stedebouwenvolkshuisvestingLUitgave van hetNederlands Instituut voorRuimtelijke Ordening enVolkshuisvesting45e jaargang 1964INHOUDI. BinnenlandbladzijdeBegrotingDe begroting van Volkshuisvesting enBouwnijverheid 294BibliotheekNieuwe aanwinsten van de bibliotheek 70Bogaers-woningenEnkele opmerkingen over de opzet der,,Bogaers-woningen" (artikel Ir. H. G.C. Cohen Stuart) 262BouwnijverheidBouwactiviteit in 1963 103Maatregelen tegen onbenutte bouw-capaciteit 235Circulairevan de Minister van Volkshuisvestingen Bouwnijverheid betreffend:Extra subsidie voor efficiente bouw-plannen 26Uitbreiding van de woningproductie 101Additionele Bouwcapaciteit 102Risicoregeling 102Industriiile woningbouw 352CommissiesCommissie LiteratuurdocumentatieBouwwezen 26Handleiding structuur- en bestem-mingsplanncn (rapport Commissie) . . 70Commissie WoningmaatschappelijkWerk 168Rapport inzake invoering van een in-dividuele huurbepaling (Commissie Bij-dragenstelsel) 267, 297bladzijdeCursusCursus voor artscn, betrokken bij hy-gienische vraagstukken van volkshuis-vesting en bouwnijverheid 26Cursus Middelbaar Planologisch On-derzoek 298Energievoorziening van de woningDe woningbouw en de modernc ener-gievoorziening (rapport A. Wilzen-Hel-Icndoorn en M. J. Goedee) 289Rapport energie-voorzlening in de wo-ning 297ExamenExamen Middelbaar Planologisch On-derzoeker 1964 236ExcursieExcursie Enschede 168Gemeenten enz., Provincies, GewestenAmsterdamWoningtekort in Amsterdam 27Nota volkshuisvestingsbeleid Amster-dam 27De nieuwe Boswet en de gemeentelijkekapverordeningen Amsterdam 200Verordening oude stad Amsterdam . . 260Sanering Jordaan Amsterdam 261Amsterdam als woonstad 295De ruimtelijke ontwikkeling van deAmsterdamse haven 351DordrechtSaneringsplan Dordrecht (artikel H.V. d. W.) 260bladzijdeEnschedeEnschede's Structuurplan (artikel Mr.Ir. M. M. van Praag) 3Excursie Enschede 168's-GravenhageVernieuwing stadscentrum Den Haag 117Made-DrimmelenBezwaar i.z. leggen van kade en ma-ken van vaargeul 72Nieuw-LekkerlandBezwaar i.z. bouw bungalow in molen-gebied 72RotterdamWoningbouw voor gezinnen uit de so-ciale verzorgingssfeer Rotterdam .... 103Woningbouw in Rotterdam 131UtrechtHoog Catharijne (artikel Ir. J. Petrl) 135Is navolging van bet stadsvernieuwings-plan Hoog Catharijne verantwoord?(artikel Mr. J. F. Jansen) 157Parkeergelegenheid bij gebouwenUtrecht ? ? ? 234Beschermde stads- en dorpsgezichtenUtrecht 351WestenschouwenBezwaar i.z. afgraving terrein van na-tuurgebied 72BollengebiedStreekplan 234MaasvlakteHaven- en industriecomplex op deMaasvlakte 232bladzijdeZeelandBlik op Zeeland (artlkel Ir. J. Petrl) 303De economische integratie van Zeeland(artikel Drs. M. C. Verburg) 312Sociale perspectieven en problemen(artikel KI. Laansma) 323Wonen rond de Westerschelde (artikelIr. J. V. d. Linden) 328Zeeland en zijn monumenten (artikelJ. de Hoogh Jr.) 333Het Zeeuwse landschap (artikel N. M.de Jonge) 344HuurbepalingRapport inzake invoering van een in-dividuele huurbepaling (Commissie Bij-dragenstelsel) 267, 297IndustrieHaven- en industriecomplex op deMaasvlakte 232Nota regionaal industrialisatiebeleid1965--1968 233KassenbouwDe kassenbouw in de jurisprudentievan de Kroon (artikel P. M. J.Mekkes) 255Krotopruiming,,De Krotopruiming" (verslag vergade-ring Instituut samen met Kon. Inst.van Ingenieurs te Hilversum) .... 90, 11 fMededelingen (Officiele)Monumenten70, 168, 236, 297Zeeland en zijn monumenten (artikelJ. de Hoogh Jr.) 333Beschermde stads- en dorpsgezichtenUtrecht 351NotaEfficiency jaarprijs 1963 (Bouwnota) 26Nota volkshuisvestingsbeleid Amster-dam 27Nota regionaal industrialisatiebeleid1965--1968 233Patio-woningDe Patio-woning in Nederland (artikelIr. J. van Tol) 75PersonaliaMr. D. M. Meertens f 297bladzijdePublicatiesHandleiding structuur- en bestem-mingsplannen 70Nieuwe brochure keuzeplannen voorWoningwetwoningen 102Rapport energie-voorziening in dewoning 297Rapport Commissie Bijdragenstelsel . . 297Jaarverslag 1963 van de centrale Di-rectie van de Volkshuisvesting enBouwnijverheid 352RapportenRapport inzake invoering van eenindividuele huurbepaling (CommissieBijdragenstelsel) 267, 297Rapport energie-voorziening in de wo-ning 297RecreatieRecreatieruimte in Nederland (artikelIr. R. Verlorcn van Themaat) 13Openluchtrecreatie en nationale ruim-telijke ordening 232RegisterRegister lopend onderzoek sociale we-tcnschappen 261Ruimtelijke OrdeningStadsvernieuwing (vergadering te Sche-veningen op 5 juni 1963) 14,,Droomwoningen" en ruimtelijke or-dening (artikel Dr. D. de Jonge) .... 20Tijdschrift Bouwrecht 86Enlge opmerkingen over sociaal-weten-schappelijk onderzoek op het gebiedvan Volkshuisvesting en Stedebouw(Onderzoek in Woning- en Stedebouw)(artikel Drs. A. P. N. Nauta) 113Vernieuwing stadscentrum Den Haag 117Hoog Catharijne (artikel Ir. J. Petri) 135Is navolging van het stadsvernieu-wingsplan Hoog Catharijne verant-woord? (artikel Mr. J. F. Jansen) .... 157De naaste omgeving van de woning(artikel H. J. A. Hovens Greve en Drs.N. C. Schouten) 171Hoe beleven wij de nieuwe stad.' (le-zing Wereldstedebouwdag Mr. G. van't Hull) 183Een nationale structuurschets (artikelJ. H. Perie) met kaart 165, 197Ontwerp-overgangsweg ruimtelijke or-dening en volkshuisvesting 199Stedebouw en Verkeer (artikel C.Hakkennes) 230Openluchtrecreatie en nationale ruim-telijke ordening 232De les van Mrs. Jacobs (artikel Ir. P.Kessler) 239Verordcning oude stad Amsterdam . . 260Kanttekeningen n.a.v. Macro-stede-bouw II (artikel H. van Leeuwen) . . 285bladzijdeMacro-stedebouw II (artikelen en na-beschouwing Ir. A. E. Q. van Hezik)280, 286Wijziging wet op de ruimtelijke or-dening 287Blik op Zeeland (artikel Ir. J. Petri) 303De economische integratie van Zeeland(artikel Drs. M. C. Verburg) 312Sociale perspectieven en problemen(Zeeland) (artikel Kl. Laansma) .... 323Wonen rond de Westerschelde (artikelIr. J. van der Linden) 328Het Zeeuwse landschap (artikel N. M.de Jonge) 344De ruimtelijke ontwikkeling van deAmsterdamse haven 351Rijksdicnst voor het Nationale PlanBezwaar inzake leggen van kade enmaken van vaargeul in de gemeenteMade-Drimmelen 72Bezwaar inzake bouw bungalow inmolengebied gemeente Nieuw-Lekker-land 72Bezwaar inzake afgraving terrein vannatuurgebied in gemeente Westen-schouwen 72Jaarverslag 1963 288SaneringSaneringsplan Dordrecht 260Sanering Jordaan Amsterdam 261StreekplanStreekplan Bollengebied 234StructuurplanEnschede's Structuurplan (artikel Mr.Ir. M. M. van Praag) 3SubsidieExtra subsidieplanncnvoor efficiente bouw-26VergaderingenVergadering inzake stadsvernieuwing(Inleidingen) 14Bouwcongressen 26Vergadering woningbouwpolitiek .... 70Enige vraagpunten van het woning-bouwbeleid (verslag) 107,,De Krotopruiming" (Inleidingen engedachtenwisseling) 118Regionale vergadering van het Insti-tuut in het Zuiden 168Warme woningen in een kil klimaat(Inleidingen regionale vergadering v. h.Instituut in het Noorden) 207Jaarvergadering Ned. Mij. v. Handelen Nijverheid (artikel Dr. Ir. F. Bak-ker Schut) 183, 297Ledenvergadering 297Wereldstedebouwdag 297bladzljdeVerkeerStedebouw en Verkeer (artikel C.Hakkennes) 230Parkeergelegcnheid bij gebouwenUtrecht 234Verwarming van de woningWarme woningen in een kil klimaat(inleidingen regionale vergaderin^ v. h.Instituut In het Noorden).. 207, 208, 223Volkshuisvesting,,Droomwoningcn" en ruimtelijke or-dening (artikel Dr. D. de Jonge) .... 