3TIJDSCHRIFTVOORLfVOLKSHUISVESTINGj3EN STEDEBOUWE"ORGAAN VAN HET NEDERLANDSCHINSTITUUT VOOR VOLKSHUIS:VESTING EN STEDEBOUW EN VANDEN NATIONALEN WONINGRAADALGEMEENEN BOND VAN WONINGBOUWVEREENIGINGEN1933 m 9 14' JAARGANG SEPTEMBERDE WONINGWET 1902-1929GEDENKBOEK SAMENGESTELD TER GELE-GENHEID VAN DE TENTOONSTELLINGGEHOUDEN TE AMSTERDAM BIJ HET 121/2JARIG BESTAAN VAN HET NEDERLANDSCHINSTITUUT VOOR VOLKSHUISVESTING ENSTEDEBOUWGEiLLUSTREERD MET ? 100 ILLUSTRA-TIES - KAARTEN - GRAPHIEKEN ENZ.GEDRUKT OP ZWAA|R KUNSTDRUKEN VOORZIEN VAN 3 KLEUREN OMSLAGPRIJS f 4.80VERKRIJQBAAR IN DENBOEKHANDEL EN BMN.V. VAN MUNSTER'S UITGEVERS-MIJ.. AMSTERDAMHAARLEIMMERWEQ B 378 - P08TREKENINQ 74966N.V. VAN MUNSTER'S UITQEVERS MilATSOHAPPM . HAARLJEMMERWEQ B 37S - AMSTERDAM (W.)rBESTRiJDTWANDGEDIERTE ZELF VRAAGT GRATIS BROCHUREABIS - BLOEMENDAALDIAMETANMET GEVAARLOOZE VERGAS8IN68MIDDEL TERVERDELGING VAN WANDLUiZEN --GEMAKKELIJK TOE TE PAS8EN, AB80LUUTAFDOENDE --GEEN SPECIALE APPARATEN BENOODIGDVERKRMGBAAR BIJ AP0THEKER8 EN DR0GI8TENINLICHTINGENN.V. HANDELMAATSCHAPPiJ "NEDIGEPHA"NIEUWE KEIZERSGRACHT 58, A'DAM (C.)TELEFOOIM 52B21 en 52621VACANTWANDGEDIERTEHiermede berichten wij U, dat dooronswoiiingen,gebouwen enschepen gezuiverd worden van wandgediertet kakkerlakken, enz.Door onze metbode van zuiveren wordt aan de woningenniets beschadigd. Verf en behangsel hebben niets te lijden enwij behoeven geen plinten of andere voorwerpen los te maken.Ook behoeven de bewoners tijdens het zuiveren de woningniet te verlaten of hun inboedel te verplaatsen. Onze methodeis EENVOUDIG, GEMAKKELIJK en DOELTREFFEND.In de navolgende plaatsen hebben wij reeds gewerkt: Cocvor-den, Delft, Dodewaard, Ede, Enschede, Franeker, Gorinchem,Gouda, Sappemeer, Kethei, Lonneker, Maassluis, Maastricht,Bussum, Naaldwijk, Noordwijkerhout, Nunspeet, Roermond,Rotterdam, Schiedam, Sliedrecht, Tilburg, Vlijmen, Vlissingen,den Helder, Zandvoort, ZwoUe, enz.Vraagt prijsopgave en inlichtingen:Fa. LIEVE & Co. (M. WAPENAAR)KORTEDIJK 16 . VLAARDINGEN - TELEF. 108LAAT UW OAARGANGEN VAN HETTIJDSCHRIFT VOQR VOLKS-HUISVESTING EN STEDEBOUWINBINDENLosse banden verkrijgbaar a fl 1.40 francoper postVerkrijgbaar in den Boekhamlel en bijN.V. Van Munster's Uitgevers-Mij. - AmsterdamHaarlemmerweg B 378 -- Postrekening 74966ISOLA-BOUWHET BE8TE EN GOEDKOOP8TE 8Y8TEEM VOORHET BOUWEN VAN COMPLEXEN VOLKB- ENIRIDDEN8TAND8WONINGEN. - 8ELF8UPPORTINGN.V. INTERN. GEWAPENDBETONBOUW BREDAWsttlg Godeponeerd Handels-MerkUITGEVOERD OJk. PLM. 370 WONINGEN VOOR DEQEIMEENTE 's HERT0GENB08CH - NOG INUITVOERINGOJL 400 WONINGEN VOOR DE GEMEENTE ROTTERDAMKONING & BIENFAIT - Da Costakade 104AMSTERDAMOnderzoek van aile mai&rialen voor den VOLKSWONINGBOUWMAANDBLAD 14= JAARQANO N^s. 9 SEPTEMBER 1933TIJDSCHRIFT VOOR VOLKSHUISVESTINQiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii EN STEDEBOUW lllllllllllllllllllltllllllllllllllllllllllllllHIIIIIIIIIIIlllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll)ORGAAN VAN HET NEDERLANDSCH INSTITUUT VOOR VOLKSHUIS-VESTINQ EN STEDEBOUW EN DEN NATIONALEN WONINGRAADALGEMEENEN BOND VAN WONINGBOUWVEREENIGINOENREDACTIE: H. P. J. BLOEMERS, J. BOM-MEH, J. DouwES, JR., MR. D. HUDIG, JHR.M. J. I. DE JONGEVAN ELLEMEET, IR. P.BARKER SCHUT, IR. J. M. A. ZOETMULLERVASTE MEDEWERKERS: J. W. BOSSENBROEK,G. A. M. DE BRUYN, IR. A. KEPPLER, MR.J. KRUSEMAN, IR. A. M. KUYSTEN, JHR.A. H. OP TEN NOORT, JAN STUYT,M. VRIJENHOEK, L. VAN DER WAL, D.E. WENTINKADRES DER REDACTIE EN '' ABONNEMENTSPRIJS f 8.-ADMINISTRATIEKLOVENIERSBURGWAL 70 - AMSTERDAMPOSTREKENING NO. 29080REDACTIE VAN DE RUBRIEK,,UIT DEN KRING DER BOUW-VEREENIGINGEN",,HET NIEUWE HUIS" (KAMER 170)RoELOF HARTPLEIN 4 - AMSTERDAM-- ADVERTENTIES --V. MUNSTER'S UITGEVERSHAATSCHAPPIJHAARLEMMERWEG B 378 - A'DAM (W.)DE LEDEN VAN HET NEDERLANDSCH INSTITUIJTVOOR VOLKSHUISVESTING EN STEDEBOUW(LIDMAATSCHAP VOOR PHYSIEKE LEDEN f 7.50)EN DE LEDEN VAN DEN NATIONALENWONINGRAAD ONTVANGEN HET BLADKOSTELOOSLOSSE NUMMERS f i.