emVol 3^l-^'MI IIISteOrgaan van het Nederlandsch Instituut voor Vollcshuis-vesting en Stedebouw en van den Nationalen Woningraad,Algemeenen Bond van WoningbouwvereenigingenJuni 1937 18e Jaargang no. OVraagi onze nieuweKLEURENKAART!JA, OP TORNOL KUNT GIJ BOUWENHet is een oersterke lakverf, die bestand is tegen alleweersinvloeden; vorst, regen, hitte en zeedampen.Daarom gebruiken zooveel Woningbouwvereeni-gingen en Vereenigingen voor de VolkshuisvestingTORNOLCHOORRUBBER LAKVERFN.V. Houthandel A.J.K. GRONDHOUTHAVEN 43 - AMSTERDAMTELEFOON: 41412 (na kantoortijd 22908)Vuren, Grenen en Dennen Bestekhout, Schrooten-delen, platen, battens, ribben, tengels etc. etc,bewerkt en onbewerktJuffers, Oregon-Pine, Triplex enz.Speciaal adres voorBEUKEN- EN EIKEN STAAFVLOERENGoede en ruime sorteering voor, en groote ervaringvan de eischen van den WoningbouwPrompte levering - Concurreerende prijzenBOUWBEDRIJFH.VANSAANEOVERTOOM 266m i=1illHIk3 n--IM 1^ilii!. AMSTERDAM . W.WONINGBOUWWOLTER & DROS N.V.INGENIEURSBUREAU - OPGERICHT 1875AMERSFOORT,VAN PERSEYNSTR. 25AMSTERDAM.DEN HAAG.C^^J#^^,#^##^KLIMATISEERIN-RICHTING WARM- EN KOUD-WATERVOORZIENING, SANITAIR,VOLAUTOMATISCHE OLIESTOOK-EN KOLENSTOOKINSTALLATIESGEWAPEND ASBEST-CEMENT?TERMORCO?Pabrikanie: ^^^^^^^^^^^'^^^^^"N.V. INDUSTRIEELE EN HANDELMAATSCHAPPIJ?TERRANOVA? Simon Stevijnweg 7 HILVERSUM?TERMORCO?BUIZEN - KOKERS - Speciale SCHOORSTEENKANALEN(ook DUBBELWANDIGE) - WASEMKAPPEN en KANALENVENTILATIE-LEIDINGEN - ONTLUCHTINGSKOKERStiiiiniiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiwTijdschriftvoor Volkshuisvesting en StedebouwOrgaan van het Nederlandsch Instituut voor Volkshuisvesting en Stedebouw enden Nationalen Woningraad, Algemeenen Bond van WoningbouwvereenigingenRedactie! H. P. J. Bloemers, J. Bommer, J. Douwes Jr., Jhr. M. J. I. de Jonge van EllemeelIr. L. S. P. Scheffer, Ir. P. Bakker Schut, Mr. J. Vink, Ir. J. M. A. ZoetmulderAdres Toor Redactie en Abonnementen: Kloveniersburgwal 70, Amsterdam C, Telefoon 40588AdTertenties: Keizersgracht 188, Amsterdam C, Telefoon 49128Juni 193718e Jaargang No. 6MaandbladOfficieele mededeelingenExcursieOp 29 Mei 1.1. heeft de excursie naar Roosendaal enBreda plaats gehad, waaraan ondanks den grooten af-stand van de centra door ruim 50 leden is deelgenomen.Na de ontvangst door het gemeentebestuur van Roo-sendaal hield de burgemeester van deze gemeente eeninleiding over de uitbreiding van Roosendaal en dennieuwen woningbouw aldaar, waarna de deelnemerseen door het gemeentebestuur aangeboden tocht perautobus maakten ter bezichtiging van de nieuwe uitbrei-ding.In Breda werden de deelnemers eveneens door het ge-meentebestuur ontvangen. De burgemeester sprak eenwelkomstwoord, waarna de heer P. A. H. Hornix, Di-recteur van Openbare Werken, een inleiding hield overde uitbreiding van Breda en den nieuwen woningbouw^in die gemeente. Ook hier volgde een autobustocht, terbezichtiging van oude en nieuwe wijken.Een woord van dank aan de beide gemeentebesturenvoor de medewerking bij de voorbereiding van de excur-sie en voor de vriendelijke ontvangst vinde hier zijnplaats.Woningsplitsing in Duitschland met onder-steuning door de Overheiddoor G. E. Jobst, Stadtoberbaurat van KasselIn de tijden van malaise en werkloosheid waren inDuitschland groote woningen haast niet te verhuren,omdat er geen welgestelden waren, die de hooge hurenkonden betalen. Vele groote wonmgen en villa's ston-den leeg. De huiseigenaren geraakten in financieelemoeilijkheden, konden aan de verplichtingen tegenoverde hypotheekgevers niet voldoen en konden voor hetnoodige onderhoud van het huisbezit niet zorgen. Voor-al in de groote steden waren de verschijnselen van ver-val zorgwekkend gewordcnTen aanzien hiervan voelde zich de rijksregeering in1932 gedwongen hulpmaatregelen te nemen ter onder-steuning van de betrokken huiseigenaren. Door splitsingvan groote woningen in meerdere kleine konden leeg-staande huizen wel weer verhuurd worden, maar dekosten van de verbouwing waren meestal te hoog voorde verzwakte kracht van den eigenaar. Hij was ge-noodzaakt geld op te nemen en om hem dit gemakke-lijker te maken, gaf de regeering een subsidie ter groot-te van 10% van het door den huiseigenaar te leenenbedrag.Deze goed bedoelde ondersteuning was echter veel telaag om succes te hebben. Er is dan ook weinig gebruikvan dezen onvoldoenden hulpmaatregel gemaakt, bestte begrijpen ook met het oog op de toen zeer moeilijkegeldverschaffing. Eerst toen kort daarna, reeds in hetnajaar van 1932, de regeering nieuwe bepalingen, ge-baseerd op een geheel gewijzigde opvatting uitvaardig-de, zijn de huiseigenaren op groote schaal tot splitsingvan woningen overgegaan.De regeering zag toen in den achterlijken toestand vande woonhuizen een groote mogelijkheid voor een pro-ductieve werkverschaffing en was overtuigd, dat dooreen doortastende subsidie aan den huiseigenaar zooveelwerkgelegenheid verschaft kon worden, dat een hoogerbedrag aan werkloozenondersteuning gespaard en doortoenemende belastingopbrengst ten gevolge van meer-deren omzet gewonnen zou worden, dan het rijk door desubsidies zou hebben uit te keeren.Uit deze overweging werden ingevolge noodverorde-ning van den rijkspresident in September 1932 ter ver-mindering van de werkloosheid tegen zeer voordeeligevoorwaarden subsidies verleend bij onderhoud, verbou-wing of splitsing van woningen. Het succes van dezeverordening gaf aan de nieuwe regeering aanleiding inhet najaar van 1933 nog meer geldmiddelen (500.000.000RM) en tegen nog meer tegemoetkomende voorwaar-den voor hetzelfde doel beschikbaar te stellen.Volgens de wet van 22 September 1933 kon aan eenhuiseigenaar bij splitsing van een woning een subsidieverleend worden van 50% van de voor de verbouwingbenoodigde uitgaven en bovendien een rentetoelage van4% voor het door hem uit eigen middelen te bestedenbedrag en wel voor een tijdperk van 6 jaren. Het maxi-male bedrag van subsidie was beperkt tot een som van1000 RM voor iedere door splitsing verkregen nieuwewoning.Om een voorbeeld te noemen. Een groote woning is in 93^^A-. H^-/2/A 52WOONKAMtR.