rh. i rtVolSteOrgaan van het Nederlandsch Instituut voor Volkshuis-vesting en Stedebouw en van den Nationalen Woningraad,Algemeenen Bond van WoningbouwvereenigingenJanuari 1937 18e Jaargang no. 1Vraftgt ons boekje;,,Welke kleur en ...weike verf"De oersterke lakverfTORNOLH.S. door haar groote duurzaamheid de voordeeligste en betrouwbaarste verf voor nieuwbouw en onderhoudswerkVraagt inlichtingen en monsters:PIETER SCHOEN & ZOON N.V.VERF- EN VERNISFABRIEKEN - ZAANDAMN.V. Houthandel A.J.K. GRONDHOUTHAVEN 43 - AMSTERDAMTELEFOON: 41412 (na kantoortijcl 22908)Vuren, Grenen en Dennen Bestekhout, Schrooten-delen, platen, battens, ribben, tengels etc. etc.bewerkt en onbewerktJuffers, Oregon-Pine, Triplex enz.Speciaal adres voorBEUKEN- EN EIKEN STAAFVLOERENGoede en ruime sorteering voor, en groote ervaringvan de eischen van den WoningbouwProtnpte levering - Concurreerende prijzenBOUWBEDRUFH.VANSAANEOVERTOOM 266,lll iBlLnmn3 1 ai 1 PP--^ 1Tlrr AMSTERDAM . W.WONINGBOUWmeervoudigeontlufchtingskokernaadlooze asbest-cement pijpenvan^ i ll^l ln.v.CRUQUIUSWEG - AMSTERDAM-C.Tijdschriftvoor Volkshuisvesting en StedebouwOrgaan van het Nederlandsch Instituut voor Volkshuisvesting en Stedebouw enden Nationalen Woningraad, Algemeenen Bond van Woningbouwvereenigingen^ Redactie: H. P. J. Bloemers, J. Bommer, J. Douwes Jr., Jhr. M. J. I. de Jonge van Ellemeet,?" Ir. L. S. P. Scheffer, Ir. P. Bakker Schut, Mr. J. Vink, Ir. J. M. A. ZoeimulderAdres voor Redactie en Abonnementen : Kloveniersburgwal 70, Amsterdam C, Telefoon 40588Advertenties : Keizersgracht 188, Amsterdam C, Telefoon 49128Januari 193718e Jaargang No. 1MaandbladOfficieele mededeelingenNederlandsch InstituutGelukwensch Prinses JulianaDe leden van het Instituut zullen ongetwijfeld hebbengedeeld in de algemeene vreugde, welke het huwehjkvan H.K.H. Prinses Juhana en Z.K.H. Prins Bernhardin den lande heeft gewekt.Het bestuur heeft daaraan uiting gegeven door het zen-den van een telegram van gelukwensch.Wijziging StatutenBij Kon. Besluit van 24 December 1936, Nr. 102, isgoedkeuring verleend op de wijziging van art. 6 derStatuten.Band TijdschriftVoor jaargang 1936 van het Tijdschrift wordt een bandbeschikbaar gesteld a f. 1,25 per exemplaar. Bestellingenworden gaarne voor 15 Februari a.s. tegemoet gezien ;een bestelkaart is bij dit nummer gevoegd.Contributie 1937Door een aantal leden van het Instituut is de contributievoor 1937 reeds voldaan. Ter vermijding van porti-kosten wordt den leden verzocht het stortingsbewijs alskwitantie te willen beschouwen.De woning- en gezinstelling te Hilversumdoor Ir. J. BordewijkIn overeenstemming met den wensch van de redactiezal ik mij bij de bespreking der te Hilversum gehoudentelling bepalen tot de wijze, waarop het woningtekorten -overschot in de verschillende huurgroepen (hier ge-noemd woningklassen) is berekend, juister gezegd: be-naderd. De opbouw en de organisatie der telling blij-ven dus grootendeels buiten beschouwing.Aan de vraagstukken, die met de woningvoorzieningsamenhangen, zitten veel ,,gevoelige" kwesties vast.niet alleen in politieken zin, maar ook in mathematischopzicht. Een nauwkeurige benadering biedt zoovelemoeilijkheden, dat hij, die den stand van de woning-markt op een bepaald oogenblik exact onderzoeken wil,en zich voorneemt, met alle factoren, die naar zijn mee-ning de woningbehoefte beinvloeden, onpartijdig te radete gaan, zich meermalen in het onzekere gevoelt, of zijnmethode en conclusies wel de juiste zijn.De moeilijkheid schuilt hierin, dat men het verschijnselder woningbehoefte van twee zijden benaderen kan: vanden socialen kant (en dan is het gemeenschapszaak) envan den persoonlijken kant, d.i. van de zijde van denwoninggebruiker zelf, waarmede de gemeenschap -- endit verwacht men niet op het eerste gezicht -- evenzeerte maken heeft. Het is mij bij deze telling duidelijk ge-bleken dat de persoonlijke wensch van den -woningge-bruiker vaak van beslissenden invloed is op de indi-vidueele woningvraag en, daarmede samenhangend, opden stand van de woningmarkt en de behoefte aan wo-ningen, die voor de gemeenschap in hear geheel kanblijken te bestaan. Met deze persoonlijke factoren moetbij een nauwkeurig onderzoek zooveel mogelijk rekeningworden gehouden.In tijden van grooten woningnood zal hij, die een on-derdak zoekt, zich vrijwel uitsluitend laten leiden doorde overweging, of de woning, die nog beschikbaar is,voor hem betaalbaar is of niet. De onmogelijkheid, keuste maken, legt aan alle persoonlijke wenschen het zwij-gen op. Maar nauwelijks wordt de markt weer ruimer,of het voorkeur-element doet zich bij de woningkeuzegelden. En deze persoonlijke woningvraag beinvloedtde sociale, de te berekenen woningbehoefte des te ster-ker, naarmate deze laatste geringer wordt. De beidefactoren, waarin het begrip ,,woningbehoefte" te ont-leden is, de sociale en de individueele factor, zijn hetverst van elkaar verwijderd in tijden van woningnooden grooten woningovervloed. Heerscht woningnood,dan is het individueele, het voorkeur-element, geheelondergeschikt aan het sociale probleera van het woning-tekort; bij woningovervloed is dit maatschappelijk pro-bleem niet meer aanwezig (al schept overproductie an-dererzijds weer talrijke economische vraagstukken) enheerscht de individueele woningvraag, de woning-voor-keur, oppermachtig.De ideale toestand ware bereikt als beide elementenArtikelenelkander dekken; afwezigheid van de maatschappelijkewoningvraag door een op de behoefte juist afgestemdereserve, die dus over alle klassen zoodanig is verdeeld,dat de individueele woningvraag volledig te bevredigenis door de mogelijkheid van een bescheiden, maar tochvoldoend ruime woningkeuze.Bij het onderzoek naar de