Tijdens één van de bezoeken zei iemand: ‘Nederlanders begrijpen pas wie ze zijn, als een buitenlander het omschrijft. Van niemand anders lijken ze het aan te nemen.’ Er zat veel waarheid in die uitspraak. Als er een ramp plaatsvindt, of juist een mooie gebeurtenis, dan wordt op tv altijd ruime aandacht besteed aan de buitenlandse verslaggeving. Alleen als het CNN heeft gehaald stelt het iets voor, lijkt het. Natuurlijk sloeg de uitspraak van de man ook op de manier waarop er in Nederland soms over werelderfgoed wordt gesproken. Veel Nederlanders worden pas geïnteresseerd in ons erfgoed, als er heel veel toeristen heengaan: ‘Dan zal het wel iets zijn.’

Dat geldt ook een beetje voor mij. Tot mijn grote schande was ik bijvoorbeeld nog nooit echt gaan kijken bij de prachtige molens van Kinderdijk-Elshout. De iconische horizon, vol moedig draaiende molens had iets vertrouwds en magisch tegelijk. Als je denkt dat je dit beeld wel van papier kan oproepen, dan heb je het mis. De zintuiglijke ervaring is vele malen indrukwekkender.

Het Ir. D.F. Woudagemaal in Lemmer ben ik ook met andere ogen gaan bekijken, juist omdat er het stempel ‘UNESCO werelderfgoed’ op staat. Ik realiseerde me toen pas ten volle hoe wezenlijk en uniek deze machines en vindingen zijn geweest. Hoewel deze methodiek niet erg wetenschappelijk is, kan de blik van buiten – mits goed toegepast – ook helpen in het prioriteren binnen het in te dienen erfgoed voor de UNESCO-Werelderfgoedlijst.

Als je een buitenlander vraagt naar Nederland zal hij onmiddellijk ‘water’ zeggen. Binnen het huidige werelderfgoed is dat dan ook ruim aanwezig, en de nominatie van de Nieuwe Hollandse Waterlinie past uitstekend in dit verhaal, maar een aantal andere herkenbare pronkstukken ontbreken ook.

Een andere associatie die buitenlanders vrij snel hebben is Nederland als een land van vrijdenkende burgers. De revolutionaire architectuur van het Rietveld-Schröderhuis en de Van Nellefabriek zijn daar mooie voorbeelden van. Er is ook zeker een goede zaak te maken dat landgoed ‘Zonnestraal’ en de ‘Koloniën van Weldadigheid’ passen in het republikeinse ideaal van verheffing, innovatie en burgerschap. Maar is dit verhaal met die mogelijke toevoeging compleet?

Het valt niet direct binnen het mandaat van Stichting Werelderfgoed.nl om zelf sites voor te dragen. Toch ben ik ervan overtuigd dat een aantal locaties die tot het ‘verhaal van Nederland’ behoren – en nog geen nominatie hebben overwogen – een serieuze kans zouden maken om ook tot het ‘verhaal van de wereld’ te behoren, wat de Werelderfgoedlijst in wezen is.

Los van de discussie over de Lijst is het ook van belang de passieve houding wat betreft ons erfgoed te doorbreken. Overheden, de toeristische industrie, maar met name onderwijsinstellingen kunnen hun voordeel doen met de verhalen die er over Nederland en de rest van de Wereld te vertellen zijn. Dat vergt meer regie, meer samenwerking en soms ook wat meer geld. Door onze unieke geschiedenis voor een groter publiek te ontsluiten valt echter in maatschappelijk, cultureel en economisch opzicht ook veel te winnen.

Ik ga als nieuwe voorzitter graag met u hierover het gesprek aan.

Deze column is onderdeel van de S+RO-special over UNESCO-werelderfgoed die op 10 oktober a.s. verschijnt.