^^^^^ZEazdsZijingangy\C(IREH./lejM . x=zi.KAMCR.YuA>''''^r.y.tnTRtt.w.c. j-woonnAMtR. V00n?\AMER.1:::^^^;^--yyy)y(^r~-( \-=:?^EtTIV^MtR.^3--^- - H- t^Schaal 1 : 200Benedenverdieping voor de splitsingAfbbAfb. laEen vrijstaande villa met 10 kamers is in twee 5-kamerwoningengesplitst. De benedenwoning is van het trappenhuis door een nieu-wen muur gescheiden en de bovenwoning heeft door den oor-spronkelijken zijingang een eigen afgescheiden toegang gekregen.Voor de benedenwoning is een nieuwe badkamer, voor de boven-woning een nieuwe keuken ingericht.Benedenverdieping voor de splitsing Bovenverdieping voor de splitsingBenedenverdieping na de splitsing Bovenverdieping na de splitsing\yy^.--r/y^-PT^SlMPKAMtR.Xzzzx=:sz.WOOMKAMtR.& 'szzzzzzrf*=*r= ntuKtn.y^7^--- ?-'i>Afb. 2Een hoekhuis van een reeks van woningen, vroeger door een gezinbewoond, is in twee woningen gesplitst. Hiertoe zijn de onderstetreden van de trap anders gelegd, om de woning in de beneden-verdieping geheel van de trapruimte af te kunnen scheiden. Debeneden W^.C. heeft een nieuwe deur gekregen. In de bovenver-dieping is een kamer tot keuken verbouwd en aan de trap eenbizondere woningdeur aangebracht.Benedenverdieping na de splitsing_rAfb. lb Afb. Ic=W^ Ji^^l!4l^^g='F^^7?^?=^^5LAApy\AMCaKEtlMn.:*3:KAMtR.t=^ BADWC^l\LE.ED^AMERWOOfil\AMER.yy/yV--^/y.EETKAMtR.^A^-yA ry;5LMPI\AMEIly.//^^ZZ^^EZZZAE^ =^Bovenverdieping voor de splitsingvyy.^~^yyZV,y//>^--"^/Zf^^^yyy^i^-^y^^^fyy^De afwerking vaneike deur is ,,AF" !BRUYNZEEL-DEUREN hebben velevoordeelen:de borsten kunnen door deonverwoestbare drevel-constructie niet opengaan,de deuren schranken niet entrekken niet scheluw,ze vragen geen onderhoud.bruynzeel'sdeurenfabriek n.v.zaandamRANDInlichtingen bij:J. C. J. KNEGT & ZONENASSURANTIEKANTOOR VAN 1840AMSTERDAMMeet dan ecji half TTiillioen gulden besparingverkregen Gemeenten en Bouwvereenigingendoor gebruik te maken van de contracten, die deVereeniging van Nederlandsche Gemeenten dooronze tusschenkomst met assuradeuren afsloten.CORTLEVERKETELSTRAATAMSTERDAMSp ecialiteit in ;'SCHOORSTEENMANTELS5TEEN DER WUZENIS KALK2ANDSTEEN ! VANNV KALKZANDSTEENFABRIEK,,VOGELENZANG"TE RHEN EN (bij Wageningen) Tel. 390i SCHERP ZANDSpecialiteit in Kalkzandsteenklinker, drukvastheid 320 KG.per cM^, wateropname 11 % (Onderzoek Koning & Bienfait)ACTIMORTELTOEVOEGINGDICHT KELDERSEN MUREN TEGENVOCHTIGHEIDSLAGREGENGRONDWATER^^ _^. LEVERING VIA DEN ERKENDENHSlSllil'' BOU WM ATE R I ALE N HANDELWordt reeds in bestekken voorNieuwbouw WONINGBOUWVEREENIGINGENvoorgeschreven.AMSTERDAMSCHEZUIVERINGSDIENST yyKantoor : Kleine Wittenburgerstraat 49a, AMSTERDAMACTIEF"TELEFOON 50829TECHNISCH LEIDER J. ROOZE,v.h. Ambtenaar der Gem. Geneeskundige enGezondKeidsdienstSPECIAAL IN HET VERDELGEN VANWANDLUIZEN, KAKKERLAKKEN, ENZ.GARANTIEGARANTIEGARANTIEGARANTIEGARANTIESTANDGROENSTANDBRUINSTANDROODSTANDZWARTSTANDBLAUWSpeciaal product voor Buitcnwerk.HOUDT HET IJZER ROESTVRIJEN BESCHERMT HET HOUT.Wordt 5 JAAR GEGARANDEERDWED. BOONSTOPPEL & ZN.LAK- EN VERNISFABRIEKWADDINXVEEN Tdefoon 50iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiidl^EMIEl^ De NATIONALE WONINGRAADadviseert de noodzakelijkheid vanKWALITATIEF TECHNISCHGOED ONDERHOUDGebruikt hiervoorFAKTORVERVENen vraagt technische voorlichting aan :De eenige fabrikanten:N.V. LAK' EN VERFFABRIEK?PREMIER?v/h GEBR. VERHEYLOOSDUINEN (DEN HAAG) TELEF. 396100Dir.Dr.lng.W.MEESTERFIRMATH. A. DE ROSTERTelefoon 20086Ruysdaelstraat 92-94 - AMSTERDAM-ZGevestigd 1874Centrale VerwarmingWarmwatervoorzieningVentilatieBadinrichtin^en enz.MEYRIETDE ISOLEERENDE EN BRANDVRIJE BOUWPLAAT(Ned. Fabrikaat) Prospectus en officieele proefstaten worden opaanvrage gaarne verstrekt.Vraagt inlichtingen en prijsopgave bijN.V. MEVRIET, LULOFSSTRAAT 75 's-GRAVENHAGE ^ TELEFOON 112187 (3 lijnen)tn i^/y^--^-77-'EETKAMER.vy> ^ ^ ^ ^ ^;) \^/WOOMKAMERWOONtSAMER.V/\--^A--^fz^ABenedenverdieping voor de splitsing^y?/^y/\ \y^yyf//.v/x--.j; i\ .^7^'/trJ^/^/^/.f--V/z/r5LAAP^AMER.Y'/ (/ /,'^^\ \'f,3LAAPKAMER.I . . \////y,-\:r^^/ZZ\bALCOn.Bovenverdieping voor de splitsingArtikelenBenedenverdieping na de splitsing Bovenverdieping na de splitsingZ222Z: :. -?: n5LAAPIUMEB.yr'/ /r, .