= aTIJDSCHRIFTVOOR[yOLKSHUISVESTINGl|aEN STEDEBOUWORGAAN VAN HET NEDERLANDSCHINSTITUUT VOOR VOLKSHUIS:VESTING EN STEDEBOUW EN VANDEN NATIONALEN WONINGRAADALGEMEENEN BOND VAN WONINGBOUWVEREENIGINGEN1930 N? 11 ir JAARGANG NOVEMBERGELUIDDEMPENDGIPSBRANDVRIJSPIJKERVASTWAN DSTERKEen Directeup van Gemeente-werken : ,, ,de opgedane er-vapjng is wel van dien aard,dat ik ze meer in de gemeante-bertekken van scheidingswandenzai voopschpyven , ,"N. V. DE METEOOR TELEFOON 205 D E S T E ? GIV.V. VAN MUNSTER'S UITGEVERS MAATSCHAPPIJ - HAARLEMMERWEG B 378 - AMSTERDAM (W^INCASSO-BANKVolgestort Kapitaal f 30.000.000.--.Reserve f 8.400.000.--JLN.V.AMSTEHeerengr. 631 -537,51d-62Shoek VijzelstraatAdm, de Ruyterweg 84-86BilderdUkstraat 50 ^^Ceiniuurbaan 91Damrak 83Haarlemmerplein 2Linnaeusstraat 37RotterdamLeuvehaven 103Qoudscheaingel 229Haemraadssingei 169Groene Hilledijk 70ALMELO ""ARNHEMDELFTDORDRECHTENSCHEDEEINDHOVEN ^^QRONINGEN ^^'S-HERTOGENBOSCHHILVER8UMRDAMMiddenweg 4-8Molukkenstr. 122-124Nieuwmarkt 27Overtoom 89Weesperplein 2WeesperzlJde 33 BWillemsparkweg 80van Woustraat 217's-GravenhageLange Houtstraat 18Statenlaan 46Laan v. Meerderv.LEEUWARDENMAASTRICHTNAALDWIJKNIJKERKSCHIEDAMTILBURGUTRECHTVOORBURGWORMERVEERHKYNJAlOTDRUklNRICtlTINOREeULIERSCRU50:(l32AMSTERDAI^>TELEf>i^ICCt1NI$CI1E>PAPIEREN??rNAAML. VENN.BOUWBEDRIJFH.VANSAANEALLE BANKZAKEP J VAM CJpHAlK lOOO^ZIMERIl[lielc..SP[Milil^llOL[IOIIIG^^^I ,U, V#^l^ T-* I-- ?-N. r^ r^ y-^. w T ,-.T,III iiiiiii III! III! iiiiiKiKiiiiiiiii ti\ STEDcROlJW "" "" ' """" '"""""""""* ^ ?^ ? 1-- ?_-/ L^ Lj v_y v_/ vv iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii IIIIIIIORGAAN VAN H?T NEDERLANDSCH INSTITUUT VOOR VOLKSHUIS-VESTINQ EN STEDEBOUW EN DEN NATIONALEN WONINGRAADALQEMEENEN BOND VAN WONINQBOUWVEREENIGINGENREDACTIE VOOR HET INSTITUUTH. P. J. BLOEMERS, J. DOUWES JR.,MB. D. HUDIG, IR. P. BAKKEB SCHUT,IR. J. M. A. ZOETMULDER.VASTE MEDEWERKERS: J. W. BOSSENBROEK,G. A. M. DE BRUYN, IR. A. KI^PPLEH, MR.J. KRUSEMAN, IR. A. M. KirisXEN, JHR.A. H. OP TEN NOOETT, JAN STUYT,M. VRIJENHOEK, L. VAN DER WAL, D.E. WENTINKREDACTIE VOOR DEN WONINGRAADMR. DR. G. VAN DEN BERGH, J. BOMMER,G. F. LINDEIJERADRES DER REDACTIE ENADMINISTRATIE EN SECRETA-RIAAT VAN HET INSTITUUTKLOVENIEHSBURGWAL 70 -AMSTERDAMPOSTREKENING No. 29080-- VAN DEN --NATIONALEN WONINGRAAD-- ROELOF HARTPLEIN 4 ---- ADVERTENTIES --V. MUNSTER'S UITGEVERSMAATSCHAPPIJHAARLEMMERWEG B 378 - A'DAM (W.)ABONNEMENTSPRIJS f 8.-DE LEDEN VAN HET NEDERLANDSCH INSTITUUTVOOR VOLKSHUISVESTING EN STEDEBOUW(LIDMAATSCHAP VOOR PHYSIEKE LEDEN f 7.50)EN DE LEDEN VAN DEN NATIONALENWONINGRAAD ONTVANGEN HET BLADKOSTELOOSLOSSE NUMMERS .f I.-INHOUD: NED INSTITUUT VOOR VOLKSHUISVESTING EN STEDEBOUW:Utticieele Mededeelingen - lets over den wroningbouw met Overheidssteun in Dordrecht door Ir. Chr. G vanJuuren - Krotopruimingen te Dordrecht door Ir. Chr. G. van Buuren - lets over volkshuisvesting te Papen-Redits rTak ^^" ' Binnenland - Overzicht van tijdschriften - Wetten, Kon. Besluiten, enz. -j;,^TIONALE WONINGRAAD, ALGEMEENE BOND VAN WONINGBOUWVEREENIGINGEN ?Utticieele Mededeelingen - Het be?oek aan de jaarvergadering door J. B. - Kort verslag van de zeventiendejaarhjksche ledenvergadering van den Nationalen Woningraad, A.B.v.W., gehouden op Zaterdag 25 