]=ITIJDSCHRIFTVOOR,,fvOLKSHUISVESTING]SEN STEDEBOUWrORGAAN VAN HET NEDERLANDSCHINSTITUUT VOOR VOLKSHUIS:VESTING EN STEDEBOUW EN VANDEN NATIONALEN WONINGRAADALGEMEENEN BOND VAN WONINGBOUWVEREENIGINGEN1934 N? 6 15' JAARGANG JUNIDE WONINGWET 1902-1929GEDENKBOEK SAMENGESTELD TER GELE-GENHEID VAN DE TENTOONSTELLINGGEHOUDEN TE AMSTERDAM BIJ HET I2y2JARIG BESTAAN VAN HET NEDERLANDSCHINSTITUUT VOOR VOLKSHUISVESTING ENSTEDEBOUWGEiLLUSTREERD MET ? 100 ILLUSTRA-TIES - KAARTEN - GRAPHIEKEN ENZ.GEDRUKT OP ZWAAR KUNSTDRUJKEN VOORZIEN VAN 3 KLEUREN OMSLAGPRIJS f 4.80VERKRIJGBAAR IN DENBOEKHANDEL EN BIJN.V. VAN MUNSTER'S UITGEVERS-MIJ., AMSTERDAMHAARLEIVIMERWEG B 378 - POSTREKENING 74966N.V. VAN MUNSTER'S UITGEVERS IWAATSCHAPPIJ - HAARLEMMERWEG B 378 - AMSTERDAM (W.)BESTRIJDTWANDGEDIERTElii! VRAAGT GRATIS BROCHUREABIS - BLOEMENDAALIHLICHTINQENDIAMETANHET 6EVAARL00ZE VEReASSINGSMIDDEL TERVERDELeiNG VAN WANDLUIZEN --GEMAKKELIJK TOE TE PAS8EN, AB80LUUTAFDOENDE --GEEN 8PECIALE APPARATEN BENOODIGDVERKRIJGBAAR BM AP0THEKER8 EN DR0GI8TENIV. HANDELMAATSCHAPPIJ "NEDIGEPHA"NIEUWE KEIZERSGRACHT 58, A'DAM (C.)TELEFOON 5^(21 en 52621OPZICHTER WONrNGBOUWVEREENIGINGEcn vereeniging tc 's Gravenhage, met omvangrijkewoningexploitatie, waarbij de uitvoering van onderhouds-werk en van verbouwing in eigen beheer geschiedt> vraagttegen 1 Jan. 1935 een opzichter, die met alle voorkomendewerkzaamheden, zoowel van bouwk. als van admin, aardkan wofden belast. | V T l^ TT" ?"? 1"^ ?-- r~V y'^v t T ?-mr Tl-< rV ^1 !- I I I-' Ui I I I I \V/ '" "">'""""""l>llll IllllllllllllllllllllllL^^ OlLLyLOWUWORGAAN VAN HET NEDERLANDSCH INSTITUUT VOOR VOLKSHUISVESTING ENSTEDEBOUW EN DEN NATIONALEN WONINGRAADALGEMEENEN BOND VAN WONINOBOUWVEREENIGINQENREDACTIE: H. P. J. BLOEMERS, J. BOM-MER, J. DouwES JR., MR. D. HUDIG, JHR.M. J. I. DE JONGEVAN ELLEMEET, IR. P.BARKER SCHUT, IR. J. M. A. ZOETMULDERVASTE MEDEWERKERS: J. W. BOSSENBROEK,G. A. M. DE BRXJYN, IR. A. KEPPLER, MR.J. KRUSEMAN, IR. A. M. KUYSTEN, JHR.A. H. OP TEN NOORT, JAN STUYT,M. VRIJENHOEK, L. VAN DER WAL, D.E. WENTINKENADRES DER REDACTIEADMINISTRATIEKLOVENIERSBURGWAL70, AMSTERDAM CPOSTREKENING No. 29080REDACTIE VAN DE RUBRIEK,,UIT DEN KRING DER BOUW-VEREENIGINGEN",,HET NIEUWE HUIS" (KAMER 179)RoELOF HARTPLEIN4- AMSTERDAM?-- ADVERTENTIES --V. MXJNSTER'S UITGEVERSMAATSCHAPPIJHAARLEMMERWEG B 378 - A'DAM WABONNEMENTSPRIJS f 8.-DE LEDEN VAN HET NEDERLANDSCH INSTITUUTVOOR VOLKSHUISVESTING EN STEDEBOUW(LIDMAATSCHAP VOOR PHYSIEKE LEDEN f 7.50)EN DE LEDEN VAN DEN NATIONALENWONINGRAAD ONTVANGEN HET BLADKOSTELOOSLOSSE NUMMERS f i.-I N H O U D: Officieele Mededeelingen -- Woongebouw Bergpolder, door Ir. W. van Tyen -- Het uitbreidingsplanvan Marseille door Jacques Greber, door Ir. L. H. J. Angenot -- Erratum -- Binnenland -- Uit den Kring derBouwvereenigingen -- Overzicht van Tijdschriften -- Boekbespreking -- Nieuwe aanwinsten van de bibliotheek --Wetten, Kon. Besluiten, enz. -- Rechtspraak.OFFICIEELE MEDEDEELINGENNEDERLANDSCH INSTITUUTADRESDoor den Stedebouwkundigen Raad van ons Instituutis onder dagteekening van 30 Mei 1934 een adres aande Eerste Kamer der Staten Generaal gericht betreffendehet ontwerp Verkeerswet tegen de Lintbebouwing.De Stedebouwkundige Raad verzocht de vergaderingvan de Eerste Kamer der Staten Generaal haar goed-keuring aan het aanhangig wetsontwerp te hechten.JAARVERGADERINGDe jaarvergadering van het Instituut had 2 Juni j.l.plaats. Het verslag en de