-TTT =E22Y/00t1l\AMER.Vy>V//X ^5ALC0M.Afb. 3Een vrij staande villa met 6 kamers is in twee 3-kamerwoningen gesplitst. Door een kleine vergrooting van het huis is aan de beneden-woning een nieuwe badkamer en aan de bovenwoning een nieuwe keuken toegevoegd. De badkamer is door de keuken toegankelijk. In debovenverdieping is het balkon naast de keuken door glas geheel afgeslcten en vormt zoo een verbinding tusschen keuken en eetkamer.drie woningen gesplitst, de bouwkosten hebben 7000RM bedragen. Dan heeft de eigenaar ten hoogste eenbedrag van 3 X 1000 = 3000 RM subsidie en een rente-toelage voor het eigen kapitaal van 7000^3000 = 4000RM van 4%, d. 2. jaarlijks 160 RM over zes jaren ont-vangen. Naar een ander voorbeeld is een woning intweeen gesplitst, waaraan 2600 RM bouwkosten warenverbonden, De eigenaar heeft dan 50% van 2600, d.z.1300 RM subsidie en over zes jaren een rentetoelagevan 4% van 1300, d. z. 52 RM per jaar ontvangen.Tegen dezelfde voorwaarden worden subsidies en ren-tetoelagen gegeven bij verbouwing van ruimten, welkegeen woonruimten waren, bijv. winkels, werkplaatsen,bergplaatsen, fabrieken enz. tot woningen. Voorts kondezelfde ondersteuning verleend worden voor nieuwewoningen, welke door ophoogen van een huis met eennieuwe verdieping worden gebouwd. ledere nieuwewoning moest op zich zelf afgesloten zijn, eigen keuken,eigen gemakken en de noodige bijruimten hebben.De door den huiseigenaar te fourneeren eigen geldmid-delen heeft in vele gevallen de aannemer van het bouw-werk voorgeschoten en de aannemers hebben hiervoorweer crediet van banken kunnen verkrijgen, zoodat deeigenaar desnoods zonder veel eigen geld de verbou-wing kon entameeren. Het vooruitzicht op betere huur-inkomsten was voldoende waarborg voor de terugbeta-ling van de schuld.Om de werkverschaffing zoo ruim mogelijk te verkrij- 95Artikelen gen, werden bij de uitvoering van de wet beperkendebepalingen achterwege gelaten en alle formaliteitenzoo eenvoudig mogelijk toegepast. De huiseigenaardiende zijn verzoek bij het gemeentebestuur in, in grootesteden bij den dienst van woningtoezicht. De burge-meester of een door hem aangewezenplaatsvervangerhadde beslissing over toezegging of weigering van een sub-sidie. Geweigerd werden subsidies voor werkzaamhe-den, welke reeds begonnen waren of welke tot het af-werken van nog niet voltooide nieuwe gebouwen strek-ten. Ook voor huizen, welke ter verbetering van de al-gemeene woningtoestanden tot afbraak bestemd waren,konden subsidies niet gegeven worden. De gemeentekon de uit te keeren bedragen schatten en bij de hoogereinstantie opgeven. Daarna verdeelde de regeering overde districten de totale bedragen voor de te verleenensubsidies, hierbij rekening houdende met den omvangvan de plaatsehjke werkloosheid. De gemeente had decontrole over de technische uitvoering, en was verant-woordehjk voor de zuivere afrekening. Bij vaststeHingvan onregelmatigheden konden toegezegde subsidiesweer ingetrokken worden. Om de huiseigenaren tot eenspoedig besluit te brengen, waren termijnen genoemd,waarbinnen de werkzaamheden beeindigd moesten zijn,wilde de eigenaar van de gunstige voorwaarden profi-teeren, zoo het eerst op 1 April 1934. De overschrijdingvan den termijn werd meermalen toegestaan. In den zo-mer van 1935 zijn de maatregelen definitief beeindigd.Een voortzetting was overbodig, want werkloosheid inhet bouwvak bestaat niet meer, integendeel in de meesteplaatsen is gebrek aan werkkrachten.In het geheel zijn door het rijk 2/3 milliard RM subsidiesvoor instandhouding en verbouwing van woningen in dejaren 1932 tot 1935 toegekend. Hierdoor is voor 2^ tot3 milliard RM werk aan aannemers en ambachtsliedengegeven. Een groot deel van de leegstaande woningenis door splitsing weer verhuurbaar geworden, vele nieu-we woningen zijn door verbouwing van niet-woonruim-ten ontstaan. Naar schatting door het ,,Institut fiir Kon-junktur-forschung" zijn door splitsing en verbouwingenin de jaren 1932 tot 1935 250.000 nieuwe woningen ver-kregen. Meer dan een derde hiervan zijn door splitsingontstaan. In de stad Kassel bijv. zijn 463 nieuwe wonin-gen door splitsing en 564 door verbouwing van niet-woonruimten verkregen. Kassel had toen 175.000 inwo-ners. Aan subsidie is in Kassel gemiddeld 920 RM pernieuwe woning uitbetaald.Werkelijk goede en goedkoope arbeiders-woningen onmogelijk? ')door Ir. C. H. GrootenHet Rapport van de Commissie, aangewezen door deAfdeeling Arnhem der Mij. voor Nijverheid en Handel96^) Een overzicht van den inhoud van het in dit artikel bedoelderapport, zooals dat voorkomt in Maatschappijbelangen van Mei 1.1.is onder Binnenland opgenomen.Er moge aan worden herinnerd dat dezelfde stof reeds veelzijdigeren, wat verschillende beschouwingen betreft, sterk afwijkend vanhet Arnhemsche rapport behandeld is in het rapport van de com-missie voor de Goedkoope Woning, ingesteld door den NationalenWoningraad en het Instituut. Red.omtrent ,,goede en goedkoope arbeiderswoningen",waarvan een uittreksel verscheen in het Vakblad voorde Bouwbedrijven" d.d. 24 Mei 1937 en in ,,Maatschap-pijbelangen" van Mei 1937 zal op velen, die evenals ikvan oordeel zijn, dat ook in depressie-tijden gestreefdmoet worden naar het bevorderen van waarlijk goedevolkshuisvesting, een onbevredigenden, zoo niet onbe-haaglijken indruk gemaakt hebben. In dit Rapport werdn.l. aanbevolen over te gaan tot den bouw van arbei-derswoningen van lagen huurprijs (f 2.50 a f 3.50 perweek), teneinde te voorzien in de huisvesting van dearbeiders met minimum-weekinkomen.Met alle waardeering voor den door deze Commissiegeleverden arbeid zal men toch moeten toegeven, dat debouw van in dit Rapport aanbevolen woningtypes totvoor korten tijd (8 a 10 jaar geleden) als absoluut ver-werpelijk werd beschouwd.Het streven naar het bouwen van woningen van lagenhuurprijs voor de minst draagkrachtigen is onder alleomstandigheden toe te juichen.Men kan echter van meening verschillen