huisvestinOrgaan van het Nederlandsch Instituut voor Volkshuis-vesting en Stedebouw en van den Nationalen Woningraad,Algemeenen Bond van WoningbouwvereenigingenMaarl 1939 20e Jaargang no. w(8)u6-1Fiollan6schvan PIETER SCHOEN & 200N N.V.,ZAANDAM, geven een voornaam aan-zien, gepaard aan groote duurzaamheid.Deze producten bezorgen den schildereen tevreden clientele IVraagi eniaColl?cll? 1938. 12 kl.iir.1, Slinilgroafi3 klaur?n AntlckwII6 kleuren Standbruinnlauwa kUurukun 3 klauran Standrood1 klauf SlandiwarlPIETER SCHOEN 8.ZOON N.V.VERF- EN VERNISFABRIKANTEN - ZAANDAMtniorenboakl*KOUDWATERVERF(? een eenvoudlge en dus een goed-koope opiossing voor muren met drogen,vasten ondergrond.E^n laag dekt meesial voldoende. Metf Kg. Hydrollne kunt U ongeveer 10M*66nmaa\ beschllderen.Gaten en oneHen>heden kunnen bijwijze van planriuur metdaegvormlge Hydrollne gestoptworden.PIETER SCHOEN & ZOON N.V.VERF- EN VERNISFABRIKANTEN - ZAANDAMGEWAPEND ASBEST-CEMENT?TERMORCO?N.V. Industrl?ele en Handelmaatschapplj?TERRANOVA?Noorderweg 52A - Telefoon 8581 HILVERSUMFabrikante van ,,TERMORCO"BinZEN - KOKERS - Speciale SCHOORSTEENKANALEN(ook DUBBELWA^JDIGE) - WASEMKAPPEN en KANALENVENTTLATIE-LEIDINGEN ONTLUCHTINGSKOKERS.BOUWBEDRIJFH.VANSAANEOverioom 268-270 AMSTERDAM - W.WONINGBOUWN.V. ,3TERNIT*^v.h. EERSTE NEDERLANDSCHE FABRIEK VANASBESTXEMENTPLATEN ,,MARTINIT**Kantoor: NIEUWE DOELENSTRAAT No. 20-22AMSTERDAM-CTEL. 49644. 49744. 49844KOKERSRECHTHOEKIGE EN VIERKANTEMEERVOUDIGE KOKERSNAADLOOZE PIJPENLUCHTKANALENW ASEM KAPPENSCHOORSTEENENHULPSTUKKENKABELKOKERSBAKKENWij belasten ons met het compleet leveren en monteerenvan LUCHTKANALEN en maken hiervoor gaarnegeheel vrijblijvend offerte.Vraagt Brochure en Pr^scourant.N.V. ,,ETERNIT" - AMSTERDAMTijdschriftvoor Volkshuisvesting en StedebouwOrgaan van het Nederlandsch Instituut voor Volkshuisvesting en Stedebouw enden Nationalen Woningraad, Algemeenen Bond van WoningbouwvereenigingenRedactie: H. P. J. Bloemers, J. Bommer, Jhr. M. J. I. de Jonge van Ellemeet, Ir. L. S. P. Scheffer,[ ',,''//..%./'-?' Ir. P. Bakker Schut, Mr. J. Vink, Ir. J. M. A. ZoetmulderAdres Toor Redactie en Abonnementen : Kloveniersburgwal 70, Amsterdam C, Telefoon 40588' Advertenties: Keizersgracht 188, Amsterdam C, Telefoon 49128Maart 193920e Jaargang No. 3MaandbladOfficieele mededeelingenNederlandsch InstituutLezing over bouwtechnische luchtbeschermingOp 11 Maart heeft de Heer Ir. W. Valderpoort in Tivolite Rotterdam voor de leden van het Instituut de aange-kondigde lezing gehouden over bouwtechnische luchtbe-scherming in het bizonder bij den woningbouw. Voordeze lezing bleek veel belangstelling te bestaan. De Mi-nister van Binnenlandsche Zaken werd vertegenwoor-digd door den Inspecteur voor de bescherming van debevolking tegen luchtaanvallen, luitenant-generaal b.d.P. H. A. de Ridder. Het dagelijksch bestuur overweegtop welke wijze aan het gewichtige onderwerp en inzon-derheid aan de belangwekkende door den Heer Valder-poort getoonde oplossingen in den kring van het Insti-tuut nader aandacht kan worden geschonken.Woningverbetering in Londendoor A. van der Wijk-de GrootEenigen tijd geleden stond in de couranten een bericht,dat een kort uittreksel uit een rapport bevatte over dewoningtoestanden in Oost-Londen. Speciaal Shoreditch,een der armste wijken, wordt hier onder de loupe geno-men en het rapport onthult dan ook zeer ergerlijke toe-standen. Vele woningen regenen door, nergens is behoor-lijke ventilatie, groote gezinnen die in eenkamerwoningenhuizen, verscheidene gezinnen, die van een W.C. ge-bruik moeten maken, enz. enz. Ten gevolge van dezewantoestanden komen hier procentsgewijze veel meerziektegevallen voor dan in andere deelen van de stad.De rapporteurs hopen dan ook, dat hun rapport zal bij-dragen tot een spoedige verbetering van het lot van debevolking in dit stadsdeel.Ook wij hopen dit van harte en wij hebben er zelfs ver-trouwen in, dat deze noodkreet zijn weerklank zal vin-den, zooals dat ook in andere deelen van Londen hetgeval is geweest, waar geheele stukken zijn gesloopt enandere nieuwe woningen zijn verrezen, waarin de vroe-gere krotbewoners zijn ondergebracht; woningen die dentoets der vergelijking met wat in ons land te dien op-zichte is geschied, ten voile kunnen doorstaan. Daarvanheb ik mij den vorigen zomer tijdens een vacantieverblijfte Londen kunnen overtuigen. Ik heb daar toen een dank-baar gebruik gemaakt van de gelegenheid, mij dooreenige Londensche woninginspectrices geboden, om eenbezoek te brengen aan verschillende stadsdeelen teneinde, althans eenigszins, op de hoogte te komen vanwat Londen op het moment op volkswoning-gebiedpresteert,Het bezoek gold ten eerste de North Lambeth Estate.Deze stichting in de buurt van Waterloo-Station omvatverschillende bouwblokken, verdeeld in vier secties vooradministratieve doeleinden, alle van elkaar verschillendwat soort bewoners en wijze van bouw betreft. Voor eendeel zijn dit oude woningen, bestemd voor afbraak.De oudste groep van deze woningen, 149 stuks, bevattenelk drie kamers en 102 hiervan bovendien een souster-rain, dat uitsluitend bedoeld is als keuken en bijkeuken.Ze worden bewoond door de slechtst betaalde arbeidersen doen in Hollandsch geld omgerekend ? / 6.50 huurper week. Bij de woningen liggen tuinen, die als overalelders in Londen, zeer goed onderhouden