-PRIJS VAN DIT NUMMER.... f 1.50INHOUD: Officieele Mededeelingen -- Woningbouw te Arnhem door J. Schulte Nordholt -- Meubileeringvan kleine middenstandswoningen door J. J. Camminga -- Uit het verslag van den toestand der gemeenteAmsterdam over 1932 door A. J. A. R. -- Bij het uitbreidingsplan van Arnhem door Ir. P. Verhagen Lzn.-- Kort verslag van de twintigste jaarlijksche ledenvergadering van den Nationalen Woningraad, A.B.v.W.,op Vrijdag en Zaterdag, 30 Juni en i JuH 1933, in gebouw ,,De Harmonie" te Groningen (II) -- Binnen-land -- Uit den Kring der Bouwvereenigingen -- Buitenland -- Overzicht van tijdschriften -- Nieuweaanwinsten van de bibhotheek -- Rechtspraak.OFFICIEELE MEDEDEELINGENNEDERLANDSCH INSTITUUTCOMMISSIESEen commissie, ingesteld door de Commissieter bestudeering van de wettelijke regeling van denstedebouw en bestaande uit de Heeren Mr. D.Hudig, voorzitter, Prof. Dr. G. A. van Poelje,Prof. Mr. F. G. Scheltema, J. J. Talsma, Mr. Dr.F. Vonk de Both, terwijl de Heer Mr. J. Vink alsrapporteur fungeerde, heeft een rapport uitgebrachtbetreffende de vereffening van ongelijkmatige gevolgen voor de grondeigenaren ten gevolge vanuitbreidingsplannen, rooilijnen en plannen tot ver-betering binnen de bebouwing.Het rapport verschijnt in de Augustus- en Sep-tember-nummers van Gemeentebestuur en zal naverschijnen in brochurevorm aan de leden van deAfdeeHng Stedebouw worden toegezonden.LEDENVERGADERINGDe besprekingen op de ledenvergadering, in hetnajaar te houden, waarvan in ons Juli-Augustus-nummer melding werd gemaakt, zullen plaatshebben aan de hand van praeadviezen, uit tebrengen door de Heeren IJ. Keestra, L. J. H. Keur-schot en S. J. Mook.NATIONALE WONINGRAADBESTUURIn de plaats van wijlen den Heer Schaap heeftde afdeeling Gelderland tot bestuurslid van denNationalen Woningraad benoemd den Heer J. J.Camminga te Arnhem.NIEUWE LEDFNSedert de vorige opgave zijn als lid van denWoningraad toegetreden de Bouwvereeniging,,Goed Wonen" te Harderwijk en de Woningbouw-vereeniging ,,Samenwerking" te Middelharnis.De Woningraad telt thans 391 aangesloten corpo-raties met 92.714 woningen.WONINGBOUW TE ARNHEMVan de woningbouwwerken, welke in de laatstejaren in Arnhem tot uitvoering kwamen, is het debedoeling van een drietal enkele mededeelingente doen; van twee daarvan, omdat zij saneerings-plannen betreffen, van het derde om de eenigszins.246ARTIKELEN*Afb. I. Arnhem, Schutstraatuitzonderlijke wijze, waarop het door samen-werking met een particuliere instelling tot standkwam.De ,,saneeringsplannen" -- mij liever verbete-ringsplannen -- betroffen een stadsgedeelte, dat --wat gewoonlijk toch wel het geval is -- niet ligt ineen der oudere stadswijken, doch in een nog ,,jonge"Afb. 2. Arnhem, Achterzijde woningen Wijnstraatstadswijk, jong althans voor een stad. Een stadswijkn.l. in hoofdzaak ontstaan tusschen de zestiger entachtiger jaren der vorige eeuw, toen deze ge-meente als gevolg van de algemeen toenemendewelvaart en in het bizonder van de vestiging van talvan gefortuneerde ,,huistrekkende" Indische fa-milies zich verheugde in een snelle vermeerderingAfb. 3. Arnhem, bouw van de Vereeniging ,,Volkshu;svesting", architecten de Roos en OvereynderARTIKELENHI! iir^ .??.mAfb. 4. Arnhem, Saneeringsplan ,,Klarendal" voor de SaneeringSuiiiyo^cmiiffia^?7 piirn3ixiii!riiinip:3i3Afb. 5. Arnhetn, Saneeringsplan ,,Klarendal". Het gesaneerde planSlaapverdiepingAfu ^'^F'^^ ?'^?^^ VerdiepingAtb. 6. Arnhem, Saneeringsplan ,,Klarendal" (Kapelwijk), type i,eengezinswoningder bevolking en een daarmede evenredige uit-breiding der stad. Voor de best- en beter-gesitu-eerden voltrok die uitbreiding zich vooral langsden Velperweg en de stadsgedeelten, aansluitendEerste verdiepingBegane grondAfb. 7. Arnhem, Saneeringsplan ,,Klarendal" (Kapelwijk),type 3, indeeling twee beneden en drie bovenwoningenop de tegenwoordige Steenstraat, en gelegen tus-schen de Singels en de spoorbaan naar Westervoort,voor den ,,werkmansstand" met name op ,,Klaren-dal", de sterk geaccidenteerde terreinen, welke248 ARTIKELENAfb. 