TUDSCHRIFTVOORVOLKSHUISVESTINGEN STEDEBOUWORGAAN VAN HET NEDERLANDSCHIINSTITUUT VOOR VOLKSHUIS: IVESTING EN STEDEBOUW EN VANDEN NATIONALEN WONINGRAADALGEMEENEN BOND VAN WONINGBOUWVEREENIGrNGEN1932 NS 4 13' JAABSANG 4^ftPRILGELUIOOEMPEND SPMKERVASTGIPSNWANDEen Directeuf van Q?meente-wepken : ,,....,.da opgedane ??-varing is wel van dion aard,dat ik Z9 mmr in da gannesnta*bestakkan van scheidingswandanzal voopachnyven ."N. V. DE METEOOR TEUEFOON SOS D E S T E E GN.V. VAN MUNSTER'S UiTGEVERS MAATSCHAPPIJ - HAARUEMMERWEQ B 37B > AMSTERDAM diede ihensc-hen vaak noodig hebben enniet z^H ktinnen koopen: een kinderledikantj eenWiegje> eeri tafelkleedj een gordijntje, enz.'^ Het- bestuur he??t aan de woninginspectriceeen cfediet.toegestaan van / 50.- voor het doenvan kleine uitgaven ten bate der bewoners. Tot-hutoe heeft zij daarvan een Zeer bescheidengebruik -gemaakt, in hoofdzaak alleen om voorenkele gezinnen schoonmaakartikekn aan te koo-pen, die deze menschen zich niet uit eigen middelenko'nden aansehaffen.Men moet na Ifezing van het vOrenstaande nietverwachten dat het nu altes zoo best gaat, en dater heelem^al geen mbeilijkheden meer zijn. Helaas,er bUjven nog altijd een groot aantal gevallen,waarvah gezegd moet worden: ,,het is een ploegenop'rotsen*'. Vergeten mag niet worden dat velegteinhen in moeihjke omstandigheden verkeeren.Vande-72 gezinnen, die er op het einde van hetvbrige jaar iri de complexen aan de Velderslaan,den Nikkelweg, den Kayersmolen- en den OudBeekbergerweg woond^en, waren er 24, die meteen reductie van / i.-; / 0.75 eh / 0.50 op de huurvan / 4.-' per-week teigettioet gekomen moestenworden, omdat zij de voile huur niet kondenbetalto; - '':' ^' ; Vodr' eeh '^g-tal gezinnen werd de huur geheel6f gedeeltelijk door het Burgerlijk Armbestuurbetaald. Over 1^31 werd hiervoor door dit bestuureen bedrag van / 4910.75 uitgegeven ^). Sleehts de helft van de hoofden der 72 gezinnen6'efent eeri beroep of bedfijf uit, waardoor zij geheelof" gedeeltelijk in het' onderhdud van hun gezinkuhheh voo'rzieirt, 18' persohen waren geplaatst bijde' ^ferkverschaffirig, terwijl 19 geheel zonderinfcbihieri zijiil - ? . :. : ? Er is o^^er: het algemeen, bij deze woninggroepenee!h gfObte huurachtersland. Op 31 December j.l,bedroeg dit in totaail / 675.50. ' Veelal betreft dit gevallen van tijdelijke werke-lobsheid,'dbch helaas, in somiriige gevallen was erook'oriwil-in het spel! Iw-^iilk^- geiVallen'moet streng worden opge-tred'eh,wir men niet, dat de een den ander aan-steekt,'eh het go'ede, dat langzaam aan werd bereikt,^Veer Verloreri'gaat. ? ' " 'Meermalfen kwam het voor dat met hiiuropzeg-ging of zelfs met uitzetting gedreigd moest worden.Toch'Is het tot'nu toe sleehts eenmaal bij dewonirigen ter vervanging van krot- en noodwonin-gen vborgekomeh daf tot bntfuiming door dendeurwaarder is overgegaan.