stedebouw & volkshuisvestingIUitgave van hetNederlands Instituut voorRuimtelijke Ordening en VolkshuisvestingIn dit nummer: StedebouwCongres TokyoWereldstedebouwdagHudig-medailleJuridisch kommentaarBoekbesprekingOfficiele mededelingenSummaryjanuari 1967moderne stedebouwvraagtmoderne produktiemethodenbouwdaaromUwetagewoningeninarbeidsbesparendgietbouwsysteem ABBookvoorcontingentvrije industriele eengezinswoningbouwnaarn.Y. Algemeen Bureau voor de Bouwnijverheidsliedrechtenn.Y. Bouwbureau BrandwijkleidschendamstedebouwenvolkshuisvestingUitgave van hetNederlands Instituut voorRuimtelijke Ordening enVolkshuisvesting48e jaargang 1967INHOUD1. BinnenlandBevolkingKanttekeningen bij kanttekeningen(artikel R. van Hasselt) 94Nogmaals: Planologie en bevolkings-prognoses (artikel Dr. H. ter Heide) 94De Nederlandse bevolking in 1966 . . 184Groei van de Nederlandse bevolkingtot 1980 269De vervaardiging van regionale bevol-kingsprognoses (artikel Drs. E. Bob-bert en Dr. H. ter Heide) 291De ruimtelijke aspecten van het be-volkingsvraagstuk van Nederland ineen wijder territoriaal verband (arti-kel Prof. Dr. G. A. Wisslnk) 339Groei van de Nederlandse bevolkingtot 2000 405De bevolkingsdistributie naar degrootte der kernen (artikel Drs. J. W.Kurstjens) 424Naschrift (artikel Drs. J. Koot) opart. Drs. J. W. Kurstjens ,,Bevolkings-distributie naar de grootte der ker-nen" 433De nieuwe bevolkingsprognose en deinbeslagneming van grond voor ste-delijke gebieden (artikel Dr. Ir. A.Heimans) 441BoekbesprekingDr. H. J. M. van der Schans -- Ver-haal van grondkosten door gemeenten,dissertatie (Ir. J. P. van der Ploeg) . . 29Rapport van de Commissie van Onder-zoek Woonwensen -- Woonwensen inEindhoven -- (Dr. D. de Jonge) .... 133Rijksplanologische Dienst -- Over-gangsbepalingen in gameentelijke ste-debouwkundige maatregelen -- (P.M. J. Mekkes) 214Akademie fur Raumforschunf; undLandesplanung -- Handworterbuchder Raumforschung und Raumord-nung -- (Dr. H. ter Heide) 453CursusCursus Middelbaar Planologisch On-derzoeker 1967/1968 140Leergang bestuursrecht 186Mededelingen t.b.v. studerenden voorhet diploma Middelbaar PlanologischOnderzoeker 459ExamenSchriftelijk examen Middelbaar Pla-nologisch Onderzoeker, Den Haag(opgaven en commentaar op schrif-telijk werk) 99Verslag van de ExamencommissieMiddelbaar Planologisch Onderzoeker1966 103Examen Middelbaar Planologisch On-derzoeker 1967 140, 271, 459ExcursieExcursie Oostelijk Flevoland 139CommissiesDoel en samenstelling van de werk-groep ,,Landschap" 411Voorstellen inzake uniforme aandui-dingen op stedebouwkundige kaarten(Publikatie 72) 459Gemeenten, Provincies, GewestenAmsterdamVoorzieningen voor de jeugd in be-stemmingsplannen (artikel Mej. Ir. J.H. Mulder) 71Woningbouw voor bejaarden 96Welstandstoezicht binnenstad Amster-dam 185Leegstaande woningen in Amsterdam 186Amsterdam als woonstad 271Studentenhuisvesting in Amsterdam.. 271ArnhemArnhem -- Ontwikkelingsplan Mal-burgen (met kaart) (artikel Mr. H. J.A. Schaap, Ir. D. C. Scheffer) 371's-GravenhageDoorstromingsregeling Den Haag . . 407GroningenProvinciale Structuurschetsen Gronin-gen en Utrecht 220HilversumDc eerste aanwijzing (H. v.d. W.) . . 