Orgaan van het Nederlandsch Instituut voor Vollcshuis-vesting en Stedebouw en van den Nationalen Woningraad,Algemeenen Bond van WoningbouwvereenigingenOctober 1938 19e Jaargang no. 10Vraagt onze nieuweKleurenkaartI}a, op Tornol kunt gij bouwenHet is een oersterke lakverf, die bestand is tegen alleweersinvloeden; vorst, regen, hitte en zeedampen.Daarom gebruiken zooveel Woningbouwvereeni-gingen en Vereenigingen voor de VolkshuisvestingTORNOLChloorrubberlakverfPIETER SCHOEN EN ZOON N.V. ZAANDAMGEWAPEND ASBEST-CEMENT?TERMORCO?N.V. Industrieele en Handelmaatschappij?TERRANOVA?Noorderweg 52A -- Telefoon 8581 HILVERSUMFabrikante van ,,TERMORCO"BUIZEN - KOKERS - Speciale SCHOORSTEENKANALEN(ook DUBBELWANDIGE) - WASEMKAPPEN en KANALENVENTILATIE-LEIDINGEN ONTLUCHTINGSKOKERS.BOUWBEDRIJFH.VANSAANEOVERTOOM 266 AMSTERDAM - W.WONINGBOUWP. A. BOS P.Azn.ZEIST Boschkant 6Vlamoven-straatklinkersin Diverse soortenVIamovics(Drooggeperste Klinkerkeien)voor Wegen, DijkbeglooiVngen,Kademuren en BrugpeilersGebakken Tegels20 X 20 X 5 cM.voor Planisoenen en TrottoirsTijdschriftvoor Volkshuisvesting en StedebouwOrgaan van het Nederlandsch Instituut voor Volkshuisvesting en Stedebouw enden Nationalen Woningraad, Algemeenen Bond van WoningbouwvereenigingenRedactie t H. P. J. Bloemers, J. Bommer, Jhr. M. J. I. de Jonge van Ellemeel, Ir. L. S. P. Scheffer,Ir. P. Bakker Schut, Mr. J. Vink, Ir. J. M. A. ZoetmulderAdres Toor Redactie en Abonnementen ; Kloveniersburgwal 70, Amsterdam C, Telefoon 40588Advertenties: Keizersgracht 188, Amsterdam C, Telefoon 49128Oct. 193819e JaargangNo. 10MaandbladOfficieele mededeelingenNederlandsch InstituutExcursieHet dagelijksch bestuur had het voornemen in Octobereen Qxcursie te houden naar Amsterdam ter bezichtigingvan hetgeen daar in de laatste jaren op het gebied vanwoningvoorziening en stadsuitbreiding tot stand ge-bracht is.Daar de internationale toestand op het oogenbhk, waar-op hieromtrent een definite! besluit moest worden geno-men.i bizonder gevaarhjk was, heeft het dageHjksch be-stuur gemeend beter te doen door deze excursie tot hetvoorjaar uit te stellen. Vermoedehjk zal zij in den loopvan Mei kunnen plaats hebben.MededeehngWegens plaatsgebrek moeten de gewone rubrieken indit nummer achterwege bhjven. Een uitzondering is ge-maakt voor de belangrijke circulaire van den Ministervan Sinnenlandsche Zaken d.d. 6 October 1938.De volkshuisvesting ten plattelandeBij de keuze van bovenstaand onderwerp ter behande-ling in de a.s. praeadviezenvergadering van het Insti-tuut,! die op 12 November a.s. te Utrecht gehoudenwordit, heeft het bestuur zich laten leiden door de ge-dachte, dat het voor het Instituut van belang is aan hetplatteland meer dan tot dusver aandacht te schenken,aangezien het woningvraagstuk daar een eigen karakterheefti dat bizondere moeilijkheden met zich mee brengt.Ook !in de beschikbare literatuur over de volkshuisves-ting wordt bij het platteland slechts weinig stilgestaan.Het was dan ook allereerst noodzakelijk ter vcorberei-ding van de vergadering de aanwezige gegevcns bijeente brengen en voorts te trachten aanvullend materiaal teverzamelen. Aan het eerste is tegemoet gekomen doorde medewerking van den Heer Ir. J. M. A. Zoetmulder,die bereid was uit de Rijksstatistiek het een en anderbijeen te brengen, dat licht op de volkshuisvesting tenplattelande kan