werkelijk aanwezige woning-behoefte te Hilversum is met beide hier genoemde fac-toren zooveel mogelijk rekening gehouden. De standvan de woningmarkt kan op ieder willekeurig oogen-blik worden becijferd. De tweede, de individueele factorechter is niet volledig in getallen uit te drukken, maarmag vooral in dezen tijd niet worden vergeten, omdathij van beslissenden invloed kan zijn op de beantwoor-ding der vraag, of de overheid den woningbouw al danniet bevorderen moet, Het woningvraagstuk wordtimmers niet alleen beheerscht door de materieele facto-ren van gebrek en overschot, maar evenzeer door an-dere meer ideeele en daardoor moeilijk naspeurbarefactoren. Zoo zal de neiging om, waar de mogelijkheidzich voordoet, een woning te betrekken, die om tal vanpersoonlijke redenen de voorkeur verdient boven eender aanwezige leegstaande woningen, steeds een voor-name rol spelen. Het vraagstuk van een sociaal en eco-nomisch juiste woningvoorziening is niet alleen eenrekensom. Bij de woningkeuze immers is het voorkeur-element, dat op geen enkele wijze in cijfers is uit te druk-ken, een beslissende factor van den eersten rang. Bij-voorbeeld: men neemt een woning, omdat zij ligt in denabijheid van de plaats, waar het gezinshoofd werkt, ofvan de school, die de ouders voor hun kinderen wen-schen; anderen kiezen een woning die op een stand ge-legen is, waar men gaarne woont, dan wel omdat zijkleine gemakken biedt, die men elders mist, of om talvan andere redenen van persoonlijken aard. Ieder weetuit eigen ervaring dat men ter wille van bepaalde, bi-zonder gewenschte voordeelen van een woning zichdesnoods de aan die woning verbonden bezwaren ge-troost.Hoe zeer met deze factoren rekening moet worden ge-houden, bleek uit de telling te Hilversum. Door het be-trekkelijk groot aantal samenwoningen van arbeiders-gezinnen in kleine middenstandswoningen werden be-langrijke verschuivingen tussschen bepaalde bevolkings-groepen en de voor hen bestemde woninggroepen ge-constateerd, die tot verstrekkende misvattingen aanlei-ding zouden hebben gegeven, indien men uit de cijferszonder nadere controle de woningbehoefte had afgeleid.Het bleek noodig, de door de telling verkregen cijfersdoor andere onderzoekingen te corrigeeren. De bere-kende tekorten in de klasse der arbeiderswoningenmoesten tot hun werkelijke proportie worden terugge-bracht. Op de volgende wijze is getracht, de juiste aan-tallen te benaderen.Allereerst werd de 'woningvoorraad naar de huurwaar-de in vijf klassen gesplitst t.w.:1. goedkoopste woning tot f 4.--p. w.2. arbeiderswoning, van boven f 4.^-- tot f 5.50 p. w.3. kleine middenstandswoning, van bovenf 5.50 p. w. tot f 500.^ p. j.4. middenstandswoning, van bovenf 500.-- tot f 800.-- p. j.5. villa boven f 800.-- p. j.In overeenstemming met deze woningklassen werden dezelfstandige gezinnen -- wat hieronder werd verstaan,kan voor deze uiteenzettingen buiten beschouwing blij-ven -- in vijf bevolkingsklassen onderscheiden naar deinkomens. In het volgende staatje zijn de woningklassenen de correspondeerende bevolkingsklassen naastelkaar gesteld.WoningklasseG.W. goedkoopste woningbeneden f 4.-- per weekA.W. arbeiderswoningf 4.-- tot f 5.50 per weekK.M. k!. middenstandswoningf 5.50 p. w. tot f SOOp.j.M. middenstandswoningf500.- tot fSOO.-p. j.V. villaboven f 800.-- per jaarBevolkingsklassearbeiders 1,inkomen beneden f 1000..arbeiders 2,ink. f 1000.^ tot f 1500..middenstanders 1,ink. f 1500.-- tot f 3200.middenstanders 2,ink. f 3200.- tot f 5600.-viUabewoners,inkomen boven f 5600.-De groepen der arbeiders Al en A2 werden daarbij ge-rekend te wonen in de beide eerste woningklassen(G.W. en A.W.), de middenstanders Ml en M2 in debeide daarop volgende (K.M. en M.) en de viUabewo-ners in de laatste klasse (V). Deze splitsing van denwoningvoorraad en de bevolking in klassen is noodig,omdat een telling, die zich slechts tot de totale aantallenwoningen en gezinnen beperkt, tot misvattingen aanlei-ding geeft. Dit bleek te Hilversum: het aantal woningen(geen winkel-woonhuizen) bedroeg 15.711, het aantalzelfstandige gezinnen 15.705; men zou dus tot de slot-som komen, dat de woningvoorraad de behoefte dekt.De werkelijkheid vertoont echter een geheel anderbeeld: er bleken in de onderscheidene woningklassenbelangrijke tekorten en overschotten te bestaan, dieelkaar bij optelling vrijwel opheffen.In de tweede plaats werden de zelfstandige gezinnennaar het al of niet aanwezig zijn van behoefte aan eenwoning onderscheiden in vier groepen, t.w.:le. de toelaatbare woninggebruikers (gemerkt t); zijvormen het eenige of, in geval van samenv/oning, hethootdgezin, dat de woning gebruikt;2e. de formeel woningbehoevenden (gemerkt f); zijwonen met t samen. Deze samenwoning kan in verbandmet de tijdsomstandigheden tijdelijk als toelaatbaar wor-den aanvaard; de huisvesting (bijv. op een geheele ofgedeeltelijke bovenverdieping van een eengezinswoon-huis) voldoet echter niet aan de voorschriften der bouw-verordening voor gezinshuisvesting;3e. de positief woningbehoevenden (gemerkt p); zijvormen met t of met t en f samen een ontoelaatbaresamenwoning (bijv. door overbevolking van het woon-huis, onvoldoende gescheiden slaapplaatsen enz.);4e. de niet~woningbehoevenden (gemerkt n); zij vor-men met t of met t en f samen een te alien tijde toe-laatbare samenwoning (bijv. naaste bloedverwanten, diein gezinsverband met het hoofdgezin samenleven).Het zou te ver voeren, hier te bespreken, hoe de wo-ningklasse voor elke woning en de bevolkingsklassevoor elk gezin werd vastgesteld, en verder hoe het al ofniet aanwezig zijn van de woningbehoefte der gezinnenwerd onderzocht. Hier zij alleen vermeld, dat de be-oordeeling daarvan geschiedde door het