omtrent demiddelen, die worden toegepast om tot lage bouwprij-zen, dus lage huren te geraken.De commissie, die dit Rapport opstelde, heeft, te oor-deelen naar de plattegronden van naar haar meeningaan redelijke eischen voldoende woningtypes, die bij ditRapport werden afgedrukt slechts een middel weten tevinden, n.l. het verkleinen van de afmetingen der ruim-ten in de woningen.De vraag rijst onwillekeurig: is dit nu werkelijk de eenigmogelijke oplossing?Is het dan volkom.en onmogelijk door den aanbouw vansemi-permanente woningen van grooter inhoud, of doortoepassing van nieuwe materialen en bouwmethodes tekomen tot een belangrijke verlaging der bouwkosten?Ware dit zoo, dan was de aanbouw van werkelijk goe-de en goedkoope woningen onmogelijk!Toegegeven, dat tot nog toe pogingen in deze richtingslechts weinig resultaat afwierpen, mag dit mijns inziensgeen reden zijn, aan dit punt minder aandacht te beste-den, het zou juist moeten prikkelen tot meerder endiepgaander onderzoek van de mogelijkheden in dit op-zicht.De hierbij opgenomen plattegronden van woningtypes,welker bouw in het Rapport wordt aanbevolen, gevenaanleiding tot de volgende opmerkingen.Type A, etagewoningen, 6 woningen aan een trappen-huis. Dit type is bedoeld voor bewoning door gezinnenmet 4 a 5 kinderen. De slaapkamer van de ouders (of 2kinderen) is gereduceerd tot afmetingen van 2.00 ,X1.80 m, bevat geen kast, biedt alleen ruimte voor plaat-sing van een 2-persoons ledikant, waarnaast een ruimtevan 1.50 m lengte en 0.40 cm vrij blijft. Hoe stelt menzich het gebruik van zoo'n slaapruimte voor in gevalvan ziekte?Slaapruimte voor 3 kinderen is gevonden in een anderslaaphokje, want een andere benaming is daarvoormoeilijk te vinden, met een afmeting van 3.80 X 1.40 m,waarin naast een 2-persoons en een 1-persoons ledikantevenmin een eenigszins bruikbare vrije ruimte overblijft;de slaapruimte voor de 2 overige kinderen (of deouders) is gevonden door het plaatsen van een 2-per-soons opklapbed in een aan de woonkamer grenzendekamer van 2.75 X 3.40 m, die tevens als zitkamertjedienst moet doen.Uitklappen van het ledikant kan slechts geschieden doorhet verplaatsen van in de ,,kamer" aanwezige stoelenen tafels. De keuken is teruggebracht tot afmetingenvan 2.00 ,X 2.00 m, waardoor dan de maaltijden vooreen gezin van 6 a 7 personen moeten worden gekooktin de woonkamer. Men vraagt zich af, of een dergelijkeetage-woning zelfs voor de minst draagkrachtigen nogwel gelegenheid biedt tot een goede ontwikkeling vanhet gezinsleven.Voor laagbouw werden 2 types bij dit Rapport afge-drukt, waarvan de afmetingen al even bekrompen zijn.Ook hier is als eenige verwarmingsbron van de woningaangenomen het in de woonkamer opgestelde fornuis,terwijl de keuken is vervangen door een spoelkeuken.Het smalste type, (inclusief bouwmuren 3.80 m) heeftnaast de woonkamer op den beganegrond slechts eenspoelkeukentje en een W.C. met trapportaaltje, die al-leen via de woonkamer zijn te bereiken. Op den zolderis slaapruimte voor 4, hoogstens 6 personen.Het breedere type (5.30 X 6.10 m) is het eenige datwerkelijk als toelaatbaar is te beschouwen (op zolderslaapplaats voor 8 personen); een bezwaar is de liggingvan de W.C. buitenshuis, doch deze kan evengoed opde verdieping worden gelegd (verwisseld met berg-kast), waardoor ze nabij de slaapvertrekken een meerrationeele plaats verkrijgt.De uitvoering is gedacht in de gangbare materialen,spouwmuurtjes voor den gevel (2 ,X 11 +5 cm) steens-muren tusschen de woningen, pannen dakbedekking.De vraag rijst of de moderne bouwtechniek nu inder-daad niet in staat is, materialen en constructie-moge-lijkheden te vinden, waarbij voor eenzelfden bouwprijswoningen met grooter oppervlak der vertrekken zijn tebouwen.Men bedenke dat de aanbouw van dergelijke woningenop eenigszins belangrijke schaal het peil van den volks-woningbouw gedurende een lange reeks van jaren zaldrukken. Ware het misschien niet beter, de eischen om-trent levensduur en uiterlijk aanzien der woningen lagerte stellen, doch die omtrent nuttige inhoud en vloer-oppervlak der vertrekken hooger. Hierbij zullen proble-men op financieel terrein (versnelde afschrijving e.d.)mogelijk remmend werken bij het vinden van een op-lossing, doch men heeft dan het voordeel dat wanneerde bouwindustrie in staat blijkt, middelen te vinden totverlaging der bouwkosten door bijvoorbeeld verdergaande normalisatie, industrialisatie en droogmontage-bouw, binnen afzienbaren tijd langs dezen weg boven-dien middelen zullen worden gevonden tot verbeteringvan uiterlijk aanzien, kwaliteit en accommodatie. Mendenke als voorbeeld hiervoor aan de ontwikkeling vande auto.Naar mijn meening is een der grondoorzaken van hetachterblijven der bouwindustrie bij de ontwikkeling vanandere industrieen, dat niet voldoende aandacht is ge-schonken aan de mogelijkheden der moderne techniek enhet wetenschappelijk onderzoek.Men bedenke ook het volgende: de conjunctuur is nietstabiel, periodes van opbloei en depressie wisselenelkaar regelmatig af. Waarom nu in tijden van depres-sie woningen van minimale afmeting en accommodatieArtikelenSchaal 1 :200Plan A op eike etage zelfde woningTT -:--rri::trr":rtBEGANEGROND VERDIEPWSLaagbouw Plan A^C en DV kl a ring1 Gemeenschappelijktrappenhuis2 Portaal3 Kapstoknis4 W.C.5 Waschnis6 Woonkamer7 Zitkamer (Slaapkamerouders) bij A8 Brandstoffen en bezemkist9 Balkon10 Keuken11 Fornuis12 