^) Op het einde van het vorige jaar werden een 15-talgezinnen door het B.A. buiten de huur 00k nog gesteundin geld en bons voor levensmiddelen.Het wordt door het bestuur der Vereeniging alseen groot bezwaar gevoeld, dat het de middelenmist om opzettelijk onwillige of nalatige huurderstot nauwkeurige nakoming hunner verplichtingente dwingen, anders dan door ,,uitzetting", wat hetbestuiir zelf als een ,,paardemiddel" beschouwtiReeds in 1929 was daarom aan het gemeente-bestuur voorgesteld eenige steenen of betonnennoodwoningen -- ver van de kom der gemeente-- te botiwen, waarin gezinnen konden wordenopgenomen, die opzettelijk weigerden hun ver-plichtingen, wat de huur betreft, na te komen, ofwier gedrag, uit anderen hoofde: zucht tot ruzie-maken, dronkenschap, enz., zoo onmaatschappelijkwas, dat zij ontoelaatbaar moesten worden geachtvoor een gewone woning. Het gemeentebestuurheeft echter gemeend daarop niet te kunneningaan.Het bestuur der Vereeniging betreurt zulks,wijl van dergelijke woningen voor ontoelaatbaregezinnen, ongetwijfeld een goede invloed op allemin of meer onmaatschappelijke gezinnen van deVereeniging zou uitgaan. Immers men zou het alseen oneer beschouwen daarheen verwezen teworden; er zou dus van die woningen een preven-tieve werking uitgaan, waardoor wellicht veel zouworden voorkomen en misschien 00k veel onge-rechtigheden, als opzettelijk weigeren de bepalingenvan het huurcontract na te komen, -tot geringerafmetingen zouden worden teruggebracht.De taak van het bestuur der Vereeniging en vande woninginspectrice is, zooals hiervoren welvoldoende is aangetoond, zeer zeker niet ge-makkelijk, doch aan den anderen kant moet gecon-stateerd worden dat de sociale arbeid, aan dietaak verbonden, hoog noodig en 00k niet zondersucces is.Veel blijft er echter nog te doen, terwijl het nietuitgesloten is dat in de toekomst het werk nogbelangrijk zal toenemen.Het aantal kinderen in de zoogenaamde sociaalzwakke en a-sociale gezinnen is in den regel vrijtalrijk. Dat is hier bij de gezinnen in de woningen,ter vervanging van krot- en noodwoningen 00khet geval. De 61 gezinnen met kinderen, die dp31 December j.l. in deze woningen woonderi,hadden in totaal 321 kinderen.Men kan rekenen dat hieruit over een jaar of20 een 150-tal nieuwe gezinnen gevormd zijn.Het is toch een bekend verschijnsel, dat menschenvan een bepaalde groep, veelal onder elkaar trou-wen. Met de min of meer onmaatschappelijkegezinnen is dit speciaal het geval en de gezinnen,'waarvan in dit geschrift sprake is, m'aken hieropgeen uitzondering.En waar nu als vaststaand mag worden aan-genomen dat de eigenschappen der ouders op hetnageslacht overgaan, wat nog onlangs bevestigdis geworden door de onderzoekingen, gedaan doorProf. Eugen Fischer, Direktor des Kaiser WilhelmInstituts fiir Anthropologie, menschliche Erblehreund Eugenik, daar is niet te verwachten dat dehiervoren bedoelde 150 gezinnen -- zij mogenARTIKELEN65zich dan uiterlijk wat meer beschaving hebbeneigen gemaakt -- moreel, geestelijk en physiekhooger zullen staan dan hun ouders. Toezicht enleiding zullen dus 00k voor hen niet gemist kunnenworden.Regeeren is vooruitzien. Het komt ons voorte getuigen van verstandig beleid, als nu reedswordt overwogen wat de beste methode is omin de toekomst leiding te geven aan en toezichtte houden op een zooveel grooter aantal min ofmeer achterlijke (onmaatschappeHjke) gezinnen.Ongetwijfeld wordt