plaatselijkRuLlolA-ZVOOR BINNEN- EN BUITENWERKDit zijn in groote trekken de eischen, welkeaan een goede afwerking worden gesteld.JKUDOOl J%rdu is een product, vervaardigd volgens een geheel nieuwsYsleem, waardoor eeri ideale bescherming werd be-, reikl iegen water, zon, atmospheer, soda-, zeepoplos-singen, rookgassen, enz. (Daardoor ook speciaalgeschikt voor keukens en badkamers.)JNLllllilOl i^^kniu wordt geleverd in alle gewenschte kleuren.ImllOAOl Jn^mM laat zich gemakkelijk verwerken, bezit bovendien eensnelheid van droging en doorharding, die tot dusverbij duurzame fabrikaten onbekend was.Een voordeel bij oud werk. De oplosmiddelen van RUBBOL A-Z zijn ten deele van agressievenaard. Hierdoor word! het oude oppervlak opgelosl, zoover als noodig is, om een goede hechtingle verkrijgen en met de oude laag een geheel te vormen. Het gebruikelijke inschuren met olie-vert is overbodig geworden, waardoor dus materiaal en een bewerking worden bespaard.VRAAGT ADVIES!Brochures, kleurenkaartenworden op aanvraaggaarne gezondenlSIKKENS' LAKFABRIEKEN N.V.AMSTERDAM GRONINGEN ROTTERDAME N CI EN CEMIJPORTLAND HOOGOVENCEMENTMUNTEN UlT DOORGROOTE TREKVASTHEID,PRIMA KWALITEIT ENCONSTANTE KLEURENNEDERLANDSCH FABRIKAAT!VERKOOPASSOCIATIEENCI-CEiViia N.V.HEERENGRACHT 507 -- AMSTERDAM-CFIRMATH. A. DE ROSTERTelefoon 20086Ruysdaelstraat 92-94 - AMSTERDAM-Z; Gevestigd 1874Centrale VerwarmingWarmwatervoorziening; Ventilatiei Badinrichtin^en enz.MEYRIETDE ISOLEERENDE EN BRANDVRIJE BOUWPLAAT(Ned. Fabrikaat) Prospectus en officieele proefstaten worden opaanvrage gaarne verstrekt.Vraagt inlichtingen en prijsopgave bijN.V. MEVRIET, LULOFSSTRAAT 75 's-GRAVENHAGE - TELEFOON 112187 (3 lijnen)De afwerking vaneike deur is i,AF"!BRUYNZEEL-DEUREN hebben velevoordeelen :de borsten kunnen door deonverwoestba re drevel-constructie niet opengaan,de deuren schranken niet entrekken niet scheluw,ze vragen geen onderhoud.bruynzeel'sdeurenfabriek n.v.zaandamRANDInlichtingen bij:J. C. J. KNEGT & ZONENASSURANTIEKANTOOR VAN 1840AMSTERDAMMeer dan eeti half millioen gulden besparingverkregen Gemeenten en Bouwvereenigingendoor gebruik te maken van de contracten, die deVereeniging van Nederlandsche Gemeenten dooronze tusschenkomst met assuradeuren afsloten.CORTLEVERKETELSTRAATAMSTERDAMSp ecialiteit in.MARMERENSCHOORSTEENMANTELS^TE?N D&f^ WU2&NIS liALK2ANDSTEEN ! VANNV KALKZANDSTEENFABRIEK,,VOGELENZANG"TE RHEN EN (bij Wageningen) Tel. 390SCHERP ZANDSpecialiteit in Kalkzandsteenklinker, drukvastheid 320 KG.per cM^, wateropname 1 1 % (Onderzoek Koning & Bienfait)onderzoek der woningtellers aan de hand van een vra-genlijst.Het onderzoek naar de woningbehoefte leidde tot devolgende uitkomst.IWoning-behoefte A 1 A2 Ml M2 V Totaalt 1140 6248 4687 1952 822 14849f 14 206 186 49 22 477P 8 49 22 1 1 81n 8 80 142 50 18 298In deze tabel zijn de zelfstandige gezinnen gesplitst naarde bevolkingsklassen en de woningbehoefte.Laat men de groep der formeel-woningbehoevenden (f)buiten beschouwing, daar deze gezinnen wonen op eenwijze, die tijdelijk als toelaatbaar is te aanvaarden, enhoudt men eveneens geen rekening met de niet-woning-behoevenden (n), dan verkrijgt men door optelling vande groepen der toelaatbare woninggebruikers (t) en derpositief woningbehoevenden (p) voor elke klasse hetjuiste aantal woningbehoevende gezinnen. Vergelijkingvan deze aantallen met de aanwezige woningen in deverschillende woningklassen geeft dan de (theoretisch)juiste verhouding van woningbehoefte en beschikbarenwoningvoorraad. Dit komt in de volgende tabel tot uit-drukking.IIWoningenG.W.1024AW.4853K.M.6088M.2698V.1048W^oningbehoevendegezinnen (t -j- p)A 11148A 26297M 14709M 21953V823Meer woningenMinder '^.^^gezinnen124 14441379 745 225Deze tabel wijst o.m. uit dat in de groep der arbeiders-woningen aanwezig zijn 4853 perceelen tegenover 6297arbeidersgezinnen van de met die woningklasse corres-pondeerende bevolkingsklasse A 2. Daarnevens zijn inde groep der kleine middenstandswoningen 6088 per-ceelen aanwezig tegenover 4709 gezinnen van midden-standers van de overeenkomstige bevolkingsklasse M 1.Men zou dus tot de slotsom komen dat in de groep derarbeiderswoningen 1444 ,,te weinig" en in die der kleinemiddenstandswoningen 1379 perceelen ,,te veel" aan-wezig zijn.Deze aantallen zijn echter geen tekort en overschot inden eigenlijken zin. Dit blijkt uit het volgende. Van de6297 arbeidersgezinnen der klasse A 2 behooren er blij-kens tabel I niet minder dan 6248 tot de toelaatbarewoninggebruikers, d.w.z. deze gezinnen zijn, wat aantalen grootte der vertrekken, hygiene enz. betreft, op be-hoorlijke wijze gehuisvest; echter zal een deel te duurwonen in kleine middenstandswoningen en een anderdeel met een tweede gezin samen een te groote woninghebben betrokken. Het teveel aan kleine middenstands-woningen (1379, zie tabel II) dient n.l. in hoofdzaak Artikdenvoor de huisvesting van laatstbedoelde groep. Er is duswel is waar een ,,tekort" van 1444 arbeiderswoningen,maar het ,,teveel" van 1444 arbeidersgezinnen woontgrootendeels op toelaatbare wijze, zij het dan dat hetten deele gehuisvest is in woningen van een anderewoningklasse, hetgeen voor sommigen van deze gezin-nen bepaalde bezwaren medebrengt.Het zou derhalve een onjuiste interpretatie van de cij-fers zijn, indien het ,,tekort" van 1444 arbeiderswonin-gen tot de gevolgtrekking zou leiden, dat deze schijn-baar aanwezige achterstand eerst door aanbouw van jeen evengroot aantal woningen zou kunnen worden .opgeheven. Een onderzoek naar het verband tusschen 'de bevolkingsklassen en de woningklassen toonde deonjuistheid van deze gevolgtrekking aan. Het resultaatvan dit onderzoek is in de volgende tabel neergelegd.IllBevol-kingsklasse G.W. A.W. K.M. M. V.A 1 545 462 161 , 2A 2 395 4347 1807 34 --M 1 26 292 4180 517 22M 2 ^- .