20Nota volkshuisvestingsbeleid Amster-dam 27De Patio-woning in Nederland (artikelIr. J. van To!) 75Woning 1975 (artikel Ir. J. F. A.Alozerij) 87Caravans voor bewoning 103Enige opmerkingen over sociaal we-tenschappelijk onderzoek op het ge-bied van volkshuisvesting en stede-bouw (artikel Drs. A. P. N. Nauta) 113Extra bijdragen voor bejaarden .... 131De naaste omgeving van de woning(artikel H. J. A. Hovens Greve enDrs. N. C. Schouten) 171bladzijdeOntwerp-overgangswet ruimtelijke or-dening en volkshuisvesting 199Ontwerp-Huurwet 203Woningbehoefte-onderzoek 1964 .... 235Enkele opmerkingen over de opzet der,,Bogaers-woningen" (artikel Ir. H. G.C. Cohen Stuart) 262Rapport inzake invoering van een in-dividuele huurbepaling (Commissie Bij-dragenstelsel) 267Wijziging Woningwet 293Amsterdam als woonstad 295WetgevingOntwerp tot wijziging van de Huur-wet 101Ontwerp Ontgrondingenwet 198Ontwerp-Overgangswet ruimtelijke or-dening en volkshuisvesting 199De nieuwe Boswet en de gemeentelijkekapverordeningen Amsterdam 200Ontwerp-Huurwet 203Wijziging wet op de ruimtelijke orde-ning 287Wijziging Woningwet 293WoningbezitBevorderlng eigen-woningbezit 293bladzijdeWoningbouwWoningtekort Amsterdam 27Vergadering woningbouwpolitiek .... 70Uitbreiding van de woningproductie 101Additionele Bouwcapaciteit 102Risicoregeling 102Woningbouw voor gezinnen uit desociale verzorgingssfeer Rotterdam . . 103Woningbouw in 1963 103Woningbouw in januari (1964) 103Enige vraagstukken van het woning-bouwbeleid 107Industriele bouw en welstandstoezicht 116Woningbouw in Rotterdam 131Maatregelen tegen onbenutte bouw-capaciteit 235De woningbouw en de moderne cner-gievoorziening (artikel A. Wilzen-Hel-lendoorn en M. J. Goedee) 289Rijksgoedkeuring woningbouw buitencontingent 293Woningbouw eerste halfjaar 1964 . . 293Woningbouw in juli (1964) 293Woningbouw in augustus (1964) .... 293Industriele woningbouw 352WoningwetwoningenNieuwe brochure keuzeplannen voorWoningwetwoningen 10211. Buitenlandbladzijdea. AlgemeenBoekbesprekingThe death and Hfe of great Americancities by Jane Jacobs (door Ir. P.Kessler) 249CommissiesWerkzaamheden van de ECE commis-sie voor Huisvesting, Bouwnijverheiden RuimteHjke Ordening 296CongresInternationaal Congres Jeruzalem .... 70Vergadering over woningbeheer en op-voeding van huurders 296CursusOpieiding voor middelbaar planolo-gisch onderzoeker (vertaling brochureMPO) 351DocumentatieEnige documentatie (Rhonedal) .... 41HuisvestingWonen in Frankrijk (artikel H. J. A.Hovens Greve) 59WoningpoHtiek 132? bladzijdeRuimteHjke OrdeningDe groei van Londen 19De ruimtelijke ontwikkeling van het, kustgebied 20, Indrukken van franse stedebouw (ar-tikel H. J. A. Hovens Greve) 31De ruimtelijke ordening in de Bonds-republiek 201Een tweede verklaring van Delos .... 288VerkeerHet Buchanan-rapport 117WoningbouwCijfers over de woningbouw . 104Prijsvragen woningbouw 168Cooperatie in de woningbouw 296Tijdschriften, brochures e.d.InternationaalHousing co-Operatives 296DuitslandWohnungsbau in Zahlen 104Europaische Gemeindetag 201Mitteilungen des deutschen Verban-des fiir Wohnungswesen, Stadtebauund Raumplanung 351EngelandLondon Employment, Housing, Land 19Het Buchanan-rapport 117FrankrijkLiteratuuroverzicht 68bladzijdeb. Internationaalen volgens de landenInternationaalCongres Jeruzalem 70Een tweede verklaring van Delos .... 288Vergadering over woningbeheer en op-voeding van huurders 296Werkzaamheden van de ECE commis-sie voor Huisvesting, Bouwnijverheiden Ruimtelijke Ordening 296Cooperatie in de woningbouw (Litern.Arbeidsbureau) 296DuitslandCijfers over de woningbouw 104WoningpoHtiek 132De ruimtelijke ordening in de Bonds-republiek 201Opieiding voor middelbaar planolo-gisch onderzoeker 351EngelandDe groei van Londen 19De ruimtelijke ontwikkeling van hetkustgebied 20Het Buchanan-rapport 117Prijsvragen woningbouw 168FrankrijkIndrukken van franse stedebouw (ar-tikel H. J. A. Hovens Greve) 31Enige documentatie (Rhonedal) 41Wonen in Frankrijk (artikel H. J. A.Hovens Greve) 59Literatuuroverzicht 68Verenigde StatenThe death and life of great Americancities by Jane Jacobs (boekbesprekingdoor Ir. P. Kessler) 249III. Alfabetisch register der schrijvers van artikelenbladzijdeAdriaanse, Ir. D. J.Warnie woningen in een kil kliniaat -III. De mogelijkheden van aardgas voorwoningverwarming (inleiding regionalevcrgadering van het Instituut) 223Alozerij, Ir. J. F. A.Woning 1975 87Basart, A. H. M.De achtergronden van de woningwaar-dering (inleiding vergadering van hetInstituut over de krotopruiming) .... 93Dix, Ir. H. J.Warme woningen in een kil klimaat -I. Hoe is de stand (inleiding regionalevergadering van het Instituut) 207Embden, Prof. Ir. S. J. vanInleiding vergadering van het Instituutinzakc stadsvernieuwing 17Goedee, M. J. en Wilzen-Hellendoorn, A.De woningbouw en de moderne cner-gievoorziening 289Hakkennes, C.Stedebouw en verkcer 230Hezik, Ir. A. E. Q. vanMacro-stedebouw II 280Nabeschouwing Macro-stedebouw . . 286Hoogh Jr., J. deZeeland en zijn monumcnten 333Hovens Greve, H. J. A.Indrukken van franse stedebouw .... 31Wonen in Frankrijk 59Hovens Greve, H. J. A. en Schouten,Drs. N. C.De naastc omgeving van de woning .. 171Hull, Mr. G. van 'tHoc beleven wij de nieuwe stad .... 183Jansen, H. W.Enkeie concrete punten over hetRapport Woningwaardering (inleidingvergadering van het Instituut over dekrotopruiming) 97bladzijdeJansen, Mr. J. F.Is navolging van het stadsvernieu-wingsplan Hoog Catharijne verant-woord? 157Jonge, Dr. D. de,,Droomwoningen" en ruimtelijke or-dening 20Jonge, N. M. deHet Zeeuwse landschap 344Kessler, Ir. P.De les van Mrs. Jacobs 239Jane Jacobs, The death and life ofgreat American cities (boekbespreking) 249Kok, Drs. R.Inleiding vergadering van het Instituutinzake stadsvernieuwing 14Koopman, P. J. artsKrotopruiming en de noodzaak daar-toe uit een oogpunt van gezondheids-zorg (inleiding vergadering Instituutover de krotopruiming) 90Laansma, Kl.Sociale perspectieven en problemen(Zeeland) 323Leeuwen, H. vanKanttekeningen naar aanleiding vanMacro-stedebouw 11 door Ir. A. E. Q.van Hezik 285Linden, Ir. J. van derWonen rond de Westerschelde (Zee-land) 328Matser, Ch. G.Inleiding vergadering van het Instituutinzake stadsvernieuwing 18Mekkes, P. M. J.De kassenbouw in de jurisprudentievan de Kroon 255Nauta, Drs. A. P. N.Enige opmerkingen over sociaal we-tenschappelijk onderzoek op het ge-bied van Volkshuisvesting en Stede-bouw (onderzoek in woning- en stede-bouw) 113bladzijdePerie, J. H.Een nationale structuurschets 165Petri, Ir. J.Hoog Catharijne 135Blik op Zeeland 303Praag, Mr. Ir. M. M. vanEnschede's Structuurplan 3Schouten, Drs. N. C. en Hovens Greve,H. J. A.De naaste omgeving van de woning 171Bakker Schut, Dr. Ir. F.Jaarvergadering Nederlandse Mij. voorvoor Nijverheid en Handel op 10 juni1964 te Nijmegen 231Cohen Stuart, Ir. H. G. C.Enkeie opmerkingen over de opzet der,,Bogaers-woningen" 262Tol, Ir. J. vanDe Patiowoning in Nederland 75Venne, Drs. J. J. J. van deDe sociale aspecten van de krotop-ruiming (inleiding vergadering van hetInstituut over de krotopruiming) .... 118Verburg, Drs. M. C.De economische integratie van Zeeland 312Verloren van Themaat, Ir. R.Recreatie in Nederland 13Willigen, Mr. G. C. van derDe bestuurlijke aspecten van de krot-opruiming (inleiding vergadering vanhet Instituut over de krotopruiming) 124Wilzen-Hellendoorn, A en Goedee, M. J.De woningbouw en de moderne cner-gievoorziening 289Zuilen, Ir. D. vanWarme woningen in een kil klimaat -II. Wensen en mogelijkheden ten aan-zien van de toepassing van centraleverwarming (inleiding regionale ver-gadering van het Instituut) 208stedebouw & volkshuisvestingUitgave van hetNederlands Instituut voor^HRuimtelgke Ordening en Volkshuisvestingt W J^^^^^^^^^B In nummer Stedebouw ^^^H^^^^^ Zoetermeer ^^^^M^^^^^^^^^I^H Macro-stedebouw ^ ^^^^|^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^H^^^^^^^^^^^^ri de Roos ^^^^^^^^^^^^^M^^^^^^^^^^^^^H Officiele Mededelingen ^/^^^^^^^^M^V Summary ^^^^^^^^^H16Profielschroten inbasralocus, oregon pine,Parana pine, redwood.