rekening en verantwoordingover 1933 en de begrooting voor 1934 werden goed-gekeurd.De aan de beurt van aftreden zijnde bestuursleden,de Heeren Jhr. M. J. I. de Jonge van Ellemeet en Dr.F. M. Wibaut, werden herkozen.VERGADERING VAN DE AFDEELING STEDEBOUV/Op 2 Juni j.l. werd een vergadering van de AfdeelingStedebouw gehouden. In deze vergadering werden de aande beurt van aftreden zijnde werkende leden herkozen.Door den Heer Dr. Ir. Ph. A. Rappaport, Directeurvan het Ruhrsiedlungsverband, werd een lezing ge-houden over den stand van den stedebouw en de streek-plannen in Duitschland, welke lezing met groote belang-stelling door de aanwezigen werd gevolgd.NATIONALS WONINGRAADJAARVERGADERINGDe jaarvergadering van den Woningraad zal op Vrij-dag en Zaterdag, 29 en 30 Juni a.s., te Haarlem gehoudenworden. Een uitvoerige beschrijvingsbrief is aan deleden toegezonden.NIEUWE LEDENSedert de vorige opgave is als lid van den NationalenWoningraad toegetreden de Woningvereeniging ,,Ar-beidersbelang" te Hoorn. De Woningraad telt thans398 leden met 94.462 woningen.WOONGEBOUW BERGPOLDERHet ,,Woongebouw Bergpolder" is thans gereed enbewoond. In den prospectus van dit gebouw, welkehierbij is afgedrukt, vindt men de voornaamste bizon-derheden ervan vermeld.TOEGANG TOT DE WONINGENDe woningen hebben alle een eigen toegangsdeuraan negen boven elkaar gelegen galerijen, die men metlift en trap kan bereiken.MUURCONSTRUCTIE, STALEN RAMENDe muren zijn van een bizondere constructie, dielast van koude in den winter en van warmte in den zomerQOARtiKELEN.^vr:Afb. I Afb. 2uitsluit, aan de oostzijde zijn alle draai- en ventilatie-ramen van ijzer, om tochthinder te voorkomen.INDEELINGDe woningen zijn beknopt, maar bieden toch eengroote lichte, zonnige woonruimte van pl.m, 4x6 m.Van deze ruimte kan men door een gla^en schuifpuieen deel afscheiden en als slaapkamer benutten. Wanneermen echter klapbedden gebruikt, kan dit deel overdag00k als speel- of zitkamer dienst doen,Echtparen zonder kinderen of met een klein kindjekunnen natuurlijk ook in de kamer aan de oost-zijdeslapen. Men heeft de groote kamer dan geheel voorbewoning vrij. Tot elke woning behoort verder eenkleine, practisch ingedeelde keuken, een eenvoudigewaschgelegenheid en op het z^yv, een ruim balcon vanun^ fli1 t it/..^ _^r-cD! 1 ]ll~: ' ^ ?r // i?vi / /OCcpesCMC LaAM1 ///Afb. 3. Situatie1.30 X 6 m. De woningen zijn zoo doelmatig van berg-ruimte voorzien, dat men ze met een minimum vanmeubelen bewonen kan. Een paar klapbedden, een tafelmet de noodige tafelstoelen en een paar gemakkelijkestoelen is feitelijk alles, wat men noodig heeft. Door hetbetrekkelijk geringe vloeroppervlak kan men de verderekosten van aankleeding tot een minimum beperken.Voor jonge menschen, die niet in staat zijn zich duremeubelen aan te schaffen, zijn deze woningen een uit-komst. Wanneer het gebouw gereed is, zal in een inge-richte woning worden getoond, hoe men voor een geringbedrag deze woningen kan inrichten tot een geheel, dateen vreugde voor den bewoner kan zijn.MEUBILAIRMen wordt crop attent gemaakt dat de beknoptheid,die voor bewoners met weinig meubilair een grootvoordeel is, hinderlijk kan zijn, wanneer men veelmeubelen bezit en deze ook alle in zijn woning wenschtte plaatsen.Ter vermijding van teleurstellingen diene men aande hand van den plattegrond er zich van te overtuigen,welke meubelen men kan plaatsen en welke niet.BERGPLAATSENBij elke woning behoort een bergplaats in den keldervan ? 