thans reeds een groot en goedwerk gedaan door ,,de Goede Woning" en haarwoninginspectrice; in de toekomst zal de taak zoogroot en veel-omvattend zijn, dat niets mag wordennagelaten om het bestuur in de vervulling vandie taak te steunen.De werkzaamheden der woninginspectrice om-vatten, zooals reeds is gezegd, niet alleen de zorgvoor de gezinnen in de woningen ter vervangingvan krot- en noodwoningen (thans een 72-tal),doch er komen 00k nog een 25-tal gezinnen bijuit andere groepen. Dat zij met een en ander meerbezet is, laat zich begrijpen. Het bestuur derVereeniging meent dan 00k dat het zeer gewenschtzou zijn, dat in de eerste plaats eenige woningenwerden gebouwd, speciaal voor de a-sociale enontoelaatbare gezinnen en in de tweede plaats,dat op den duur werd overgegaan tot het stichtenyari een groep controle-woningen, met wasch-inrichting en badhuis, benevens een klein vergader-locaal, een en ander onder de beproefde leidingvan een specialen woningopzichter met zijn vrouw.In zulk een groep zouden dan de meest achter-lijke gezinnen geplaatst moeten worden, terwijl dewoninginspectrice het toezicht en de leiding overde andere, minder achterlijke gezinnen zou moetenbehouden.Bij het sociale werk, dat de Vereeniging verricht,komen, zooals men hiervoren heeft kunnen lezen,uiterst moeilijke problemen van groot maatschap-pelijk belang aan de orde, zoo moeilijk, dat het weleenigszins begrijpelijk zou wezen, als men, geengoed antwoord kunnende vinden op de vraag, watgedaan moet worden, de zaak eenvoudig lietrusten en niets deed! Maar mogen we ons nuonttrekken, omdat wij opzien tegen het volbrengenvan zulk een moeilijke taak? Zoo zouden we nietverder komen en het gaat hier om het lot van onzemedemenschen, die meerdere generaties lang,langzamerhand afgegleden zijn en die zeker nogverder zouden zinken, als hun niet de helpendehand werd geboden. Het is zeker een gelukkigverschijnsel, dat thans algemeen ingezien wordtdat minderwaardige woningtoestanden een heil-loozen invloed uitoefenen, verdere degeneratie be-vorderen en dat dus verbetering van woning-toestanden invloed ten goede kan uitoefenerx enook inderdaad uitoefent.Doch ook moet men in het oog houden dat hetverschaffen van een betere woning op zich zelfniet voldoende is, dat velen van deze menschenook zedelijk moeten worden opgeheven en voorhet bewonen van een goede woning geschiktmoeten worden gemaakt!Die taak is niet gemakkelijk, vaak ook ondankbaaren teleurstellend, maar aan den anderen kant, bijeenig succes, ook weer verheffend en zeker vol-doening gevend aan degenen, die die taak onder-nomen hebben!T. GERDES OOSTERBEEKApeldoorn, Maart 1932WONINGBOUWVEREENIGING ,,DE GOEDE WO-NING" TE APELDOORNOVERZICHT VAN DE GEZINNEN, WAARVAN OP HET EINDE VAN1931 BIJ DE GROEPEN XI, XII EN XV HET HOOFD EEN BEROEPUITOEFENT, VAN DIE WELKE WERKELOOS EN BIJ DE WERK-VERSCHAFFING ZIJN, TE CUD OM TE WERKEN OF ZIEKELIJKZIJN, ZOOMEDE VAN HET AANTAL GEZINNEN, WAARVAN HETHOOFD WEDUWEN, GESCHEIDEN OF ONGEH0WDE VROUWEN ZIJNBeroepen XI XII XV totaalFabrieksarbeider I I 4 6Kapper I IMetselaar IGranietwerker ISigarenmaker IVischteeltbedrijf .... IWaschknecht IZadelmaker I ITimmerman I IHandel of negotie ...... 