^, ^ ^o* ^r ^^ ^t? StandaardprofleienCOCOSi>c(D? c? Q)0) t:I sifIIO (0> .^CO oXI.3U2U>COCO\^\^Nlplafonds luifeisBRUYNZEELBETEKENT OOKBETIMMERINGBRUYNZEEL SCHAVERIJ NV ZAANDAM Telefoon 02980 - 2 64 40N V, CENTRAAL VERK^ x.'nru- r^r i^ALK^ANDSTEENINDUSTRIE. POSTBUS 23. UTRECHTSEWEG 38. HILVERSUM. TEL. 02950-44951A .. ^ *i^WMW||tflg8iiiiyiiuiicuii;iiiiiiiiuiiiiiiii[OiiOj|iiiiiii|ia[niiiniiy;ii?mjniipim^ .uiiiin?||iii[||iiliiiiniilljnilflk.ndtinillii(Hniii^MM3:'Hnt' *--"^:':-.j!s*^'5:.'-.A-i-r-H-rSn;:=:gp!;.>:0;'Maatvastheid is een van de velegoede eigenschappen van de kalk-zandsteen waarop u altijd kunt re-kenen. Door de moderne produktie-methoden kunnen geen maatafwijkin-gen in lengte, breedte of hoogte meervoorkomen. Voor elk project van vrij-staande bungalow tot serieproduktievan woningen en utiliteitsbouwkalkzandsteen! Met en op kalkzand-steen kunt u bouweniModerne bouw = bouw inkalk.zandsteen7 waarden van kalkzandsteen:? geluidwerend? duurzaam? druksterk? maatvast? warmte-isolerend? vocht-absorberend? brandveilig?PLIDPilNIGIilAcademievan Bouwkunst AmsterdamHoofdafdelingen architectuur en stedebouwVernieuwd programma: duur zes jaar.Oproep voor gegadigden voor de nieuwecursussen in beide hoofdafdelingen dieSeptember 1965 beginnenAanmelding tot 15 augustus 1965. Prospectus en aanmel-dingsformulier aan te vragen bij de directeur van deAcad'emie van bouwkunst, Waterlooplein 67 te Amster-dam (C), Tel. 22 30 46.Goedgekeurd door de Minister van onderwijs, kunsten enwetenschappeni d.d. 11 augustus 1964 (vervangend en ge-lijkwaardig aan het aflopend complex van opleidingenVVBO/VBO/HBO, resp. VVBO/SHO.De aanmelding voor nieuwe gegadigden voor de VVBO,het VBO en het SHO wordt wegens het aflopend karaktervan deze opleidin,gen niet meer opengesteld.VACATUi.!;GEMEENTE TILBURGMed'e ter realisering van grote uitbreidingsplannen in devorm van nieuwe woonwijken, industrieterreinen en sa-neringsprojecten biedt het bedrijf der Publieke Werkeneen interessante werkkring voor enkeleTECHNISCHE KRACHTENop de afdeling STEDEBOUW.Ervaring in het uitwerken van uitbreidingsplannen isvereist.Salaris, afhankelijk van opleiding en ervaring van / 675,90tot / 958,23 per maand (inclusief huurcompensatie) in derang van tekenaar A, hoofdtekenaar of technisch ambte-naar.Sollicitatiebrieven, onder vermelding van PW 32, binnen10 dagen te richten aan de Directeur van de dienst Per-soneelszaken en Organisatie, Markt 12 te Tilburg.INSTITUUT STAD EN LANDSCHAP VAN ZUID-HOLLANDDelftsestraat 15b RotterdamOp ons particulier stedebouwkundig bureau is plaats vooreenervaren stedebouwkundig tekenaarBezit van diploma stedebouwkundig tekenaar PBNA ver-eist. Geboden 'wordt een goed salaris afhankelijk van leef-tijd en ervaring en drie weken vakantie; opname in hetpremie-vrije pensioenfonds is mogelijk.Schriftelijke sollicitaties binnen 14 dagen na het ver-schijnen van dit blad te richten aan het bureau.Bij de Directie van de Volkshuisvesting en de Bouwnij-verheid in de provincie Gelderland te Arnhem kunnenworden geplaatstCHEFVAN DE AFDELING STEDEBOUWvac.no. 5-1443/7769Vereist: diploma H.T.S. bouwkimde of gelijkwaardige ont-wikkeling en ervaring op het gebied van stedebouw.Salaris: afhankelijk van opleiding en ervaring van f 934,--tot f 1224,-- per maand, excl. 4% vakantie-uitkering en5,3% huurcompensatie. Promotiemogelijkheid aanwezig(max. salaris f 1377,-- per maand).TECHNISCH AMBTENAARTECHNISCH AMBTENAAR 1e klassevac.no. 4-7592/7769voor het toetsen en ter plaatse verkennen van stedebouw-kundige plannen, alsmede het opstellen van rapportendaarover.Vereist: diploma H.T.S. bouwkunde of gelijkwaardige ont-wikkeling en -- bij voorkeur -- ervaring op het gebiedvan stedebouw. Bij het ontbreken van bedoelde ervaringzal de gelegenheid worden geboden in die richting te wor-den opgeleid.Salaris: afhankelijk van opleiding en ervaring van f 617,--tot f 1075,-- per maand, excl. 4% vakantie-uitkering en5,3% huurcompensatie --? min. f 35,90 per maand. A.O.W.-premie voor Rijksrekening.Schriftelijke sollicitaties, onder het bij de gewenste func-tie genoemde vacature-nummer (in linkerbovenhoek env.en brief) zender, aan Bureau Personeelsvoorziening vande Rijksoverheid, Prins Mauritslaan 1, 's-Gravenhage.GEMEENTE RENKUMBij de dienst gemeentewerken der gemeente Renkumomvattende de dorpen Oosterbeek, Renkum, Heelsum,Doorwerth en Wolfheze, 32000 inwoners kan worden ge-plaatst:een HOOFD van de afdeling stedebouwm de rang van architect of architect - A.VEREISTEN: diploma H.T.S. bouwkunde en archi-tect V.B.O. of daarmede gelijk te stel-len opleiding.BEZOLDIGING: architect / 930, / 1220,-- per maandArchitect- A /1071, / 1373,-- permaandexclusief de compensatie i.v.m. de huurverhoging.SoUicitanten moeten beschikken over stedebouwkundigeervaring. Verplaatsingskostenbesluit, I.Z.A., studietoelageen premie spaarregeling zijn van toepassing.Eigenhandig geschreven sollicitaties, gericht aan burge-meester en wethouders, binnen 10 dagen na het verschij-nen van dit blad te zenden aan de directeur van gemeen-tewerken, Stationsweg 43 te Oosterbeek.s&vUitgave van het 46e jaargang no.Nederlands Instituut voor MaandbladRuimtelijke Ordening en Volkshuisvesting juni 1965Redactie :Mevrouw Prof. C. W. Visser Prof. Dr. S. O. van PoeljeMe']. R. Hartstra Drs. W. J. ValkenburgProf. C. van Eesteren Drs. H. van der WeijdeMr. C. A. van Gorcum Ir. W. WissingH. J. A. Hovens GreveProf. Mr. A. KleijnDrs. R. KokIr. P. K. van MeursAdres voor Redactie en Abonnementen :Lange Voorhout 19, 's-GravenhageTelefoon 184225Postgironummer 29080Advertenties :Keizersgracht 188, Amsterdam-CTelefoon 249128Postgironummer 113028Dit nummerstelt onder Stedebouw het onlangs openbaar geworden structuurplan voorZoetermeer aan de orde. Het plan is van uitzonderlijke hetekenis. Het biedtden Haag een perspectief voor een aanmerkelijke verlichting van zijn ruimte-nood. Het belichaamt een vroeger genomen beslissing tot het leiden van de groeivan de Randstad, althans op een bepaald punt, naar binnen, waardoor hettoekomstige beeld van de zuidelijke heljt van de Randstad duidelijker gestaltekrijgt. Het beslist in beginsel over woonvorm en woonmilieu van een grotegroep toekomstige bewoners van de Randstad. En het is het plan voor een Nieu-we Stad, nog een zeldzaam fenomeen in Nederland, dat vergelijkingen oproeptmet de Nieuwe Steden elders, vooral in Engeland. Ir. C. van Traa maakt eenaantal kritische kanttekeningen bij dit plan. Eveneens onder Stedebouw geeftIr. A. van Hezik opnieuw enige beschouwingen over de Macro-stedebouw,aansluitend op vorige artikelen over dit onderwerp.Onder Volkshuisvesting levert Mr. Th. J. C. Verduin een kritische beschouwingover het rapport van de Commissie-de Roos inzake de positie van de woning-153houwverenigingen. Het standpunt van de schrijver blijkt ver verwijderd tezijn van dat van de meerderheid van deze commissie. De Redactie wil graagruimte beschikbaar stellen voor een gedachtenwisseling over dit onderwerp.Die gedachtenwisseling komt thans overal op gang, in de eerste plaats bij decentrales van de woningbouwverenigingen zelf. Maar de rol van de woning-bouwverenigingen en als omhoogstuzvende kracht in de historie van de volks-huisvesting, en als draagster van het beheer van een groot deel van de woning-voorraad in heden en toekomst, wettigt oak een discussie in ruimer kring. Hetis te hopen dat het betoog van de Heer Verduin die discussie goed op gangbrengt.InhoudStedehouwAantekeningen bij het structuurplanvoor Zoetermeer, door Ir. C. v. TraaMacro-stedebouw III, door Ir. A. E.Q. van HezikJuridisch kommentaar, door C. C. A.van lerselVolkshuisvestingHet Rapport-De Roos schiet naast deroos, door Mr. Th. J. C. VerduinBinnenland155161165167171Ofjiciele MededelingenNederlands InstituutProf. dr. W. E. Boerman fi door Prof.Ir. L. H. J. Angenot . . . . 