223RotterdamWoningbouw Ommoord Rotterdam. . 33De woningbouw in Ommoord, Rot-terdam 96Bijdrage bij onttrekking van woon-ruimte aan haar bestemming, Rotter-dam 270Rijswijk (Z.H.)Hoogbouwkoorts? (artikel Mr. H. J.A. Schaap) 183UtrechtHuisvesting van kunstenaars Utrecht 97Provinciale Structuurschetsen Gronin-gen en Utrecht 220VenloStreekplan Venlo en Omstreken --een streekplan in overgangstijd --. . . . 165WageningenSymposium te Wageningen ,,Praktijken Utopie" 97ZevenhergenZevenbergen (artikel Mr. H. J. A.Schaap, Ir. W. Wissing) 107GelderlandDe Ideeenschetsen voor de drie Gel-derse kwartieren (artikel Ir. D. Del-ver, Ir. R. A. Tjalkens) 349Noord-HollandHet voorontwerp voor het streek-plan Noordzeekanaalgebied (artikelDr. Ir. R. van de Waal) 175Ministeriele aanwijzing omtrent be-bouwing in het Gooi 184De eerste aanwijzing (het Gooi --Hilversum) 223OverijsselHet Streekplan Noord-Oost Overijs-sel gezien in verband met de bevor-dering van het openbaar vervoer(artikel Ir. R. Dijksterhuis) 48Het Streekplan Twente (artikel Drs.S. J. Bos) 160FrieslandBeschouwingen over en naar aanlei-ding van het Streekplan voor de Frie-se Waddeneilanden (artikel Ir. P.Oom) 143Noorden des LandsOnderzoek regionaal ontwerppro-gramma Noorden des Lands 404Honorarium Stedebouwkundig WerkHonorariumcommissie voor Stede-bouwkundig werk, verslag over 1966 187Hoogbouw/LaagbouwRijmpje (van H. G. Ouwerkerk) .... 54Hoogbouwkoorts? (artikel Mr. H. J.A. Schaap) '. 183Gesprek over hoog (en laag), Drs.G. J. van den Berg, E. F. Groosman,H. J. A. Hovens Greve, Prof. Mr. A.Wetsontwerp bclasting huurders Wo-ningwetwoningen 95Kleijn, Mevr. Ir. A. Kuiper-Struyk,]. M. Meljssen, Dr. N. C. Schouten,Urs. L. Tas, Ir. W. van Tiien, Ir. W.Wissing 415Hudig-medailleUitreiking Hudig-medaille 2i, 27IdeeenschetsenDe Ideeenschetsen voor de drie Gel-derse kwartieren (artikel Ir. D. Dclver,Ir. R. A. Tjalkens) 349Juridisch KommentaarJuridisch Kommentaar (C. C. A. vanlersel) 30Kroniek en Kommentaar(Ir. J. P. L. Petri) 92, 126, 211, 328, 397, 447LandschapWerkgroep voor de ontwikkeling vanhet landschap 188, 411Vergadering over verandering in beelden functie van ons landschap (19-l-'68,Amsterdam) 459Officiele Mcdcdelingen Instituut34, 56, 99, 139, 187, 271, 368, 410, 458PersonaliaIn memoriam Prof. Mr. Dr. G. vanden Bergh 34In memoriam J. W. Verdenius 35Vink, als ambtenaar, ten afscheid .... 59In memoriam Dennis O'Harrow .... 364RapportenRapport Schadevergoedingsverordenin-gen (Herziening Model Procedure-ver-ordening Planschadevergoeding) 334, 410Voorstellen inzake uniforme aandui-dingen op stcdcbouwkundige kaarten36, 140, 459RecreatieVoorzieningen voor de jeugd in be-stemmingsplannen (artikel Mej. Ir, J.H. Mulder) '. 