doen vallen. Het bestuur is den HeerZoetmulder zeer erkentelijk voor zijn moeite. Ter aan-vulling van deze statistische gegevens is een enqueteingesteld bij 123 landelijke gemeenten. Aan de gemeente-besturen, die vrijwel zonder uitzondering bereid blekende vragenlijsten te beantwoorden, zij hier een woordvan dank gebracht.De beschouwingen van den Heer Zoetmulder en eenalgemeen verslag van de enquete zijn hierachter opge-nomen. Daarna volgen de praeadviezen van de HeerenMr. H. W. Bloemers, burgemeester van Roden, J. A.M. Bruineman, burgemeester van Druten, en Mr. A. F.Kamp, burgemeester van Texel. In het eerste praeadviesis meer in het bizonder rekening gehouden met de pro-vincies Groningen, Friesland, Drenthe en Overiissel, inhet tweede met de provincies Gelderland, Noord-Bra-bant en Limburg, en in het derde met de provinciesNoord- en Zuid-Holland, Utrecht en Zeeland.Grepen uit de statistiek betreffende de volks-huisvesting ten plattelandedoor Ir. J. M. A. ZoetmulderNu door ons Instituut het zeer toe te juichen besluitwerd genomen, de volkshuisvesting ten plattelande aande orde te stellen, kan het nuttig zijn te trachten uit debeschikbare statistieke gegevens het een en ander teschiften en te bewerken wat op den toestand in de plat-telandsgemeenten eenig licht kan werpen.Op wetenschappelijke nauwkeurigheid wordt daarbijniet aangestuurd en veelal zal men zich moeten tevre-den stellen met de cijfers, welke zijn gepubliceerd in deUitkomsten van de laatste Volkstelling en dus den toe-stand weergeven op 31 December 1930. Voorts dientmen zich bij de bepaling van hetgeen als platteland iste beschouwen wel aan te sluiten bij de groepeeringenvan gemeenten, welke in de Statistiek is gevolgd.In het algemeen geschiedt de bewerking voor de groep:gemeenten beneden 10.000 inwoners, ^ 946 gemeentenmet 2.891.505 inw. in 1930 --, zij het ook dat dezegroep niet geheel samenvalt met het gebied, dat gemeen-lijk als platteland wordt aangeduid. Zoo zullen daarinal 33 gemeenten met 145.983 inw. zijn aan te wijzen,welke aan grootere steden grenzen en het plattelands-karakter goeddeels verloren hebben. Toch kwam hetnog minder raadzaam voor, daarvoor hetzij de groepbeneden 20.000 inw., hetzij die beneden 5000 inw. tekiezen. 201Artikelen De woningen en de gezinnenAls er sprake is van de volkshuisvesting ten plattelandekan veilig worden vooropgezet dat, relatief, de wonin-gen er kleiner zijn, de gezinnen grooter, en het aantalwoningen met onvoldoende slaapruimte talrijker.In welke mate een en ander het geval is, moge wordentoegelicht uit de statistieke gegevens bij de laatste volks-telling gepubliceerd.De woningen. Het aantal woningen, aanwezig in degroep van gemeenten beneden 10.000 inw., bedroeg631.778, vormende ruim een derde van het aantal in hetgeheele land.Van deze woningen zijn er 448.642, of 71 pCt. met drieof meer vertrekken, welk percentage beduidend lager isdan in het overig deel des lands, waar het 81.7 pCt. be-draagt.Nog grooter is het verschil in het percentage der wo-ningen met vier of meer vertrekken; in de plattelands-gemeenten zijn deze te vinden in 51 pCt., in de overigegemeenten in 67.3 pCt. der woningen.De gezinnen. Het geringcr aantal ruimere woningenop het platteland gaat gepaard met een hooger cijfervoor het aantal gezinnen die aan zulke woningen be-hoefte hebben. Laat men lange