172Schriftelijk examen 1964 MiddelbaarPlanologisch Onderzoeker . . . . 174Summary 176Ahonnementsprijs f 24,--. Losse nummers f 2,50.De leden van het Nederlands Instituut voor Rulmtelijke Ordening en Volkshuisvesting en deleden van de Nationale Woningraad ontvangen het hlad kosteloos.154StedebouwZoetermeerstedebouwAANTEKENINGEN BIJ HET STRUCTUURPLAN VOOR ZOETERMEER Ir. C. van TraaAlgemeenHet structuurplan van Zoetermeer,dat in een goed jaar tijds door eengroep deskundigen tot stand werdgebracht, is ongetwijfeld een nadereen waarderende beschouwing waard.Het is een goed, duidelijk en over-zichtelijk plan geworden, waarvan weslechts kunnen hopen dat het bij na-dere ontwikkeling en uitvoering dekwaliteiten behouden zal, die als eenbelofte in het structuurplan veran-kerd liggen. Het plan is het resultaatvan een nauwe samenwerking van des-kundigen en adviseurs. De namen vanbekende stedebouwers: Prof. Ir. S. J.van Embden, arch. R. H. Fledderusen Ir. W. F. Schut en die van deadviseurs Drs. A. G. van der Veen(E.T.I.) en Ir. L. H. Jacobsen (ver-keersdeskundige) zijn in de eersteplaats aan dit plan verbonden.Over de voorgeschiedenis kunnen wi;kort zijn. Nadat er jaren strijd ge-voerd werd voor een groot Pijnacker,Wilsveen enz. of een groot Zoeter-meer, viel de keuze tenslotte op Zoe-termeer, zeker niet in de laatste plaatsomdat deze gemeente meer direct --zo niet uitsluitend -- georienteerd zouzijn op den Haag. Deze nieuwe kernwas immers in de eerste plaats daar-voor bedoeld. Het plan zal, althansvoorlopig, een omvang hebben welkeplaats biedt aan een 100 000 inwo-155StedebouwZoetermeerners; een mogelijkheid tot vergrotingwerd van de aanvang aan gereser-veerd. Het ligt op het ogenblik op6 a 8 km van den Haag verwijderd,via R.W. 12 daarmee verbonden, ter-wijl ook een N.S. railverband -- viade lijn den Haag-Utrecht -- terplaatse een station bezit of zal be-zitten. (Het station is juist opnieuwgeopend!) Het spreekt wel vanzelf dateen uitgroei van het huidige beperkteZoetermeer tot een stad van 100 000inwoners het met de bestaande ver-bindingen -- de reeds genoemde --allerminst kan doen. Wanneer het ver-voer van de 14 a 16 000 werkers naarden Haag per auto zou moeten ge-schieden, zou -- wanneer we daar hetandere vervoer ook bij optellen -- eenvrij desastreuze bundel van nieuwe we-gen moeten worden aangelegd en zouden Haag deze hoeveelheid met dedaarbij behorende parkeeraccommoda-tie ook moeten kunnen ontvangen. DitHjkt nauwelijks mogelijk, afgezien nogvan de doorbraken en verruimingen,die voor het vervoer naar en in destad nodig zouden zijn: al met al eenweinig opwekkend beeld. Als conclusieligt voor de hand: alleen aanvullendrailvervoer zal uitkomst kunnen enmoeten brengen. Men mag daarbij nietvan de optimistische veronderstellinguitgaan dat de auto dan geen taakmeer heeft, of dat men alleen per railzal reizen, maar men gaat toch welvan de gedachte uit dat de vloed auto'stenminste gehalveerd zal worden. Datbetekent echter toch nog aanzienlijkeaanleg van nieuwe wegen in de rich-ting den Haag, want zonder dat zouR.W. 12 zeer spoedig overbelast wor-den en dus onbruikbaar zijn. Uitein-delijk ligt dit jonge kind Groot Zoe-termeer -- in een verkeerde wieg --zwaar verbonden met den Haag endaarnaast -- minder spectaculair --met Delft, Leiden en Rotterdam. Ge-let op het uitgangspunt: verbredingvan de basis voor den Haag, ligt eenen ander voor de hand, d.w.z. menkan nauwelijks geloven dat anderestedelijke agglomeraties op korte af-stand, eveneens met ruimtegebrekkampende, niet met verwachtingen teneigen behoeve kijken naar het nieuweplan voor Zoetermeer.Pijnacker was dan veroordeeld: hetzou Rotterdam wellicht meer dan denHaag ten goede komen. Het zou ookterecht de vervoersstroom tussen denHaag en Rotterdam op ontoelaatbarewijze kunnen verzwaard hebben, kort-om het werd Zoetermeer.De ontwerpers hebben zich zorgvul-dig gerealiseerd dat de ligging vanZoetermeer midden in de kleine ringvan de randstad (den Haag, Leiden,Alphen, Gouda, Rotterdam en Delft)bizondere zorg vereist. Zij zijn daarbijuitgegaan van een zeer compact ge-heel waarbij het groen zoveel mogelijknaar de buitenkant verschoven is.Door de betrekkelijk niet grote onder-linge afstanden tussen wonen en re-creatie kan dat hier worden aanvaard,mede dan dank zij de compacte struc-tuur van het plan zelf. Deze gecon-centreerdheid maakt het bovendienmogelijk een doelmatig openbaar rail-vervoersysteem te ontwerpen, dat,voorzover Groot Zoetermeer zich opden Haag orienteert, van bizonderveel belang zal kunnen en moeten zijn.De dichtheid van het plan zal bij dedetaillering zo hoog mogelijk wordenopgevoerd -- zo staat het in de toe-lichting -- wat zal leiden tot relatiefveel hoogbouw.Behalve ,,overloop" voor het wonen,zal Zoetermeer ook overloop kunnenen moeten zijn voor werkgelegenheid.Het plan gaat er van uit, dat Zoeter-meer niet alleen slaapstad voor deHaagse agglomeratie zal zijn, maardat ter plaatse een behoorlijke hoe-veelheid werkgelegenheid mede aan-wezig zal zijn, dus woon- en werkstad.Hierbij zou de vraag gesteld kunnenworden of het plan voor 100 000 in-woners, waar men thans van uit gaat,tegen de achtergrond van de groei vande Haagse bevolking, de gezinsver-dunning, zomede de sanering en recon-structie van oude kwartieren in denHaag, wel voldoende armslag biedt;eerlijk gezegd ben ik bang dat hetniet voldoende zal zijn. Weliswaar zijnnog enige uitbreidingen in W. en N.O.richting mogelijk, maar het plan zouer m.i. niet aantrekkelijker door wor-den, integendeel, de ruime groene mar-ges die het plan nu omsluiten en daar-mede een prettige samenhang met hetomringende landschap voor zover mo-gelijk bevorderen, gaan dan ten delevoor goed verloren. Daarnaast wordende afstanden tot de Leidse en Haagseagglomeraties bedenkelijk klein.Ik wees er reeds op dat Zoetermeernaast woongelegenheid ook een nietonbelangrijke werkgelegenheid gaatbieden (netto ongeveer 50 ha in-dustrieterrein). Het voile den Haagwordt derhalve enig soelaas geboden.Ook hierbij vraagt men zich af: zalhet genoeg zijn tegen de achtergrondvan de te zijner tijd uit te voerensanering en reconstructie? Ook hierbijblijf ik een vraagteken plaatsen, zulkste meer daar ook elders in de bebouw-de rand van de kleine ring dringendeen aanwijsbare tekorten zijn waardoormen zich door de centrale ligging vanZoetermeer tot de aldaar te biedengrond voor werkgelegenheid zullenvoelen aangetrokken. Voorzover allegrond in het uitbreidingsplan is of zalworden aangekocht dan wel onteigend,blijft natuurlijk denkbaar dat het ge-meentebestuur ter zake regelend op-treedt.Er is een derde facet in dit plan datde aandacht verdient, voorzover ook156StedebouwZoetermeereen niet