Slaapkamer13 Overdekte speelplaats14 Berging15 2-persoons opklapbedVERDIEPING 8EGANE GROraPlan E16 1-persoons opklapbed17 Kelderkast18 Overloopte bouwen in materialen, die vrijwel onvergankelijk zijn?De toepassing van droogmontage, bijvoorbeeld skelet-bouw met wanden en scheidingsmuren uit brandvrijelichte schotten met groote afmetingen der onderdeelenheeft nog andere voordeelen.In de eerste plaats is massaproductie mogelijk, watmedebrengt: lage kostprijs bij goede kwaliteit, opvoe-ring van de woningproductie in tijden van woningnood,zonder onevenredige uitbreiding van het aantal vaklie-den, die slechts in het bouwbedrijf werkzaam kunnenzijn.Immers dezelfde brandvrije schotten (plus de arbeiders 97Artikelen98die ze monteeren) kunnen in een periode van hoog-conjunctuur voor den scheepsbouw benut worden voorhet maken van scheidingswanden tusschen hutten e.d.in schepen. En waar de productie-uitbreiding in denwoningbouw niet steeds samenvalt met die in denscheepsbouw (fabrieksbouw) zou een dusdanige ont-wikkeling van de bouwtechniek tevens een verzachten-den invloed kunnen hebben op de conjunctuurgolven,en de gevolgen daarvan voor de arbeidsmarkt. Hetvraagstuk, dat hier wordt aangeroerd, is dus van wij-der strekking dan bij oppervlakkige beschouwing plau-sibel lijkt en daarom een diepgaande bestudeering zekerwaard.Waar met de oplossing van deze vraagstukken voor deontwikkeling der maatschappelijke structuur belangrijkekwesties gemoeid zijn, zal men deze factoren niet buitenbeschouwing mogen laten.In dit verband moge ik verwijzen naar de proefnemin-gen met droogconstructie-methodes der John B. PierceFoundation te New York, welker resultaten door denHeer Dr. R. L. Davison, Dir. of Housing Reserarch vandeze instelling, zijn medegedeeld in een (door mij ver-taalde) serie artikelen in het Vakblad voor de Bouw-bedrijven (22 Februari 1937 en volgende nummers), als-mede op de resultaten van de ,,Congressen voor hetnieuwe bouwen" en van de International Federation forHousing and Town Planning.Met dat al wil ik dit artikel besluiten met er nogmaalsop te wijzen, dat de Commissie, ingesteld door de Af-deehng der Ned. Mij. voor Nijverheid en Handel opernstige en loffelijke wijze heeft gestreefd naar het vin-den van een bevredigende oplossing voor deze uiterstmoeilijke kwestie. Dat zij daarin naar het oordeel vanvelen niet ten voile geslaagd is, kan en mag men dezecommissie dan ook geenszins verwijten.Het moge integendeel een aansporing zijn om ook inandere richtingen ernstig te streven naar het vindenvan een oplossing voor dit vraagstuk.De lift bij den hoogen bouw van arbeiders-woningenToen in de vergaderingen van de jury voor de Am-sterdamsche prijsvraag voor goedkoope arbeiderswo-ningen de wenschelijkheid werd gevoeld om een con-creet onderzoek in te stellen naar de verschillendeplannen voor hoogen bouw, welke op de prijsvraagwaren ingezonden, benoemde de jury daarvoor een af-zonderlijke subcommissie uit haar midden. Een van devraagpunten, waarvoor deze subcommissie zich gesteldzag, betrof de wijze van construeeren en exploiteerenvan liften, die bij hoogen bouw^ onvermijdelijk zijn ende daaraan verbonden kosten. Voor dit deel van haartaak heeft de subcommissie de medewerking verkregenvan het Nederlandsch Instituut voor Lifttechniek teAmsterdam, dat door een speciale commissie een rap-port over deze aangelegenheid heeft doen samenstellen.Deze commissie bestond uit de Heeren: F. A. Warners,voorzitter, P. van Eykeren, Ir. H. Furstner, Ir. S. deJonge Mulock Houwer, Ir. F. R. Th. Kroner, }. M. Ny-man en Ir. F. Spoon, secretaris.Door bemiddeling van den Heer J. J. van Male, Direc-teur van den technischen dienst van het NederlandschInstituut voor Lifttechniek zijn wij in de gelegenheidgesteld het rapport van deze commissie hieronder af tedrukken. De bijlagen zijn in den tekst opgenomen.I. Grondslagen der berekeningenDe Commissie heeft naar aanleiding van de opgave vanden Gemeentelijken Woningdienst van Amsterdam dehaar gegeven opdracht beperkt tot gebouwen van 6tot en met 19 woonlagen met:5 tot 8 woningen per woonlaag,4 a 5 personen per woning,3 meter verdieping-hoogte.Er is op gerekend, dat in den spitstijd de drie onderstewoonlagen niet bediend behoeven te worden.De Commissie heeft bij haar beschouwingen verder na-gegaan of het gewenscht of noodzakelijk is, dat de lif-ten bediend worden door een vasten bestuurder.Liften zonder vasten bestuurder hebben tot bezwaar, datkinderen met de lift kunnen spelen, tenzij de deuren vande schachttoegangen niet voorzien zijn van krukken,maar van sloten, welke bijv. uitsluitend geopend kunnenworden door middel van de huissleutels der verschil-lende woningen.De lift voor het hooge gebouw met arbeiderswoningenin den Bergpolder te Rotterdam is geruimen tijd zonderbestuurder in gebruik geweest, zonder dat dit tot be-zwaren aanleiding heeft gegeven.De Commissie is van meening, dat de liften zonder vas-ten bestuurder toelaatbaar geacht moeten worden, mitsvoldoende veiligheidsmaatregelen genomen zijn, maardat de voorkeur gegeven moet worden aan liften metbestuurder. De kosten van den bestuurder zijn echterzoo hoog, dat het dan noodig zal zijn deze kosten te ver-minderen door den bestuurder ook andere werkzaam-heden te laten verrichten.De Commissie is van meening, dat het noodzakelijk is,dat het aantal stopplaatsen zooveel mogelijk beperktwordt.Dit is mogelijk, wanneer het trappenhuis