8. Amhem, Kapelstraatzich uitstrekten tusschen den Rosendaalschen weg,het oude landgoed ,,Klarenbeek" en de toen nogschaarsche bebouwing ,,buiten de Velperpoort".Omstreeks 1850 waren deze terreinen vrijwel on-bebouwd; slechts langs de radiale, in de richtingRosendaal gaande, wegen, den Rosendaalschenweg en den Klarendalschen weg, willekeurig neer-gezet in het prachtig golvende in NoordeHjke rich-ting sterk stijgende land, lag hier en daar een enkelhuis, een oud boerderijtje, een groepje lage land-arbeiderswoningen. Eerst geleidelijk werden dezegronden in de zestiger, in sneller tempo in de zeven-tiger jaren ,,ontsloten" voor den bouw van ,,werk-manswoningen". Dan vernemen we van het ont-staan van straten als de Schutstraat, 1877 en 1878,(afb. i) op een voormalige schietbaan, de Wijn-straat, 1878, (afb. 2) (de^e ,,straten" djn bij de uitvoe-ring van het onder eerst te noemen verbeteringsplanverdwenen) en de Heerenstraat, 1882-1886, opstukken grond, te voren als tuin- en moesgrondin gebruik, de Nijverheidsstraten, 1875, enz., enz.Afb. 10. Arnhetn, KapelstraatAfb. 9. Arnhem, AgnietenstraatVan den ,,aanleg van straten" is evenwel weinigof in het geheel geen sprake, men bouwde huisjesin grootere of kleinere rijen dicht opeen, een strookgrond daarlangs is de ,,straat". Dat het 200 ont-stane straten-complex nog een vrij groote regelmaatvertoont, ingedeeld als het terrein is tegen dehelling op, in vierkante en rechthoekige blokken,is het gevolg van de natuurlijke ligging der gronden.De lange uitstralende oude landwegen, de Rosen-daalsche weg en de Klarendalsche weg, volgen deniveau-lijnen van het sterk hellende terrein, onge-veer in de richting Zuid-West Nbord-Oost. Op dediepte of de lengte der bouwblokken zijn parallel-straten aangelegd, terwijl haaksch daarop, recht tegende helling van de heuvels op dus, de verbindingsstra-ten zijn aangelegd, ongeveer in de richting Zuid-OostNoord-West derhalve. Aan eenig begrip van be-hoorlijken uitleg was deze stadsuitbreiding overigensgeheel vreemd. Het begrip ,,stedebouw" wachtte,althans in ons lieve vaderland, nog op zijn ontdek-king. Hoe het daarmede in de tweede helft van devorige eeuw stond, juist toen vooral de ontwikke-ling der techniek met al de economische gevolgendaarvan, de stedelijke bevolkingen en dus desteden snel deed groeien, wordt hier niet herhaald.De overheid zag de moeilijkheden, de problemenniet vooruit. Straks omstreeks 1900 zou ze zich deoogen uitwrijven en, helaas, moeten zeggen metden ouden Poot:,,Tot 's middags, bij gelijkenis,Heb ik geslapen op den akker.Hoe word ik met beschaamdheid wakker,En zie dat het zoo laat al is."Zoo is het overal met den ,,stedebouw" in Neder-land geweest tot ongeveer 1900, zoo ook in Gelre'shoofdstad. Dan heeft zich de eerste groei voltrok-ken en is er op ,,Klarendal" een stadsgedeelte ont-staan met vele nauwe, technisch slecht of in hetgeheel niet verzorgde, straatjes en sloppen, waar-aan in der haast gebouwde, slechte woningen, dichtARTIKELENAfb. II. Arnhem. Plan ,,Dragonderspad"Begane grond VerdiepingAfb. 12. Arnhem, Plan ,,Dragonderspad". Gezondheidswon.VerdiepingfesR^PlAA^S.--AQ/ -L_ ^iJt--rzJttJ.249DoorsnedeOnderbouw Begane grondAfb. 13. Arnhem, Plan ,,Dragonderspad"Afb. 14. Arnhem, St. JanskerkstraatAfb. 15. Arnhem, Plan ,,Dragonderspad". Achterzijdewoningen met bedrijfsruimte250ARTIKELENsiTUATie WJNINSBOIJW .?PUtrwBJti^'Afb. i6. Arnhem, Plan ,,P]attenburg"opeen gedrongen; een geheel, dat duidelijk inzichtgeeft in de geestelijke armoede dier dagen, in depovere begrippen omtrent stadsuitleg en woning-bouw.Toen eenmaal beter inzicht zijn weg had gevon-den, waarvan onze Woningwet, in 1901 van krachtgeworden, het krachtigste getuigenis en de sterkstesteun is, kon het dan 00k wel niet anders zijndat mannen als de toenmalige Directeur van Ge-meentewerken, de Heer Tellegen, daarna de HeerenSchaap en Keurschot de hand aandenploegsloegenen onderscheiden