onaanzienlijke strook voor,,overloop" van Haagse kantoren eenvestiglngsgelegenheld wordt geboden.Ook hat nieuw te bouwen stadscen-trum kan daarbij -- overeenkomstigde verwachtingen uitgesproken in detoelichting -- betekenend helpen.Als afsluiting van dit algemene ge-deelte zij nog gewezen op twee grotenieuwe waterpartijen. Zij hebben eeneconomische functie voorzover men erhet zand aan wil ontlenen dat nodigis voor het bouwrijp maken van denieuwe wijken; daarnaast zullen dazewaterpartijen, gelegen tegen de bredegroene zones aan, een wazenlijka bij-drage kunnen laveren tot een completeontwikkeling voor de recreatie vandeze jonge stad in het hartje vanZuid-Holland.VerheerWat het verkeer betreft is het interes-sant te lezen wat de adviseur op ver-keersgebied, Ir. Jacobsen, daaroververtelt. Hij is helder en bondig en be-heerst de materie waarmede hij zovertrouwd is volledig. (Het woord,,kruispunt" voor een ,,drieweg"-puntis hem in de van hem bekende snelheidkennelijk ontsnapt). Ik heb het gevoel-- en ik kan me daarin vergissen,maar hoop dat niet -- dat hier inGroot Zoetermeer veel radicaler vanden beginne af aan goede denkbeeldenwerden ontwikkeld dan tot nog toehet geval was. Wellicht is zulks mo-gelijk geworden, en ik verheug mijdaarover, door de vele moeiHjkhedendie het structuur-plan van Alexander-stad in alle stadia van twijfel en weer-stand in de loop der jaren heeft on-dervonden. Nu een van den beginneaf aan goed gesitueerde ringvormigetramweg waarop het plan, zou ik bijnadurven zeggen, gebaseerd is. Hetkwam de gaafheid van het geheel tengoede; daarnaast zien we de introduc-tie van zgn. driewegpunten die, ookin Rotterdam-Zuid, nog wel hun eer-ZOETERMEER^, STRUKTUURP-^ SCHAAL 1:25000LA^VERKLARING, , interlokale wegens? lokale hoofdwegenstadsstruktuurwegenspoorwegen--o-- openbaar snelvervoergemeentegrensl\v^ woongebiedenttWttfl winkelcentra\frfffff^ stadscentrumN-:-H stedelijKe voorzieningen \E;;H;rl kantorentJ}{) handelsbedrijven /li-iiHJ Industrie ^/"e^ rekreatie J^E'^M begraafpiaats**^U^ water y^ -^157StedehouwZoetermeerste uitvoering moeten beleven, maardie veel voordelen beloven boven hetnormale of klassieke kruispunt.Wat ik mis bij het hoofdstuk verkeeris een waarschuwing, een dringend be-roep om te beginnen met het verkeeren dit dus niet als sluitpost te behan-delen zoals nu nog meestal gebeurt.Misschien is dit ook niet de taak vaneen toelichting daarop te wijzen, maarmijnerzijds moet daar toch wel zeersterk de nadruk op worden gelegd.Wil het programma uitkomen, betergezegd aan de verwachtingen voldoen,dan zal men moeten beginnen met deverbindingen voor het railvervoer,openbaar en privevervoer.Ik acht het dus dringend nodig, datde verkeerscommunicatie met denHaag uitgevoerd wordt voordat menop grote schaal gaat bouwen. Andershoudt dit het gevaar is, dat verkeerdereisgewoonten ontstaan, die later alsonuitroeibaar moeten worden gezien,dat de aantrekkelijkheid van het wo-nen in Zoetermeer op een zware proefwordt gesteld en dat het tempo vanuitvoering ernstige vertraging onder-vindt dan wel een verminkt plan totstand komt. Het papier is geduldig,aanvaardt graag de beste oplossingen,maar als men met de verkeersvoorzie-ningen niet dadelijk begint na vast-stelling van het plan, dreigt men intijdnood te geraken die volstrekt on-aanvaardbaar is. Wat komt er terechtvan al onze ontworpen wijken enstadsdelen waar weg- en railverbandontbreken of veel te laat komen? Menrealisere zich nog eens wat voor tijd-verliezen te verwachten zijn voordathet verkeer ontworpen, juridisch ver-zekerd en tenslotte uitgevoerd func-tioneert: Eerst proberen te kopen, danonteigeningsstukken klaarmaken, moei-lijkheden overwinnen voorzover ver-schillende gemeenten in het gedingzijn, dan de onteigeningsprocedure.dan het bouwen van de kunstwerkenenz. enz. In het tijdsverloop, dat daar-mede gemoeid is, bestaat de mogelijk-heid, zelfs de waarschijnlijkheid, datde woningen reeds gebouwd zijn, datde bewoners hun leef- en verplaat-singsgewoonten reeds gevonden heb-ben op een onjuiste manier; daarinverandering te brengen is vaak zeermoeilijk.Nogmaals: de oplossing en uitvoeringvan het verkeersprobleem dient voor-op te gaan. Wanneer men daarin nietslaagt, ontstaan onvolgroeide of mis-vormde gemeenschappen, die niet bij-dragen tot verhoging van het harmo-nisch leven in Nederland, doch dieoverigens ook achterblijven in groeien omvang, in karakter en socialewaarde. En dan zijn we precies waarwe niet zijn willen. Een gezond mens,d.w.z. een gezonde samenleving, levemet een gezond lichaam, d.w.z. even-eens met het gezonde zenuwstelsel dateen mens behoeft: goed, efficient enweloverwogen verkeer.Rijksweg 12 is uiteraard volkomen on-voldoende om het wegverkeer met denHaag te garanderen. Er werd becij-ferd, dat wanneer geen openbaar rail-vervoer tot stand zou komen, nietminder dan 20 rijstroken zouden moe-ten worden aangelegd. Hiermede isreeds direct duidelijk dat openbaarrailvervoer onmisbaar is. (Ook de buskan hier als kleinere eenheid, mede eenbelasting vormende voor het normalewegverkeer, geen oplossing bieden).Dank zij het ontworpen autonoomrailvervoer heeft men nu kunnen vol-staan met twee nieuwe grote hoofdwe-gen in de richting van den Haag. In-tern lijkt -- voor Groot Zoetermeerdus -- dit verkeer zeer aanvaardbaarte functioneren. Het verkeer looptlangs de verschillende wijken, langs hetstadscentrum en het N.S. station.De ontwerpers hebben zich los ge-maakt van de vraag, hoe en waar deHaagse agglomeratie dit autonoomrailverkeer zou moeten ontvangen.Het vraagstuk wordt nog moeilijkerwanneer men daarnaast de vraag stelt:waar zal men de benodigde accommo-datie voor kort en lang parkeren bijof in den Haag kunnen vinden?Het ,,dan maar niet per auto naar denHaag" is een dooddoener, want de af-stand tussen Zoetermeer en den Haagmaakt het gebruik van de auto aan-trekkelijk, de transporttijd is de ge-ringste. Zelfs wanneer de helft vande 14 a 16 000 werkers die naar ver-moed wordt naar den Haag zullengaan, daarvoor het railverkeer zullenkiezen, blijft vooral in de spitsurennog een aanzienlijk aanbod auto's teverwerken.Intussen lijkt het wegverkeer binnenhet plan van Zoetermeer redelijk enzeer goed opgelost. Hetzelfde kan ge-zegd worden van het ontworpenschema voor het railvervoer (welduur!). Dit voert door de hartlijnenvan de nieuwe wijken, waardoor eenminimale afstand tot de woning wordtbereikt (afstand van woning tot hakein de orde van 500 M.) en het publiekdaardoor dus zoveel mogelijk naar hetopenbaar vervoer wordt gelokt. Wildit goed functioneren, dan is een lig-ging op vrije baan nodig en zullen,althans op de kruispunten van bete-kenis, vrije kruisingen moeten wordengemaakt. Wij merkten reeds op datde grote lus die uiteindelijk door hetgehele plan loopt, raakt aan het ste-delijk centrum en loopt langs het N.S.station. (Dit kan door de randliggingvoor Zoetermeer als geheel geen op-lossing bieden). Blijft de vraag waardit railvervoer, hetzij tram, sneltramof metro, de Haagse agglomeratie zalbereiken en er zo diep in door zalkunnen dringen dat het natransport158De BRUYNZEEL TUBOGON DEUREN(nieuwe constructie)Geluidisolatiemetingen geven eengemiddelde waarde van 27 decibel.Deze binnendeur voldoet daardoor in hetbijzonder als woningtoegangsdeur ingesloten trappehuizen.Eveneens voor de utiliteitsbouwde aanbevolen deur!