worden.Cursussen worden voor de bewoners gehouden in ge-zondheidsleer. Er is een arts, die geregeld een spreekuurvoor kinderen houdt; er worden gymnastiekclubs voormannen en vrouwen gehouden en er is een uitleenbiblio-theek.Sectie II omvat 98 woningen van verschillende grootte.Ook dit is nog oude bouw.De huur varieert per week van2/4^-- 5/6 voor een een-kamerwoning;5/8^-- 8/-- voor een twee-kamerwoning;8/ 4^--^11/ 4 voor een drie-kamerwoning;12/10^--18/10 voor een vijf-kamerwoning.Zij hebben alle een scullery.Deze huren worden laag genoemd in vergelijking tot derimeesten nieuvv^bouw van dezelfde grootte.De bewoners van deze woningen zijn doorgaans fabrieks-arbeiders en losse werklieden en zijn over het geheelzorgeloos, ruw en vernielzuchtig.Zij hebben een lagen levensstandaard. Velen zijn werk-loos en leven van steun en liefdadigheid.Zij vinden moeilijk werk en vallen het eerst weer uit.Het zijn wel degenen die tot de onderste lagen behooren.Een groot deel van het inkomen wordt vergokt en ver-dronken.De bewoning verbetert langzaam, de huurbetaling, waar 65ArtikelenRobinson House, westelijk blokRobinson House, binnenzijde van oostelijk blokRuth House, hoofdingang66natuurlijk wel wat aan hapert, wordt geregelder, huur-schuld vermindert.Bij deze woningen is een ,,Playhouse" waar de nog nietschoolgaande kinderen kunnen spelen en waar 's avondsde jongens en meisjes beneden de 12 jaar worden beziggehouden. Verder is er een clubgebouw waar clubs voorde rijpere jeugd (alleen jongens) worden gehouden encursussen voor de mannen worden gegeven.De derde groep is evenals de vorige gedoemd tot afbraak.Zij bestaat uit 120 huizen met een huur van ? f 8.--.Reeds in 1935 is dit complex door den County-Councilaangekocht met de bedoeling tot afbraak er van over tegaan.Evenwel zijn de woningen nog grootendeels bewoond,terwijl van de tweede groep reeds vele gesloten zijn. Dereparatiekosten zijn hier, daar het oude woningen betreft,tamelijk hoog, n.l. ? 8889 in 5 jaar. Hierbij is echter in-begrepen een post van ? 1200 veroorzaakt door over-strooming.Al deze woningen hebben donkere trapportalen met hou-ten trapjes, kleine binnenplaatsjes en vaak donkere, lagekamers en doen sterk aan onzen Amsterdamschen oudenJordaanbouw denken.En dan krijgen we de groep van nieuwe woningen. Erzijn hier gezet: 29 een-gezinswoningen elk met vier a vijfkamers + scullery. In 20 van deze is een bad aanwezig.De huurprijs van deze huizen bedraagt 38 ? 12 sh. perjaar. Verder is hier gebouwd een complex flatgebouwen,waarin174 flats met 3 kamers;53 ,. ,, 2 ,,4 ,, ,, 4 ,,Alle hebben flinke kamers met een scullery en behoor-lijke bergruimte. Het zijn ruime practische woningen, ge-schikt voor een arbeidersgezin, waar de kinderen zichkunnen bewegen en waar de huisvrouw zich niet in aller-lei bochten hoeft te kronkelen om het werk in de slaap-kamers te kunnen doen. Ze zijn gelegen aan ruime lichtetrapportalen.ledere woning heeft aan zijn huisdeur een brievenbus,waarin de post (die hier naar boven wordt gebracht !)wordt gedeponeerd.Er is een groote binnenplaats met droogpalen en lijnenwaar elkeen een plaatsje voor zijn wasch kan vinden.De bewoners voor deze flats zijn zorgvuldig uitgezocht,wat ten gevolge heeft: 1? een goede bewoning; 2? eenzeer lage huurschuld.Voor de werkloozen van deze heele stichting geven zie-kenhuisartsen een gratis cursus in eerste hulp. Ook iser voor de kinderen van de bewoners een gratis uitleen-bibliotheek.Op eenigen afstand van dit complex staan nog twee der-gelijke groepen flatgebouwen, elk van een paar honderdflats.Het eene was pas gereed gekomen en was nog niet ver-huurd maar het andere, dat nog slechts korten tijd gele-den was verhuurd, zag er allerfleurigst en gezellig uitmet zijn vroolijke bloembakken voor ieder venster en zijntuintjes rondom de binnenplaats en voor de woningen.Bovenomschreven complexen zijn zeer gunstig gelegenwat betreft sociale instellingen.Er bevinden zich in de omgeving: ziekenhuizen met kli-nieken, vijf consultatiebureaux voor zuigelingenzorg, eenVraagt de uitvoerigebrochure ,,Betere be-scherming door betereMaterialen"bespaart U op arbeidsloon metRubbol A-Z!Het is de moderne uiterst duurzamekwal i teitsia k, die door zijn bijzondereeigenschappen eenvoudig en goed-koop onderhoud mogelijk maakt. Hetuitstrijkvermogen is ca. 1 '/2 ^ zoo grootals van een gewone aflak.VRAAGT INLICHTINGEN BIJONZE OFFICIEELE VERKOOPERS!RubbolA-ZSIKKENS' LAKFABRIEKEN N.V. GRONINGENAMSTERDAMRO TTERDAM(Mededeelingen buiten verantwoordelijkheid van de Redactie)Een vakman aan het woord*Wanneer er een nieuw product in den handel wordtgebracht, worden er alleen de voordeelen van opgesomd.Dat doet de ervaren schilder even de schouders ophalen,want hij weet, dat er een risico aan verbo^nden is nieuweaflak te probeeren.Toch moeten wij schilders -- en vooral in dezen tijd --een open oog hebben voor de vooruitgang in de lak-fabricatie.De eischen worden hooger, omdat men weet, dat ersteeds betere materialen worden gebracht. Ik blijf altijdnuchter tegenover nieuwe aanbiedingen staan, maar pro-beer het, wanneer ik denk, dat er iets in zit.Zoo kwam ik 3 jaar geleden in het bezit van een busRubbol A-Z. Ik dacht, ik zai het eens op mijn eigen tuin-meubelen probeeren. Eerst heb ik de oude laag afge-krabt, in de grondverf geschuurd, geplamuurd met lood-witplamuur, opnieuw