1.50x2 m, waar men ook fietsen en kinder-wagens kan plaatsen. Deze behoeven dus geen trappente worden opgedragen of opgeheschen.WASCH- EN DROOGCELLENVerder zijn in den kelder een aantal wasch- en droog-cellen aangebracht. Elke bewoner ontvangt maandelijkseenige bons, die het recht geven, om voor het wasschenen drogen van een normale gezinswasch op gezettetijden van. deze cellen gebruik te maken. In de waschcelheeft men de beschikking over voldoende warm water.Naast elke waschcel is een kleine dampvrije ruimte,waar men kinderen tijdens het wasschen onder eigentoezicht kan laten spelen.WARM WATERVerder heeft elke huurder dagelijks het recht omgratis bij den concierge een emmer (15 1) heet water afARtlKELEPJ 91LIFTIn het gebouw is een personenlift aanwe^ig. Dooriedereen, 00k door bezoekers en leveranciers, kan ersteeds gebruik van gemaakt worden. Wanneer geenbediening aanwe^ig is, behandelen de bewoners de liftZelf met behulp van een sleutel, waarvan aan elkenhuurder twee exemplaren worden verstrekt. Kinderenzonder geleide kunnen de lift dus niet bedienen... :.rt ^VERWARMINGAUe woningen worden centraal verwarmd. Voor dewarmtelevering moet van i October tot i April / 6.-per woning per maand worden betaald. De totale retri-butie gedurende een stookseizoen bedraagt dus / 36.-.Warmtelevering vindt plaats zoolang de buitentempe-ratuur dit noodig maakt.OMGEVING EN SPEELPLAATSHet gebouw komt rondom in het groen te liggen.Ernaast komt een speelplaats, waarop men van allewoonkamers kan uitzien en waarop de kinderen duskunnen spelen, terwijl de ouders het oog op hen houden.Overwogen wordt nog, om op het dak een verblijf temaken, waar kleuters onder toezicht kunnen spelen.Afb. 4te halen. Wil men meer dan een emmer per dag hebben,dan kan men die tegen geringe vergoeding krijgen.VUILAFVOEROp elke galerij is een stortgelegenheid waarin men opwillekeurige tijden het huisvuil kan storten. Men kandus in de keuken met kleine vuilemmers volstaan, daarmen ze iederen dag, zoo dikwijls men wil, kan ledigen.BOODSCHAPPENIn de portiersloge komt een boodschappenkast metvoor elken bewoner een vak, waarin de concierge deboodschappen opbergt, die voor den betrokkene wordenafgegeven. Deze kan daarin ook briefjes met bestellingenvoor leveranciers achterlaten. Hierdoor wordt het denbewoners gemakkelijk gemaakt, tijdelijk afwezig te zijn.RADIOEigenaars van radiotoestellen kunnen gebruik makenvan het centraal antenne-systeem. In elke woonkameris een aansluiting op dit systeem aanwezig, met behulpwaarvan men, evenals met een gewone antenne, elkwillekeurig station kan opzoeken.HUURPRIJZENDe huurprijzen zijn als bijgaande tabel aangeeft,Zooals uit het bovenstaande volgt, genieten de bewonersde voordeelen van de volgende voorzieningen, die menniet in de gebruikelijke woningen van deze huurklasseaantreft.voorziemngcentrale verwarminglevering warm watergebruik wasch- endroogcellenvuilafvoercentrale antenneberggelegenheid fietsenen kinderwagensgevaarvrije kinder-speelplaatsvoordeelengeen stof, asch, brand-gevaar, gevaar voorkinderen, onderhoudkachelsbesparing gasverbruikgeen dampen en vochtin de woningen;warm-watergebruik;snelle drogingin de woning geenophooping van huis-vuil gedurende eenigedagenstoringvrijeontvangst;besparing antenne-kostenbesparing stallings-kosten en zeer ge-makkelijke wijze vanopbergingvoordeel ingeldswaardekosten worden verre-kend (zie hierbovenonder verwarming)30 X / 0.04 per dag isper maand .. / i .202 x/o.3op.m.is/o.6omin. p. m. is / 0,70Rond p. m. / 2.50De vergelijkbare maandhuren bedragen dus van / 33.50tot / 28.50 per maand en voor de woningen op de zuid-zijde / 3.50 per maand meer.HUURPRIJZENge etage8e ,,7e ,,f 31.