verbeteringen tot stand kwamen.Hier werden al te slechte of te dicht opeen liggendewoningen gesloopt, elders straten doorgetrokken,rioleeringen en bestratingen aangelegd, enz.De eerste groote verbetering, welke tevens eenaantal nieuwe moderne woningen schiep, kwamevenwel eerst tot stand in 1920. Op een terrein,hooger tegen de heuvels op-- en feitelijk reeds gele-gennaast--heteigenlijke,,Klarendar', doch grooten-deels wel op dezelfde wijze bebouwd, werden naslooping van een kleine 100 slechte woningen, doorde Vereeniging ,,Volkshuisvesting" 154 welver-zorgde woningen gebouwd, van een aangename,kloeke, goed Hollandsche architectuur (van de handvan de architecten de Roos en Overeijnderte Rotter-dam), waarvan afb. 3 een denkbeeld moge gevenI. SANEERINGSPLAN ,,KLARENDAL" (,,KAPELWIJK")Diezelfde vereeniging richtte, nadat reeds inJuli 1928 door het gemeentebestuur onderhande-lingen ter zake met het Rijk waren aangeknoopt,in 1929 tot de gemeente het verzoek tot koop vanterreinen op ,,Klarendal", tot voor korten tijd dichtbezet met ongeveer 190 oude woningen en nood-woningen (afb. 4). In den loop der laatste jarenwaren die terreinen en woningen, voorzoover zijnog geen eigendom waren, geleidelijk door denGemeentelijken Woningdienst opgekocht, ten be-hoeve van een voorgenomen verbeteringsplan.Zoodra een voldoend groot aaneengesloten com-plex verkregen was, waarbij een oude kroeg c.a.,'y'^zm300Begane grond VerdiepingAfh. 17. Arnhem, Plan ,,Plattenburg"om de groote kosten, helaas moest achterblijven,werd contact gezocht met de Rijksautoriteiten.Groote medewerking werd ondervonden van denInspecteur van de Volkshuisvesting, terwijl tenslotte ook overeenstemming werd bereikt met(toen nog) ,,Arbeid" in den Haag over een plan,waarvan de situatie in afb. 5 is gegeven. Op ,,Fi-nancien" evenwel strandde het plan, waarvoor eenvoorschot en bijdragen -- t.w. in de annuiteit vanhet grondvoorschot, het verschil weergevend tus-schen de kosten van aankoop, amotie, straataanlegenz. en de getaxeerde waarde van den bouwrijpengrond -- waren aangevraagd; splitsing wilde menmaken tusschen ,,opstallen, wier afbraak niet enwier afbraak wel geacht kan worden te zijn verrichtin het belang der Volksgezondheid; slechts in zoo-verre toch kan het Rijk in de door deze afbraakveroorzaakte verliezen betrokken worden."Formeel is deze onderscheiding algemeen mis-schien juist; voor het onderhavige geval, uitsluitendgaande om kleinere, voorzoover geen slechte, dantoch in elk geval totaal verouderde huisjes, betee-kendezij practisch zeker een onaanvaardbaar stand-punt, tengevolge waarvan het Rijkzichgrootendeelszou onttrekken. Tenzij bedoelde verouderde huis-jes bleven staan en er dus van een behoorlijk planniets zou komen, of de vereeniging en gemeentemoesten de uitvoering geheel aan zich hou-den.Tot dit laatste werd te eer besloten, omdat deplannen voor aanbesteding gereed lagen en voorverder oponthoud werd gevreesd.In de aanvankelijk opgezette plannen en be-grootingen, voor den bouw van 172 woningen,winkels, enz. met 165 schuurtjes en 14 werk- enbergplaatsen, was een jaarlijksch tekort op deexploitatie-rekening geraamd van bijna / 9.000.-;van dit tekort zou resp. 1/2, 1/4 en 1/4 voorreke-ARTIKELEN251ning van ,,Volkshuisvesting", het Rijk en de ge-meente komen.In het begin van 1930 bleken intusschen, toende plannen vrijwel gereed lagen en de kosten vanaankoop, straataanleg, en?, nauwkeuriger te over-zien waren, de te ramen tekorten belangrijk lagerte zijn, welke tekorten verder daalden toen de Ge-meentelijke Spaarbank bereid bleek te zijn een50-jarige annuiteitsleening groot / 500.000.- a 4%af te sluiten. Het toen nog te ramen tekort a / 4.000.-besloot ,,Volkshuisvesting" voor haar rekening tenemen, zoodat de verbetering tot stand kon komenzonder bijdragen van Rijk of gemeente.Een juist overzicht van de kosten, de aangeganeleeningen en de exploitatie-raming geeft onder-staand exploitatie-overzicht.verlaagd behoeven te worden, van de door ,,Volks-huisvesting" bepaalde bijdrage a / 4.000.