in de verl geschuurd en afgegrondmet een schraal olieverfje op kleur (appelbloesem). Hier-over afgelakt met een laag Rubbol A-Z rood. De vol-gende dag was ik werkelijk verwonderd over de prach-tige afharding, die ik met een normale Japanlak nimmerheb kunnen bereiken.Wat mij tevens opviel, was de uitstekende dekking. Hoe-wel het mijn bedoeling was geweest twee maal af telakken, heb ik het hierbij gelaten en het is er bij geblevenook. Nu, na drie zomers en winters buiten te hebben ge-staan, mankeert er nog niets aan deze meubelen.Nadien heb ik veel Rubbol A-Z verwerkt, o.a. op oudwerk, dat nog in goeden staat is, dit noem ik mijn RubbolA-Z-methode, omdat ze zoo geheel afwijkt van de oudewijze van werken.Wanneer de oude laklaag niet gebarsten is, plamuur ikO'ngerechtigheden als gewerkte oesters, verstekken, be-schadigingen enz. bij met Rubbol Plamuur, de bekendeautolakplamuur o>p oliebasis, hier en daar tweemaal opdezelfde dag. Dat kan natuurlijk gemakkelijk. De vol-gende dag schuren met waterproofschuurpapier en wa-ter en dan aflakken met Rubbol A-Z.Bij contrasteerende kleuren had ik met een laag altijddirect een goede dekking. VIoeiing en glans zijn uitste-kend. Met Rubbol Plamuur heb je geen kans van afzin-ken van de bijgeplamuurde plaatsen, hetgeen met ge-wone loodwitplamuur in dit geval wel mogelijk is.Een collega van mij heelt buitenwerk (nieuwbouw) on-langs afgeschilderd met Rubbo'l A-Z.'s Avonds, toen hij thuis zat, begon het te gieten. Hij zatmet de handen in het haar. Hij stapte in bed met de ge-dachte ,,morgen moet dat werk over worden gedaan".Toen hij 's morgens naar het werk ging, had hij zich eral mede verzoend. Tot zijn groote vreugde bleek echterhet lakwerk van de regenbui niets geleden te hebben,omdat Rubbol A-Z zoo snel droogtl Bovendien is hetuitstrijkvermogen van dit product ca. 1 Va X zoo grootals van een normale Japanlak.PhilipslaiiKn besparenmeer op Uw stroomrekeningh ., r tdan hunaanspiiaffingsprijs bedraagt!V-! \yPHILIPSBi-Arlita''lampeiiopenluchtschool, openbare en diverse bizondere scholen,middelbare scholen, avondscholen, diverse clubgebou-wen, een bibliotheek met leeszaal. Ook werkt hier eenvereeniging tot aanmoediging van tuinbeplanting en ge-velversiering, zooals wij in Amsterdam ,,'t Koggeschip"kennen, welke vereeniging een bloeiende afdeeling indeze wijk heeft. Er bestaat een uitstekende verbindingmet andere stadsdeelen. Alles bij elkaar maakt, dat dezewoningen zeer in trek zijn bij de bevolking en men wei-nig verhuist.Het deel van Londen dat Kensington heet, en in 1931180.677 inwoners telde, was in het begin der 19e eeuween der meest landelijke deelen. Door grooten vooruit-gang van handel en Industrie ontstond er een zeer grootgebrek aan woningen, waardoor de inwoning zoo gewel-dig toenam, dat de bestaande huizen in zeer slechte con-dities gingen verkeeren door het gezamenlijk gebruik vankeukens, W.C.'s, kelders, enz.Nadat verschillende wetten waren uitgevaardigd, diegeen van alle het vraagstuk in den grond aantastten,kwam pas in 1930 een Housing Act tot stand, die hetgemeentelijk bestuur voldoende macht gaf om in te grij-pen. Deze wet geeft onder meer den Council het rechtom, indien de eigenaar in gebreke blijft verbeteringenaan te brengen, die zelf uit te voeren en de onkosten +interest op den betrokken eigenaar te verhalen. Vandeze bevoegdheid is in veel gevallen gebruik gemaakt.In de laatste 14 jaar zijn 1500 woningen in dit stadsdeelgrondig verbeterd,De bedoeling van de Housing Act was niet alleen tekomen tot de verbetering van de bestaande woningen,maar zij gaf bovendien de mogelijkheid geheele buurtente saneeren door slooping en sluiting van geheele en ge-deelten van perceelen. Het probleem der kelderwoningenwas in Kensington en ook in andere wijken van Londenzeer belangrijk. Deze kelders hadden de laagste hurenen waren daardoor bewoond door de armste en talrijkstegezinnen.Mocht voor 1930 alleen in de allerergste kelderwoningenniet geslapen worden, de Housing Act gaf het recht zeook als woonkamer af te keuren.Evenwel strekte deze bemoeiing zich uitsluitend uit totkelders, die apart werden verhuurd, dus geen deel vangrooter woningen uitmaakten.In 1933 werd deze handicap voor Kensington, in 1935voor het geheele land opgeheven.De wet staat van 1919 af Rijkssubsidie toe voor volks-woningbouw; ook kan subsidie worden verstrekt voorafbraak van krotten en voor hen die uit overbevolktewoningen komen. De plaatselijke autoriteiten zijn ver-plicht voor dit doel uit de algemeene belastinggelden eenfonds te stichten.Overeenkomstig het vijfjarig plan, dat ieder districtsbe-stuur moest maken. bouwde Kensington voor 3315 ge-zinnen. Was men voor 1935 in hoofdzaak bezig met ver-betering van de meest ongezonde woningen, in 1935pakte men het vraagstuk der overbevolking pas flink aan.Er werden vaste regels gesteld en het bleek toen dat nietminder dan 2529 gezinnen in overbevolkte woningenhuisden.Hoewel men in Kensington zeer actief is, bleken er tochbij de laatst gehouden enquete in 1937 nog 1685 nieuweArtikelenPrincess Alice Housewoningen noodig om de overbevolking in de woningenop te kunnen heffen.Het zijn de stichtingen, die het meest zijn aangewezenvoor den nieuwen bouw. Zij doen dit met steun van denstaat, van het district en van particulieren. Groote giftenen legaten stellen dikwijls tot bouwen in