\XBRUYNZEEL DEURENFABRIEK NVZAANDAMTEL 02980-26550VACAiyi^i; LIBij de Rijksdienst voor het Nationale Plan (Rijksplano-logische Dienst) te 's-Gravenhage kunnen op d'e afdelingAlgemeen Secretariaat twee medewerkers worden ge-plaatst in de rang van:REFERENDARIS 2e KLASSEof REFERENDARISDe afdeling Algemeen Secretariaat verzorgt o.m.-- de interne beleidscoordinatie;-- de redactie van parlementaire e.a. stukken;-- de voorlichting;-- de buitenlandse contacten.Verelst: academische vorming, met redactionele bekwaam-heid en/of een goede beheersin^g van de Franse en Duitsetaal. Ruime maatschappelijke belangstelling en een leven-dige interesse voor ruimtelijke ordening.Salaris: afhankelijk van leeftijd en ervaring / 887,-- tot/1633,-- per maand, excl. 5,3% huurcompenpatie en 4%vakantie-uitkering. A.O.W.-premie voor Rijksrekening.Schriftelijke scyilicitaties onder vac.no. 5-1444/7769 (inlinkerbovenhoek env. en brief) zer^den aan Bureau Per-soneelsvoorziening van de Rijksoverheid, Prins Maurits-laan 1, 's-Gravenhage.Bij de PROVINCIALE PLANOLOGISCHE DIENST VANUTRECHTkan geplaatst worden eenSTEDEBOUWKUNDIGESTAFFUNCTIONARISin de raD,g van Hoofdplanoloog le klasse.Salaris / 20.634, / 27.564,--.Zijn werk bestaat uit bet leiding geven aan het stede-bouwkundig werk op regionaal en gemeentelijk niveau;het onderhouden van de contacten met de verschillendetechnische dlensten; het bestuderen van stedebouwkun-dige-technische problemen.Vereiste oplelding :T.H. Delft, civiel of bouwkundig ingenieur, een daarmedegelijkstaande opleiding aan een buitenlandse T.H. of deopleiding S.H.O. Amsterdam.Voor het verkrijgen van woonruimte in Utrecht of eender randgemeenten wordt medewerking verleend.Brieven te richten aan de directeur van de dienst,Kromme Nieuwe Gracht 49, Utrecht.de dienst der publieke werken amsterdamrvraagt voor de afdeling STADSONTWIKKELING, eenHOOFDINGENIEUR (b.i. of c.i.).die de staf van de afdeling terzijde zal staan bij zijnplanologische leidinggevende en coordinerende taak,welke ligt op het gebied van de stedelijke uitbrei-din/gs-, vernieuwings- en saneringsplannen, alsmedeop het werk in gewestelijk verband.Planologische ervaring is vereist.Aanstellingssalaris, afhankelijk van ervaring, naderovereen te komen.Vakantietoelage 4 % per jaar; premie A.O.W./A.W.W.is voor rekening van de gemeente Amsterdam.Pension-, reis- en verhuiskostenregeling van toepas-sing.Zo nodig, wordt voor het verkrijgen van een woning,medewerking verleend.SoIIicitaties onder no. I 5257 in te zenden bij de Direc-teur der Gem. Personeelsvoorziening, Sarphatistraat 92,Amsterdam-C.Bij de Centrale Woningstichting te Arnhem is plaats voor2 administratieve medewerkersDe te benoemen functionarissen dienen beken(d te zijn metde administratie van woningbouwcorporaties, kennis tehebben van de terzake geldernde overheidsvoorschriftenen te beschikken over een goede redactionele vaardig-heid.Een der medewerkers dient in staat te zijn na een korteinwerkperiode de financiele afwikkelir^g van nieuwe wo-ningcomplexen te verzorgen.Salaris, afhankelijk van leeftijd, ervaring en bekwaam-heid van f 521,-- tot f 730,-- resp. van f 640,-- tot f 1.051,--per maaqd (exclusief huurcompensatie en vakantietoe-lage).De arbeidsvoorwaarden van d'e gemeente Arnhem zijn vantoepassing op het personeel der Centrale Woningstichting.Uitsluitend schriftelijke sollicitaties te richten aan dedirecteur van de Centrale Woningstichting, Eusebiusbui-tensingel 7 te Arnhem.Bureau voor architectuur en stedebouw Ir. W. Wissing B.I.Marijkesingel 45, Barendrecht,vraagt:STEDEBOUWKUNDIG MEDEWERKERSalaris: nader overeen te komen.huisvesting: kan voor worden gezorgd.tantieme: afhankelijk van de prestaties.verhuiskosten: kan eventueel aan tegemoet worden geko-men.Sollicitaties te richten aan bovengenoemd bureau.StedebouwZoetermeernaar werkgelegenheid, hetzij overbo-dig, hetzij zeer bescheiden blijft.De eindconclusie ten aanzien van hetverkeersvoorstel lean luiden: het zieter gezond en goed uit met daaraanverbonden de vraag waar we mee be-gonnen: waar kan men de middelenvinden om dit te realiseren?Ik verwacht niet dat het gemeentebe-stuur dit alleen op kan lessen; de grotebedragen die hiermede gemoeid zijnkunnen niet op de prijs der bouwter-reinen worden verhaald, de CentraleOverheid zal hier wel hulp moetenbieden, maar waar de financiele hulpook vandaan komt, zij is een eerstevoorwaarde voor het welslagen vande nieuwe gemeenschap.Het plan zelfHet plan is opgebouwd uit vier wijken,logisch en aantrekkelijk gecomponeerd,waartussen het nieuwe stedelijk cen-trum gelegen is. Elk der wijken heefteen eigen wijkcentrum. Het bestaandeoude Zoetermeer is uiteindelijk ookmin of meer een wijkcentrumfunctietoegedacht. Voorlopig echter zal hetals algemeen centrum blijven fungeren,een functie die het wellicht bij hetontwikkelde en er tegenaan liggendenieuwe hoofdcentrum ten dele nog welzal blijven behouden. Oude kernen ineen groot en nieuw geheel zijn door ge-aardheid en groei meestal allerminstals het meest wezenlijke van de totaleconceptie aan te merken, maar in hetgeval Zoetermeer kan men er dank-baar voor zijn, dat het de ontwerpersgelukt is dit oude Zoetermeer als uit-loper van het nieuwe stedelijke cen-trum op te kunnen nemen, waardoorhet wellicht getransponeerd in levenkan blijven. Ook de gedachte om tebeginnen met de realisering van dewijk onmiddellljk tegen het oude Zoe-termeer aan, maakt een geleidelijkeovergang des te waarschijnlijker.Tussen de vier wijken (elk tussen de20 en 25 000 Inwoners) vinden wenaast groen- en verkeersstroken, ge-bieden voor handelsbedrijven, kanto-ren en voor stedelijke voorzieningen.De recreatie in groot verband is ge-heel naar de randen verschoven, het-geen kon door de betrekkelijk geringeafstanden tussen woongebied en re-creatieve voorzieningen, een gelukkigeoplosing gelet op de delicate plaatsvan Zoetermeer in het centrum van dekleine ring.Sterk geconcentreerde bebouwing, hetwerd reeds eerder gesteld, staat deontwerpers voor ogen. In hoeverre hetdaarbij gelukken zal om een brutodichtheid binnen het plan van 50 a 60woningen per ha te halen, zal moe-ten worden afgewacht. Ik hoop in-tussen dat de ontwerpers daar volledigin zullen slagen. Dat men aan sterkeconcentratie denkt is evident omdatanders het openbaar railvervoer hele-maal geen kans zou krijgen. Het enigewat men mag en moet hopen is dat,naast het eengezinshuis, ook hethoge flatgebouw in verbeterde editie,d.w.z. in verzorging, kwaliteit enflexibiliteit, tot een weliswaar andersgeorienteerde, doch waardige tegen-hanger van het eengezinshuis uit zalkunnen groeien. Het is hier de plaatsniet om hoogbouw en eengezinshuis,hun voor en tegen, met elkaar tevergelijken; het enige dat wel van veelbelang is, is dat, wanneer men relatiefveel hoogbouw toe moet passen, dezedan ook zodanig zal zijn, dat zij vooreen groot deel van de bevolking aan-vaardbaar is, eventueel zelfs geprefe-reerd wordt.In menig opzicht zal er nog veel ge-studeerd moeten worden om de hoog-bouw die voor ogen staat, de aantrek-kelijkheid te verzekeren die ze zo zeerbehoeft. Het spreekt vanzelf dat eenstad van 100 000 inwoners een vol-ledige uitrusting krijgt in de socialeen culturele sector. Ook mag daarbijniet uit het oog verloren worden dathet dichtbijgelegen den Haag zijn in-vloed zeker zal doen gelden. Dit geldtook voor de winkelstand, zodat menverstandig zal doen -- het rapportwijst er ook op -- de totale hoeveel-heid te bouwen winkels met de nodigevoorzichtigheid tot ontwikkeling telaten komen. Het gehele programmavoor het stadscentrum is bizonder ge-varieerd maar toch tevens fors vanopzet. De ontwerpers