71Onderzoek van de recreatie als maat-schappelijk verschijnsel 269Rectificatiebij artikel Drs. D. Hazelhoff, ,,DeBlokjeskaart", S. en V. 9, 1967 367Jaarverslag Instituut 1966 459Ruimtelijke OrdeningWereldstedebouwdag 1966 (Amster-dam), Inlciding Prof. Dr. W. Steigen-ga - Taak Tweede Nota voor onder-zoekers en hun organisaties 15Wereldstedebouwdag 1966 (Amster-dam), Inlciding Prof. Ir. S. J. vanEmbden - Taak Tweede Nota voorontwerpers en hun organisaties 18Wereldstedebouwdag 1966 (Amster-dam), Inlciding Mr. G. C. van derWilligen - Taak Tweede Nota voorjuristen-bestuurders en hun organi-saties 21Opheffing C.O.M 32Midden- en kleinbedrijf en monument 33Verslag vergadering over de TweedeNota Ruimtelijke Ordening in Neder-land 36Het Streekplan Noord-Oost Overijsselgezien in verband met de bevorderingvan het openbaar vervoer (artikel Ir.R. Dijksterhuis) 48Rijmpje (Hoogbouw-Laagbouw), vanH. G. Ouwerkerk 54Parlementaire behandeling van de be-groting van Volkshuisvesting en Ruim-telijke Ordening 55Vergadering over Ruimtelijke orde-ning en openbaar vervoer (Amster-dam) 56Voorzieningen voor de jeugd in be-stemmingsplannen (artikel Mej. Ir.J. H. Mulder) 71Een cybernetisch model voor de elimi-natie van congestie in stadskernen(artikel L. M. Henny) 83,,Plnno-metrie", een bijdrage tot destcdcbouwkundige wetenschap (arti-kel Ir. C. H. Grooten) 88Kanttekeningen bij kanttekeningen(artikel R. van Hasselt) 94Nogmaals: Planologie en bevolkings-prognose (artikel Dr. H. ter Heide) . . 94Zevenbergen (artikel Mr. H. J. A.Schaap, Ir. W. Wissing) 107Ruimtelijke ordening en sociologie(artikel Drs. J. den Draak) 120ZuUen onze steden zich in de toe-komst aan de automatisch bestuurdeauto moeten aanpassen? (artikel A. J.A. Hermans) 129Verslag vergadering over de TweedeNota Ruimtelijke Ordening 140Beschouwingen over en naar aanleidingvan het Streekplan voor de FrieseWaddeneilanden (artikel Ir. P. Com) 143Het Streekplan Twente (artikel Drs.S. J. Bos) 160Streekplan Venlo en omstreken - eenstreekplan in overgangstijd - Drs. P. M.Coeberg 165Het voorontwerp voor het StreekplanNoordzcekanaalgebied (artikel Dr. Ir.R. van de Waal) 175Hoogbouwkoorts? (artikel Mr. H. J.A. Schaap) 183De Raad van Advies voor de Ruimte-lijke Ordening over de Tweede Nota 184Ministeriele aanwijzing omtrent be-bouwing in het Gooi 184De Nederlandse bevolking in 1966 . . 184Welstandstoezicht binnenstad Amster-dam 185Werkgroep voor de ontwikkeling vanhet landschap 188Woning en woonmilieu (slotvergade-ring Utrecht)Inlciding H. J. A. Hovens Greve .... 191Inlciding Dr. J. A. Launspach 197Inlciding Mej. Ir. J. H. Mulder 204De Nieuwe Regering over de TweedeNota Ruimtelijke Ordening 220De eerste aanwijzing (H. v.d. W.) .... 223Ruimtelijke ordening en openbaarvervoer (vergadering Amsterdam)Inlciding Ir. H. Wiggerts 224Inlciding Mr. W. J. de Graaff 226Inlciding Mr. J. Hamerslag 249Inlciding Drs. C. W. W. van Lohuizen 259Slotwoord Mr. W. J. de Graaff 267Vervolg-advies van de Raad voor deRuimtelijke Ordening over de TweedeNota 268Groei van de Nederlandse bevolkingtot 1980 269Onderzoek van de recreatie als maat-schappelijk verschijnsel 269Enkele gedachten over te verwachtenveranderingen in het levenspatroon(artikel Drs. A. H. Dernison) 275Het onderzoek ten behoeve van deTweede Nota, Ir. Th. Quene) 275Enige opmerkingen over stad, stede-lijkheid en verstedelijking en over detotstandkoming van de verstedelij-kingskaarten in de Tweede Nota overde Ruimtelijke Ordening in Neder-land (artikel Drs. H. Kiestra) 280Het verkeers- en vervoersvraagstuk(artikel Drs. H. P. Heeger) 285De vervaardiging van regionale bevol-kingsprognoses (artikel Drs. E. Bob-bert en Dr. H. ter Heide) 291De blokjeskaart - enkele kanttekenin-gen bij de ruimtelijke structuurschetsvoor Nederland omstreeks 2000 (arti-kel Drs. D. Hazelhoff) 303Maatschappelijke achtergronden van deruimtelijke structuurschets : enkeleaspecten (artikel Dr. H. ter Heide) . . 