staat en boven-dien zijn deze donaties noodig om tegen lage, voor dearbeiders betaalbare prijzen, te kunnen verhuren.De eerste stap van de Kensington Trust, de voornaamstestichting in dit district, was de overname (in 1927) van48 woonkazernes, die op zeer laag woningpeil stondenmaar die, eenigszins verbeterd, onder toezicht volgenssysteem Octavia Hill, voor sommige gezinnen een goe-de woonschool bleken, voor anderen tot vast verblijfwerden.De huren zijn hier varieerend en worden vaak lager ge-steld voor oud-krotbewoners, maar bedroegen nominaal(dus maximaal) 4 shilling per kamer.Hoekje in een keuken in Princess Alice House67ArtikelenVoor de omstreeks 1930 met subsidie nieuw gebouwdewoningen, 230 in aantal, werd een ,,rabatcomite'* aan-gesteld. Deze commissie heeft het recht de huur te ver-lagen, indien deze hooger is dan 1/5 van het gezinsinko-men. Dit wordt van geval tot geval bekeken. Zoo kaneen huur van 18 shilling door deze commissie wordenverlaagd tot 10 shilling. Dat dit recht tot verlaging veelwordt toegepast, blijkt wel uit het feit, dat September1937 in deze complexen slechts 3 van de 230 huurdersde huur van 18 shilling betaalden.Deze flats, verschillend van grootte, bevatten 2--4kamers. Bijna alle hebben een gasfornuis in de bijkeukenen een kolenhaard in de huiskamer, die voor verwarmingen koken kan dienen. Verdere voorzieningen zijn: in dekeuken een droogrek voor borden en veel planken voorpannen; ook kasten, wat voor Londen een uitzondering is;er zijn bergplaatsen voor kinderwagens en fietsen. Eenbinnenterrein is opengelaten voor balspelen; deze ruim-ten worden dikwijls beperkt door de hooge grondprijzen.Drooggelegenheid voor de wasch heeft iedere bewonerof op de binnenplaats of op het dak.Treffen we bij dezen bouw huizen met 2 en 3 verdiepin-gen aan, de nieuwere bouw heeft 4 a 5 woonlagen enbezit flats van 2--5 kamers.Hier varieeren de huren tusschen lYi en 15 sh.In Princess Alice-House, een flatgebouw, bevattend 50flats, prachtig gebouwd rondom een ruime binnenplaats,is bovendien een centrale warmwatervoorziening aange-bracht, waar iedere bewoner per week XYi--2 sh. voorbetaalt en dan recht heeft op ongelimiteerd warmwater-gebruik. De breede trappen en portalen hebben electri-sche verlichting, die door bewoners en bezoekers zelfmoet worden in- en uitgeschakeld; het laatste wordt nog-al eens vergeten.Iedere flat heeft een eigen balkon en een ingebouwdebloembak. Ook heeft men dit complex en ook anderegroote complexen voorzien van vuilnisstortkokers. Somskomen deze uit niet in de woning maar op de veranda.Men heeft wel getracht de huurders zooveel mogelijktegemoet te komen, maar slechts die voorzieningen aan-gebracht, die bij hen niet behoeven te leiden tot meerdereuitgaven.Vandaar dat men niet is gekomen tot centrale veiwar-ming. Zoo heeft het Ruth-House, een eender groot flat-gebouw van deze trust (30 flats), een gemeenschappe-lijke droogkamer en een schuur om fietsen schoon temaken, hout te hakken en kleine karweitjes uit te voeren.Bij Robinson-House (5 woonlagen) is op iedere verdie-ping zoo'n drooggelegenheid en karweischuur aange-bracht.Overal in deze complexen vinden we keurig onderhoudenbinnenplaatsen met gras en kleurige bloemen. De flatszijn over het algemeen royaal gebouwd, met grooterslaapkamers dan wij die meestal in onze arbeiderswo-ningen aantreffen.Iedere woning bezit een badkamer. Keuken en gangenhebben afwaschbare muren tot aan de zoldering. Er iseen geventileerde provisiekast in de keuken. Bovendienbevindt zich daar een doekendroger en er zijn veel hakenen latten om alles aan op te hangen. Ook in de gangenzijn kleerenhaken en hangers aangebracht. De trappenen portalen worden vanwege de stichting onderhouden.De kosten van den bouw bedroegen ? ? 460 per flat.00 Het beheer geschiedt volgens de richtlijnen van OctaviaHill. Zoo beschikt de inspectrice b.v. over een fends,waaruit zij kan putten voor het voorkomende maatschap-pelijk werk.In de nabijheid van een dezer woningblokken bevindtzich ook een groot complex arbeiderswoningen toebe-hoorend aan de Gasmaatschappij van Kensington. Datbij dezen bouw niet alleen voorzat te werken aan de ver-betering der volkshuisvesting, is wel zeer waarschijnlijk.Deze maatschappij heeft n.l. haar woningen alle voorzienvan gasverwarming, gasverlichting en gaskooktoestellen,waardoor zij het gasverbruik verhoogt maar het budgetder bewoners aanmerkelijk bezwaart.In de onmiddellijke omgeving van deze bouwblokkenwerkt de ,,Community Centre".Deze heeft daar een gebouw dat in zich vereenigt watwij hier vinden in ,,Ons Huis", voorbereidende schoolen Geneeskundigen Dienst.De kinderen beneden den zevenjarigen leeftijd wordenhier den geheelen dag op een alleraardigste wijze beziggehouden en uitstekend verzorgd.Zij ontvangen hier een warmen maaltijd, worden ge-wasschen en gebaad, de jongsten hebben hun rustgele-genheid en dit alles geschied in frissche prettig ingerichtelokalen met een flinken speeltuin onder zeer bekwame,tactvolle en liefderijke leiding. Het was een genot dekinderen bezig te zien, elk met eigen gekozen speelgoedof leermiddel. De keuken, hierbij behoorend, de baden,alles was even hygienisch en practisch ingericht.De kinderen staan voortdurend onder toezicht van eenarts, geassisteerd door een verpleegster. Ook kunnen demoeders met haar andere kinderen bij den arts