- slechtsvoor een klein bedrag gebruik behoeft te wordengemaakt. De nieuwe wijk ,,KapeIwijk" gedoopt,en waarvan de laatst gebouwde woningen in gebruikwerden genomen in het begin van 1932, omvatthans 58 bovenwoningen, 35 benedenwoningen,65 eengezinswoningen, 7 winkels met woningen,16 werk- en bergplaatsen, i kolenpakhuis metwoning, i bijkantoor Gem. Spaarbank met woningenz.De huren zijn als volgt: 58 bovenwoningen/6.25 tot /6.75, met enkele uitzonderingen, 20benedenwoningen f 4.- tot / 5.50, 15 kleinere be-nedenwoningen (bestemd voor ouden van dagen)/2.50 tot /3.50, 65 eengezinswoningen f 4.J'),I. Rente en aflossing .....a. Annuiteit GemeenteSpaarbank van / 500.000.-/ 4I-734-I54.65502 (50 jaar) ...... / 23.275.10b. 5 jarige leening gemeenteArnhem groot / 52.000.-rente 5 % ,, 2.846.50c. [^Disagio en kosten geldlee-ning gemeente Arnhem,over 5 jaren verdeeld .. ,, 304.-www"O^^S(UVHUX3(UT3CsaawtuajS'"oS?j"a?ia?^Ha^oilT30LAS--&n??d"1dan 7.een dtnetengBO.T3!-1^ClHr^UO.2gSb-d!>"?>?^'Sa!aSo6^?tjd"^^MS-a(u'a)'"*unt"d&^O'"ss*aide^M-d-^^M.a-d+j60"J2-d&CU5r^Ia60^JS"?u^^aHoa)-T-i".2a-d^aS.S^o-oq?3>oa01JH^>5o'Sa?2&OBa)--)a)Saaaaaajajajaj(\)?d-d-dT3T3uuOOOO>>asa.aa)aa?"aa)oooo>>a?daa.yVD_ajaa)"uftftjGJt2^a3c.t"*a>"dt"*oooo>>a.a)aa.a"a|a^K6jaja'?-S?la)T3oooo>>aa'3^a^?ni>aVIartaa)a?_aja^Xi"ajT)3XIT3aawaaaa?d?dN3o-dWxi?II--I"^a>4)T3a"o?>boa)O60aaaS60a)O60oisX3Oa>?a,H-diaN^w6f1^)0ho0ua00a>>^oa^scfl>60ajO60X!OOa>JH^HrjOOS00>>toaal^^1in'orf\ot^^-^.,-5en-Hna|^+-*>?PMH-Sa>(Udaaaa)a3?da|IDuo60JOa)a^grtX5SglwtlWS?Qnw"^w3cK^-'a)uwuS5-dwa(afJKViW?MMUIARTIKELEN - KORT VERSLAG LEDENVERGADERING NAT. WONINGRAAD 265lijn op de kaart in roode kleur aangebracht; de ingeschrevencijfers geven den afstand, gemeten in meters, aan tot hethart van den weg.Op het snijpunt van twee wegen wordt als voorgevel-rooihjn aangehouden de Ujn, welke loodrecht staat op debissectrice van den door de wegen gevormden hoek en,gemeten van hart weg tot hart weg, een lengte heeft van200 m.; voor de hoeken van de Stroolaan met de daarmedesamenkomende wegen wordt deze lengte gesteld op 100 m.ARTIKEL 5Op de terreinen bedoeld onder a. van art. 3 mogen alleenenkele of dubbele landhuizen worden gebouwd met inacht-neming van het bepaalde in den hierbij behoorenden staat,zooals deze is onderverdeeld naar de wegen, waaraan deterreinen zijn gelegen.ARTIKEL 6Op de met paarse kleur aangegeven natuurreservaat-terreinen, bedoeld in art. 3 onder b., mag niet gebouwdworden.Op de met groene kleur aangegeven natuurreservaat- encultuurterreinen, alsmede op de binnenterreinen, vermeldonder b. en c. van art. 3, mogen uitsluitend gebouwengesticht worden, waarvan de bestemming verband houdtmet de cultuur der terreinen. Het bebouwd oppervlak magten hoogste i "/,,,, bedragen, terwijl naar de zijde van dewegen, voorkomende in den hierbij behoorenden staat,de daar bepaalde voorgevelrooilijnen niet mogen wordenoverschreden.ALGEMEENE BEPALINGENARTIKEL 7Bij de huizen mogen aanhoorigheden worden gebouwdals berghokken, tuinhuisjes e.d. bijgebouwen, mits daar-door, waar het open of half-open bouw betreft, dit karakterniet verstoord wordt.ARTIKEL 8Noch de huizen, noch de bijgebouwen mogen wordengebruikt voor de uitoefening van eenig bedrijf.De voor den bouw van winkels bestemde perceelen mogenvoor geen ander bedrijf dan het winkelbedrijf wordengebruikt.ARTIKEL 9De Raad kan voor in het plan begrepen bouwterreinengevelschema's vastslellen, waaraan het uiterlijk van de opte richten bouwwerken, voorzoover van de straat af zicht-baar, zich moet aanpassen.ARTIKEL 10Met uitzondering van de in het plan voor verdiepingsbouwaangewezen terreinen, waar bouw van twee woonlagengeoorloofd is, mogen alleen huizen, bestemd voor de huis-vesting van een gezin worden opgericht.ARTIKEL IITerreinen, welke noodig waren ter verkrijging van bouw-vergunning voor een bepaald plan, kunnen niet in aan-merking komen bij de toetsing van een ander bouwplandan de voorschriften