October1930 te Amsterdam, I - Van de Afdeelingen - Van onze leden. f & jOFFICIEELE MEDEDEELINGENDe Nederlandsche Vereeniging voor Tuin- enLandschapkunst, Bond van Nederlandsche Tuin-Architecten (B.N.T.) heeft den Heer Th. J. Dinnals vertegenvv'oordiger in ons bestuur aangewezenin de plaats van den Heer Hugo A. C. Poortman;de Nederlandsche Bond van Huis- en Grond-eigenaren en Bouwondernemers w^ees den HeerF. H. de Haan aan in de plaats van den HeerMr. E. Hollander Jr.De Heer Mr. Dr. P. Vonk de Both, door deVereeniging van Nederlandsche Gemeenten aan-gewe2;en als lid van de Commissie tot wettelijkeregeling van den Stedebouw, heeft fitting genomenin de subcommissie voor de Ruilverkaveling.De door ons te Amsterdam georganiseerdetcntoonstelling de Woningwet 1903-1929 geeftreden tot tevredenheid.De opening had 18 October plaats door denMinister van Arbeid, Handel en Nijverheid, integenwoordigheid van vele genoodigden, waaronderin het bi^onder te vermelden de leden van hetEere-comite, de Commissarissen der Koningin inde provincies Noord Holland en Gelderland, deHeeren Jhr. Mr. Dr. A. Roell en Mr. S. Baron vanHeemstra, de burgemeesters van Amsterdam enUtrecht, de Heeren W. de Vlugt en Dr. J. P.Fockema Andreae en de Heeren Mr. L. LietaertPeerbolte en Ir. H. van der Kaa.Na een inleidend woord van den Voorzitter,vestigde de Minister er in zijn openingswoordde aandacht op hoe de Woningwet een levende wetis, welke door haar soepelheid de mogelijkheidheeft gegeven -- zij is daarin met de Gemeentewette vergelijken -- tot aanpassing aan gewijzigdeomstandigheden en hoe zij aldus tot een zegen voorhet land is geworden. De Minister verklaarde datde Regeering erop uit zal zijn er ook in de toekomstzorg voor te dragen dat bij de toepassing der wetmet de gewijzigde omstandighedenrekeningzalwor-den gehouden. ,,De nieuwe tijden zullen nieuweeischen stellen en een bewijs, dat de overheiddit begrijpt is het hangende ontwerp. De praktijkder Woningwet zal niet verstarren, dpch blijvenleven".Het bezoek aan de tentoonstelling mag zeerbevredigend worden genoemd. Daartoe droegzeker bij dat de gelegenheid bestondom de tentoon-stelling onder deskundige leiding te bezichtigen.De ijverige secretaris van het Tentoonstellings-226 OFFICIEELE MEDEDEELINGEN - ABTIKELENcomite, Mr. Dr. J. Versteeg, stelde zich met onver-droten toewijding voor dit doel beschikbaar enhield in de negen dagen, waarop de tentoonstellingwas geopend, niet minder dan negenrondgangen, opeen dag zelfs drie. Eenige dezer rondgangen haddenop verzoek plaats, zulks ten behoeve van denNationalen Woningraad, het Bouw- en Woning-toezicht te Amsterdam, de Vereeniging van Wo-ningopzichteressen en de Kamer van Koophandelen Fabrieken voor Amsterdam.Op de door ongeveer lOO leden bezochte leden-vergadering, 23 October in het Paviljoen Vondel-park in Amsterdam, werd het 12^-jarig bestaanvan het Instituut herdacht. 