op hetspreekuur komen. Voor ontvang- en wachtkamer vanden dokter zijn twee practisch ingerichte kamers gereser-veerd. Voorts bevinden zich in dit gebouw diverse club-kamers, een prachtige modern ingerichte bibliotheek metleeszaal, een turnzaal en een groote tooneelzaal waarallerlei kindervoorstellingen, operettes, concerten, enz.gegeven worden. Alles wordt geboden tegen zeer lagevergoeding. Boven in het gebouw zijn twee modelkamersingericht. Deze zijn voorzien van moderne meubels, diezoo min mogelijk onderhoud eischen en waarvan de prij-zen bereikbaar zijn voor den werkenden arbeider.Af en toe wordt de collectie vernieuwd of aangevuld.De bezoekers kunnen deze meubelen hier koopen en zezelfs op afbetahng verkrijgen.Het geheel staat onder uitstekende vrouwelijke leiding.Dit is een van de mooiste insteOingen, die ikopditgebiedken. Er wordt door de buurtgenooten dan ook een zeerdruk gebruik van gemaakt.In den korten tijd dien ik beschikbaar had, heb ik slechtsin enkele deelen van deze wereldstad kennis kunnennemen van wat op woninggebied wordt gepresteerd.Mijn inlichtsters vertelden mij, dat in verscheidene wijkenvan Londen thans op dezelfde wijze aan de verbeteringder woningtoestanden wordt gewerkt. Dit stemt mij ookten opzichte van Shoreditch nogal optimistisch wat detoekomst betreft.Evenals dat in Kensington en in Lambeth is geschied,zullen ook hier zeer zeker de middelen en de menschengevonden worden, die aan de ergste wantoestanden opwoninggebied een eind zullen maken.1675 1900 1925 19253000-20001000-Afb. 1300200100AOI I I I IENGELANDA1930 1935I I I I IArtikelen-120NEDERLAND100- 80CBS.-38Afb. 2Afb. 1. Aantal bouwvergunningen in Amsterdam (g, schaal links) en discontovoet van de Nederlandsche Bank (d, schaal rechts).Afb. 2. Verloop van den woningbouw in Eng eland en Nederland. n = aantal voltooide woningen in duizenden, schaal links, p =productie-index, schaal rechts.Conjunctuur en Woningbouwdoor Drs. B. van der MeerIn het conjunctuurverloop neemt de woningbouw eeneigen plaats in, Verschillende onderzoekers meenensoms een verband in dezen zin op te merken, dat dewoningbouw in het begin der hausse het grootst is en inden top van de hoogconjunctuur reeds terugloopt, maarde uitzonderingen op dezen regel zijn wel zeer talrijk.Afb. 1, waar naast elkaar gesteld zijn het aantal bouw-vergunningen in Amsterdam en het gemiddeld discontovan de Nederlandsche Bank i) toont, dat de invloed vande algemeene conjunctuur op den woningbouw nietoverwegend is.In de Vereenigde Staten in het bizonder, heeft het ver-schijnsel van den langen, ? 15-jarigen, cyclus in hetbouwbedrijf reeds meermalen de aandacht getrokken. InAmsterdam vindt men toppen in 1881, 1896 en 1912,Daarna verstoort de oorlog het beeld, Ook het hoogeniveau van 1900--1905 valt buiten dezen langen cyclus.Het is belangwekkend waar te nemen, hoe soms de bouw-nijverheid als "leading industry" de depressie het eerstoverwint (b.v. in Engeland) en hoe zij andererzijds detak van bedrijf is, die in een vergevorderde depressie1) Het aantal bouwvergunningen is feitelijk geen juiste maatstafvoor den woningbouw; deze reeks is echter over het grootste aantaljaren beschikbaar. Bovendien blijkt zij in hooge mate parallel te loo-pen met de reeksen voor den eigenlijken woningbouw, zooals aantalgereed gekomen woningen.De keuze van het disconto der Nederlandsche Bank als conjunctuur-index moge gerechtvaardigd worden door de omstandigheden:le. dat weinig indices over zoo langen tijd beschikbaar zijn;2e. dat over het grootste deel der beschouwde periode de Neder-landsche Bank geen actieve bankpolitiek voerde, en dus het discontoals conjunctuurindex kan gelden.inzinkt en het economisch leven een nieuwen slag toe-brengt (Nederland, zie afb. 2).Uit een en ander blijkt, dat het niet mogelijk is, aan dehand van vage begrippen als ..algemeen conjunctuurver-loop" of ,,bouwcyclus" het probleem van de wisselingenin het bouwvolume op te lessen. Dit onderzoek beoogt,door een concrete benadering van de quantitatieve be-langrijkheid der factoren, welke den woningbouw bepa-len, een op meer bevredigende wijze gemotiveerden in-druk te geven van de relaties tusschen dezen bedrijfstaken andere gebieden van het economisch leven.Het onderzoek zal zich beperken tot Amsterdam, omdatvoor deze stad zeer uitvoerige gegevens over geruimentijd ter beschikking staan. De vele problemen, die zichmet betrekking tot den woningbouw in Amsterdam voor-doen, kunnen wel als typisch voor de groote steden inNederland beschouwd worden.Bij het geraken tot een quantitatieve oplossing van hetprobleem zal gebruik gemaakt worden van de methodeder correlatierekening. Met deze methode van mathema-tisch-statistische analyse is het mogelijk den invloed vanverschillende factoren bij benadering vast te stellen,alsmede cm te bepalen, in welke mate het onderzochteverschijnsel door de factoren tezamen verklaard is, waar-toe zoowel van het te verklaren verschijnsel als van defactoren, welker invloed men wenscht te onderzoeken,een reeks van cijfers ter beschikking moet staan.Voor het gebruik van de methode der correlatierekeningis het noodig te beginnen met een opsomming van de inaanmerking komende factoren, waarbij tevens nagegaanzal worden, op welke wijze zij in de berekeningen opge-nomen dienen te worden.De commercieele aanbouw van woningen is afhankelijkvan