betreffende den tot de perceelsgrenzenin acht te nemen afstand en het bebouwbaar gedeelte vanhet terrein of van de terreinbreedte.ARTIKEL 12Burgemeester en Wethouders zijn bevoegd van de voor-schriften dezer verordening, welke voorschriften geldenonverminderd het bepaalde bij de bouw- en bewonings-verordening ontheffing te verleenen, mits daardoor aanhunne strekking niet te kort wordt gedaan.KORT VERSLAG VAN DE TWINTIG-STE JAARLIJKSCHE LEDENVERGA-DERING VAN DEN NATIONALENWONINGRAAD, A.B.V.W., OP VRIJDAGEN ZATERDAG, 30 JUNI EN 1 JULI1933, IN GEBOUW ,,DE HARMONIE"TE GRONINGENII10. Inleiding van den Heer J. Bommer over: ,,Definancieele moeilijkheden bij de exploitatie van vereenigings-en gemeentewoningen".Hierbij komen de volgende voorstellen aan de orde:Resolutie, voorgesteld door het bestuur:,,De ledenvergadering, enz.gehoord de besprekingen;van oordeel, dat in tal van gevallen de financieelemoeilijkheden bij de exploitatie van vereenigings- engemeentewoningen gedurende de laatste maandenzoozeer zijn toegenomen, dat hulp van Rijkswegeniet langer mag uitblijven;dringt er met den grootst mogelijken klem opnieuwbij de Regeering op aan, om haar passieve houdingin deze te laten varen en op korten termijn de volgendemaatregelen te nemen:1. herziening van de lastenverdeeling tusschen Rijken gemeenten met betrekking tot de tijdens deoorlogscrisis gebouwde Woningwetwoningen indier voege, dat het Rijk van nu af aan ook zaldeelen in de z.g. extra-tekorten op de exploitatievan deze woningen, voorzoover die tekorten niethet gevolg zijn van verkeerde handelingen, verkeerdbeleid of nalatigheid van de zijde der betrokkengemeente of corporatie;2. verlaging van de rente van rijksvoorschotteningevolge de Woningwet, met name voor de nieuwevoorschotten en voor de loopende voorschotten,waarvan de rente 6 of 5 % bedraagt;3. daadwerkelijke medewerking aan huurverlagingvoor met overheidssteun gebouwde vereenigings-en gemeentewoningen in die gevallen, waarin,hetzij tengevolge van de daling van den loon-standaard, hetzij door andere oorzaken de huur-waarde in den zin van het rapport-Vliegen lager isgeworden dan de huidige huurprijs;4. verbetering en uitbreiding van de regeling derhuurtoeslagen aan werkloozen."Voorstel der Coop. Woningbouwvereeniging ,,OnsBelang", Amsterdam:,,De Jaarvergadering drage het bestuur op zich totden Minister te wenden en aan den Minister te ver-Zoeken, tot maatregelen over te gaan, waardoor eenspoedige algemeene huurverlaging voor de vereeni-gingswoningen mogelijk wordt gemaakt."Voorstel der Arbeiders Woningbouwvereeniging ,,OnsBelang" te Hengelo:,,De Jaarvergadering, van oordeel dat, gezien hethuidige loonpeil, een algeheele huurverlaging nood-Zakelijk is, besluit tot het voeren van een krachtigeactie voor renteverlaging."De Heer BOMMER bespreekt in de eerste plaats de finan-cieele moeilijkheden, waarmede gemeenten en bouwver-eenigingen te kampen hebben, tengevolge van de voort-durende weigering van het Rijk om zijn deel te dragen vande z.g. extra-tekorten op de exploitatie van tijdens deoorlogscrisis gebouwde Woningwetwoningen. Deze tekortenzijn buiten de schuld van elkeen ontstaan en het is eengrievende onrechtvaardigheid, dat het Rijk de lasten ervan366 KORT VERSLAG LEDENVERGADERING NAT. WONINGRAADeenvoudig op gemeenten en bouwvereenigingen afwentelt.Zij vormen bij de exploitatie een bron van voortdurendenarigheid in den vorm van ongedekte verliezen, aangroeiendeschulden, enz.Enkele jaren geleden bedroegen de extra-tekorten intotaal bijna twee millioen per jaar. Sedert de crisis is uit-gebroken, is dit bedrag ongetwijfeld in omvang toegenoraen.Ondanks het feit, dat niemand meer de redelijkheid vanhet standpunt van den Woningraad, dat het Rijk van dezetekorten 75 % behoort te dragen, betwist (de geheeleCommissie-Vliegen was het met ons eens), werd een daartoestrekkend verzoek in het afgeloopen jaar door de Regeeringafgewezen. Zij beriep zich daarbij op den slechten toestandvan 's lands financien. Dit