0ns bestuurslid Mr.J. Kruseman, die de geheele wording van deWoningwet heeft medegemaakt, hield een belang-wekkende rede over De Woningwet.Deze rede zal in druk verschijnen en binnenkortaan de leden worden toegezonden.Het Gedenkboek kwam op den dag der openinguit. Ruim 400 exemplaren werden volgens bestellingaan onze leden en die van den Nationalen Woning-raad geleverd.Bij voldoende deelname wordt voor het Gedenk-boek een band aangemaakt, welke a / 2.40 perexemplaar verkrijgbaar zal zijn. Bestellingen wordengaarne voor 6 December tegemoetgezien; eenbestelkaart is bij dit nummer gevoegd.lETS OVER DEN WONINGBOUWMET OVERHEIDSSTEUN IN DOR-DRECHTIndien men de stelling zou willen poneeren datDordrecht een bloeiende gemeente is, zou men hetbewijs voor die these bezwaarlijk mede kunnenputten uit de cijfers betreffende het aantal inwoners.Wei is sedert 1870 een vrij sterke stijging waar-neembaar, Toen bedroeg het aantal inwonersglobaal 25.000, welk getal op i Januari 1930 wasgestegen tot rond 55.500. Deze stijging had echterin hoofdzaak plaats voor 1914. Nadien is er slechtseen toeneming te constateeren van 5.000 zielen.ARTIKELEN227Dordrecht. Detail complex 2. Architect B. van Bilderbeekof 10 %, in een tijdsverloop van 15 jaren. Na 1918zien we zelfs niet anders dan schommelingen, zijhet met een zwak stijgende tendens.Desondanks is zeer sterk bijgebouwd, zonder datde woningnood geheel overwonnen is. Dit vindtzijn verklaring in de buitengewone toeneming vanhet aantal gezinnen, of, wat in dit verband ophetzelfde neerkomt, de sterke daling van de gemid-delde gezinssterkte. Deze gezinssterkte heeft uiter-aard geen betrekking op het begrip gezin in denzin van het Burgerlijk Wetboek. Het begrip gezin,dat hier in geding is, heeft uitsluitend te makenmet de vraag naar afzonderiijke huisvesting.Ik weet dat het niet mogelijk is deze begrippenafdoende te definieeren. Ik acht dit echter geenbezwaar om er desondanks mede te werken.Indien wij alleen mochten werken met begrippen,die volkomen definieerbaar waren -- zulke be-grippen bestaan niet--, zouden wij tot werkeloos-heid gedoemd zijn.De desbetreffende cijfers vindt men in onder-Dordrecht. Straat complex 4. Architect H. A. Reusstaande opstelhng.OVERZICHT DER GEMIDDELDE GEZINSSTERKTE TEDORDRECHTJaar Bevolking Aantal GemiddeldeI Januari gezmnen gezinssterkte1917 51.685 10.892 4.7451918 54.256 11.585 4.6831919 53.828 11.641 4.6241920 53.621 II.511 4.6581921 54.093 11.818 4.5771922 54.626 12.297 4.4421923 55.195 12.764 4.3241934 55.108 12.803 4.3041935 54.911 12.859 4.2701926 55.116 12.916 4.2671927 54.820 13.005 4.215I Oct. 1927 54.877 12.971 4.2301928 55.008 13.064 4.2101929 55.169 13.270 4.1581930 55.511 13.534 4.101Dordrecht. Detail complex 7. Architecten van Bilderbeeken ReusDordrecht. Detail complex 7. Architecten van Bilderbeeken Reus228ARtLKELENDordrecht. Detail complex 9. Architect Ir. Chr. G. vanBuurenHieruit blijkt op het eerste gezicht dat het alleenreeds voor het bewaren van het evenwicht, afgezienvan het feit, dat reeds in 1917 een nijpende woning-nood aanwezig was, en eveneens ongeacht de ver-vanging van door sHjtage en andere oorzaken ver-vallen woningen, noodzakehjk was om na i Januari1917 een 2.650 woningen bij te bouwen.Het vermoeden Hgt dus voor de hand, dat dewerkehjke productie aanzienUjk grooter moet zijngeweest. De juistheid van dit vermoeden wordtdoor de cijfers bevestigd. Zoo zijn bhjkens onder-staande gegevens in bedoelde jaren een aantalwoningen geproduceerddoor de gemeentedoor erkende bouwvereenigingendoor particulieren met rijksvoorschot enpremiedoor particulieren met premienoodwoningenparticuhere woningen1.0461.338204182221.455totaal 