zoodanigwordt ontworpen, dat op halve hoogte der verdiepin-gen bordessen gevormd worden. De stopplaats op hethordes tusschen begane grond en le verdieping kan dandienst doen voor de beide woonlagen op beg. grond enle verdieping. De stopplaats op het hordes tusschen 2een 3e verdieping kan dienst doen voor de woonlagenop 2e en 3e verdieping, enz. De voordeelen van dezebouwwijze zijn:a. Het aantal schachtdeuren met beveiligingsinrichtin-gen en drukknoppen-tableaux wordt tot de helft te-ruggebracht.b. Boven het hoogste hordes is voldoende ruimte voorde machinekamer, zonder dat een uitbouw op hetdak noodig is.c. Onder het laagste hordes is voldoende ruimte vooreen liftput, zonder dat een kelder noodig is.Hiertegenover zijn nadeelen aan te voeren, doch dezewegen volgens de Commissie niet op tegen de voor-deelen.De Commissie heeft bij het bepalen der spitsbelastingengebruik gemaakt van de inlichtingen, welke zijn ver-FORTOLIETBeton-Emaillede beste naadlooze WAND-BEKLEEDING voor gang- entrappenhuislambris, douche-cellen, badkamers en keukens.hard -- makkelijk afwaschbaar --krimpscheurvrij -- glad en hygie-nisch -- in alle gewenschte kleurenvele jaren houdbaar en kleurecbtalreeds toegepast o. a. door:Patrimonium, Amsterdam .... 1200 m^Mij. tot het Verkrijgen van EigenWon., Amsterdam 5400 m^Mij. V. Volkswoningen, Rotterdam 6500 m^Centr. fVoningstichting, Arnhem 6800 m^Woningbouwver. ,,'t Westen",Amsterdam 7000 m'Alg. Woningbouwver., Amsterdam 2000 m^Inlichtingen, monsters, prijsopgave.N.V. Nederl. Fabriek van Betonemaille,,FORTOLIET"Croeselaan 3, UTRECHT 10 jaar ervaring !LINOLEUMKROHHENIEininMBi-imviHfHet wallboard met de drie asphalt'lagen,waardoor volkomen vochtbestetidigheidverkregetn wordt. ,,BITUMIT" is uitmun-tend geschikt voor binnenbeklecding vanvochtige muren, plafondbekleeding enonderlaag onder linoleum.Een monster met beschrijving wordt Ugaarneop verzoek toegezonden.REPPEL's Agentuur in BouwmaterialenMosseltrap 5a -- ROTTERDAM -- Telefoon 15436CENTRALE VERWARMINGN.V.GEVEKE.C9AMSTERDAMOUESTOOK-INSTALLATIESVENTILATIE-INRICHTINGENWARMWATERVOORZIENINGVochtige muren en kelders kan men metLugato en Kirota zijnkleurloos en onbrandbaarVraagt inlichtingen aan:LUGATO vochtwerend middel voorkomen en metIV i Iv vJ 1 rV vochtwerend middel herstellen.N.V. ,,FOLTU", AMSTERDAM C - Rapenburg 29, Tel. 43942 - 41615PALEIS SOESTDIJKIn dit gebouw werd in de afgeloopenmaanden een belangrijke CentraleVerwarmingsinstallatie aangelegddoorDEN HAAGZeestraat hoek BazarstraatCENTRALE VERWARMING SEDERT 1879MUURVERFAMSTELLINUTRECHTTELEFOON 15363UW adres voorSANITAIRvan prima Hollands Aardewerk(SPHINX en CERAMIQUE)PH.ZEEHANDELAARGROSSIER -- 2e Jan Steenstraat 112AmsterdamTevens verkrijgbaar Roodkoperen Buis,Soldeerfittingen merk ,,T. A." (zeerconcurreerend) en ,.Dordrecht" Gas-fornuizen en comforen.1mS.WIERSMA AmsterdamEleciroiechnisch InsiallaieurCooperatiehof 2 Telefoon 20405Installateur van diverse WoningbouwvereenigingenErkend door G.E.W. AmsterdamHANG- EN SLUITWERKZOOALS ARTIKELEN VOOR HET BINNENHUISVINDT U IN ONGEEVENAARDE KWALITEIT ENUITVOERING IN DE MONSTERKAMER VANVERKOOP DOOR DENGOEDEN IJZERHANDELA.ZIERLEYNDR. NOLENSLAAN 5AMERSFOORTBRAAT-Plaat- en SmeedwerkBRAATGLASROEDENNIBRAGLASROEDENVENTILATIEKAPPENPLAAT- EN PERSWERKENSCHEEPSLUCHTKAPPENMetalen RamenRAMEN EN DEUREN VAN STAAL,BRONS EN ANDERE METALENWINKELPUIENGEPERSTE STALENDEURKOZIJNENMAGAZIJNSTELLINGENRAMEN VAN SCHOKBETONELFTCentrale VerwarmingCENTRALE VERWARMINGEN AANVERWANTEINSTALLATIESVOLAUTOMATISCHEOLIESTOOKINRICHTINGENVOLGENS EIGEN CONSTRUCTIE4000 UITGEVOERDE INSTALLATIESLoonschoopeerinrichtingI Tijdschrift voor Volkshuisvesting en StedebouwAlle siukken, de redaciie en abonnemenien beireffende, ie zenden aan:KLOVENIERSBURGWAL 70 - AMSTERDAM (C) - TELEFOON 40588 _ Istrekt door den Dienst der Publieke Werken te Am-sterdam.Uit de betrekkelijk geringe spitsbelasting is gebleken,dat de liftkooi berekend moet worden op het gelijktij-dige vervoer van max. 6 personen.De Commissie heeft overwogen of de liftkooi uitge-voerd moet worden met of zonder afsluiting, vooraldaar een lift in een woongebouw dikwijls dienst zaldoen voor het vervoer van kinderen met of zonder be-geleiding. Na uitvoerige besprekingen is de Commissietot de conclusie gekomen, dat het in het algemeen ge-wcnscht is de liftkooi uit te voeren zonder afsluitingeniVcrder is het noodzakelijk de afmetingen van de liftkooite beperken. Voor het normale gebruik kan een liftkoo.met een grondvlak van b.v. 1.5 m bij 1.5 m voldoendegeacht worden.Voor begrafenissen en verhuizingen moet echter devoorkeur gegeven worden aan een liftkooi met eengrondvlak van 1.5 m bij 2 m. Het bezwaar van dit groo-tere grondvlak zou echter zijn, dat de lift, bij het nor-male gebruik te groot zou zijn en daardoor tot over-belasting aanleiding zou kunnen geven.De Commissie acht het gewenscht onnoodige ritten zoo-veel mogelijk te vermijden, door in de kooi een lampen-signaaltableau aan te brengen, dat aangeeft, waar dekooi gewenscht wordt. De schakeling moet dan zooda-nig zijn, dat de lampjes pas uitgeschakeld worden, wan-neer de kooi op de betreffende verdieping heeft gestopten de schachtdeur geopend is.De Commissie acht het gewenscht de snelheid van delift te beperken tot 0.60 a 0.80 m/sec. Bij een snelheidvan 1 m/sec. of hooger zou de lift te gecompliceerdworden, daar men dan moet overgaan tot speciale maat-regelen als 