317De Zuiderzeeraad (H. v.d. W.) 331Tweede Nota Ruimtelijke Ordening(adres Dagelijks Bestuur Instituut) . . 333De ruimtelijke aspecten van het be-volkingsvraagstuk van Nederland ineen wijder territoriaal verband (arti-kel Prof. Dr. G. A. Wissink) 339De Ideeenschetsen voor de drie Gel-derse kwartieren (artikel Ir. D. Dclver,Ir. R. A. Tjalkens) 349Bebouwingsdichtheid en inbeslagne-ming van grond voor stedelijke ge-bieden als tijdsproces (artikel Dr. Ir.A. Heimans) 351De functie van de landschapsarchitectbij de ruimtelijke planning en deRuimtelijke Ordening (artikel Ir. J.Vallen, Drs. ]. J. J. van de Venne) . . 354De Ruimtelijke Ordening in de Rijks-begroting 1968 363Jaarverslag 1966 RijksplanologischeDienst 365Aardgasleiding door de duinen (H.v.d, W.) .^ 365De Tweede Nota Ruimtelijke Orde-ning in de Tweede Kamer 365Contactcommissie wijdt vergaderingaan Tweede Nota Ruimtelijke Orde-ning 367A.rnhem - Ontwikkelingsplan Malbur-gen artikel (Mr. H. J. A. Schaap, Ir. D.C. Scheffer) 371Poging tot verduidelijking van hetbegrip leefbaarheid (artikel Ir. J. P.Groot) 388Stcdcbouwkundige stelling (artikelProf. Ir. J. H. Froger) 392Stcdcbouwkundige stelling (artikelProf. Ir. W. J. G. van Mourik) 392Wat ontbreekt er aan onze steden ?(artikel Ir. J. H. Perie) 393De Tweede Nota over de RuimtelijkeOrdening in de Tweede Kamer .... 403Onderzoek regionaal ontwerp pro-gramma Noorden des Lands (ArthurD. Little Inc.) 404Groei van de Nederlandse bevolkingtot 2000 405Gesprek over hoog (en laag) (H. J.A. Hovcns Greve, Mevr. Ir. A. Kui-per-Struyk, Drs. G. J. van den Berg,E. F. Groosman, Prof. Mr. A. Kleijn,J. M. A4eijssen, Dr. N. C. Schouten,Drs. L. Tas, Ir. W. van Tijen, Ir. W.Wissing 415De bevolkingsdistributie naar de groot-te der kernen (artikel Drs. J. W.Kurstjens) 424Naschrift (artikel Drs. J. Koot) .... 433De nieuwe bevolkingsprognose en deinbeslagneming van grond voor ste-delijke gebieden (artikel Dr. Ir. A.Heimans) 441Het tekort bij de ruimtelijke orde-ning (artikel Drs. Th. M. I. Post) . . 443Rijksplanologische DienstJaarverslag 1966 365Jaarverslag 1966 (rectificatie) 412BesluitenBezwaar betr. het opspuiten van zodop een terrein gelegen in de ge-meente Loosdrecht 36Bezwaar betr. de oprichting van eenasfaltmenginrichting op het perceelkadastraal bekend gemeente Laren(N.H.) sectie C nr. 1164 104Bezwaar betr. egalisatiewerken, w.o.liet ontgronden van een drietal en hetophogen van een tweetal percelen inde gemeente Staphorst 104Bezwaar betr. de aanleg van een cam-ping en vakantieoord in de gemeenteTubbergen 272Bezwaar betr. de oprichting van meer-dere bebouwing Clingendaal, te Wasse-naar 272Bezwaar betr. aanleg van parkeerter-reinen in de gemeente Wassenaar .... 272Bezwaar betr. de bouw van een land-huis in de duinen bij Wassenaar .... 