4.2g3Dordrecht. Detail complex 9. Architect Ir. Chr. J. v. BuurenVan de noodwoningen, waarvan een 52-talwettehjk gesproken inderdaad hun naam verdienen,doch die technisch gesproken semi-permanentewoningen zijn, is inmiddels meer dan de helftverdwenen, terwijl het gesignaleerde 52-tal nauitvoerige onderhandeling met het Rijk is gepro-moveerd tot woningen met steun in de huur inverband met de huisvesting van gezinnen, die doorsaneeringen uit hun woningen verdreven worden.Onder het aantal particuhere woningen is een34-tal stichtingswoningen begrepen, te danken aanden liefdadigheidszin van een der eerste inge-zetenen der gemeente.In Dordrecht is de vrije woning zoodanig regel,dat het bestaan van andere typen vrijwel uitsluitendden ingewijde bekend is. Onder die vrije woningenis ongeveer de helft eengezinshuizen. Het restantbestaat uit beneden- en bovenwoningen, waarbijhet type twee-drie, dat vrij sterk geperfectionneerdis, de voorkeur geniet.Het ligt^in de bedoeling van het gemeentebestuur.Dordrecht. Straat in comolex 9. Architect Ir. Chr. G. vanBuurenDordrecht. Detail complex 12. Architect Ir. Chr. G. vanBuurenARTIKELENDordrecht. Detail complex 13. Architecten v. Bilderbeeken Reuswelke bedoeling gefixeerd is in het ontwerpuitbreidingsplan, dat dezer dagen aan den Raad tervaststelling zal worden aangeboden, om in detoekomst tot grooter uitbreiding van de eengezins-woning te komen. Dat dit alleen mogelijk is doorhet nemen van bi^ondere maatregelen, op hetterrein van de grondpoHtiek liggend, behoeft geenbetoog.Wie de hierbij gereproduceerde overzichtskaartvan de gemeente beziet, zal opmerken dat de uit-breiding van Dordrecht op zonderlinge wijzecontrasteert met het ideaal, dat de wetgever inartikel 30 der Woningwet bedoelde, toen hij sprakvan de regelmatige uitbreiding van bestaandekommen. Het eenige, wat in die uitbreiding tot nutoe regelmatig was, was de onregelmatigheid. Datdit gebrek, met zijn funeste gevolgen voor definancien der gemeente, de aandacht van hetgemeentebestuur niet alleen verdient, maar 00kheeft, behoeft geen betoog.Maatregelen om aan dezen ongewenschten toe-stand een einde te maken, zijn in vergevorderdenstaat van voorbereiding. Dat als eerste dier serie7^^5?-^-^VOf ^ ^fc^qAN^ QppmMDordrecht. Pleinfront complex 18. Architecten Bakkeren van HerwijnenPlan tot het botiwen van 97 woningen op terreinen aan deTieselensstraat - Hoekenessestraat en de Eemsteijnstraatte Dordrechthet nieuwe plan van uitbreiding een groote rolzal spelen, spreekt vanzelf.Op het oogenblik zijn plannen in voorbereidingvoor den bouw van een 800-tal arbeiderswoningen230 ABTIKHLEN?' vtnTu IH 4Bouwvereeniging 0ns Huis - Bouwplan BrouwersdijkMesdagstraat te Dordrecht.^,' yl I--*-i n, ^ iMEti;[i?nN"Tl 1 irl.MMttBouwvereeniging Ons Huis - Bouwplan Brouwersdijk -Mesdagstraat te Dordrechtin huren van gemiddeld minder dan / 5.