-- 48 1917 87V ^ -- -- 1 862Deze tabel geeft een overzicht van de wijze, waarop elkder vijf bevolkingsgroepen gehuisvest is in de bij haarbehoorende woninggroep (vet gedrukt), dan wel daar-boven of daarbeneden. Het blijkt dat 1807 arbeidersge-zinnen (A 2) in kleine middenstandswoningen gehuis-vest zijn. Nu vermeldt tabel I voor dezelfde bevolkings-klasse 206 4 49 = 255 formeel en positief woningbe-hoevenden. Deze gezinnen wonen elk met een hoofdge-zin samen, en vormen dus met laatstgenoemde groep2 X 255 = 510 samenwonende gezinnen. Gaat men nuvan de ongunstigste veronderstelling uit dat deze 510gezinnen alle in kleine middenstandswoningen gehuis-vest zijn, dan zouden dus 1807 ^ 510 = 1297 enkel-wonende arbeidersgezinnen van de klasse A 2 kleinemiddenstandswoningen hebben betrokken. Voor dezegezinnen geldt dus niet het bezwaar der dubbelbewo-ning, zoodat voor een deel van hen alleen het bezwaarvan het te hooge huurbedrag overblijft. Desondankswees de telling uit dat 98 arbeiderswoningen, d.i. bijna8% van het totaal aantal van 1297 gezinnen, leegstaan.De huisvesting van deze gezinnen wordt dus door an-dere factoren dan positief woninggebrek beheerscht,factoren, die wel is waar niet gemakkelijk zijn na tespeuren, maar niettemin werkzaam zijn bij de woning-keuze der bevolking.Een der oorzaken, waarom een aantal arbeidersgezin-nen in kleine middenstandswoningen gehuisvest is, bleekgelegen te zijn in den woningeigendom. Niet minderdan 198 arbeidersgezinnen der hier beschouwde A 2klasse bewoonden als eigenaar een kleine midden-standswoning, d.i. 15,3% van het aantal van 1297 ge-zinnen. Voor dit aantal gezinnen behoefde dus niet methet beschikbaar stellen van een woning uit een lagereArtikelen huurklasse te worden gerekend. Een andere factor, diede woningkeuze beinvloedt, is gelegen in het gezins-inkomen, wanneer dit zooveel bedraagt dat het betrek-ken van een woning uit een hoogere huurklasse erdoormogehjK wordt gemaakt. Dit zal voorkomen in gezin-nen met mede-verdienende volwassen kinderen, of meteen of meer kostgangers. Hoewel nauwkeurig onder-zoek dienaangaande niet mogehjk is, kon met tamehjkgroote zekerheid worden gezegd, dat van deze 1297gezinnen een niet onbeteekenend aantal de hoogerehuur op een of andere wijze bijverdient. Ook met deze, gezinnen behoefde dus niet, althans niet onmiddellijk,te worden gerekend.Deze en nog andere omstandigheden werken aan degeconstateerde woningverschuivingen mede. Dit leiddebij deze telling tot de slotsom dat voor de genoemde1297 enkel-wonende gezinnen, mede in verband met deaanwezige woningreserve in hun huurklasse, geen on-middellijke woningbehoefte bestaat. Het schijnbare te-kort van 1444 woningen voor deze bevolkingsklassemag dus met 1297 worden verminderd, daar dit aantalenkelwonend gehuisvest is. Het tekort zou dus striktgenomen tot 147 kunnen worden teruggebracht, waar-aan echter de 49 positief woningbehoevende gezinnenvan deze klasse (zie tabel I) moeten worden toege-voegd. Derhalve zou er een totaal tekort in deze wo-ningklasse van 147 + 49 = 196 perceelen bestaan. Zeerwaarschijnlijk is het echter minder, daar met de aan-wezige reserve van 98 woningen rekening moet wordengehouden.Duidelijk komt uit den hier ontwikkelden gedachten-gang naar voren, dat een benaderingsmethode is toe-gepast, waardoor de onjuistheid der alleen op de cijfersberustende gevolgtrekkingen wordt aangetoond, enandererzijds de grootte van een werkelijk aanwezig te-kort wordt onderzocht. Ongetwijfeld is deze methodenog voor verbetering vatbaar. Elke berekening der wo-ningbehoefte, ook de meest gedetailleerde, is uiteindelijkniet meer dan een benadering, die in het beste gevalslechts den werkelijken toestand op een bepaald oogen-blik fixeert in cijfers, wier waarde met den tijd snelvermindert. Toch is een nauwkeurig woning- en ge-zinsonderzoek plaatselijk van groote waarde o.m. inverband met de vraag of, en zoo ja, in welke mate deoverheid met de haar ten dienste staande middelen denwoningbouw in de onderscheidene huurklassen bevor-deren dan wel remmen moet.Het uitbreidingsplan van Addis Abebadoor Ir. G. C. StuytAddis Abeba, 2500 m bovcn den zeespiegel gelegen,heeft, door een rijke flora en bizonder gunstig klimaat,het aanzien van een tuinstad van groote uitgestrektheid.De geschiedenis verhaalt dat Menelik, keizer van Scioa(de provincie waarin Addis Abeba is gelegen) zijnGhebi (ghebi = heuvel; hier: paleis) dat hij op eenhooge rots had gebouwd, dikwijls verliet, om met zijngade, Taitu, de lager gelegen vlakte te bezoeken, ten-einde in de zon en de weelderige bosschen of bij de4 thermale bronnen van Fil-Ouaka verpoozing te vinden.Voor Taitu was dit het hevelingsoord; inderdaad waser tusschen het klimaat, dat hier van een altijddurendelente, daar dikwijls guur en koud was, de vegetatie diehier rijk, daar arm was, een groot verschil. Het zou danook deze vrouw zijn geweest die den keizer zou hebbengevraagd zijn paleis naar deze vallei te verplaatsen;Menelik zou hebben geantwoord dat hij hier niet slechtszijn nieuwe paleis zou bouwen, doch ook de hoofdstadvan zijn rijk, en dat deze den naam zou ontvangen vanAddis Abeba, dat is: Nieuwe Bloem.Inderdaad is de stad in 1887 gesticht, en op een hoog-gelegen heuvel werd het nieuwe keizerlijk Ghebi, doordrie muren omsloten, gebouwd.De totale oppervlakte van het tegenwoordige AddisAbeba bedraagt ongeveer 100 km^, en wanneer men inaanmerking neemt dat hierop slechts 100.000 inwonersleven, kan men zich een voorstelling maken van hetweidsche en parkachtige aanzien dat deze stad moethebben; op een terrein, dat ongeveer een omvang heeftvan een stad