argument zou eenige beteekeniskunnen hebben, indien de gemeenten, die thans voor detekorten moeten opdraaien, er financieel zooveel betervoor stonden dan het Rijk. Waar dit evenwel allerminsthet geval is, is het argument van de Regeering voor onsgeenszins overtuigend. Wij doen van onzen eisch in dezedan 00k geen afstand, integendeel, wanneer wij ons tot denieuwe Regeering wenden, dan plaatsen wij hem vooropen rusten niet, voordat aan ons redeHjk verlangen is voldaan.De eigenlijke huurmoeilijkheden zijn in den laatsten tijdsterk toegenomen. Principieel is ons standpunt, dat de huurvan vereenigings- en gemeentewoningen (wanneer zij geenbizondere bestemming hebben) in het algemeen toereikendmoet zijn om den normalen kostprijs van een behoorlijkewoning te dekken. Het loslaten van dit standpunt, hettoegeven aan den bHnden drang naar algemeene en onge-limiteerde huurverlaging, die hier en daar valt waar tenemen, zou onvermijdehjk uitloopen op verlaging van hetwoningpeil. Onze voornaamste taak in dezen crisistijd hgtechter niet in het prijs geven, maar integendeel juist in deverdediging van het woningpeil.In overeenstemming met dit standpunt roepen wij thansniet om een huurverlaging voor alle vereenigings- engemeentewoningen, maar wenschen wij elk complex inverband met de bizondere omstandigheden, waaronder hetwordt geexploiteerd, afzonderlijk te bekijken. Doen wijdit, dan komen wij inderdaad tot de conclusie, dat in eenaantal gevallen huurverlaging dringend noodzakelijk is.Dat zijn in de eerste plaats de gevallen, waarin de huurboven den normalen kostprijs ligt. Dat zijn daarnaast een inden laatsten tijd sterk toegenomen aantal gevallen, waarinten gevolge van het uitzonderlijk lage loonpeil ter plaatseeen absolute wanverhouding tusschen huur- en loonpeilis ontstaan. Spreker noemt verschillende voorbeelden, metname uit de textielstreek, de bollenstreek. In die gevallenmoet worden ingegrepen, willen we voorkomen dat aande volkshuisvesting in de betrokken gemeenten blijvendschade wordt toegebracht. In de gevallen, waarin ook eenhuurprijs, niet hooger dan de normale kostprijs, in eenabsolute wanverhouding staat tot het loonpeil ter plaatse,achten wij een huurverlaging tot onder het normalekostenpeil noodzakelijk, omdat handhaving der te hoogehuur hier nog grootere nadeelen voor de volkshuisvestingzou meebrengen (leegstaan, huurschuld, huurstaking,samenwoning, verhuizing naar slechte woningen) dan uitde verlaging tot onder het kostenpeil voortvloeit.In het voorbijgaan vestigt spreker de aandacht op eenverschijnsel, dat zich hier en daar ten plattelande voordoet.Door de daling der bouwprijzen is het daar mogelijkgeworden om voor betrekkelijk weinig geld een eigen huisje(b.v. met steun ingevolge de Landarbeiderswet) te bouwen.Zijn de huurwoningen onzer vereenigingen daar te hoogin prijs, dan loopen zij het risico om aldus de beter gesitu-eerden onder haar huurders kwijt te raken.Bij de pogingen, die wij tot dusverre aanwendden om inde daarvoor aangewezen gevallen huurverlaging mogelijkte maken, ondervonden wij totnutoe vrijwel geen mede-werking van de zijde van het Rijk. De vorige Regeeringheeft op alle dringende verzoeken van den Woningraadin het afgeloopen jaar geantwoord met de mededeeling, datmaatregelen op dit terrein bij haar in overweging waren.Tenslotte is zij, al overwegende, heengegaan zonder ookmaar een enkele maatregel te hebben getroffen. Zelfsweigerde zij in een bepaald geval haar medewerking teverleenen voor een noodzakelijke huurverlaging, welke konworden gefinancierd door conversie van het rijksvoorschot,dus zonder dat het het Rijk of de gemeente ook maar een centbehoefde te kosten. Slechts verzochten wij het Rijk om hetrentevoordeel der conversie aan de betrokken vereenigingte laten. De Regeering was hiertoe evenwel niet bereid,met het gevolg, dat de conversie niet plaats vond en de tehooge huur gehandhaafd bleef.Spreker hoopt dat de nieuwe Regeering een anderehouding zal aannemen.Zooals