- per week.Dergelijke huren zijn in Dordrecht normaal.Slechts voor enkele complexen, in den roes vanden inflatietijd buitengewoon ruim opgezet, -- wijmogen dankbaar zijn, afgezien van de oorzaken,voor deze op zichzelf zeer wenschehjke gevolgen --gaat de gemiddelde huurwaarde iets boven ditcijfer uit.VAN BUURENDirecteur Bouw- en WoningdienstKROTOPRUIMINGENDRECHTTE DOR-Onder de middelen, die de Woningwet aan dehand doet ter opheffing of verbetering van be-staande slechte toestanden op woninggebied, isdat der krotopruiming wel het meest doehreffend.De woningverbetering maakt het inderdaad, zijhet met betrekkeHjk onevenredig veel arbeid,mogelijk om tot verbetering van woningen te ge-raken. Het is echter vrijwel uitgesloten te achtenom op deze wijze te komen tot het wegnemen vanfouten, die het gevolg zijn van een onjuiste hgging.Het zelfde geldt met eenige variatie ten opzichtevan de onbewoonbaarverklaring. Deze doet wehs-waar slechte woningen van de markt verdwijnen,maar het is vaak niet mogehjk te beletten dat opden na afbraak vrijkomenden bouwgrond eennieuwe woning wordt gebouwd, die in vele gevallenreeds bij haar ontstaan eenigszins minderwaardigis tengevolge van een ongewenschte en niet ver-beterde omgeving. Op grond van deze overwe-gingen heeft het gemeentebestuur van Dordrechter de voorkeur aan gegeven om gebruik te makenvan het middel der krotopruiming, wat echter nietten gevolge heeft dat onbewoonbaarverklaringen woningverbetering achterwege zijn gebleven.Men begrijpe goed dat een krotopruiming inwezen verschillend is van een doorbraakplan;Bij de krotopruiming is het belang der volkshuis-vesting primair, dat van het verkeer komt eerstin de tweede plaats in aanmerking en bij botsingtusschen beide belangen zal men dat der hygienehet zwaarst doen wegen.De krotopruiming heeft twee zijden, wat met eenwoord moeilijk is uit te drukken. Haar eerste doelis het opruimen van krotten of, juister, van unhealthyareas en obstructive buildings. Met deze negatievezijde is het belang der volkshuisvesting slechtsten halve gediend; na de verdwijning van het slechtevinde aanbouw van het goede op regelmatige wijzeplaats.De wettelijke grondslag, dien men bij het op-stellen van plannen voor krotopruiming heeft teeerbiedigen, doch die tevens een hecht fundamentvormt, vindt men in hoofdzaak in art. 29 derWoning-wet, en daarvan met name in art. 77, sub i der WetARTIKELEN231^aa Qococ woNiNacN or OAI^UOIZCNiSSMiS TC VCQeCTCOCN VONINQCN.Plan tot verbetering van een stadswijk te Dordrecht232 ARTIKELENDordrecht. Toestand die bij afbraak aan het licht kwam(Raatnstraat)van den 28 Aug. 1851 S.125 (Onteigeningswet).De bijbehoorende procedure vindt men beschre-ven in den vierden titel dier Wet, welke is inge-voegd bij art. 29 der Woningwet. ^)Bij eerste lezing van art. 77 der Onteigenings-wet zou men kunnen betwijfelen of de wetgeverinderdaad bedoeld heeft de mogelijkheid te openenvoor het onteigenen, met het bovenomschrevendoel althans, ook van goede woningen, en vangebouwen, niet bestemd tot woning. De Memorievan Toelichting neemt te dien op2;ichte elkeonzekerheid weg. Zij zegt onder meer: ,,Metop^et zijn de omstandigheden, waaronder art.77, eerste zinsnede, in toepassing kan wordengebracht, in zeer algemeene bewocrdingen gefor-muleeird. De mogelijkheid, dat onteigening inge-volge de hiergestelde bepahng zou afstuiten opangstvallige wetsinterpretatie, moet worden voor-komen.,,Wel behoort de wet een richtsnoer te biedenomtrent de vereischten, welke ten deze aan ont-eigening ten grondslag liggen, doch de vraag,of naar den geest barer voorschriften die maat-regel in praktijk kon worden gebracht, staat telkenster beoordeeling van den gemeenteraad, van