2 snelheden, glijvang e.d.Bij de berekeningen is aangenomen voor gebouwen met6, 7, 8 en 9 woonlagen 0.60 m/sec.10, 11, 12, 13 en 14 ,, 0.70 m/sec.15, 16, 17, 18 en 19 ,, 0.80 m/sec.De Commissie is bij haar beschouwingen ervan uitge-qaan, dat tevens een reservelift gewenscht is.De kosten van een reservelift zijn voor lagere gebou-wen echter zoo hoog, dat het overweging verdient degebouwen zoodanig met elkaar te verbinden, dat de lif-ten van de verschillende aan elkaar grenzende gebou-wen elkaars reserve kunnen zijn. Hierbij werd bijv. ge-dacht aan den zgn. galerijbouw.11. Berekeningen van het aantal liften dat voor eengebouw noodig isHet aantal personen, dat door de hften vervoerd moetworden, bedraagt volgens onderstaande berekening inden spitstijd per 100 bewoners 8 personen per kwartier.Als het aantal bewoners op 100 gesteld wordt, blijkt uit gegevens,vcrstrekt door den Dienst der Publieke Werken te Amsterdam, voorde Indische Buurt, dat in een typische arbeiderswijk voorkomen:35 bewoners met een beroep buitenshuis,22 scholieren.Uit de huizen vertrekken in totaal 57 personen tusschen 6 u. 30 en9 uur. Daarbij komt een spits voor van 7 u. 30 tot 7 u. 45 van 5per.sonen. Dit zijn uitsluitend beroepsmenschen.De scholieren omvatten vrijwel uitsluitend leerlingen van lagere envoorbereidende scholen (resp. 17 en 2.5). Deze zullen voorname-lijk tusschen 8 u. 30 en 9 u. het huis verlaten, veroorzakend eenspits van 7 a 8 per kwartier. 's Avonds komen de scholieren terugverdeekl over een langere periode (spelen op straat e.d.) en ver-oorzaken geen grootere spits. De beroepsmenschen komen voorna- Artikelenmelijk terug tusschen 17 u. 30 en 18 u. 30, waarbij een spits voorzal komen van 8 per kwartier. De verdere berekeningen zijn dusopgezet voor een vereischte capaciteit van de liften van 8 perkwartier per 100 bewoners, die door de lift bediend moeten worden.De tijd, die noodig is voor den rondrit van een lift metbestuurder bij vervoer van 5 personen in een richting,is berekend als volgt.aantal woonlagen 6 10 12 16 18snelheid lift 0.60 0.70 0.70 0.80 0.80 m/sec.opvoerhoogte 12 24 30 42 48 m.tijd van 1 rit omhoog 24 38 48 57 64 sec.3 personen instappen (5 + 3X2) 11 11 11 11 11 sec.2 personen instappen (5 + 2X2) 9 9 9 9 9 sec.5 personen uitstappen (5 + 5X2) 15 15 15 15 15 sec.1 rit a 6 m. .-- 13 13 -- -- sec. ?2 ritten a 6 m. 28 ,--. .--. ,-- ^ sec.1 rit a 12 m. -- .-- ^- 19 19 sec.1 rit a 18 m. .-- 30 _- ^ ^-- sec.1 rit a 24 m. . . -- -- 38 ^ -- sec.1 rit a 30 m. ^- ^- ^- 42 -- sec.1 rit a 36 m.rit-- -- -- -- 49 sec.totale tijd van 1 rone 87 116 134 153 167 sec.of 1.5 2.0 2.2 2.5 2.8 min.Het aantal woningen. dat in den spitstijd voor bepaal-de gebouwen door een lift met bestuurder bediendrnoe^ worden, is in onderstaande tabel vergeleken methet aantal woningen, dat voor die gebouwen door eenlift bediend kan worden.Aantal woonlagen van het gebouwAantal woonlagen, dat door de liftbediend moet wordenAantal woningen per woonlaag 5-5125-818155-850Totaal aantal woningen, dat door delift bediend moet worden 15--24Aantal woonlagen van het gebouwOpvoerhoogte van de lift in metersAantal stopplaatsenSnelheid van de lift in m/sec.Duur van een rondrit, volgens boven-staande berekening in min.Aantal personen per rondritAantal personen, dat in een kwartiervervoerd kan wordenAantal personen, dat in een kwartiervervoerd moet worden per 100 bewo-nersAantal bewoners, waarvoor een be-stuurde lift kan dienst doenAantal woonlagen, dat door de liftbediend wordtAantal bewoners per woonlaag waar-voor een bestuurde lift kan dienst doenAantal woningen per woonlaag bij 4a 5 personen per woningAantal woningen per gebouw, waar-voor een bestuurde lift kan dienst doenAantal woningen, dat door een liftzonder bestuurder bediend kan worden,kan geschat worden op45--72 75-1206 12 1812 30 483 6 90.6 0.7 0.81.5 2.2 2.85 5 534 27625 425 3383 9 15208 47 2246 10 5138 90 7575Het resultaat van de berekening van het aantal liften,dat voor een gebouw noodig is, is graphisch voorge-steld in de grafiek van afb. 1. De lijn A, het maximumaantal woningen door 1 lift met bestuurder volledigbenut te bedienen, moet vergeleken worden met destrook tusschen de lijnen B en C, die het aantal wo- 99Artikelen *A NT* WOK>N?E iKI H ufr(??i)TlM) .NBtJprr*\ \V \'*0 \. \(IB x \ y-.\.^UO ^^ ^M ''/#-" i^ Tm//// '///////S'^ ffjl/i/f '/////// ?///////\ ^^^^ . , J-- ^11 '/////// '//mN. .?!?:^- ^ ..^'/T/^ ////////'/////// //m^>.. 5?'-^~4^:i, / ////' 711/11/x.->^ '/fftf ^_,,--\ ..-Jk -"".".A :wm// '\ "S'-'t i'^ ?i-- "^s,,///// '//iM-* --^ X ,,//iiu^\ ^,,,,::m ,J^^ ^^H.\ ^ t>.^-=5^- \X*; .. . \,_^\^v,/^J. woonlagen moet een bestuurde lift gebruiktworden. Met een onbestuurde lift zal zeker niet een re-delijke service bij de spitsbelasting verkregen kunnenworden. Buiten de spitstijden kan de lift zonder be-stuurder loopen. Wil men geen bestuurder aanstellen,dan zijn 2 liften zonder bestuurder noodig, aangegevendoor lijn E, waarbij de service bij 13 woonlagen nogmaar nauwelijks zal voldoen. Is het gebouw zoo, dat eenreserve-lift geplaatst moet worden, dan kunnen 2 niet-bestuurde liften gebruikt worden.Van \A.