- p. m.30.29. tr ft$2 ARtlKELENAfb. 56e etage ,...,.,.,..,,. f 28.- p5e ? .............. ? 27.- ,,4e ? ,, 26.- ,,3e ,, **?*?*?. ,, 26.- ,,2e ,, ,,.,.,, + ? 27.- ,,le ,,1 ? 1 ?? 1 F,, 28.- ,,m.eindwoningen aan de zuidzijde / 3.50 p. m. meer.Deze woningen zijn vooral bedoeld voor jonge modernemenschen. Wij zijn overtuigd dat, wie vreugde kan en wilbeleven aan doelmatigheid, eenvoud, licht en ruimte inzijn dagelijksche omgeving, zich in deze woningen thuiszal voeleruLijst van beroepen van inwonendereclame-teekenaarchemigrafenbouwkundig-teekenaarsgemeente-ambtenarenmonteursverpleegstersonderwijzersonderwijzeressenmagazijnbediendeI demonstratrice LeversZeep Mij.I verkoopster1 kapper2 vertegenwoordigersI machine-bankwerker1 electricien2 kuipersI wagenbestuurder N.S.I tramconducteurhet jiWoongebouw Bergpolder"personen2 smeden1 sigarenhandelaar2 grossiers (vleesch, koffie)2 bankbediendenI chauffeur P.T.10 kantoorbediendenI aannemerI leeraar M.O.I consulair ambtenaar4 ingenieursI advocaatI schilder3 ambtenaars G.E.B.1 pianostemmer2 zonder beroepI concierge3 nog niet bekend72Aantal kinderen 25.Aantal jong-gehuwde gezinnen 38,Aantal alleen wonende vrouwen 7.Aantal alleen wonende mannen 6.De afbeeldingen van het voltooide complex zeggen derest. Meer nog dan deze afbeeldingen zegt het feit,dat het lang voor de volledige voltooiing reeds geheelverhuurd was. Vogels van de meest verschillende plui-mage hebben zich hier genesteld. Het lijstje van deberoepen der huurders geeft daarvan een beeld. Ken-merkend is het groote aantal jonggehuwden (34 van de72 huurders), verder wonen in het gebouw 13 ongehuw-den en in totaal 25 kinderen. Uit alles bemerkt men,hoezeer de categorie jonge menschen groeiende is,voor wie deze woningen zoowel een verlangen als eenuitkomst zijn, Tijdens een excursie werd de opmerkinggemaakt, dat deze woningen door het geringe aantalslaapkamers den dood voor het gezinsleven zoudenbeteekenen. Van andere zijde werd toen met veront-waardiging geantwoord dat deze woningen niet den doodvan het gezinsleven beteekenen, maar het ,,gelukkigebegin" ervan.Wij gelooven dat dit volkomen juist is. Dezelfdecategorie van jonge menschen, die nu met enthousiasmein deze woningen trekt, zal over eenige jaren den grond-slag vormen, waarop dergelijke gebouwen ook voorgrootere gezinnen kunnen worden gebouwd. Want demoderne techniek mag voor woonvormen, als die welkehier wordt beproefd, stellig onmisbaar zijn; onmis-baarder nog zijn de moderne menschen.De bewoning van het gebouw bewijst dat deze involdoende aantal en met een groeiend besef voor watARTIKELEN 93Afb. 6een modern cultuurleven zou kunnen worden, aanwezigzijn.Ten slotte nog eenige cijfers en feiten.De woningen hebben een oppervlak van pl.m. 50 m^(zonder balkon). De woonkamer heeft de, in Rotterdamtoegestane, minimum maat van 40 m^. De indruk vanruimte in de woning (zie afbb. i en 2) wordt verkregen,doordat woon- en slaapkamer wel door een glaswandzijn gescheiden, maar visueel een geheel vormen. Deeisch van een groot woonvertrek wordt hierdoor veelminder klemmend.Nog een andere ,,verouderde" bepaling uit de Rotter-damsche bouwverordening krijgt hier nieuwe