cijferreeksen achterwegeen slaat slechts het oog op het percentage van de ge-zinnen met 6 en meer kinderen, dan blijkt hier 10.5 pCt.der gezinnen dezen kinderrijkdom te bezitten; in hetoverig deel des lands kan slechts 6.4 pCt. der gezinnendaarop bogen.Onvoldoende slaapruimte. De moreele en hygienischcnadeelen der te kleine woning worden wel het scherpstgevoeld, wanneer behoorlijke slaapgelegenheid gemistwordt.Het aantal der woningen, welke op dit punt onvoldoen-de zijn, wordt in de Uitkomsten der Volkstelling ver-meld: daarbij werd aangenomen dat alle woningen metdrie slaapvertrekken behoorlijke scheiding naar geslachtmogelijk maken en voorts dat dit laatste eerst behoeftte worden inachtgenomen bij een leeftijd boven Hjaar.Door dezen maatstaf aan te leggen, hetgeen zeker eente gunstig beeld geeft van den toestand, worden devolgende cijfers verkregen.Aantal onvoldoende woningenabso-luutGemeenten beneden 10.000 inwonersOverige gemeenten des landsin pCt.van hettotaal101.477103.24617.1 pCt.9.2 pCt.Dit percentage van onvoldoende woningen is zeer uit-eenloopend in de verschillende streken des lands, zoo-als het volgend staatje doet zien, waarin dit is ver-meld voor de verschillende provincies, gerangschiktZ\J2, naar de grootte van dit cijfer.Aantal onvoldoende woningen in percenten vanhet geheele aantal, in de gemeenten beneden10.000 inwonersDrenthe 30.1 pCt. Gelderland 18.1 pCt.Groningen 20.4 ,, Noordbrabant 15.4 ,,Zeeland 20.3 ,, Utrecht 14.9 ,,Overijssel 20.2 ,, Noordholland 14.3 ,,Friesland 19.4 ,, Limburg 4.3 ,,Zuidholland 18.5 ,, Het Rijk 17.1 ,,Als een factor, welke den toestand beheerscht, is in deeerste plaats te noemen de samenstelling van het gezin,waarbij vooral het aantal kinderen boven 14 jaar vanbeteekenis is.Als een andere factor verdient de aandacht het woning-type; met name zij de invloed onderzocht van de aan-wezigheid van bedsteden: in zekere mate kan daartoehet volgend staatje dienstig zijn, waarvan de cijferswederom aan de gegevens der Volkstelling zijn ontleend.Gemeenten met minder dan 10.000 inwonersAantal bewoonde woningen met hoogstens 4 vertrekkenwaarin een of meer bedsteden aanwezig zijn, in per-centen van het totaal aantal dezer woningenFriesland 90.5 pCt. Overijssel 68.1 pCt.Groningen 88.6 ,, Gelderland 67.7 ,,Drenthe 86.0 ,, Utrecht 65.1 ,,Zuidholland 76.8 ,, Noordholland 53.2 ,,Zeeland 75.0 ,, Limburg 1.25,,Noordbrabant 71.6 ,, Het Rijk 71.3 ,,De cijfers van deze twee staatjes wijzen in hoofdtrekkenop het samengaan van veel bedstee-woningen met veelonvoldoende woningen; volkomen gelijke rangschikkingkon wel niet worden verwacht, daar het percentageonvoldoend immers ook onder den invloed staat van desamenstelling der gezinnen, welke verschillend is in deonderscheiden provincies.Ten einde een vergelijking in te stellen, met uitschake-ling van den gezinsfactor, kunnen de meer uitgewerktegegevens worden benut, welke betrekking hebben op degemeenten met meer dan 20.000 inwoners. Wordendeze gemeenten gerangschikt naar het percentage vanonvoldoende woningen, dan ontmoet men boven aande lijst eenige gemeenten in Limburg met een percentageonvoldoend van omstreeks 2 pCt.; onderaan staat Em-men met het hoogste percentage, 24.6 pCt., waaropvolgt Haarlemmermeer met 18.9 pCt.; beide zijn ge-meenten, die een plattelandskarakter vertoonen.Ten einde er zich rekenschap