272Bezwaar betr. inrichting en gebruikvan terrein als opslagplaats in de ge-meente Staphorst 412Bezwaar betr. de aanleg van een stei-gertie en insteekhaven in de gemeenteDeil 412Bezwaar betr. ontginning van eenperceel grond gemeente Ommen .... 412Bezwaar betr. het verplaatsen van detoegang van de Zuiderbegraafplaatsin de gemeente Assen 412Bezwaar betr. de inrichting van eenvuilstortplaats in de gemeente Veenen-daal 412Bezwaar betr. de aanleg van parkeer-terreinen in de gemeente Wassenaar . . 459Bezwaar betr. de aanleg van twee lig-plaatsen voor woonschepen aan deLinge onder de gemeente Deil 459Bezwaar betr. de aanleg van twee ha-ventjes in de Linge onder de gemeenteDeil ..460Bezwaar betr. de aanleg van een lig-plaats in de Linge onder de gemeenteBeesd 460Bezwaar betr. de oprichting van indus-triele bebouwing in de gemeenteWestzaan 460Bezwaar betr. de aanleg van een ter-tiaire verbinding Houten-Werkhoven-Driebergen voor zover gelegen binnenhet landgoed Beverweert 460Bezwaar betr. de oprichting van eenkippen- en varkensschuur in de ge-meente Schipluiden 460Bezwaar betr. de oprichting van eenmelkstal nabij de Schieveensedijk teOvcrschie in de gemeente Rotterdam 460StreekplanHet Streekplan Noord-Oost Overijsselgezien in verband met de bevorderingvan het openbaar vervoer (artikel Ir.R. Dijksterhuis) 48Beschouwingen over en naar aanlei-ding van het Streekplan voor de FrieseWaddcneilanden (artikel Ir. P. Oom) 143Het Streekplan Twente (artikel Drs.C. J. Bos) 160Streekplan Venlo en omstreken - eenstreekplan in overgangstijd - (Drs. P.M. Coeberg en H. P. A. J. Wijsen) . . 165Het voorontwerp voor het StreekplanNoordzeekanaalgebied (artikel Dr. Ir.R. van de Waal) 175StructuurschetsenProvlnciale structuurschetsen Gronin-gen en Utrecht 220SubsidiesSubsidieregelingen particuliere bouw .. 136Wijziging Rijkssubsidie particulierewoningbouw 366Commentaar op het uniforme subsi-diesysteem 406Het nieuwe subsidiesysteem voor dewoningbouw 457Tweede Nota Ruimelijke OrdeningWereldstedebouwdag 1966, Amsterdam(Inleiding Prof. Dr. W. Steigenga, TaakTweede Nota voor onderzoekers enhun organisaties) 15Wereldstedebouwdag 1966, Amsterdam(Inleiding Prof. Ir. S. J. v. Embden,Taak Tweede Nota voor ontwerpers enhun organisaties) 18Wereldstedebouwdag 1966, Amsterdam(Inleiding Mr. G. C. van der Willigen,Taak Tweede Nota voor juristen-be-.stuurders en hun organisaties) 21Verslag vergadering over de TweedeNota Ruimtelijke Ordening in Neder-land 36, 140De Raad van Advies voor de Ruim-telijke Ordening over de Tweede Nota 184De nieuwe Regering over de TweedeNota Ruimtelijke Ordening 220Vervolg-advies van de Raad voor deRuimtelijke Ordening over de TweedeNota 268Enkele gedachten over te verwachtenveranderingen in het levenspatroon(Drs. A. H. Dernison) 275Het onderzoek ten behoeve van deTweede Nota (Ir. Th. Quene) 275Enige opmerkingen over stad, stede-lijkheid en verstedelijking en over detotstandkoming van de verstedelij-kingskaarten in de Tweede Nota overde Ruimtelijke Ordening in Neder-land (artikel Drs. H. Kiestra) 280Het verkeers- en vervoersvraagstuk(artikel Drs. H. P. Heeger) 285De vervaardiging van de regionale be-volkingsprognoses (artikel Drs. E.Bobbert, Dr. H. ter Heide) 291De blokjeskaart, enkele kanttekenin-gen bij de ruimtelijke structuurschetsvoor Nederland omstreeks 2000 (arti-kel Drs. D. Hazelhoff) (zie ook biz.367) 303Maatschappelijke achtergronden vande ruimtelijke structuurschets: enkeleaspecten (artikel Dr. H. ter Heide) . . 