de verwachte opbrengst bij verkoop en van de bouw-kosten. Het is economisch niet onjuist en statistisch nood- 69Artikelen zakelijk in plaats van de opbrengst bij verkoop de daar-mede samenhangende netto-huuropbrengst te stellen.Met netto-huuropbrcngst is bedoeld de huur, verminderdmet de exploitatiekosten (waarin begrepen de erfpachts-canon), de hypotheekrente en de belastingen.Naast deze kunnen andere factoren, b.v. de willigheidvan de hypotheekmarkt een rol spelen. Enkele van dezegrootheden, in het bizonder de huur en in voorkomendegevallen de bereidheid tot het verleenen van hypotheek,spelen niet zoozeer een rol door hun grootte op het mo-ment, waarop met bouwen begonnen wordt, als wel doorde verwachtingen, die de bouwer te haren opzichtekoestert voor het oogenblik, dat de huizen gereed zullenzijn. Deze verwachting is gebaseerd op den bestaandentoestand, die dus ook in deze beschouwing als basis moetblijven dienen, en wordt daarnaast beinvloed door dealgemeene verwachting ten aanzien van de ontwikkelingder conjunctuur.Tenslotte kan nog worden gedacht aan de mogelijkheid,dat de bouwer zich laat beinvloeden door de mate waar-in woningen leegstaan. In een der berekeningen is onder-zocht, of deze factor invloed had.De niet-commercieele woningbouw wordt bepaald doorfactoren, die weinig of niet voor quantitatieve analysevatbaar zijn.Het bouwbedrijf maakt nagenoeg geen gebruik van vastkapitaal en heeft dus niet te kampen met het probleemvan gedwongen productie beneden kostprijs, zooals bijandere bedrijven in crisistijd wel het geval pleegt te zijn(verkeersbedrijven b.v.). Over het algemeen kan debouwondernemer zeer snel reageeren op veranderingenin de factoren, in de voorgaande ahnea's bedoeld. Toendan ook in de jaren in en kort na den oorlog de huren alsgevolg van de huurwetten nog betrekkelijk laag warenen de bouwkosten sterk stegen, is de particuliere bouw-bedrijvigheid nagenoeg tot stilstand gekomen. De wo-ningbouw van de gemeente en de vereenigingen, wierexploitatie-tekorten door het Rijk overgenomen werden,heeft in die jaren wel voortgang gevonden. Toen tijdensde crisis van 1922--1923 het Rijk minder geld voor wo-ningbouw beschikbaar stelde en dientengevolge de ge-meentelijke en vereenigingsbouw afnam, de huur nogsteeg en bovendien de bouwkosten, die buiten verhou-ding tot de algemeene prijsstijging opgeloopen waren,weer aanmerkelijk daalden, nam het particuhere onge-steunde bouwbedrijf weer zijn plaats in.De gemeentelijke woningbouw wordt niet in de eersteplaats door economische motieven bepaald. Sociale over-wegingen, het wisselend inzicht der overheid, hebbenhier den doorslag gegeven. Slechts zou men kunnen op-merken, dat het practisch eindigen van dezen vorm vanwoningbouw in 1933 een gevolg is van benarde finan-cieele omstandigheden. Voor den gesteunden woning-bouw, zoowel vereenigings- als particulieren bouw, geldt,hoewel misschien in iets mindere mate, hetzelfde. Ookdeze is in hooge mate afhankelijk van de subsidies, welkeverleend worden al naar gelang van het sociaal en finan-cieel inzicht der overheid. Een verklaring van den wo-ningbouw op economische gronden zal zich dus moetenbeperken tot den particuheren bouw zonder steun. Debedrijvigheid van gemeentelijken en vereenigingsbouwheeft zich op arbeiderswoningen geconcentreerd, en zichalleen voor 1925 eenigermate bezig gehouden met het/U bouwen van woningen in de hoogere huurklassen, waardus de particuliere bouwnijverheid voornamelijk haartaak vond.De niet-commercieele bouw van particulieren, d.w.z. wo-ningbouw door particulieren, waarbij vergelijking van debouwkosten met de huur geen rol speelt, zal over hetalgemeen een onbeteekenende fractie van den particulie-ren bouw uitmaken.Op grond van deze overwegingen zal het onderzoek zichbeperken tot den particulieren woningbouw, waarovereerst nog eenige opmerkingen gemaakt zullen worden.Over het algemeen is de gang van zaken in het particu-liere bouwbedrijf in de groote steden deze, dat de bou-wers voor eigen rekening en risico een blok bouwen, ditverhuren en er hypotheek op nemen, om het vervolgensaan huizenexploitanten te verkoopen. In rustige tijdengeeft dit systeem geen aanleiding tot bizondere moeilijk-heden; in tijden als thans komen enkele bezwaren naarvoren. In de laatste jaren hebben n.l. zeer nieuwe huizende voorkeur genoten boven vroeger gebouwde huizen,welke voorkeur na verloop van enkele jaren verlorenging. Dit kan verklaard worden uit de aantrekkelijkheidvan woningen, voorzien van de laatste gemakken op hetgebied van woninguitrusting, of door vergaande toeschie-telijkheid van de woningbouwers in den vorm van eenmaand vrij wonen, e.d. Het komt er immers voor debouwers vooral op aan, hun huizen volledig bewoondtegen een zoo hoog mogelijke nominale huur te verhurenin verband met de op te nemen hypotheek en de te bedin-gen koopsom. Na verloop van enkele jaren doet zich hetverschijnsel voor, dat de huurders wegtrekken naar nieuwgebouwde blokken, en dat de woningexploitanten metlagere huur genoegen moeten nemen. Volledige gegevensbetreffende den omvang van dit qualitatieve verschijnsel,dat hier het quantitatieve probleem vertroebelt, staan nietter beschikking, zoodat het niet mogelijk is, nauwkeurigna te gaan, in welke mate het invloed heeft op de resul-taten van de later te bespreken berekeningen. De