beteekenis,n.l. de toegelaten verdiepinghoogte van 2.50 m. In hetwoongebouw is een verdiepinghoogte van 2.55 mtoegepast. Merkwaardig is dat nog aan niemand dezegeringe hoogte als onvoldoende of hinderlijk is opge-vallen. Het gaat in het bouwen niet om de maten zelf,maar om de wijze, waarop zij worden toegepast.Het constructiesysteem van het gebouw is een staal-skelet. Door een rationeelen opzet daarvan (grooteregelmaat, doorgaande gesloten wanden voor het op-nemen van windverband) is het staalgewicht per m^woninginhoud slechts 14 kg.De gevels bestaan uit houten puien, waarop eenbekleeding van draadglas en verzinkte platen is aange-bracht, met daarachter een isolatie van drijfsteen.9 cm dik. Deze wand heeft het isoleerend vermogenvan een a^-steens baksteenwand. Het gewicht is slechts130 kg/m^Ook in allerlei andere opzichten is het einddoel vanhet geheel van te voren gereed gemaakte en op de bouw-plaats alleen gemonteerde gebouw zoo ver mogelijkbenaderd. Zoo zijn trappen, balustraden, balcons engalerijvloeren alle uit monteerbare onderdeelen gebouwd.Het gebouw is ontworpen door de architecten Brink-man en van der Vlugt te Rotterdam in samenwerkingmet ondergeteekende.Rotterdam, 3 Juni 1934 W. van TijENHET UITBREIDINGSPLAN VAN MAR-SEILLE DOOR JACQUES GREBERDat de grondgedachte van den stedebouw: het brengenvan ordening in den stadsuitleg door ingrijpende vanoverheidswege uitgevaardigde bepalingen, in Frankrijkmoeilijer ingang vindt dan in verscheidene anderelanden zal dengene, die de psyche van het Franschevolk begrijpt, niet verwonderen.Overheidsbemoeiingen worden in Frankrijk steedsmet eenig wantrouwen gade geslagen. Een perfect?94 ARTIKELENAfb. 7 Afb. 8administratieve rechtspraak waarborgt den burger datmet de beperkingen, die hem worden opgelegd, zijn,,vrijheden" zullen worden ontzien en het absoluutkarakter van het eigendomsrecht zooveel als in een geor-denden staat mogelijk is, wordt benaderd.Dat de overheid, zooals bij ons, in administratievegeschillen als rechter in eigen zaak op zou kunnentreden, is in Frankrijk ondenkbaar.Neemt men naast dezen factor nog den tragen bevolkings-aanwas, waardoor de problemen van een groeiendestad zich slechts in enkele plaatsen voordoen, dan be-hoeft het niet te verwonderen dat voor de gedachte vanden stedebouw geen vruchtbare bodem aanwezig is.Het was pas bij den wederopbouw der verwoesteoorlogsgebieden, dat de behoefte aan wetteHjke maat-regelen zich opdrong. Een tweetal wetten in 1919 en1924 kwamen als gevolg hiervan tot stand.Wie Marseille kent, zal worden getroffen door denaar onze opvattingen onduldbare toestanden, die erheerschen op gebied van stedebouw en volkshuisvesting.Op sommige punten bereikt de bevolkingsdichtheid deontstellende cijfers van 1700, 1900, 2100 en zelfs 2800inwoners per ha.Daarbij vindt een uiterst snelle bevolkingsaanwasplaats. Het aantal inwoners bedroeg in 1926 650.000en in 1931 was het aantal van 800.000 reeds over-schreden. Een blijvende aanwas is nog te verwachten.Men rekent op een inwonertal van 1.200.000 overeen 50-tal jaren.We zien hieruit dat het vraagstuk der volkshuisvestingdringende voorzieningen eischt.Marseille is bovendien de belangrijkste Fransche entevens Middellandsche zeehaven met een goederen-verkeer van 8 tot 9 millioen ton per jaar in de jaren1928-1932. Een belangrijke toeneming van het vervoerwordt in de toekomst verwacht, zoodat met uitbreidingder havens rekening dient te worden gehouden.Op