317Tweede Nota Ruimtelijke Ordening . . 333De Tweede Nota Ruimtelijke Orde-ning in de Tweede Kamer .... 365, 403Contact-commissie wijdt vergaderingaan Tweede Nota Ruimtelijke Orde-ning 367VergaderingenWereldstedebouwdag 1966, Amsterdam15, 18, 21Uitreiking Hudig-medaille, Wereld-stedebouwdag 1966, Amsterdam . . 23, 27Vergadering Engelse nieuwe steden,Rotterdam 35Verslag vergaderingen over Ruimte-lijke Ordening in een gemotoriseerdewereld 35Programma vergaderingen Instituuteerste halfjaar 1967 35Verslag vergadering over de TweedeNota Ruimtelijke Ordening in Neder-land 36Symposium Wageningen ,,Praktijk enutopie" 97Ledenvergadering ,,De organisatie vande ruimtelijke ordening in grote ste-delijke gebieden in het buitenland" . . 139Verslag vergadering over de TweedeNota Ruimtelijke Ordening 140Woning en woonmilieu in een verste-delijkt land 191, 197, 204Vergadering over ruimtelijke ordeningen openbaar vervoer 56, 224De Spoorwegen spreken (inleiding Ir.H. Wiggerts) 224Wereldstedebouwdag 1967 410Regionale vergadering Eindhoven overTwee jaar ervaring met de nieuweWet op de ruimtelijke ordening .... 458Vergadering over verandering in beelden functie van ons landschap 459VerkeerVerslag vergaderingen over Ruimte-lijke ordening in een gemotoriseerdewereld 35Een cybernetisch model voor de elimi-natie van congestie in stadskernen(artikel L. M. Henny) 83Zullen onze steden zich in de toe-komst aan de automatisch bestuurdeauto moeten aanpassen? (artikel A. J.A. Hermans) 129Vergadering over Ruimtelijke ordeningen openbaar vervoer 56, 224Het verkeers- en vervoersvraagstuk(artikel Drs. H. P. Heeger) 285Volkshuisvesting/WoningbouwWoningbouw Ommoord Rotterdam .. 33Parlementaire behandeling van de be-groting van Volkshuisvesting en Ruim-telijke Ordening 55Groei van de kwantitatieve woning-behoefte 55Woningwetwoningen in minder kost-bare uitvoering 55Heffen en doorstromen boven de wel-standsgrens (artikel G. de Haan, M.A.) 60Woningbouw voor bejaarden Amster-damDe Woningbouw in Ommoord Rot-terdamliuisvesting van kunstenaars UtrechtWoningbehoefte en woningbezettingin liet jaar 2000 (artil^el Dr. Ir. A.Heimans)Vrijer woningbeleid in het noorden enhct zuiden van het landArbeidsbesparende bouwwijzeSubsidieregelingen particuliere bouw . .Bouwactiviteiten 1966Leegstaande woningen op 1-10-1966(H. v.d. W.)Woningbouw in januari en februari1967Woningbouw in maart 1967Leegstaande woningen in AmsterdamWoning en woonmiiieu in een verste-delijkt land (slotvergadering Utrecht)inleiding H. J. A. Hovens Greveinleiding Dr. J. A. Launspach .inleiding Mej. Ir. J. H. MulderWoningbouw in april 1967 . . .Verruiming van het bouwbeleidWoningbouw in mei 1967Nieuwe regeling RijksgoedkeuringbouwwerkenAankoop van Woningwetwoningendoor de bewoners 27096 Bijdrage bij onttrekking van woon-ruimte aan haar bestemming Rotter-96 dam 27097 Studentenhuisvesting Amsterdam . . 