5 3 3 IILosse arbeiders 2 4 2 8Werkverschaffing 4 3 II 18Gepens. militair I IWerkeloos 2 5 I 8Toezichthouder woonwa-genkamp I I61Mannen ziekelijk 2 2Te oud om te werken vr. I m. I 2Weduwen .............. 2 I I 4Gescheiden vrouwen .... 2 2Ongehuwde vrouw I ITotaal 19 24 29 72OPGAVE VAN HET AANTAL GEZINNEN, DIE OP HET EINDEVAN 1931 BIJ DE GROEPEN XI, XII EN XV DE VOLLE EN DEGEREDUCEERDE HUUR BETALEN, VAN DEGENEN, WAARVANHET BURGERLIJK ARMBESTUUR GEHEEL OF GEDEELTELIJK DEHUUR BETAALT EN VAN DEGENEN, WAARVOOR DE GEMEENTEDE HUUR BEKOSTIGD, ZOOMEDE VAN HET AANTAL LEEGSTAANDEWONINGENXI XII XV totaalVoile huur I 5 2 8Gereduceerde huur ...... 8 II 5 24B.A. betaalt voile huur enondersteuning ........ 4 2 9 15B.A. betaalt voile huur .. 3 3 9 15B.A. betaalt gedeelte huur 3 3 3 9Gemeente betaalt huur.... I ILeegstaande woningen .... I 5Totaal67866 ARTIKELENOVERZICHT VAN HET AANTAL KINDEREN IN DE GROEPEN XI,XII EN XV OP HET EINDE VAN 1931, VAN HET AANTAL, DATDAARVAN ZWAKZINNIG IS EN VAN HET AANTAL, DAT LIJDENDEIS AAN T.B.C.XI XII XV totaalAantal kinderenGezinnen met 6 kinderen endaarbovenZwakzinnige kinderenKinderen t.b.c. ..........; 93 ii6 112DP Gl iezinnen, per lezip luim1 1 18 I 72 3 4I 43215 kipdereni69+ 3%5IN HOEVER ZIJN DE PASGEHUWDEPAREN TE BESCHOUWEN ALS WO-NINGBEHOEVEND?Deze vraag heeft als onderdeel van de studieomtrent vaststelling van de totale woningbehoefteherhaaldelijk een punt van bespreking uitgemaakt.In verschillende gemeenten wordt soms een zekerwillekeurig percentage van het totaal aantal ge-sloten huwelijken afgetrokken, waaromtrent wordtaangenomen, dat na het sluiten van die huwelijkengeen zelfstandige woning in de gemeente zalworden betrokken.Het ligt niet in mijn voornemen dit onderdeelvan de berekening van de woningbehoefte, waar-over reeds zooveel is geschreven en gesproken,thans weer volledig in discussie te brengen. Doelvan deze beschouwing is mede te deelen welkmateriaal in de laatste zes jaren te Amsterdamis verzameld.In Amsterdam wordt sedert 1918 onderzochthoeveel van de pasgehuwde paren onmiddellijkna het sluiten van het huwelijk zijn gaan inwonen.De resultaten van dit onderzoek zijn:PERCENTAGE JAAR PERCENTAGEINWONEND INWONENDI9I8 54.3 1925 27,2I9I9 53.6 1926 . 11,31920 60,1 1927 II.71921 56,6 1928 14,31922 51,4 1929 13,21923 43>2 1930 10,7-1924 33,8 193I 9,3Tot en met 1925 waren de woningnood en degevolgen daarvan duidelijk merkbaar. Daarna werdhet eenigszins anders.Een tijdlang scheen het dat van de pasgehuwdentusschen 10 en 15 % geen zelfstandige woningzouden betrekken (zie de jaren 1926-1930).Het lag voor de hand om de beweegredenen nate gaan, welke ertoe geleid hadden dat de pas-gehuwde paren gingen inwonen.Deze beweegredenen waren:le. men kon geen woning vinden met een pas-senden huurprijs in de buurt, waar men gaarnewilde wonen;2e. men beschikte niet over de noodige middelenom een zelfstandige woning te meubileeren;3e. men nam intrek bij familie, omdat de jongeman werkeloos was;4e. men wachtte op het vrijkomen van eenwoning in een bepaalde straat of in een bepaaldperceel; en ten slotte5e. men