--^19 woonlagen zouden 3 niet-bestuurde liftennoodig zijn, maar is het beter 1 bestuurde lift te nemenen 1 niet-bestuurde. Met 1 lift wordt geen goede serviceverkregen. De bestuurde lift is juist voldoende voor 5woningen per woonlaag bij het gebouw met 18 woonla-gen (15 bediend door de lift). Bij meer woningen perwoonlaag is dus een 2e lift absoluut noodig, te meer,omdat reserve toch aanwezig moet zijn. Het is aan tebevelen een van beide liften in den spitstijd alleen dehoogste etages te laten bedienen.In de grafiek is nog de lijn F geteekend, aangevend denrondrit-tijd bij verschillend aantal woonlagen. Ter ver-gelijking is nog uitgerekend het resultaat voor 18 woon-lagen met een kooi voor 8 passagiers -f- bestuurder.Daarbij moet men erop rekenen, dat een grooter aantalkeeren gestopt moet worden. De rondrit-tijd is dan op3.3 min. te stellen. In 1 kwartier zijn max. 36 personente vervoeren. De lift bedient dan 100 woningen. Lijn Akomt dan wel iets hooger te liggen, maar een reserveliftblijft noodig, zoodat de vergroote kosten niet loonendzullen zijn. De rondrit-tijd wordt te lang.Verder is het resultaat uitgerekend over een 6-persoons-lift met een snelheid van 1.25 m/sec. De rondrit-tijdwordt dan 2\ min. In 1 kwartier kunnen max. 33 per-sonen vervoerd worden. De lift bedient dan 90 wo-ningen. De belangrijk hoogere uitgaven voor deze lift(2 snelheden, glijvang, kooi-afsluiting, enz.) geven geenbelangrijke verbetering van de service.III. Berekening van de kosten van liften voor verschil-lende gebouwenDe kosten van een lift per woning en per week zijnin onderstaande tabel berekend.De verschillende lifttypen zijn aangevraagd bij enkeleliftenbouwers, uit welke gegevens de aanschaffings-kosten samengesteld zijn. Voor rente en afschrijvingvan de lift is gerekend op 10% per jaar, voor her-stellingen 3%. Bij het onderhoud is erop gerekend,dat volstaan kan worden met een goede onder-houdsbeurt 1 keer per maand. De stroomkosten zijngebaseerd op een schatting van de hoeveelheid kWhnoodig voor elke woning, welke schatting verkregen isnaar aanleiding van opgaven van stroomverbruik, ver-strekt door diverse eigenaars van flatgebouwen. Hettarief, dat in Amsterdam voor liftinstallaties geldt, isf 0.15 per kWh. Wordt evenwel een jaarverbruik vanminstens 5000 kWh gegarandeerd, dan wordt f 0.07100Aantal woonlagenAantal woonlagen bediend door liftAantal woningen per woonlaagAantal woningen bediend door liftStroomverbruik per jaar per woningin kWhTotaal stroomverbruik per jaar in kWhAanschaffingskosten6315--2455-825-4090--90 90-901350--2160 2250-36004100 45001075-835-5690-903150-504049001295-845-7214115-S55-516 1813 155-8 5-865-104 75-120100--100 100--100 100-120 120--1204500-7200 5500-8800 6500-12480 9000-144005400 5900 6350 6750Rente, afschrijving en herstellingen 13% 533 586 639 703 766 825 878Onderhoud 1 maal per maand 80 80 90 100 100 110 noStroomkosten 203-210 310-310 310-312 310-446 341-546 404-773 558-892Meterhuur 9 9 9 9 9 9 9Certificaat 22 22 22 22 22 22 22Totaal kosten per jaar 847-954 1007-1007 1070-1072 1144-1280 1238--1443 1370-1739 1577--1911Totaal kosten per woning per weekKosten van de besturing per jaarPer woning per week1.09--0.76 0.77-0.48 0.59-0.37400.-- 400.-- 400.--0.51-0.32 0.31-0.19 0.22-0.140.49--0.34 0.43--0.32 0.40--0.32 0.40--0.31500.-- 500.-- 500.-- 500.--0.21--0.13 0.17--0.11 0.15--0.09 0.13--0.08higerekend op werkdagen tusschen 7i en 23 uur enf 0.015 in de overige uren en 's Zondags den geheelendag. Verwaarloozen we het nachtgebruik en nemen wehet gebruik op Zondag even sterk als op de weekda-gen, dan komt dit tarief neer op gemiddeld f 0.062 perkWh. Is het verbruik minder dan 5000 kWh, maarmeer dan 2100 kWh, dan is het voordeeliger te reke-nen met 5000 kWh. Onder 2100 kWh is dus gerekendmet f 0.15 per kWh.Met de certificaatkosten zijn bedoeld de kosten van hetjaarlijksch certificaat van deugdelijkheid van het Ne-derlandsche Instituut voor Lifttechniek.Als eindresultaat komen de kosten per woning perweek, terwijl een meerprijs gegeven is voor een bestuur-der. Bij de berekening van de kosten van de besturingis in aanmerking genomen, dat de bestuurder bij lageregebouwen meer tijd ter beschikking heeft voor anderewerkzaamheden dan bij hoogere gebouwen. Daartegen-over staat, dat de kosten van de besturing bij hoogeregebouwen weer verminderd worden door meerdere be-sparing van stroomkosten. Alle bouwkundige werk-zaamheden, behalve de schachtdeuren, zijn bij de be-rekeningen buiten beschouwing gelaten.De meerkosten van een reservelift per woning en perweek zijn berekend in onderstaande tabel.Aldus zijn eerst de gezamenlijke kosten berekend van1 lift met een reservelift, waarna de kosten van 1 liftafgetrokken zijn om de kosten van de reservelift overte kunnen houden. De reservelift is in enkele gevallennoodig om de drukte in den spitstijd te kunnen verwer-ken, maar zal in de meeste gevallen alleen als reserve-lift dienst behoeven te doen.Bij de bepaling der kosten van een reservelift is eropgerekend, dat de liften rationeel gebruikt worden en dereservelift alleen gebruikt wordt in die momenten, dataan den eisch van het vervoer van 8 passagiers perkwartier per 100 bewoners niet voldaan kan worden.Het is verder wel wenschelijk bij toepassing van 2 lif-ten deze om beurten te gebruiken om ze steeds bedrijfs-gereed te houden. Daardoor kan de afschrijving lagerArtikelen*"'^Ll\\\ --,- \\if\\ nrr Km, T.?,uli. _\ V^\ ^ \\ y\ h' , \ ,/,\ / \\t- \?u \ \\ 1 \ ..\ \ \I A D < \, \\ / \ s V\V/ \ \V"^* \ ^ ^ /\. '\ '^ \ ^\ %. N N -^^.^^\ ^ ^."-^ < ^^ /?-^.^s \ S ^^ ^-^-^' S'. ^ V. ' "-1 .^^^^-l, ^ ^"^^ ~~^"'>ii j. X ^^.^ ^-, ^^^--%b. ^^_ ^^^' ^^ '?ri ""^--r^ ^^ --^^ -- 1--^