271Amsterdam als woonstad 271Uit de troonrede 363130 Verbetering, herstel en onderhoud vanwoningen en andere gebouwen 366136 Wijziging Rijkssubsidie particuliere136 woningbouw 366136 Extra toewijzing van Woningwet-137 woningen 366Afschaffing huurprijsbeheersing in een137 aantal gemeenten 367Beperking van de regulering van de138 bouwmarkt 367186 Bouwprogramma 1968 367186 De verborgen visie van de Minister -een commentaar op de begrotings-voorstellen van de Minister van Volks-191 huisvesting en Ruimtelijke Ordening197 (artikel Drs. N. Streefland) 399204 De Volkshuisvesting in de Rijksbegro-219 ting 1968 405219 Commentaar op het uniforme subsidie-270 systeem 406Commentaar op de voorgenomen270 huurbelasting 406Leegstaande woningen op 1 april 1967(H. v.d. W.) 406Onderzoek naar de woningbehoefte 407Jaarverslag Centrale Directie Volks-huisvesting en Bouwnijverheid 1966 407Doorstromingsregeling Den Haag . . 407Wetsontwerp belasting huurder Wo-ningwetwoningen 455Wijziging regeling voor arbeidsbespa-rende woningbouw 455De huurliberalisatie 456Woningverbetering 456Het nieuwe subsidiesysteem voor dewoningbouw 457Woningverdeling 1968 457Bouwactiviteit in het eerste halfjaar1967 458Woningbouw in September en oktober1967 458WetgevingWetsontwerp belasting huurders wo-ningwetwoningen 95Wetsontwerp inzake huur en verhuurvan bedrijfspanden en onteigening vanverhuurde bedrijfsruimte 134Natuurbeschermingswet 455Wetsontwerp belasting huurders wo-ningwetwoningen 455ZuiderzeeraadDe Zuiderzeeraad (H. v.d. W.) 33111. Biiitenlaiida. AlgemeenCongressen/ConferentiesKanttekeningen II n.a.v. het congreste Tokyo 1966 (IFHP) (artikel Jr. F.J. Gouwetor) 3Internationaal congres ,,Handel enStedebouw", Brussel (artikel Dr. J.Buit) 51Athens Ekistics Month (H. v.d. W.) 56Internationaal congres Berlijn (IFHP) 97Verslag internationaal congres Vrije-tijdsbesteding en toerisme, Rotterdam 138Town and Country Planning SummerSchool 1967 187American Institute of Planners(Washington) 271De Vlaams-Nederlandse contactdagenvoor ruimtelijke ordening te Antwer-pen (artikel Drs. W. J. Bruyn) 435PersonaliaIn memoriam Dennis O'Harrow (H.v.d. W.) 364Ruimtelijke OrdeningTwee nieuwe steden in Engeland enSchotland - Cumbernauld en Run-corn (H. v.d. W.) 39VergaderingenVlaams-Nederlandse planologischecontactdagen (Antwerpen) 188WoningstatistiekInternationale unificatie van begrippeninzake de woningstatistiek 187b. Internationaalen volgens de landenInternationaalKanttekeningen II n.a.v. het congreste Tokyo 1966 (IFHP) (artikel Ir. F. J.Gouwetor) 3Internationaal congres Berlijn (IFHP) 97Internationale unificatie van begrip-pen inzake de woningstatistiek 187In memoriam Dennis O'Harrow (H.v.d. W.) 364Bovennationale planning in het gebiedvan Bazel 408BelgieOnderzoek naar de kwaliteit van dewoningen 34Internationaal congres ,,Handel enStedebouw" te Brussel 51Vlaams-Nederlandse planologischecontactdagen, te Antwerpen .... 188, 272De Vlaams-Nederlandse contactdagenvoor ruimtelijke ordening te Antwer-pen (artikel Drs. W. J. Bruyn) 435DuitslandRaad voor ruimtelijke ordening .... 