betee-kenis van het hier gestelde probleem is, dat de bouwerin de laatste jaren anders zou reageeren op de factoren,welke den woningbouw bepalen.De woningbouw in de randgemeenten van Amsterdamkan gedeeltelijk beschouwd worden als concurreerendmet dien in de stad zelve. Zoowel de prijzen van denbouwgrond als de overige bouwkosten zijn daar aanzien-lijk lager. In September 1936 hadden b.v. geschooldebouwvakarbeiders in Amsterdam een gemiddeld uurloonvan 63 cent, in gemeenten in het Gooi en in de omgevingvan Amsterdam 56 cent, in de Haarlemmermeer 42 cent.Ook de huren kunnen dus dienovereenkomstig lager zijn,hetgeen dan het tijdverlies en ongemak, dat het wonenbuiten de stad oplevert, kan vergoeden. De bestudeeringvan het forensenprobleem valt buiten het kader van dezestudie. De hier bedoelde woningbouw heeft geen onmid-dellijken invloed op den woningbouw in de stad, maarbe'invloedt dezen via de tendentie tot huurverlaging, diedoor het grootere aanbod van woningen veroorzaaktwordt.Het is betrekkelijk toevallig, of een huis in een bepaaldjaar gereed komt. Een verlenging van den bouwtijd ten-gevolge van een staking of van ongunstige weersgesteld-heid kan al spoedig een zoodanige vertraging veroorza-ken, dat woningen, die in November gereed hadden moe-ten zijn, in Januari gereed komen. Om de hieruit voort-vloeiende onregelmatigheden in den woningbouw teN.V. MOLYNSLCOROTTERDAMFa. EMILE SANDERSAlex. Boersstraat 21 Amsterdam-Z Telef. 23428SPECIALITEIT:PRISMATISCHETegels en Bouwsteenenin blank of gekleurdHALF-KRISTALNEDERLANDSCH fabrikaatRuim 24.000 van deze HALF-KRISTALTegels werden in de onder- en schakel-stations der thans geelectrificeerde200 X 200 X 45 m/m. "J"^" '^" ^^'^- Spoorwegen toegepastP. A. BOS P.Azn.ZEIST Boschkant 6Vlamoven-straatklinlcersin Diverse soortenVIvooramovics(Drooggeperste Klinkerkeien)Wegen, Dijkbeglooimgen,Kademuren en BrugpeilersGebakken Tegels20 X 20 X 5 cM.voor Plantsoenen en TrottoirsCORTLEVERKETELSTRAATAMSTERDAMSpecialiteit inMARMERENSCHOORSTEENMANTELSN*V* Maatschappij Stedenverwarming voorheen Technisch BureauW- BEUKER & ZN. TELEFOON if: AMSTERDAMAUe Technische Installaties voorCentrale Verwarming en WarmwatervoorzieningenSpecialiteit op het gcbied van complexVerwarmingen en Gecentraliseerde WarmwatervoorzieningenUNEEDIT VlfASCHBARE MUURVERF (Nieuw Procede)VOOR BINNEN EN BUITEN OP lEDEREN ONDERGRONDVERFFABRIEKEN N.V. RESINK - HAARLEM - LEIDSCHEVAART 574VCOR PLAFOND, WANDcLves& ottdonj^^c/mjcLvooxQlLpidsl^^N.V. IJZERHANDELGEBR. VAN CAMPENBROERSTRAAT 53 NIJMEGENZENDT ONS UW AANVRAGEN VOORHANG- EN SLUITWERKUTI LU SEEN WASCHTAFEL METBUITENGEWONE EIGEN-SCHAPPEN!3. Orukknop-woterloozing.4. Groole ruimte voor toiletartikeleiJW.J.STOKVISKONINKLUKE FABCIEK VAN METAALWECKEN NYVRAAGT ONS OM RAADIndien U last heeft van: MUGGEN, MOTTEN, VLIEGEN, MIEREN, WANDGEDIERTE, KAKKERLAKKEN, enz. RATTEN en MUIZEN.Chemische Fabriek ,,ABIS"BLOEMENDAAL.,,WIRZ" BOUWSTOFFENINDUSTRIEOvertoom 371 - Amsterdam-W - Telef. 82360Fabriek: Rijksstraatweg 85 - HALFWEGLevert als specialiteit:Goedgekeurde SINTELDRIJFSTEEN5, 6, 7 en 9 cM. dikteLICHTBETONPLATEN33 X 20 X 5 en 33 x 20 x 7 cM.Ook gesteld in het werk. -- Nederlandsch fabrikaat.V. FOLTU AMSTERDAMRapenburg 29 - Telefoon 43942Asbestona Hardboard Houtvezel enz.Plaatmateriaalelimineeren, is een verschuivend driejaarsgemiddelde vande gereedgekomen woningen gebruikt. Het was wellichtgemakkelijker geweest, cijfers betreffende de begonnenwoningen te gebruiken; voor deze is echter de splitsingnaar gemeentelijken, particulieren en vereenigingsbouwniet bekend over de gelieele periode.Het is noodzakelijk de factoren, die op de biz. 69 en 70opgesomd werden, nader te beschouwen. De niet-com-mercieele woningbouw zal echter verder buiten beschou-wing gelaten worden.T.a.v. de huur is reeds opgemerkt, dat, waar alleen eenverklaring van den particulieren woningbouw succes kanhebben, slechts met de huren van duurdere woningenrekening gehouden moet worden. De berekening van eenhuurindex is daarom beperkt tot de 30% van den totalenwoningvoorraad die bij rangschikking naar de hurenvolgden op de 5 % duurste. Voor deze 30 % is aan dehand van statistieken uit het verslag van den Gemeente-lijken Woningdienst te Amsterdam voor ieder jaar eengemiddelde huur berekend. In de groep van de hoogste5 % komen wellicht zakenpanden (winkelwoningen) ingrootere mate voor dan in de andere groepen, zoodat ge-vreesd werd, dat zij geen representatieve cijfers zou op-leveren.De exploitatiekosten bedragen slechts een betrekkelijkklein deel van de huur. In het bizonder geldt dit voor hetz.g. kleine onderhoud, de reparaties van verschillendkarakter, die nu en dan voorkomen. Het groote onder-houd, behangen en schilderen, is, vooral voor wat hetbinnenwerk betreft, uitstelbaar. In de eerste jaren naden bouw zijn deze kosten te verwaarloozen.De betaling der hypotheekrente neemt een aanzienlijkdeel van de huur in beslag, maar verandert van jaar opjaar slechts weinig. Een groote invloed van dezen factormag niet verwacht worden. Volledigheidshalve is in eender berekeningen de rentestand als variabele opgenomen.Tenslotte kan nog aan invloed van belastingen op denwoningbouw gedacht worden. De belastingen, die doorden huurder betaald worden, zooals de Personeele Belas-ting, kunnen den woningbouw slechts beinvloeden viade huur. De belastingen, die