voor de hand ligt, aldus spreker, richten wij, diehet verband tusschen kostprijs en huur zoo sterk voelen,in deze dagen in het bizonder onze aandacht op de moge-lijkheid van vermindering van den kostprijs zoowel voorde te bouwen als voor de bestaande woningen. Immersnaarmate de normale kostprijs lager wordt, neemt demogelijkheid van een huurverlaging, welke het woningpeilniet aantast, toe.Wij komen dan onmiddellijk op de rente der rijksvoor-schotten, die uitzonderlijk hoog is. De kapitaalrente vormtvrijwel het belangrijkste onderdeel der exploitatiekosten,zij eischt als regel belangrijk meer dan een derde deel derinkomsten voor zich op. Ten aanzien van de bestaandewoningen vormt renteverlaging de voornaamste mogelijk-heid om tot vermindering van kosten te komen. Het isteekenend voor het gemis aan objectiviteit, dat met namehet jongste verslag van den Hoofdinspecteur voor de Volks-huisvesting kenmerkt, dat deze belangrijkste factor bij deopsomming der exploitatieonderdeelen blijkbaar moed-willig verzwegen wordt. Spreker zet uiteen dat het debedoeling van den Woningwetgever is geweest om hetgoedkoope staatscrediet dienstbaar te maken aan de volks-huisvesting, in dier voege, dat de Rijksvoorschotten geenhoogere rente zouden doen dan waartegen het Rijk zelfgeacht kon worden te leenen. Het Rijk heeft evenwel zijn6 % en 5 % leeningen, waaruit tal van voorschotten werdengefinancierd, afgelost, maar de rente van 6 % en 5 % voorde desbetreffende voorschotten gehandhaafd. Dit laatsteis geschied zelfs tegen de nadrukkelijke Regeeringsbeloftein. De laatste staatsleening deed een rente van 4 %, voorde nieuwe voorschotten laat het Rijk ons echter 5 % betalen.Naar schatting staat momenteel aan 6 en 5 % voorschotteneen bedrag uit van ruim 250 millioen gulden. Het voordeel,hetwelk een verlaging dezer rente zou meebrengen, behoeftniet ten voile aan de huren ten goede te komen. In onder-scheidene woningcomplexen is een huurverlaging nog nietgerechtvaardigd. In die gevallen kan het voordeel derrenteverlaging ten goede komen of aan de rijks- en gemeente-bijdrage, of aan de reserve.Spreker oefent critiek uit op de Rijksverzekeringsbank,die destijds leeningen voor woningbouw heeft afgeslotentegen hooge rente en met uitsluiting van het recht vanconversie.Nu diverse gemeenten en bouwvereenigingen in moei-lijkheden zijn gekomen, weigert deze instelling om zelfsmaar te praten over eenige verzachting van de voorwaardendezer leeningen en blijft zij, als een moderne Shylock, hetvoile pond eischen. Mocht de Regeering tot renteverlagingvoor de rijksvoorschotten overgaan, dan hopen wij datzij de middelen zal weten te vinden om de rijksfondsen tedwingen haar voorbeeld te volgen.Een enkel woord wijdt spreker aan de grondlasten. Ditis een zaak, die voornamelijk plaatselijk moet wordenvoorzien. In het algemeen stelt spreker zich op het standpunt,dat de grond, die van gemeentewege verstrekt wordt, tegenden kostprijs moet worden uitgegeven en dat in den e;f-pachtscanon of in de koopsom geen factoren mogen wordenverdisconteerd, die op het algemeene budget der gemeentebehooren te drukken. Dit standpunt sluit in zich, dat degemeente bij de berekening van den erfpachtscanon vangeen hoogere rente mag uitgaan, dan zijzelf geacht kanworden voor haar leeningen te betalen. In dit opzichtstellen wij aan de gemeenten dezelfde eischen, die wij metKORT VERSLAG LEDENVERGADEEING NAT. WONINGRAAD 367betrekking tot de voorschotrente aan het Rijk stellen.Spreker maakt een korte opmerking over een bericht,hetwelk wij 200 juist in de ochtendbladen hebben kunnenlezen en waarin belangrijke maatregelen van regeeringswegeworden aangekondigd om te komen tot een huurverlagingvoor de met overheidssteun gebouwde woningen. Daarinstaat o.a. dat de Regeering de totstandkoming van woningenin de groote steden tegen een huurprijs van / 4.- a / 5.-wil bevorderen. Aannemende dat dit bericht de voor-nemens der Regeering inderdaad weergeeft, vraagt sprekerop we
Reacties