als Berlijn of Parijs en dat veel bosch bevat,moet men wel een zeer ,,open bebouwing" hebben omniet boven het gememoreerde inwonertal te komen. Deafstand van het gedeelte der gezantschapsgebouwen tothet gedeelte der groote hotels bedraagt niet minder dan8 km!De hoofdverkeersweg is de Avenue der Makonnen-brug; deze heeft een bizondere lengte, doordat zij degeheele stad van het eene einde naar het andere door-kruist, zooals de Oxfordstreet te Londen. De huizen,aan dien weg gelegen, onderscheiden zich van het nor-male type door grooter omvang en betere constructie;het normale type is de houtbouw, zonder verdieping,een en ander in zeer primitieve uitvoering. De betere hui-zen zijn in metselw^erk opgetrokken en van een zinkendak voorzien, meestal met een verdieping. Anderehoofdverkeersstraten zijn die naar het keizerlijk Ghebien naar het station, alsmede naar de markt.De voornaamste gebouwen zijn de keizerlijke residentie,waarbij het mausoleum van Menelik II, voor wien menook een standbeeld heeft opgericht in het centrum vande markt, het spoorwegstation, de legaties, de Bank vanAbessynie, welke een filiaal is van de British Bank ofEgypt, het Hotel Imperial en het Hotel de France, deachthoekige kerk van den H. Georgius, die den rangheeft van koptische kathedraal, een moskee voor deMuzelmannen, twee scholen met Fransch onderwijzendpersoneel, eenige gestichten en drie ziekenhuizen, eenCasino-Restaurant en een radiozendstation.Behalve als keizerlijke residentie met de daarbij behoo-rende hofhouding had de stad haar voornaamste betee-kenis door de markt, die het centrum van het economi-sche leven is, en, naar schatting telkens wel 40.000vreemdelingen, in karavanen als anderszins, naar destad doet komen. Toch is Addis Abeba, ondanks despoorlijn die het met de zee verbindt, niet de eerstemarkt des lands: Harrar is het belangrijkste economi-sche centrum gebleven; in belangrijkheid volgt hieropechter onmiddellijk de hoofdstad. De voornaamste pro-ducten, die er verhandeld worden, zijn de landbouw- enveeteelt-producten en vooral de import-artikelen alslinnenweefsels, Engelsche wol, Japansche zijde. Behalvenijverheid is er ook nog eenige Industrie en wel een bus-kruitfabriek, door den Engelschman Hampfish opge-FORTOLIETBeton-Emaillede beste naadlooze WAND-BEKLE^EDING voor gang- entrappenhuislambris, douche-cellen, badkamers en keukens.hard -- makkelijk afwaschbaar --krimpscheurvrij -- glad en hygie-nisch -- in alle gewenschte kleurenvele jaren houdbaar en kleurechtalreeds toegepast o. a. door:Palrimonium, Amsterdam .... 1200 m^Mij. lot het Verkrijgen van EigenWon., Amsterdam 5400 m^Mij. V. Volkswotiingen, Rotterdam 6500 m^Centr. IVofiif/gstichting, Arnhem 6800 m^WoiiingboHwver. ,,'t Westen",Amsterdam 7000 m^Alg. Woiiiiigbouwver., Amsterdari? 2000 m^Inlichtingen, monsters, prijsopgave.N.V. Nederl. Fabriek van Betonetnaille,,FORTOLIET"Croeselaan 3, UTRECHT -- 10 jaar ervaring !FABRIEK ZUID FOTO K.L.MLINOLEUM - KROMMENIEDE BESTE BRONZEN TOCHTSTRIPSMETALENRAMENNedWANNEER NIET UITVOORRAAD BIJ UWIJZERHANDELAARVERKRIJGBAAR,SCHRIJFT RECHT-STREEKS AAN:HOUTENFABRIKANTEN: INGENIEURSBURE.A.LJKEIZERSGRACHTi1i|5*TEL:3l705* AMSTERDAMLEWISZWALUWSTAARTPLATENDoor vele woningbouW'Vereenigingen en voor-aanstaande architecten toegepast voor de con^structie van betonvloeren over balklagen inbad'en douche-cellen, W.C.'s, keukens, gangen,portalen enz.SNEL - GOEDKOOP - SOLIDEMonsters en beschrijcing op aanvraag bij:REPPEL's Agentuur in BouwmaterialenMossekrap 5a - ROTTERDAM - Telefoon 15436Vochtige muren en kelders kan men metLugato en Kirota zijnkleiirloos en onbrandbaarVraagt inlichtingen aan:LUGATO vochtwerend middel voorkomen en metIV1 Iv vJ 1 i\ vochtwerend middel herstellen.N.V. ,,FOLTU", AMSTERDAM C - Rapenburg 29, TeL 43942 - 41615ONTSMETTINGSDIENSTFa. Lieve & Co. (M. Wapenaar) VlaardingenKortedijk 16 - Telefoon 108 - Postbus 55,,N0 CURE, NO PAY"ENKEL BETALEN WANNEER 'T HELPTBestrijding Wandgediertevereischt kennis, ervaring, eerlijkheid, tact van optredenen vertrouwen.Voor INSPECTIE hebben wij speciale krachten, dieuitsluitend inspecteeren en hun voile aandacht aan ditw^erk kunnen besteden.Voor ZUIVEREN hebben wij goed geschoolde krachten.Al ons personeel heeft opdracht ontvangen huurdersen verhuurders op meest eerlijke en reeele wijze te be-handelen.Belangstellenden, die wandgedierte zelf willen bestrijden,verstrekken wij gratis demonstrate en inlichtingen overons ontsmettingsmiddel.LEDIKANTEN Stichting ,,GemeentebeIang ' te Krimpena.d. IJssel biedt te koop aan: 50 2-per-soons bruin geverfde vurenhouten ledikanten van normale afmetingen.Brieven adresseeren: IJsseldijk 344, KRIMPEN AAN DE IJSSEL.AMSTERDAMSCHEZUIVERINGSDIENST ,>Kantoor : Kleine Wittenburgerstraat 49a, AMSTERDAMACTIEF"TELEFOON 50829TECHNISCH LEIDER J. ROOZE,v.h. Ambtenaar der Gem. Geneeskundige enGezondheidsdienstSPECIAAL IN HET VERDELGEN VANWANDLUIZEN, KAKKERLAKKEN, ENZ.I. VAN AALTEN & ZOONSpuistraat 30 - AMSTERDAM - Telef. 43671-43681IJZERWARENHANG-enSLUITWERKvan binnen- en buitenlandsch fabrikaatVertegenwoordigers vanLIPS' SLOTENFABRIEKUW adres voorSANITAIRvan prima Hollands Aardewerk(SPHINX en CERAMIQUE)PH.ZEEHANDELAARGROSSIER - 2e Jan Steenstraat 112AmsterdamTevens verkrijgbaar Roodkoperen Buis,Soldeerfittingen merk ,,T. A." (zeerconcurreerend) en ..Dordrecht" Gas-forniiizpn en rnmfnren^&^.r - 't- iGERESERVEERD voorN.V. Atelier voor Glasbewerkingv/h Firma LINDENAARHobbemakade 58 AMSTERDAMHANG-EN SLUITWERKZOOALS ARTIKELEN VOOR HET BINNENHUISVINDT U IN ONGEEVENAARDE KWALITEIT ENUITVOERING IN DE MONSTERKAMER VANVERKOOP DOOR DENGOEDEN IJZERHANDELA.ZIERLEYNDR. NOLENSLAAN 5AMERS FOORTBRAAT - DELFTPlaat- en Smeedwerk Metalen Ramen Centrale VerwarmingBRAATGLASROEDENNIBRAGLASROEDENVENTILATIEKAPPENPLAAT- EN PERSWERKENSCHEEPSLUCHTKAPPENRAMEN EN DEUREN VAN STAALBRONS EN ANDERE METALENWINKELPUIENGEPERSTE STALENDEURKOZIJNENMAGAZIJNSTELLINGENRAMEN VAN SCHOKBETONCENTRALE VERWARMINGEN AANVERWANTEINSTALLATIESVOLAUTOMATISCHEOLIESTOOKINRICHTINGENVOLGENS EIGEN CONSTRUCTIE4000 UITGEVOERDE INSTALLATIESLoo nschoopeerinrichti ngAfb. 