door den huiseigenaar be-taald worden, zijn in hooge mate evenredig met de huur.De beweging der erfpachtscanons is zoo regelmatig engeleidelijk, dat daarvan geen effect is waar te nemen.Verder wordt bij de vaststelling der erfpachtscanonsrekening gehouden met de hoogte van de huren, hetgeeneen zeker parallelisme tengevolge moet hebben.Ir. van der Kaa heeft de bouwkosten van arbeiderswo-ningen over een reeks van jaren berekend, (o.a. gepu-bliceerd in zijn nota ,,Overheidsbemoeiing inzake Volks-huisvesting"). Men kan aannemen, dat het verloop vande bouwkosten der duurdere woningen in hooge mateovereenkomstig is geweest. Het indexcijfer (1913 = 100)van de bouwkosten in de Hoofdklasse is hier gebruikt.Het ligt voor de hand, dat de bereidwilhgheid der hypo-theekgevers om crediet te verleenen, haar invloed doetgelden. Het toegestane bedrag aan hypothecair credietop nieuw gebouwde woningen, of zelfs op alle woningen,is echter niet bekend. De statistisch verantwoorde bedra-gen omvatten b.v. ook de hypotheken, die dienen alszekerheid voor credieten in rekening-courant aan onder-nemingen, en met woningbouw niets uitstaande hebben.Voor zoover toch het bedrag aan nieuw verleende hypo-theken als variabele is ingevoerd, heeft dit slechts plaatsonder het grootst mogelijke voorbehoud ten aanzien van Artikeiende exactheid der resultaten.Daar de nieuw verleende hypotheken behalve van dewilligheid nog afhangen van factoren, die reeds in devergelijkingen voorkomen, bestaat de mogelijkheid, dataan de willigheid een te groote invloed toegekend wordt.De algemeene conjunctuurverwachting, waarvoor hetbouwbedrijf krachtens zijn structuur zeer gevoelig kanzijn, moet door een speculatieven conjunctuurindex weer-gegeven worden. Hier is als zoodanig gekozen het index-cijfer van koersen van aandeelen. Men denke hierbij dusniet aan de keuze tusschen aandeelen of huizen als be-leggingsobject. Juist in Amsterdam heeft een gunstigestemming ter beurze steeds een vermeerderde vraag naarduurdere, dus door particulieren gebouwde, woningentengevolge.Het is denkbaar, dat de bouwer zijn toekomstschattingbaseert op den tegenwoordigen toestand der woning-markt, d.w.z. uit het grooter of geringer aantal leegstaan-de woningen afleidt, of het loonend zal zijn te bouwen.Is dit zeer aannemelijk bij de verhoudingen in het begindezer eeuw, in den huidigen tijd, nu ondanks een grootaantal onbewoonde woningen de nieuw gebouwde zon-der moeite verhuurd worden, kan dit verband slechts ingeringer mate aanwezig zijn.Een objectieve aanleiding om te bouwen is aanwezig, alshet verschil tusschen de netto-huur en de kapitaals- enloopende kosten, die op de huizen drukken, groot is. Ditverschil is bij benadering te berekenen en in indexcijfersuit te drukken. Neemt men voor een der beschouwdejaren een verband tusschen huur en verkoopwaarde vande woning aan en gebruikt men verder indexcijfers voorde huur op deze basis, dan zal de index van den prikkeltot bouwen, die hiermede berekend wordt, bruikbaar zijnvoor het hier gestelde doel. Het blijkt, dat de keuze vanhet basisjaar weinig verschil uitmaakt. Als zoodanig ishier 1930 gekozen.Voor de berekening van dezen index is bij den bouw-kosten-index 10 % opgeteld om de stichtingskosten tevinden. Deze 10% omvatten dus kosten van notaris,architect, bouwcrediet, enz. Grondkosten spelen in Am-sterdam geen rol, daar hier vele gronden op erfpachtuitgegeven worden. Het verband tusschen verkoopwaar-de en stichtingskosten is minder eenvoudig. Daar geengegevens omtrent de veranderingen in de onderlingeverhouding van jaar op jaar bestaan, is aangenomen datde verkoopwaarde 10% boven de stichtingskosten hgt.De index is verder als volgt berekend: aangenomen isdat de huur in 1930 13 % van de waarde bedroeg, endat voor de andere jaren de huur het verloop van de ge-middelde huur van de hiervoren beschreven 30 % derwoningen heeft gehad. Over 60 % van de waarde kanhypotheek opgenomen zijn tegen den rentevoet voornieuwe hypotheken in dat jaar, die ontleend is aan jaar-verslagen van hypotheekbanken. Met dit bedrag moetde huur dus verminderd worden. Verder worden van dehuur afgetrokken 2 % voor afschrijving (in de veronder-stelling dat de erfpacht 75 jaar duurt) en 35 % van dehuur, als zijnde het bedrag voor vaste lasten en canon.Het gebruiken van een dergelijken index is aan te beve-len boven het invoeren van een groot aantal onafhanke-lijke variabelen, daar de resultaten der correlatiebereke-ning op deze wijze betrouwbaarder worden. In het bizon-der met het oog op de hier beschouwde korte periode 71Artikelen1925 1930 1935 1925 1930 1935 1925 1930 1935100200100/'.//^y V''/'^r~-'l20p_i-250^(1,05 5, .\P .Vo,22q;-d(UO)COT3doumuOO>a>O05'Hoa;'3COCO>>o4;CD5o>&!cVddcCaadCNCNUc0ca.3g^2OOu>03a;'S1.1udt'S"3'3iGJ'c33GJ11l-c;3GdJu"Cc4JuwSC1^C3>.3c0cCO>J3w130J330i^0_GJ4;c^GJ3CeQGJGJW^GJ30c(0-a5a^d;"dJJ-.-T34Jtu0^1>0CO?33CN3C3CO>CO64JGJJ33T3inaCO>G>COsGJ3inJ33TJCN?'3-00c^CO39.u!>00^>cousss5.3oCNdJCO1^cCO>>cCO>cCO>CCO>3aGJCOCD>1?B^1^dJSidtdtu>l|l|3X30dd>a3-a30J33llfllli3CQCD0)dj!iJu^0a3-cI14-1ur>>IsCQ->>Is0c1,4jC(UBGJ03C00GJCdJCDfl^c(1)-a(It03dJOc0cd0*dJcu13222aGJ0J3BtoCO>CO>D5^OiT32SSS1^cGJ(IJ>wCOcaCO(Ud;L.Oc0wCOX^XCOCO^^GJ1^3C?CUCQc>BcBn4;"a;n3cQdlododododod00ododod00od00odod1^CD-S,,^2end;COCJs.COCO.d>COCOas^djcoacj\>3"^GJCO."2dj-3^(1)s3>J3uw-doj1--4J3^^t^QOO-s^-Q0-Q(N^VD-s