Gede-puteerde Staten, en in hoogste ressort van het verant-woordelijk centraal gezag.,,Wel moet op den voorgrond worden gesteld,dat de bepalingen van titel IV alleen toepasselijkzullen zijn op onteigeningen in het belang derVolkshuisvesting noodig geacht, maar welke ont-eigeningen daaronder zullen vallen, dat kan de wetslechts in hoofdtrekken aangeven.,,Pogingen om de schakeeringen der praktijk metvolkomen juistheid af te bakenen, zijn a priorionvruchtbaar."Tot zoover de Memorie van Toelichting, die inhaar woordenkeus, op een plaats althans, van eenig') Het is duidelijk dat tot onteigening alleen van dieperceelen wordt overgegaan, welke niet langs minnelijkenweg door aankoop zijn te verkrijgen. Dit is echter slechtsin uitzonderingsgevallen mogelijk.Tengevolge van de saneering in Dordrecht vervallenkrotten (Lange Breestraat)gebrek aan overeenstemming met de wet doet blij-ken. Het eerste lid van art. 77 spreekt namelijkover de ontruiming van oppervlakten, waaropafdoende verbetering der woningen langs anderenweg bezwaarlijk uiivoerbaar is. De Memorie vanToelichting daarentegen spreekt van onteigeningen,in het belang der volkshuisvesting noodig geacht.De bedoeling is echter volkomen duidelijk: dewetgever stelt prijs op een ruime interpretatiezijner bepalingen.Wat de financieele zijde van het vraagstuk be-treft, verwijs ik in de eerste plaats naar art. 36der Woningwet, waar we de bepaling vinden datbij besluit van den gemeenteraad een bedrag be-schikbaar kan worden gesteld ter uitvoering vaneen onteigeningsplan, als genoemd bij art. 29.Hiernaast is vooral art. 38 van belang. Werdin art. 36 uitsluitend gesproken van de financiender gemeente, in het laatstgenoemde is de moge-lijkheid geopend voor geldelijken steun van Rijks-wege, en wel op twee wijzen. In de eerste plaatskunnen blijkens het eerste lid aan gemeenten voor-schotten uit de Rijkskas worden verstrekt voor dedoeleinden in ? 7 omschreven. In de tweede plaatskunnen aan gemeenten in verband met de uitvoe-ring van krotopruimingen, bijdragen worden ver-zekerd, eveneens uit 's Rijkskas, tot bstaling vanrente en aflossing der benoodigde gelden.Nadat de oppervlakten door afbraak van debetrokken panden ontruimd zijn, komt de uitvoe-ring van den nieuwbouw aan de orde. Een derhoofdzaken daarbij is de regeling van het grond-gebruik, voor welke regeling het Rijk bizonderebelangstelling toont. Die regeling namelijk isbeslissend wat betreft de grondwaarde, terwijlde grondwaarde op haar beurt in den nauwstensamenhang staat met den door het Rijk te verleenengeldelijken steun. Men staat hier dus voor eendilemma. Om het financieel offer zoo klein mogelijkte maken zal men neiging hebben het grondgebruikzoo min mogelijk te beperken. Het belang der volks-ARTIKELENa^3Dordrecht. Twee verdiepingshuizen, die voor de krottenin de plaats zijn gekomen. Plan Raamstraat, architectenvan Bilderbeek en Reusgezondheid, dat het ^waarste zal moeten wegen,eischt het tegendeel. Men zal zoowel de hygienischeals de financieele zijde der 2;aak het best kunnenbehartigen door goede regelingen ten opzichtevan de straatbreedten, de blokdiepten, het vast-stellen van achtergevelrooilijnen, waardoor hetbouwen van vaak vochtige en de zonnebestralingbelemmerende uitbouwen wordt uitgesloten, eneen regeling