1. Uitbrei-dingsplan van Ad-dis AbebaArtikelenCAtiPo pti/f comefX mOVO OHEBIToRKenre OAMBLETORRE arroK/AMOOi^O Cf/fTRO POIJTKO AfiMlft/jrMAT/yoC/^I?SA DS S. 0I0R.0/Om* NACOJV/Y?/Yricht, een zeepfabriek en een electrische centrale, welkedoor hydraulische kracht wordt gedreven.Thans heeft de Italiaansche regeering het plan opgevatde stad geheel te moderniseeren. In den oorlog is eenbelangrijk gedeelte verwoest en verbrand door de in-woners, kort voor de invasie door het Italiaansche leger;van het gedeelte dat overgebleven is, zullen de meestewoningen, om redenen van hygienischen aard, wordenafgebroken en vervangen door solieder geconstrueerdehuizen. Buiten de hoofdstraten toch was de stad geheelwillekeurig verdeeld in straatjes en steegjes, die eenonooglijk aanzien hadden; van rioleering, verlichting,straatverharding e.d. was geen sprake.Een speciaal hiertoe benoemde commissie, bestaande uitIr. Arturo Broicchi, Ir. Cesare Valle en Architect Ir.Ignazio Guidi, onder voorzitterschap van Ir. ArturoBianchi, heeft een uitbreidingsplan ontworpen en daar-bij een beschrijvend rapport samengesteld. Het belang-rijkste van het plan in hoofdzaak is het centrum van deItaliaansche stad, waar de militaire en burgerlijke open-bare gebouwen een plaats moeten vinden, en dat moetvoldoen aan de eischen van monumentaliteit, die de uit-drukking moet zijn van de beteekenis van het fascistischregime voor de hoofdstad van het overzeesche keizer-rijk. Voorts moest rekening worden gehouden met dewenschelijkheid van een duidelijke scheiding van destad der Europeanen en de stad der inboorlingen, als-mede de vorming van een aantal zones, die elk eenaparte bestemming zullen verkrijgen, en elk voor zich,zoo noodig, mettertijd moeten kunnen worden uitge-breid op rationeele wijze.Aan de volgende drie punten wordt in het rapport groo-te beteekenis toegekend:1) het zeer geaccidenteerde terrein met heuvels en ri-vieren zal een gevarieerd stadsbeeld tot gevolg hebben,waarbij de invloed der hoogtelijnen en van den loop dervoornaamste rivieren voor het plan beslissend is, zoodatsteeds het natuurlijke karakter gehandhaafd zal blijven;2) uitgezonderd in het centrale stadsgedeelte zal de be-Afb. 2. Detail van het uitbreidingsplan van Addis Abebamfore ??r?0 fOttTtco AMHI/TIsnatrinfMtAz^o Sfi ifirexe'TOfff/? i/TTOR/ATSffl*^i^AJ^Ml?^A?^Artikelenstaande weelderige flora behouden blijven (voorname-lijk wordt eucalyptus aangetroffen), zoodat het groenop overvloedige wijze zijn toepassing zal vinden als af-scheiding der verschillende zones en tusschen de bouw-blokken;3) rekening zal worden gehouden met het voornaam-ste gedeelte van het bestaande stratenplan voor hethoofdverkeer dat om zijn ruimen aanleg behouden kenblijven, zij het met de noodige wijzigingen, die uit hetnieuwe plan voortvloeien.In het algemeen zij hier nog opgemerkt dat voor deplaats van het bovengenoemde centrum in eerste in-stantie in aanmerking kwam het gedeelte, gelegen tus-schen het nieuwe en het oude keizerlijk Ghebi, en welomdat het hier een terreingedeelte betreft dat zich inzijn langgestrekten vorm boven alle andere gedeeltenverheft en aan weerszijden uitloopt in de lager gelegenbeddingen van de Gamele en Gabena-rivieren, zoodatde gebouwen van het nieuw te maken centrum zooveelmogelijk overal zichtbaar zullen zijn. Tevens is het eenheel gelukkige omstandigheid, dat de lengte-as van ditcentrale gedeelte, dat de twee Ghebi's verbindt en on-geveer in de richting Noord^Zuid loopt, een hoi pro-fiel vertoont: de eindpunten liggen hooger dan het mid-den, waar het groote plein is geconcipieerd, zoodat menvanuit dit plein en vanuit den hoofdverkeersweg doordit gedeelte, steeds door de hoogere ligging der uitein-den en hun monumenten, een aantrekkelijk uitzicht zalhebben.De Littoria-torenHet bovengenoemde middelpunt wordt gevormd dooreen centraal rechthoekig plein waar de voornaamste be-stuursgebouwen een plaats zullen vinden. Aan de Zuid-zijde van het plein zou de Littoria-toren moeten verrij-zen als domineerend en meest monumentaal element vande geheele nieuwe bebouwing.Aan de Zuidzijde van het plein zet zich de hoofdadervan het verkeer, de eigenlijke groote boulevard, voortmet andere openbare gebouwen, waarna een tweedeplein gevormd wordt met als voornaamste monument degroote kathedraal (aan de Oostzijde ingevolge de tra-ditie der orienteering); hier zou dan, wederom verderZuidwaarts, de zakenwereld een plaats vinden met debankgebouwen, groote winkels en warenhuizen, alsookbioscopen enz. In het architectonisch aanzien van ditcentrum zal een groote, en eenigszins gestrenge een-heid worden betracht, welke door de uit te vaardi-gen voorschriften zal worden gewaarborgd. Langs depleinwanden en de voornaamste verkeersstraten zullendoorgaande overdekte portieken worden toegepast, zoo-als ook in vele plaatsen in Italic gebruikelijk is, medeals gevolg van de klimatologische eischen, die vragenom een beschutting tegen de doorgaans buitengemeenfelle zon. Wat het profiel van deze wegen betreft, dehoogte der gebouwen zal niet meer dan die van tweeverdiepingen boven de begane-grond-portiek bedragen,behoudens bij verticale elementen waar zulks ter ver-mijding van de monotonie en ter verkrijging van eenzekere afwisseling noodig is.Het paleis van den vice-koning6 Ter hoogte van den Littoria-toren openen zich, naar