grond van bovengenoemde overwegingen werdaan GREBER, bekend door zijn stedebouwkundige werk-zaamheden in Philadelphia, opdracht verstrekt eenalgemeen plan van stadsverbetering en stadsuitbreidingte ontwerpen.Het ,,memoire descriptif* geeft een beknopte beschrij-ving van het plan.De ontwerper stelde zich op het juiste standpunt,dat aan de plannen van uitbreiding een plan tot stads-verbetering vooraf moest gaan, om het systeem deruitvalswegen en traversen vast te kunnen stellen.De stad strekt zich half cirkelvormig uit met demiddellijn langs de kust en den Vieux Port als centrum.In het project stralen vier uitvalswegen met onderlingehoeken van 60? uit. Deze dringen tot in de kern door enzijn onderling door twee ringwegen verbonden terontlasting van het centrum.Dit schema wordt aangevuld met een systeem secun-daire radiale wegen en nog eenige aanvullende verkeers-straten ter verbinding van de stations en de verschillendecentra met de havens. Voorts wordt voorgesteld langsde havens, van de gare d'Arenc tot aan de cathedraal eenviaduct te bouwen, waarover het lichte verkeer wordtgevoerd, terwijl het zware vrachtverkeer, het verkeermet spoorwagens en het tremverkeer a niveau blijft.Deze oplossing ligt daarom voor de hand, omdat de kadezich aan den voet van een steilen heuvel bevindt, waarde oude stad op is gebouwd. Bij de cathedraal sluit hetARTIKELEN 95LEGCNOeI ARTCaeS CXIbTANTC*P ARTene^ ELAROIESBCHITECTE .URaANISTE.Marseille. Hoofdverkeerswegenviaduct aan bij een doorbraak door de oudewijk,waarmeeeen verbinding tot stand komt met de traversen en destations. Hier vindt het viaduct zijn beeindiging, waar-mee de cathedraal in het midden van het groot verkeers-plein komt te Hggen.Met deze oplossing wordt het verkeer, dat nu de kadevan de Vieux Port moet volgen, afgeleid. Aldus kan dezeprachtige oude haven, die op de monumentenlijst isgeplaatst, ongerept blijven bestaan.Er is naar gestreefd de doorbraken zooveel mogelijkte projecteeren door te saneeren oude gedeelten van debinnenstad. Dit brengt het voordeel mee dat de eischenvan het verkeer de saneering zullen bespoedigen en datdoor zulk een wijk voor het verkeer toegankelijk temaken de wederopbouw als zakenwijk plaats kan hebben,waardoor de mogelijkheden van cityvorming voor degroeiende stad worden verruimd.De bedoehng is dergeUjke gesaneerde wijken zoo minmogeHjk als woonwijken te bezigen. Principieel is dusafgezien van de methode om de ,,gesaneerde" inwonerszooveel mogelijk wederom in dezelfde wijk onder tebrengen. Een uitzondering wordt slechts gemaakt voorde woonwijken langs de Oude Haven. Deze is voor eengroot deel visschershaven en ontleent daaraan zijnaantrekkelijkheid. Het blijft daarom noodzakelijk devisschersbevolking in de nabijheid van de haven onderdak te brengen.Uit een berekening der woonbehoefte per inwonerblijkt dat de eischen naar onzen standaard laag wordengesteld. Er wordt gerekend op drie personen per gezin,terwijl het aantal kamers per woning gelijk wordt gesteldaan het aantal bewoners.Voor open ruimte is in het plan voldoende gezorgd.Het recreatie-oppervlak bedraagt op het oogenblikiSahaof ongeveer 2.3 m^ per inwoner. In het uitbreidingsplanis 920 ha voorzien, wat het totaal brengt op iioo habinnen de bebouwde kom. Daarbij nog 1200 ha natuur-reservaten buiten de bebouwing. In het hoofdstuk overde bescherming van historische en esthetische monu-menten wordt een beschouwing gegeven over het