wilde om verschillende reden geenzelfstandige woning betrekken en men zou zulksin de allernaaste toekomst ook niet doen.Het is vooral de laatste reden, welke ons voorhet onderhavige onderwerp interesseert.Sedert 1926 wordt nu te Amsterdam aan dejonge gezinnen, die zijn gaan inwonen, gevraagdwelke der bovenstaande redenen daartoe hebbengeleid.Een overzichtje van de jonge paren, die om devijfde reden zijn gaan inwonen, volgt hieronder.GEVALLENZ DEELDEN MEDE VOOR-g LOOPIG GEEN AFZON-0 DERLIJKE WONINGTE ZULLEN BETREKKENJAREN H Z8 0IN % V/HAANTAL ON-g z AANTALDERZOCHTEQ H GEVALLEN01926 1733 196 60 3,51927 1627 191 63 3,81928 1791 257 53 3.01929 1641 216 61 3,71930 1573 169 23 1,51931 1457 136 39 2,7In de eerste vier der in het staatje genoemdejaren lag het percentage der pasgehuwde paren,dat geen zelfstandige woning begeerde tusschen3 en 4. Het leek vrijwel constant. In 1930 en 1931was het lager. De eenige reden, die daarvoor aante wijzen is, en de waarnemingen bij de Woning-beurs bevestigen zulks, is, dat het in den laatstentijd vele malen voorkomt dat twee pasgehuwdeparen tezamen een woning huren, waarbij dan eender gezinnen als huurder en hoofdbewoner op-treedt. Dit is thans eer mogelijk dan voordien,omdat er in Amsterdam zoo'n groot overschot isontstaan aan grootere woningen. In deze gevallen^) Dit zijn de huwelijken gesloten in de maandenFebiuari, Mei, Augustus en November.ARTIKELEN67is er dus slechts een echtpaar, dat gaat inwonen,terwijl vroeger, toen het woning-aanbod nog niet2100 groot was, beide gezinnen bij anderen gingeninwonen.Voor Amsterdam kan derhalve aangenomenworden dat voorloopig niet meer dan 4 ",, derpasgehuwde paren niet als woningbehoevend moe-ten worden aangemerkt.Het interesseerde de belanghebbenden 00k omna te gaan in hoever de pasgehuwde paren, diewaren gaan inwonen, ook inwonend bleven. Daartoewerden deze gezinnen eenmaal per jaar weerbe2;ocht. Het resultaat van deze bezoeken volgthieronder.g H 5 a MW Q% 0 < wH fe M0^ z 2 2 H w gSdK Sz ? gJARENMSUS "HADDEENZINGBEH?51" a??3 ^S m0 K 15 0 < Z0 H a S W >1926 196 149 30 171927 191 149 27 151928 257 195 38 241929 216 152 30 341930 169 109 14 461931 136 36 7 93Het blijkt dus dat van hen, die onmiddelHjk nahet sluiten van het huweHjk gingen inwonen,niet vele meer inwonend waren; vooral niet vanhen, die in de jaren 1926-1929 gingen inwonen.En het merkwaardige is dat deze aantallen zelfsbelangrijk lager zijn, dan die van de gezinnen,die hadden medegedeeld voorloopig geen zelf-standige woning te zullen betrekken. Het deelvan de pasgehuwde paren, dat blijvend niet alsHIERVAN GINGEN AAN HET EINDE< ONMIDDELLIJK VAN 1931 WAREN0!-Ku0INWONEN NOG INWONEND|^.^Jl|M^Hhki?>H^^^I^dPHS^HM^B.m^iiP^-^-^w^p^lipp-, , -.-,wHBmfWWrF^TTT^^^^^^^t?^K ^^^^^^IB .^^' * ' ? ^ 'b;-. ? -./-.-, ^^^JT'^ %'.!,.':',?^y-:,^-f^.-" , ,,,?1^^^^^^^^B^fc- , 4?*. * ',,? ' ii , i' ' !.: * 'S' ?