van te geven in hoeverdeze ongunstige cijfers beinvloed worden door het per-centage der in die gemeenten aanwezige bedstee-wo-ningen, kunnen deze vergeleken worden met gemeentenwelke in ongeveer gelijke omstandigheden verkeerenten aanzien van de samenstelling der gezinnen, van wel-ke als kenmerk wordt gebezigd het aantal kinderenboven 14 jaar per 100 gezinnen in de gemeente aan-wezig.Zoodoende kon het volgend staatje worden samenge-steld.UNEEDIT WASCHBARE MUURVERF (Nieuw Procede)VOOR BINNEN EN BUITEN OP lEDEREN ONDERGRONDVERFFABRIEKEN N.V. RESINK - HAARLEM - LEIDSCHEVAART 574N,V. IJZERHANDELGEBR. VAN CAMPENBROERSTRAAT 53 NIJMEGENZENDT ONS UW AANVRAGEN VOORHANG- EN SLUITWERKCERAC UTRECHTAUTOMATISCHE KOLENSTOKERSW'sr W'^-'MSKM^R^RiiR'' . ^ ? *? x/rv-iD niVOOR PLAFOND,WAND EN OMKLcLt>ea& oftJanf^condVotnci&/om^CENTRALEVERWARMINGHUYGEN & WESSEL N.V.AMSTERDAMAMERSFOORT - ROTTERDAM - APELDOORNW. SLOTBOOM 8c ZOONBAZARSTRAAT 1 - DEN HAAGIngenieursbureau voor Centrale VerwarminglAFOND-VERWARMING - OLIESTOOK-INSTALLATIESCENTRALE VERWARMING VOOR KLEINE WONINGENMededeelingen buiten verantwoordelijkheid van de RedactieSPECIALE MENGKRAANOnderstaand volgt een beschrijving van de onlangs vooreen woningblok voor de Woningbouwvereeniging ,,Am-sterdam Zuid" ie Amsterdam geleverde en speciaal voordit doel o^ntworpen mengkraan.De gedachte, een betrouwbare en perfect werkendemengkraan te construeeren, ging uit van den HeerZwaanswijk, Chef Acquisitie der Gem. Gasbedrijven teAmsterdam, in combinatie met den Hear Lucassen, Voor-zitter van bovengenoemde Woningbouwvereeniging, Hetdoel moest worden nagestreefd, om met de voor hetVOOR DOUCHEBADwoningblok beschikbare centrale verwarmingsinstallatie,in alle woningen een veilige douchebadinrichting te ver-krijgen.Hierdoor bereikt men, dat op de allereenvoudigste wijzeen op de goedkoopste manier alle bewoners van hetwoningblok zoo dikwijis zij dit wenschen, zoowel des zo-mers als des winters, van een douchebad gebruik kunnenmaken. Ook werden de bewoners in staat gesteld warmwater uit de mengkraan te tappen, wat een belangrijkefactor is voor ieder huisgezin.(Mededeelingen buiten verantwoordelijkheid van de Redactie. - Vervolg)Speciale Douche Mengkraan, Fabrikaat I.M.Z. Zutphen.Niet alleen het gemak voor den mensch, doch ook vooralde hygiene is met toepassing der bedoelde nnengkraanten zeerste gediend, wat weer de gezondheid der bewo-ners ten goede konnt en daarom in elk blok, dat metcentrale warmwatervoorziening is uitgerust, zou moetenworden toegepast.De hierbijgaande foto' geeft een duidelijk beeld van demengkraan met aangesloten douchepijp en douche.In het toestel bevinden zich twee kleppen, weike op denjuisten tijd geopend kunnen worden met het handle.Om zeker te zijn, dat men zich niet kan branden, wordteerst de koudwaterklep geopend. Daarna wordt langzaamde warmwaterklep mede opengedrukt, zoodat een men-ging plaats heelt, om tenslotte op een juiste temperatuurvan de uit de douche krachtig spuitende waterparapluieeen heerlijk en weldadig bad te geven. Op een aanslag,weIke verstelbaar is, bereikt men dan de voile uitlaat.De toevoer van warm en koud water naar de douche-kraan zijn elk afzonderlijk met een regelschroef te rege-len. Dit is noodig, omdat men zoowel in een parterreals op de hoogste verdieping de juiste hoeveelheid waterSpeciale Douchemengl