hebben er ookgoede verwachtingen van als zij huntoelichting beeindigen met: ,,Het isnoodzakelijk aan de functies die hetstadscentrum in het stedelijk levenvervult, in de stedebouwkundigevormgeving zodanig gestalte te geven,dat aan het totaal van deze functieseen waarde wordt toegevoegd, die hetgeheel maakt tot meer dan de somder delen. Dan zal het stadcentrumzich doen kennen als het hoogtepuntvan de stedelijke verschijningsvormvan Groot-Zoetermeer."NaheschouwingHet zou niet juist zijn de ontwerpersvoor ligging, aard en omvang vanGroot-Zoetermeer aansprakelijk testellen. Groot-Zoetermeer was immerseen uitgemaakte zaak voordat men aanhet werk kon gaan. Dat gaat echterniet zonder moeilijkheden want wehebben hier te doen met een onderdeelvan de huisvestingsproblemen in derandstad Holland in groter verband.Verschillende steden kampen nu reedsof straks met aanzienlijk ruimtegebrek.Uitwijken aan de bultenzijde vande stedenring is In sommige gevallenmoeilijk, maar voor den Haagis dat uitgesloten, omringd als het isdoor het Westland, de Noordzee, Was-159StedebouwZoetermeersenaar en de stedelljke gebieden vanDelft en Leiden. Daarnaast aange-leund door Voorburg, Rijswijk enLeidschendam, bestaat er geen anderemogelijkheid dan een sprong naar hetopen gebled binnen de ring. Uit plano-logisch oogpunt is dit allerminst aan-trekkelijk, maar het vergroten vanDelft en Leiden is evenmin een bruik-bare oplossing. Als na verloop van tijdzal blijken dat Groot-Zoetermeer teklein is, zal andermaal de druk op deopen ruimte in dit deel van de Rand-stad worden vergroot. Tegen de achter-grond dat in het jaar 2000 niet minderdan 20 miljoen Nederlanders gehuis-vest moeten worden, is dit beslist geenprettig vooruitzicht. Het is dan ookallerminst te verwonderen dat vanvele zijden de vraag gesteld wordt hoeuit een oogpunt van ruimtelijke orde-ning een aanvaardbare oplossing ingroter verband gevonden kan worden.Deze kan niet anders bereikt wordendan door het geven van speciale voor-schriften, steunende op richtlijnen inalgemene zin en voor het gehele Ne-derlandse gebied, teneinde een drage-lijk vooruitzicht voor de toekomstopen te houden. Dat daarbij aan woon-en werkgelegenheid buiten het Westenbizonder aandacht besteed meet wor-den zonder nochtans de structuur vanhet geheel voor goed te vernielen, isevident. Het staat daarbij voor mijvast dat we in veel grotere eenhedenzullen moeten gaan denken dan hierbij Zoetermeer tot stand zullen komen,dat dus een belangrijke herorientatievoor werk- en woongebied noodza-kelijk is, dat ook de open ruimte,eveneens in groter verband, in de stu-die betrokken zal moeten worden. Wekunnen ons met de sterke bevolkings-groei, de wetenschap van verdere ge-zinsverdunning en de grote taak ophet gebied van de stads- en dorpssa-nering niet meer veroorloven omkleinere nederzettingen wat te vergro-ten en ons dan te troosten met de ge-dachte dat dit waarschijnlijk wel vol-doende zal zijn. Dit ,,oppompen" vankleinere eenheden is -- behoudens goe-de uitzonderingen -- een levensgevaar-lijke aangelegenheid; noch bestuurlijk,noch financieel is men daar te plaatseop ingesteld of voorbereld, afgeziennog van de vraag of men van kleinwat groter moet worden of het grotere,groot moet worden. De grotere of betergrote eenheid biedt wellicht gelegen-heid om het sociale en maatschappe-lijke klimaat te verzekeren dat grond-voorwaarde voor decentralisatie is.Maar ook dat is aan twijfel onderhevig-- althans vandaag -- omdat het ste-delijk klimaat er zijn moet voor degroepen die verzocht worden (of ge-dwongen worden) een nieuwe woon-en werkplaats te kiezen. Tot nu toebijvoorbeeld is het niet gelukt een deroverheidsdiensten uit den Haag naarelders over te brengen. Men behoeftzich daar niet over te verwonderen.Den Haag biedt op onderwijsgebied,sociaal, cultureel terrein enz. de rijkevariatie die de mens en zijn gezin be-hoeft. Verplaatst men dus woon- enwerkgelegenheid naar elders, waarook, dan is de eerste bedenking diemen tegen komt dat alles ontbreekt inde nieuwe omgeving van datgene watin den Haag ter beschikking stond.Voor Groot-Zoetermeer is dat niet zoerg, het ligt zo dicht bij den Haag,dat vele accommodaties aldaar gevon-den kunnen worden.Anders wordt het wanneer men radi-caler maatregelen zou willen nemen,d.w.z. een stuk van de woon- en werk-gelegenheid, buiten de directe sfeer vanden Haag, zou willen verplaatsen.Zulks lijkt alleen mogelijk wanneerde bestuurlijke omstandigheden in denieuwe vestigingsplaats moeilijkhedenop kunnen vangen, daarnaast de ont-wikkeling op verschillende terreinenvan het maatschappelijk leven voorafgegaan zijn aan de vestiging als zoda-nig. Dit op zichzelf zal alleen maarmogelijk zijn wanneer men zich (wie,,men" is blijve onbeantwoord!) zeergrote uitgaven getroost om voorshandsvolstrekt onrendabele zaken en daar-naast -- vooraf dus -- accommodatieswil ontwikkelen voor hen die komengaan. Moeten we aan de andere kantzover gaan dat we de mens en het ge-zin dwingen om te pionieren? Is datverenigbaar met ons democratisch be-stel? Ik sprak reeds van dwingenderichtlijnen (men moet toch ook rechtslopen in de straat!) en ik geloof datonze democratic niet uitgelegd magworden als een soort vrijheid voor eenieder, maar dat het geheim van dedemocratic juist gelegen is in de be-perking van wensen van velen ten be-hoeve van alien. Als we dit niet willenaanvaarden, heeft de ruimtelijke or-dening in het geheel geen zin. Orde-ning betekent in democratische zin:ondergeschikt maken van bepaalde be-langen en verlangens ten gunste vanhet gehele nationale bestel. Daar moe-ten we in kunnen slagen, anders wordthet jaar 2000 voor onze kinderen enkindskinderen een ramp.160StedehouwMacro-stedebouwMACRO-STEDEBOUW III Ir. A. E. Q. van HezikWil het Rijk ideeen-centrale zijn, innauw overleg met de representantenvan het maatschappelijk leven ^), danzal de centrale overheid landelijk opvrij korte termijn hoofdlijnen dwin-gend moeten kunnen voorschrijven.Bijvoorbeeld door het aanwijzen vande plaats waar wel en waar geenbandstcdeHjke ontwikkeling komt,met alle onvermijdehjke discrlminatiesvandien. In het voiige artikel ^) is alaangestipt dat deze hoofdlijnen doorgemeenten zelf wel eens moeilijk aante wijzen zouden kunnen zijn. Hetlijkt nu reeler om te zeggen dat erdoor het Rijk harde noten zullen moe-ten worden gekraakt en knopen zul-. len moeten worden doorgehakt.Wil men voorts het perfectionismevermijden, dat aan de beweeglijkheidin het planologische beleid van deGemeente afbreuk doet ^), dan moetmen na de vaststelling en de keuzevan die hoofdlijnen met de meest mo-gelijke beweeglijkheid al detaillerendverder kunnen gaan. Algemeen er-kende basis-vertrekpunten zijn onont-beerlijk voor deze keuze, wil die de-finitief kunnen zijn.Een tweetal dergelijke vertrekpuntenziet schrijver dezes in het relatief ho-ge verkeersrendement van de band-stad en in de wenselijkheid of zelfsnoodzaak van eert garage per woning.Beide punten zullen hieronder naderworden belicht en terloops in hunonderling verband worden bezien.Vergelijkt men een Concentrische stadvoor 200.000 inwoners in 1980 en5 verstedelijkte kernen eromheen voorr 20.000 inwoners eens met een mootuit een Bandstad voor 300.000 in-woners, zie afb. 1, dan laat zichstraks zeer genuanceerd berekenenwelk rendement het stads- en streek-vervoer zal hebben in beide gevallen.Zulk een berekening is op afb. 2 metslechts globale nuanceringen uitge-voerd voor een stad als Nijmegen inde concrete ligging en voor eenzelfdestadsgrootte bij een denkbeeldige lig-ging in een stuk van de bandstad zo-als deze bij het vorige artikel was ge-tekend te weerszijdcn van Eindhoven.Beschouwt men de K.M.