^-*'.. ^' . ?Ockenburgh, 's Gravenhagehier een oog in het zeil te worden gehouden!Helaas zijn er ook gevallen, waarin het2;ij onver-schilligheid, hetzij onmacht der gemeenten veelnatuurschoon verloren deed gaan. Met weemoedherinneren we aan het zeer recente geval van deschoone en uitgestrekte bezitting De Hoek, teDiepenveen, waar terreinen en geboomte afzon-derlijk werden verkocht. Niettegenstaande de ener-gieke pogingen van den burgemeester om dit land-goed van den ondergang te redden, mocht dit nietgelukken daar de raad den aankoop niet aandurfde.Te meer is deze loop van zaken te betreuren, omdatbehoud van dit complex economisch zeer goed teverantwoorden scheen. Echter leert ook dit gevalweer dat, wanneer het gaat om het behoud vangroote complexen, vaak van geheele landschappen,goede wil en draagkracht der meestal kleine ge-meenten in den regel te kort schieten. Men ziethet belang van de zaak niet in, of, wat erger is,maar in vele z.g. vooruitgaande gemeenten dikwijlsvoorkomt, speculatieve belangen van enkelen ofkruidenierspolitiek der burgerij werken belem-merend. Terwijl ook niet kan worden ontkenddat de vraag of de gemeente niet te veel hooi ophaar vork neemt, soms recht van bestaan heeft.In het geval van Diepenveen is dan ook wel heelsterk gevoeld het ontbreken van een lichaam alshet Geldersch of Utrechtsch landschap, dat voorhet behoud van natuurschoon op de bres konstaan.Voor alles is echter noodig dat voortgang wordegemaakt met het instituut der streekplannen,waarbij de eerste functie zij het vastleggen van inelk geval te handhaven natuurruimten.Dit geldt niet in de laatste plaats voor streken,waar bij verschillende gemeenten een open dogaanwezig is voor de hier besproken belangen,terwijl andere daarvoor blind en doof zijn. Maat-regelen, door gemeenten als Hilversum en Bussumgenomen tot behoud van het natuurschoon kunnenslechts zeer betrekkelijk effect sorteeren, wanneermen in aangrenzende gemeenten er in dit opzichtmaar op los leeft. Men komt op die wijze nooittot werkelijke veiligstelling van landschappen,die een grootere eenheid vormen (het Gooi, deVeluwe, de Utrechtsche heuvelrij). Wassenaar trokzich niets aan van de bezwaren tegen zijn uitbrei-76 AKTIKELENdingsplan en 's Graveland wil, zonder acht te slaanop het natuurschoon, dat voor de buitenwereldvrijwel het eenige motief is voor belangstelling inde 's Gravelandsche gemeentepolitiek, voor allesindustriegemeente worden en nieuwe bewonerstrekken. Te Huizen, waar n.b. reeds protesten wer-den vernomen tegendevormingvanhetGooi-reser-vaat, is de gisting hevig over deal of niet-bebouwingvan de terreinen van Crailoo en die gelegen nabijOud-Bussum en Fenwoud. Zelfs heeft de raads-minderheid van zes leden, die bij de behandelingvan een uitbreidingsplan haar zin niet kreeg,zonder zich iets aan te trekken van het verbod vanruggespraak met de kiezers, in openbare vergade-ring getracht de massa in beweging te brengen teneinde den raad te dwingen op het eenmaal genomenbesluit terug te komen. Wanneer men dan verderoverweegt hoe, in naam van zijn principaal, degemachtigde van een onzer kamerleden, in eenadres aan den raad met grof geschut werkt endreigt van een der omstreden terreinen, uit wraakeen yarkensfokkerij te maken, dan is duidelijk hoemoeihjk in dergehjke gemeenten de strijd voor hetbehoud van natuurschoon moet zijn, hoezeer hetnoodig is de vraag van het al