hetOosten en het Westen, de twee voornaamste zijwegen:oostwaarts wordt de afsluiting van het stadsbeeld ge-vormd door het paleis van den vice-koning, westwaartsdoor den top van den berg, waarop de kerk van denH. Georgius staat en die met het plein zal worden ver-bonden door een weg met viaduct over het diepe dalvan den Gamele. Deze brug zal als drie-bogige gewa-pend betonbrug worden uitgevoerd; de middelste engrootste boog ter breedte van 120 m overspant hetstroomgebied van den Gamele, terwijl de twee neven-bogen, welke kleiner zijn, de ,,Makonnenweg" over-bruggen, die zig-zag-gewijs het centrum met den bergverbindt, zooals op de teekeningen duidelijk te zien is.De totale lengte van de brug zal 220 meter bedragen;de overbrugging van de ,,Makonnenweg" heeft trou-wens ook practische waarde, omdat beide wegen eenintens verkeer hebben en zullen verkrijgen. De hoofd-vorm van de brug is ongeveer gelijk aan die, welkethans te Rome over den Tiber ter hoogte van het Foro-Mussolini in uitvoering is,Het ZakenkwartierHet huidige centrum van het zakenleven (de markt)ligt op de hellingen van bovengenoemden berg, opwelks top de H. Georgius-kerk ligt; en wel op de zui-delijke en oostelijke helling.Het ligt in de bedoehng dit gedeelte van de stad zijnbestemming te doen behouden, mede om zijn liggingt.o.v. de voornaamste toegangswegen der stad; hetgroote aantal vreemdelingen bij marktdagen speelt im-mers een belangrijke rol. De bestaande huizen en win-kels zullen echter voor het grootste gedeelte moetenverdwijnen om hygienische redenen. Om de kerk heenzal een breede ,,groene strook" worden aangelegd, wel-ke terrasgewijs de berghellingen volgt en afgeslotenwordt door een aan eene zijde bebouwde zgn. ringstraat,welke het begin zal vormen van de bovengenoemdezakenwijk. Door deze dispositie zal men, vanuit de ver-schillende punten van de ,,groene strook" een onbelem-merd en fraai uitzicht op de geheele stad kunnen heb-ben. Mede in verband met dit uitzicht zal met het ver-leenen van bouwvergunningen voor huizen en gebou-wen op den bergrand de noodige voorzichtigheid wor-den betracht.In de eigenlijke zakenwijk zal een scheiding gemaaktworden tusschen het territoir van den inlandschen han-del en van den Europeeschen handel, welke scheidingnatuurlijk niet al te streng doorgevoerd kan worden,gezien de noodige en gewenschte interferentie tusschendeze twee. Het Europeesche gedeelte is Zuidwaarts ont-worpen, het inlandsche Zuid-Westwaarts; geheel wes-telijk is de inlandsche markt gedacht, in de onmiddellijkenabijheid van de veemarkt, die verbinding heeft metde voornaamste toegangswegen; een andere plaat-sing van deze markt zou tot gevolg hebben dat het veesteeds door het bewoonde gedeelte van de stad zoumoeten worden vervoerd.Het meest karakteristieke gedeelte van de eigenlijkemarkt, de typische ,,suk" bevattend, aan een ieder diehet Oosten heeft bezocht welbekend, is op de schei-ding van het Europeesche en inlandsche gedeelte ge-projecteerd, om beide gedeelten te kunnen bedienen.Het gedcelte der inboorlingen, evenals de markt weste-lijk gelegen, zal streng gescheiden blijven van de overi-ge wijken. Een indeeling zal worden gemaakt volgensde godsdiensten en de rassen. Vanzelfsprekend dientrekening te worden gehouden met het verschil in be-volkingsaanwas der verschillende bevolkingssoorten.De woonwijken der ItaliancnIn verband met de te verwachten emigratie der Italia-nen naar Abessinie zullen zich ook te Addis Abeba met-tertijd Italianen van verschillende maatschappelijkerangorde vestigen, zoodat thans reeds een duidelijk on-derscheid tusschen de verschillende Italiaansche wijkennoodzakelijk is.Het Noordelijk gedeelte, hetwelk klimatologisch hetbeste is, werd bestemd voor de meer kostbare bebou-wing in villatype. Als minimum terreingrootte is 3000 m^vastgesteld. Voor de meer naar de stad toe gelegengebieden is dit minimum belangrijk kleiner, hier kunnendan meer economische typen een plaats vinden, echtersteeds met voornaam karakter; zoo werd bijvoorbeeldaan de hoogere ambtenaren gedacht.Oostwaarts van het stadscentrum heeft men de wijkenvoor den middenstand geprojccteerd. De dichtst bij hetcentrum gelegen zone is bestemd voor semi-intensievebebouwing, waarbij ook aan rijen-huizen is gedacht; deafstand in lengte-richting tusschen twee blokken zou 16meter moeten bedragen, de maximum lengte dezer blok-ken 30 meter, terwijl ten hoogste in drie verdiepingenzou mogen worden gebouwd. De meer afgelegen terrei-nen van dit Oostelijk gedeelte bieden alleen plaats aanvrijstaande woonhuis-typen: het bebouwde oppervlakzou niet meer dan % gedeelte van het terrein mogenbedragen, de afstanden der zijgevels 12 meter, en demaximum hoogte zou slechts twee verdiepingen mogenbedragen.Ten Zuiden van de stad zouden dan ten slotte de arbei-derswijken moeten verrijzen. In Italic worden deze hui-zentypen echter meestal gebouwd door zgn. ,,Enti Para-statali", d.i. gemengde ondernemingen, waarin deelskapitaal van den Staat, deels particulier kapitaal; alge-meene voorschriften omtrent deze bebouwing zijn nietgegeven, omdat de wijze van bouwen rechtstreeks inoverleg met deze instellingen wordt vastgesteld.Door een groote centralisatie is het aantal dezer ,,EntiParastatali" tegenwoordig trouwens gering. Hierop ko-men wij mogelijk nog nader in een volgend artikel terug.ParkenZooals uit het hierboven gememoreerde omtrent de be-staande ,,groene strooken" en parken volgt, hebben deontwerpers getracht, deze bestaande natuurparken zoo-veel mogelijk te behouden. Groene strooken zijn overi-gens ontworpen als afscheiding tusschen de verschillen-de ,,zones" van verschillende bebouwingssoort en langsde groote rivieren, om het pittoreske karakter