-eenheden alskosten en de passagier-eenheden alsopbrengst, dan is rekening houdendmet de compacter mogelijke bebou-wingswijze in de nieuwe gedeeltenvan een bandstad, een lOOVo hogerverkeersrendement van het openbaarvervoer ten opzichte van de voltooideconcentrische stad te becijferen en teverdedigen.Ook principieel kan men echter hetpercentage 100 reeds verdedigbaarachten, als men het SO^/o-rendementvan een radiale vervoerslijn, met aanhet beginpunt bezettingsgraad nul enaan het eindpunt bij het stadsmiddenbezettingsgraad honderd, vergelijktmet de continu hogere bezettingsgraadbij een vervoerslijn die een aaneenrij-ging is van begin- en eindpunten.Dit hogere rendement komt uiteraardook terug in tal van andere takkenvan dienstverlening in de stedelijkesamenleving. Men denke aan de dis-tributie-taken van de posterijen envan grootwinkel-bedrijven, aan hetbus-lichten, aan de vuilophaaldienst,aan het zo economisch mogelijk dis-tribueren van gas, water en electrici-teit, aan telefoon- en straks wellichttelevisiekabel-verbindingen, aan hetriooltransport van afvalstoffen.Dit alles verloopt bij de consequentgestrekte bandstad ongetwijfeld zeerefficient, indien er intergemeentelijktijdig wordt samengewerkt, maar kanin de praktijk uiteraard technisch be-lemmerd worden door het reeds aan-wezige radiale, waarop zo goed mo-gelijk lineair aansluiting zal moetenworden gevonden. Intussen heeft deschrijver zich hier beperkt tot de sec-tor openbaar vervoer, mede omdatdeze zich het meest eenvoudig in cij-fers laat illustreren en vermoedelijkhet eerst aan de orde zal komen.De middeleeuwse stadsvormen moetenvoor hun tijd een optimaal practischorganisme zijn geweest, anders Vv^arener niet zoveel gerealiseerd. Zij haddenook naar onze smaak een hoge graadvan leefbaarheid, anders waren erniet zoveel tot heden geconserveerd.Zo willen ook wij practische bruik-baarheden optimaal samenbrengen toteen eigentijds geheel -- uiteraard metalle zorg voor de leefbaarheid --waarbij het verkeersrendement welals een primaire graadmeter van debruikbaarheid mag worden aange-merkt.Wat betekent een hoog verkeersren-dement in de praktijk? Allereerst dater veel communicatie mogelijk is inde stedelijke samenleving, en vervol-gens zal het zich uiten in een lagerekostprijs van openbaar vervoer. Dooreen bij voorbeeld lOOVo hoger ver-keersrendement wordt de kostprijsuiteraard niet gehalveerd, maar hetverdient wel aanbeveling om eensna te rekenen of de jaarlijkse tekortener niet door zouden kunnen wordenweggewerkt.^) rede Ir. Wine, 19 mei 1965, conclusie 32) jrg. 1964 pag. 280^) rede Ir. Witte, conclusie 5161StedebouwMacro-stedebouwZolang iets sociaal wenselijks nieteigentijds wordt aangemaakt, moet ergesubsidieerd worden. Dat geldt nietalleen voor woningen, maar ook vooreen stedelijk organisme. De bedoeldejaarlijkse tekorten op het openbaarvervoer zouden als een gevolg vanachterlijke, beter gezegd van niet ade-quaat eigentijdse stedenbouw kunnenworden gezien.In dit verband kan men, overstap-pend naar het tweede genoemde ver-trekpunt, een garage voor elke wo-ning, nog opmerken dat de auto weleigentijds wordt aangemaakt. Ver-moedelijk is dat de reden waarom ditfenomeen zo'n enorme druk uitoefenten blijft uitoefenen op de behoefteaan nieuwe ontwikkelingen in de ste-debouw.Men kan de auto-vloed trachten tekeren, men kan zeggen dat deze temarginaal in het budget Hgt bij de'massa' om alle passende verkeers-voorzieningen te laten betalen, menkan zeggen dat de auto uit het woon-werk-verkeer zou moeten verdwijnen.Maar dit alles helpt weinig als deautovloed onverstoorbaar doorgaat,en het leidt bovendien niet tot stede-bouw waar we de toekomst mee inkunnen gaan.Bij het woon-werk-verkeer doormiddel van auto's gelden als vereistendat zowel het stallen kort bij de wo-ning als het parkeren kort bij hetwerk technisch-economisch oplosbaaris of wordt. Om bij het eerste teblijven, wordt op afb. 3 een al ofniet verhoogd souterrain weergegeven,als een gemeenschappelijke garage dievanuit een hoog woongebouw bereik-baar is, en straks eenvoudig via lei-dingkokers van dat woongebouwwordt geventileerd. Het betondakmoet in serie op een betrekkelijk een-voudige en goedkope manier te ma-ken zijn, zodanig dat het een grasmatof lichte bebouwing kan dragen.Bij eengezinshuizen met vrijdragendevloer bij voorkeur de garage onderhet huis.Het algemene beeld is dan zodanigdat in principe de straten weer voile-dig vrij komen voor het verkeer vanauto's of alleen voor voetgangers.Door een verhoogd souterrain kan eenvanzelfsprekende scheiding ontstaanvan autoverkeer en van voetgangers-verkeer bij scholen en bij kleine buurt-winkels. Het komt bovendien deplastische verlevendiging van hetmaaiveld en de afwisseling in de ste-debouw ten goede. Dit hoogte-pro-fiel kan men completeren tot 4 la-Afb. 1ffrTMBAND5TAD EN CONCENTRISCHE STAOIR A, V, HEZIK MAART 1965162hekwerk, recht en hecht als een muur, met eengaasmat die blijvend plaatstrak staat... hekwerkdat tijd in decennia telt... heras hekwerk!UITVOERIGE DOCUMENTATIE GRATIS OP AANVRAAGCXMdlKJCSJEROEN BOSCHLAAN 273 EINDHOVEN TEL. 04900-29936VACATU^l;(vervolq)GEMEENTE ZWOLLEBij de dienst van Openbare Werken kan worden geplaatst eenstedebouwkundigeGegadigden worden verzocht zich in een uitvoerige eigenhandiggeschreven sollicitatiebrief met vermelding van dit blad te wendentot de directeur van de Centrale Personeelsdienst, Lombardstraat3a, Zwolle onder no. 103.De aan te stellen functionaris zaibelast worden met de verdere uit-bouw van stedebouwkundige pro-jecten (ontwikkelings- en sanerings-plannen) in een zich snel uitbreiden-de gemeente.Gedacht wordt aan een kractit opingenieursniveau met een belioor-lijke ervaring aan wie een grote matevan zelfstandigheid zai worden ge-geven.Salaris afhankelijk van kennis enervaring, nader overeen te komen.Voor huisvesting kan worden zorggedragen.>VHET COLLEGE VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN ZUID-HOLLANDroept sollicitanten op voor de functie vanDIRECTEURVAN DEPROVINCIALE PLANOLOGISCHE DIENSTDe te bentoemen functionaris zai tegen 1 januari 1967, wanneer de huidige directeur dedienst met pensioen gaat verlaten, diens taak moeten overnemen.Het ligt in de bedoeling hem reeds thans aan de huidige directeur toe te voegen opdathij door deze voUedig in de te verrichten werkzaamheden kan worden ingewerkt.Gezocht wordt een bouwkundig ingenleur of iemand met een gelijkwaardige opleiding,die over een ruime ervaring beschikt op alle gebieden betreffend'e de ruimtelijke orde-ning en die in staat is doelbewust en tactvol leiding te geven aan een dienst met onge-veer 50 ambtenaren.Het gaat hier om een belangrijke en veelzijdige werkkring.Salaris van / 30.156,- tot / 38.220,- per jaar (7 jaarlijkse verhogingen)huurcompensatie, eventueel kindertoelage en 4% vakantietoelage.Aanstelling boven het minimum is mogelijk.exclusief 5,3%De provincie Zuid-Holland is aangesloten bij de Interprovinciale Ziektekosten Rega-ling (I.Z.R.)Voor vergoeding van verplaatsingskosten gelden de gebruikelijke voorwaarden.Aan te wijzen standplaats: 's-Gravenhage.Uitsluitend schriftelijke sollicitaties worden uiterlijk binn,en 14 d'agen na het verschijnenvan dit blad ingewacht bij het college van gedeputeerde staten voornoemd, Koningskade1 te 's-Gravenhage.>
Reacties