het caf? of in een vande bovengenoemde vrijetijdswerelden.Wonen doen we steeds vaker waar enhoe we maar willen. Datzelfde geldtvoor recre?ren: dat kan tegenwoordignet zo goed op kantoor of binnenkortzelfs in het verkeer. In de woorden vanarchitect Winy Maas: `Leisure is every-where'. Die enorme functievermengingzal alleen maar toenemen. Betekentdat dan ook dat werken uiteindelijksteeds meer recreatie wordt enrecreatie werken?Historicus en journalist Rutger Breg-man noemde vrije tijd een paar jaargeleden al `de grootste uitdaging vandeze eeuw'. Veel wetenschappers gaaner, net als Bregman, van uit dat we inWest-Europa binnen afzienbare tijdnaar een kortere werkweek zullengaan en daarmee een belangrijke staprichting de langverwachte vrijetijds-maatschappij zullen zetten. De zesurigewerkdag waar Zweden momenteel meeexperimenteert, vormt volgens henslechts een begin. Futuroloog Wim deRidder is er zo een. In dit nummer lichthij zijn visie op de vrijetijdsmaatschap-pij toe. Tipje van de sluier: de informeleeconomie gaat gouden tijden beleven.Ondernemer Cees Slager verwacht eengroeiende roep om zingeving en roeptde rijksoverheid op om denkkrachtte ontwikkelen. Winy Maas, die zichonlangs met T?F boog over het thema`Absolute leisure', ziet voorlopig vooraleen toenemende verpretparking, dievolgens hem, vooral wat het landschapbetreft, zo snel mogelijk een halt toegeroepen moet worden.Daarin staat hij niet alleen. Zeker nude rijksoverheid zich steeds verderterugtrekt uit de ruimtelijke ordeningen daarbij allerlei taken afstoot aanprovincies, organisaties, ondernemersen burgers, vrezen velen voor een uit-verkoop van ons landschap. Hoe grootdie zorg is, bleek wel toen ministerSchultz van Haegen een jaar geledenvoorstelde om het ruimtelijk regimevoor de kust wat te versoepelen en ermeteen een storm van protest volgde.Menigeen sprak zich uit tegen verdereverstening van de kust en meldde zichals `baywatcher' bij de door Natuur-monumenten opgezette `Bescherm deKust'-campagne. Vergelijkbare verbol-genheid volgde toen staatssecretarisVan Dam een paar maanden daarna deverkiezing voor het mooiste natuur-gebied van Nederland uitriep. `Nekslagvoor de natuur' werd geroepen entotale `verpretpaking' gevreesd. `Nade actie: bescherm de kust, nu nog deactie bescherm de natuur?' twitterdeiemand hoopvol.Is het werkelijk zo erg? Feit is dat deeconomisering van de ruimtelijke orde-ning is toegenomen. Het in dit nummeropgenomen eeuwoverzicht laat dataan de hand van onze vrijetijdsplan-Illustratie: Max KismanMieke DingsGastredacteur/Bureau Dingesmieke@bureaudinges.nlMK2016S+RO 2016/04-05 5ThemaVrij!Introductie