daad-werkelijk behoud van deze voor het nageslacht. Hetpassieve plaatsen op de monumentenlijst met een verbodvan verandering zal onvermijdelijk leiden tot den onder-gang der betrokken bouwwerken. Men moet ervoorzorgen dat zij een levend en bruikbaar element blijvenin de stad. Om aan dit gevaar te ontkomen moetenonder goedkeuring van de monumentencommissie,verbouwingen mogelijk blijven,Voorts wordt nog gewezen op het bizonder schooneaspect van den Vieux Port, die dit mede dankt96 ARTIKELEN - ERRATUM - BINNENLANDaan de juiste schaal waarop de omringende huizen inverhouding tot de haven zijn gebouwd. Door aan deschoonheidscommissie bevoegdheden te geven ten aan-zien van de bouwhoogte en den algemeenen vorm dergevels: ,,servitudes de volume et de surface", zooalsGreber ze noemt, verkrijgt men voldoende waarborgen.Beoordeeling van den stijl valle echter buiten debevoegdheid van de schoonheidscommissie, want --en hier is de Franschman aan het woord -- dit kanslechts leiden tot willekeur. Door de bevoegdheid vande schoonheidscommissie ook uit te strekken tot naburigewijken kan men voorkomen dat het silhouet van de stadwordt geschaad.Langs de rotskust wenscht Greber nog een voorschriftten aan2;ien van de dakhelling en een verbod van reclame-borden.Buiten de begrenzing der uitbreidingsplannen ender natuurreservaten is een groot gebied bestemd als,,Zone touristique et rurale". Hier worden ten aandenvan de exploitatie voor bouwdoeleinden belangrijkebeperkingen opgelegd. Verkaveling zal alleen wordentoegelaten, indien dit plaats heeft bij groote complexenen allerlei voorschriften in acht worden genomen t.a.vwatervoorziening, rioleering, e.d. Verwacht wordt datdaardoor het bouwen in dit gebied beperkt zal blijven totvrijstaande huizen.Tot slot worden eenige verbeteringen besproken vande bouwverordening, welke laatste moeilijk kan wordengetoetst aan de voor ons land algemeen aanvaardebeginselen, wegens het verschil in klimaat en socialeomstandigheden.Als een ernstige leemte voel ik het ontbreken vanbeschouwingen over de rol van verschillende openbarevervoermiddelen: trem, sneltrem, tunnelspoor en auto-bus. Dit vraagstuk behoort m.i. zijn stempel op het planvoor een groote stad als Marseille te drukken. In deprofielen van de verschillende hoofdwegen op pag. 35is nergens een trembaan voorzien, zoodat blijkbaar nietop een sneltrem wordt gerekend. Evenmin op eenautobus op eigen baan,Bij de beoordeeling van het werk moet men ermeerekening houden dat het boek kennelijk slechts eenpropagandistische strekking heeft, hoewel de schrijvergeen oogenblik in het populaire vervalt en vrij blijft vanalle sentimentaliteit. Een volledige beschrijving van hetplan geeft het boek niet. De motiveering der verkozenoplossingen is slechts zeer algemeen gehouden en om-trent voorstudies worden zoo goed als geen mededee-lingen gedaan. Veel valt dus niet uit het werk te leeren.Wei blijkt eruit dat men zich ook in Frankrijk bewust isgeworden dat men een nieuwe koers uit moet, waarbijarchitectuur en monumentaliteit niet meer op den voor-grond staan. Ik verwacht dat van het plan van Marseilleeen gunstige invloed zal uitgaan op den Franschen stede-bouw.Het boek behoort tot de uitgaven van het Institutd'Urbanisme de I'Universit^ de Paris. Talrijke platte-gronden, teekeningen en photo's verduidelijkendentekst.Het aflezen van enkele gekleurde plattegronden isechter niet gemakkelijk tengevolge van de kleine schaal.Rotterdam, Maart 