van de hoogte der bebouwing. Bijdit alles zullen ook esthetische factoren, die kunnenleiden tot het vaststellen van een silhouetplan,gewicht in de schaal leggen.Eerst nadat het grondgebruik geregeld is (wantdat bepaalt de waarde), zal men den verkoopsprijsvan de in het plan betrokken gronden kunnenvaststellen. De^e vaststelling heeft als regel plaatsdoor een commissie van taxateurs, bestaande uitdrie leden. Een der leden wordt aangewezen doorhet Rijk, een door de gemeente, en een derdedoorbeide eerstgenoemden. De afwijkingen, die bij denwerkelijken verkoop aan den dag treden, zijn voorrekening van de gemeente.Bij het plan Raamstraat, waarop al onze afbeel-dingen betrekking hebben, waren de voornaamstecijfers ongeveer de volgende. Opgeruimd zijn 140woningen, waarvan de kosten, verminderd met deafbraakwaarde, doch met inbegrip van renteverliesen het bouwrijp maken van den grond hebbenbedragen de somma van / 379.000.-De grond, in totaal metende6248 M.^isintotaalverkochtvoor ,, 159.000.-wat neerkomt op gemiddeld / 25.45per M.2. Door het Rijk is een voor-schot verleend groot ,, 250.000.-tegen een rentevoet van 4.75 %, af telossen in 75 jaar, alsmede een bijdragevan 50 % in de annuiteit.Het tweede plan, dat de opruiming van ongeveer60 woningen nabij de Marienbornstraat omvatte,had een vlotter verloop, doordat sneller tot ont-eigening werd besloten en de grond reeds bij hetopstellen van het plan door een bouwvereenigingwerd aanvaard, zoodat zich vrijwel geen stag-natie voordeed. Ook de onderhandelingen met deRegeering liepen bizonder vlot, daar voor den bouwzelf geen beroep werd gedaan op de Rijkskas,waardoor men voor dit deel van het werk niet temaken had met het Ministerie van Financien.Een derde plan is nu weer in voorbereidingen omvat ongeveer 66 woningen. Het ligt in hetvoornemen om te trachten hier nog iets grootersnelheid te bereiken, gepaard aan grooter nauw-keurigheid. Bij de voorbereiding der beide vorigeplannen was namelijk het bedrag, dat waarschijn-lijk voor de onteigening noodig zou zijn, door mijnDienst getaxeerd. Het voeren van de onderhande-lingen, ingevolge de Onteigeningswet noodig,teneinde zooveel mogelijk de tusschenkomst vanden rechter te voorkomen, was opgedragen aan eencommissie van drie personen, bestaande uit tweeparticulieren en een mijner ambtenaren. Het ligtnu in de bedoeling deze commissie eveneens metde voorbereidende taxatie te belasten. De arbeidis voor haar nauwelijks grooter, terwijl het risicoZeer wordt beperkt.VAN BUURENIETS OVER VOLKSHUISVESTINGTE PAPENDRECHTDe vroegere heerlijkheid -- met hooge rechten --Papendrecht lag oorspronkelijk buiten de bedijkingvan de Alblasserwaard en vormde een polder,waarvan het jaar der indijking onbekend is. Denaam Papendrecht wordt voor de eerste maalvermeld in een stuk in den jare 1105, waarbij eengeschil tusschen de kerken van Sliedrecht enHouweningen beslecht wordt.De naam der gemeente was vroeger Papendrechten Matena, doch omstreeks het midden der vorigeeeuw kwam de naam Papendrecht in gebruik.De oppervlakte der oude indijking besloeg 616morgen, later is deze oppervlakte vermeerderdmet de ,,Buyten Landen", waarop men zegt dat,,op het Westeijnde van Papendrecht 't Gerechte234ARTIKELEN?1 , .^ ', .V.-0 l.doJOEDLOTENBEBOUWiNGQ&9L0TENBESOUWiNOC oJu