ervanbeter te kunnen bewaren. Ook is reeds gewag gemaaktvan het park om de St. Georgiuskerk; een botanischetuin is gedacht in de parkachtige omgeving van het oudeGhebi. Een andere park-zone is ontworpen in de om-geving der thermale bronnen, op welker touristischewaarde de nadruk zal worden gelegd. In het algemeenzij hier nog opgemerkt, dat door de eischen aan de stadte stellen, en door het natuurlijk gegeven, dat zoo rijkis aan een gevarieerde flora en boomgroei, geheel AddisAbeba als tuinstad is opgevat en dus kwistig van ,,groe-ne strooken" zal worden voorzien.BinnenlandDe volkshuisvesting in de Tweede KamerDe splitsing in tweeen van de oude Afdeeling Volksgezondheid vanhet Departement van Sociale Zaken bracht mede dat dit jaar voorhet eerst de beraadslagingen over de volkshuisvesting een afgerondgeheel vormen. De belangstelling voor dit onderwerp bleek echtergering te zijn: slechts vijf Kamerleden voerden hierover het woord,waarbij het grootste deel van den tijd wederom moest worden ge-wijd aan enkele oude kwesties, die van jaar op jaar hangende blij-ven.Daar was in de eerste plaats de krotopruiming en de vraag of deachteruitgang van het tempo daarvan het wenschelijk maakt datWoningcommissies op den voet van art. 24a der Woningwet wor-den ingesteld.Ook thans waren het de Heeren Drees en Steinmetz, gesteund doorden Heer Sneevliet, die op krachtige krotopruiming aandrongen ende daling van de cijfers in verband brachten met het uitblijven vaneen regeling ex art. 24a. De geheele reeks van argumenten, dievoor instelling van Woningcommissies pleiten werd door deze spre-kers nog eens samengevat, maar zonder resultaat. De Minister hand-haafde zijn afwijzend standpunt met dit verschil bij het vorige jaar,dat hij thans het betoog van zijn tegenstanders nauwelijks heeft be-streden. Slechts wees de Minister erop dat hij een toezegging vanzijn ambtsvoorganger op dit punt niet in de stukken heeft kunnenvinden, en dat in elk geval de vorige Minister geen haast heeft ge-maakt om die toezegging uit te voeren, immers hij heeft daartoe ruimeen jaar gelegenheid gehad. De eenige opmerking waar de Ministeroverigens op inging was deze dat het openen van de mogelijkheidtot de instelling van Woningcommissies een belangrijke rol heeftgespeeld bij het totstandkomen van een meerderheid voor de ophef-fim der Gezondheidscommissies. De Minister ontkende dit nietrechtstreeks; ,,maar het openen van de mogelijkheid van de instel-hng van de Woningcommissies is nog lets geheel anders dan zewerkelijk in te stellen".Een onderwerp, dat eveneens telkens opnieuw ter sprake meet ko-men is de verlaging van de rente van bij de Rijksfondsen geslotenleeningen voor woningbouw. Geruimen tijd geleden heeft de Ministerreeds een Kon. Beslriit in het vooruitzicht gesteld, waarbij die renteper 15 September 1936 tot 4% zou worden teruggebracht. Naar aan-leiding van vragen hieromtrent van de Heeren Steinmetz en Dreeshandhaafde de Minister nu zijn toezeaaing op dit punt; ook dedatum van ingang blijft 15 September 1936.En in de derde plaats de huurverlaging van Overheidswoningenzonder Rijksvoorschot of -bijdrage. De voorgeschiedenis van de wijzevan financiering van deze woningen werd nog eens in herinneringqebracht. De Minister beriep zich thans op de bekende circulaire van1925 -- vroeger een hoofdargument van zijn tegenstanders -- enlegde er den klemtoon op dat er onder de garantiewoningen eenaantal zijn, waartoe de Regeering nooit haar medewerking zou heb-ben verleend. ,,En wanneer ten aanzien van die woningen huur-verlaging moet plaats hebben, dan moet dat door de gemeentenzelf worden gefinancierd."Ook de algemeene beschouwingen over de wonin-^politiek der Re-geering bewoqen zich grootendeels langs de oude banen. De HeerenSteinmetz en Drees dronaen aan op krachtigen aanbouw van Wo-ningwetwoningen, terwijl Mej. Katz den Minister bijviel, waar dezehet particulier initiatief als primair. den overheidsbouw als aanvul-lend beschouwt. Zij wees bovendien op de zware gemeentelijke Ins-ten en op de geringe geneigdheid der gemeenten om mede te werkenaan de uitvoering van de Rijks tweede hypotheekregeling en vroegden Minister hieromtrent met de gemeentebesturen in overleg tetreden.Bij aanbouw van nieuwe goedkoope woningen, zoo zeide de Minis-ter, moet met beleid te werk worden gegaan, omdat zoo vele goed-koope woningen, die nog goed bewoonbaar zijn, leeg staan. In eenbepaald geval, door den Heer Steinmetz te berde gebracht, betref- rjfende de R.K. Bouwvereeniging ,,Het Oosten" te Amsterdam heeft 'ArtilcelenBinnenlandGin>PICDCOu13(Ja(j?t-to-d?-ioo>d>133OPISouBOcCO> iS "o 15> u. o-d COQ-T3C33.S.S M^ w c:5 in ,^^ 5 CO- m G 'SS a> ^^oc aIQ3'^X col8Q & D O V.:=? >333O43 .C 15> 00c ccoc> ^a c03 >3OJ3^ ^ OC> Id P i KQ QdJ (Uc!-. -a> ajCO ^ *^?>-, >2,4J (i> !=! }b c |SX c ^ QJ.T3Cl -en to8^5 4) 3> > 0ss^: W 4J&2:3 ED>Q> CDC3 ^G CEDaa a05 >M^ Si-" oIQcS cI Iin o , oI '-'CM ^ 2 1 1 1 ) 1 1 11 11 1 -1 II 11 I1 I 1 I88 I lQO ^W>?-S .SflJ ,_^JU t^0 Ou OOo ri>o z-Q "OOCN in in (N in^ ^ vn ^ ^ -^ ^ 'T'(N in CN in CN in r-j inin o ^ in o o in ot^ in rn f^ in in i^ inI I 1 1 I I I I 1o o o ^ CO o o oo o 0> CM 5g roQJ 'M,t) E^U(U >3OJ3A;o 0c >G flJ4J XJCQ>Gw (>>^30J3-a1)03 nC^GOpa ^?.G -Gf) Ci^43O-Xi UiG ^O wO!OoaZoX1J 0f CD3 GO -3^ ?G ?G GOJ CO03 >toEQ1 rscs incs 'Oin inro 'O I \ I I I I I I \ I I I'*^ in o in OO o \o o cs CO O O Ot^ cs in CN in CN OO ro in -^ c> O O ino o\ OO in MO ^ C^ -t- o O cs oT^ OO o\ CO CO in ^KO ro v?> CO^^ ?--1 -^ COoo N & K O\o 'O ?o '?X^ *o COONCO CO ro CO ;o0^ ,," 0^ H-; CT> _; o^ a^ _;72 Ts Ts 7s Ts .2aj a? ooZ 64J 1^ifi z 2^I-c-,,?CN z"?3lK rsasQ2^43 "^B -ti2243 -,BSOJ >--.^2QCO^CN AB ONdJ CNU OD .CO ^t- inn3 COro o^s-G 'S12o4