1934 L. H. J. ANGENOTERRATUMTot ons leedwezen is in het artikel van den HeerDr. Ing. Rappaport over De nieuwe Duitsche wet opwoongebieden, in het Maart-nummer van ons Tijd-schrift, een storende fout ingeslopen. Op pag. 34, punt 6,regel 5 moet het woord ,,niet" vervallen.BINNENLANDRIJKSBEGROOTING 1934WIJZIGING EN VERHOOGING VAN HET VIIE HOOFDSTUK B (CREDIETVOOR WERKVERRUIMING)Bij de behandeling in de Tweede Kamer van de wijziging enverhooging van het Vile Hoofdstuk B der Rijksbegrooting voor1934 (crediet voor werkverruiming) werd door verschillende spre-kers aangedrongen op aanwending van een deel van dit credietin het belang der volkshuisvesting.De Minister-President antwoordde hierop cm. het volgende:,,Een van de geachte afgevaardigden, het was de heer Bierema,zei: ik hoop, dat de Regeering nu ditmaal eens niet spreken zalm den toekomenden tijd, maar dat zij thans in deze quaestie vande woninghuren eens spreekt in den verleden tijd.,,Ik acht mij gelukkig in staat te zijn om dat te doen. Ik kanmededeelen, dat in het tijdperk van i Januari tot 35 April voor3735 gevallen, onder de Woningwet vallende, voor 43 bedrijfs-ruimten en voor loio woningen van den middenstandsbond, datis in totaal voor 4787 woningen, huurverlagingen reeds zijn goed-gekeurd.,,Dat is, wat het verleden aangaat. Wat de toekomst betreft-- want er is altijd natuurlijk behalve het verleden ook nog eentoekomst, want anders zouden we reeds klaar zijn, en wij hebbenniet de pretentie, dat wij klaar zijn op dit stuk -- zijn er op hetoogenblik onderhandelingen gaande, die waarschijnlijk eerst geheelafgesloten kunnen worden, wanneer het wetsontwerp, dat nu bijde Eerste Kamer ligt, zal zijn aangenomen."VOORSCHOTTEN EN BIJDRAGEN TEN BEHOEVE VANKROTOPRUIMING TEN PLATTELANDE INGEVOLGEDE CIRCULAIRES 5433 M. VAN 35 JULI1927, 4109 M. VAN7 JUNI 1928 EN 8031 M. VAN 6 NOVEMBER 1930Bij Ministerieele beschikkingvan 30 Januari 1934, No. 443 M., Afd. V., is aan J. de Vrieste Erica voor een woning een voorschot verleend van/1350.-,tegen een rente van 5 %, terug te betalen in 30 annuiteiten van6>505 % en een bijdrage van / 425.-;van 31 Februari 1934, No. 1388 M., Afd. V., is aan A. J. deRooij te Valkenswaard voor een woning een voorschot verleendvan / 3350.-, tegen een rente van 5 %, terug te betalen in 30annuiteiten van 6.505 % en een bijdrage van / 450.-.GEMEENSCHAPPELIJK BOUW- EN WONINGTOEZICHTIn het December-nummer van het vorig jaar namen wij een be-richt op betreffende de voorbereiding van een intercommunaalbouw- en woningtoezicht in Noord Brabant. Zooals bekend, be-staan ook elders dergelijke regelingen op grond van art. 13 derWoningwet.Thans is in voorbereiding een gemeenschappelijk toezicht opde volkshuisvesting op Voome en Putten, als voortzetting vanden arbeid die vroeger door een deskundige van de gezond-heidscommissie te Brielle is verricht.GEMEENTELIJKE GEZONDHBIDSCOMMISSIESDe voorstellen van B. en W. van Utrecht inzake een in te stellengemeentelijke gezondheidscommissie (zie vorig nummer), zijnd.d. 3 Mei door den gemeenteraad aangenomen.Ook te Zwijndrecht hebben B. en W aan den gemeenteraadeen voorstel gedaan tot instelling eener gemeentelijke gezond-heidscommissie.BINNENLAND97uOwQwoo>wQIDoCQoO?aw^>wQ>wounwH60?i3fe2os>s4)'oHmrjIH(Us^m'So&3oPQItnI(A.S(UUrt(Um,_,te?Pgig"S3osh"-I>(UJi}(Uzj3go>3Osi.M2J?l,.3(uooftoIII00M0000cr\t^f^00PJOO00lAiAinor00oinot^inOininot^ininor^inOinPt88Rina.^3a?So10-d^ojioa^aa?