97Verbetering van de administratievestructuur van landelijke gemeenten uiteen oogpunt van ruimtelijke ordening 98Ruimtelijke ordening in nationaal ver-band 408EngelandTwee nieuwe steden in Engeland enSchotland - Cumbernauld en Runcorn(H. v.d. W.) 39Hoogbouw-Laagbouw 98Nieuwe stad (Peterborough) 99Town en Country Planning SummerSchool 1967 187Ministeriele prijzen voor goede wo-ningbouw 409Land Commission Act 409Nieuwe erecode stedebouwkundigen . . 409FrankrijkWetsontwerp op het bestuur van deagglomeratles 99GriekenlandAthens Ekistics Month (H. v.d. W.) .. 56lerlandRuimtelijke Ordening 410JapanKanttekeningen II n.a.v. het congreste Tokyo 1966 (IFHP) 3SchotlandNieuwe stad (Irvine) 99Verenigde StatenDemonstration Cities and Metropoli-tan Development Act 1966 138Metropolitan Planning 187American Institute of Planners 271III. Alfabetisch register van de schrijvers van artikelenbladzijdeBobbert, Drs. E en Dr. H. ter HeideDe vervaardiging van regionale bevol-kingsprognoses 291, 367Bos, Drs. C. J.Het streekplan Twcnte (met kaart) . . 160Bruyn, Drs. W. J.De Vlaams-Nederlandse contactdagenvoor ruimtelijke ordening te Antwer-pen 435Buit, Dr. J.Internationaal congres ,,Handel enStedebouw" te Brussel van 14 t/m 18november 1966 51Coeberg, Drs. P. M. en H. P. A. J. WijsenStreekplan Venki en omstreken - eenstreekplan in overgangstijd 165Delver, Ir. D. en Ir. R. A. TjalkensDe ideeiinschetsen voor de drie Gel-derse kwartieren (met kaart) 349Dernison, Drs. A. H.Enkele gedachten over te verwachtenveranderingen in het levenspatroon 275Draak, Drs. J. denRuimtelijke ordening en sociologie . . 120Dijksterhuis, Ir. R.Het streekplan Noord-Oost-Overijsselgezien in verband met de bevorderingvan het openbaar vervoer 48Embden, Prof. Ir. S. J. vanTaak die uit de Tweede Nota Ruim-teHjke Ordening voortvloeit voor deontwerpers en hun organisaties (inlei-ding Wereldstedebouwdag 1966) .... 18Froger, Prof. Ir. J. H.Commentaar op de stedebouwkundigestelling van Mr. A. F. Leemans 392Gouwetor, Ir. P. J.Kanttekeningen II n.a.v. het congreste Tokyo 1966 (voor 1 zie artikelProf. Dr. W. Steigenga, jrg. 1966) . . 3Graaff, Mr. W. deRuimtehjke ordening en openbaar ver-voer (inleiding en siotwoord vergade-ring) 2'26, 267Groot, Ir. J. P.Poging tot verduideHjking van hetbegrip leefbaarheid 388Grooten, Ir. C. H.,,Plano-metrie", een bijdrage tot destedebouwkundige wetenschap 88Haan, M. A., G. deHeffen en doorstromen boven dewelstandsgrens - een pleidooi voor dekwaHteit van het wonen en een uit-nodiging tot discussie 60Hamerslag, Ir. R.Samenhang tusscn ruimtelijke struc-bladzijdetuur en vervoersomvang (inleiding ver-gadering Openbaar vervoer) 249Hasselt, R. vanKanttekeningen bij kanttekeningen(bevolkingsprognoses, reactie op arti-kel Drs. Th. M. I. Post, jrg. 1966) . . 94Hazelhoff, Drs. D.De blokjeskaart, enkele kanttekeningenbij de ruimtelijke structuurschets voorNederland omstreeks 2000 (met kaart) 303Heeger, Drs. H. P.Het verkeers- en vervoersvraagstuk .. 285Heide, Dr. H. terNogmaals: planologie en bevolkings-prognoses (reactie artikel Drs. Th. M.I. Post, jrg. 1966) (slot van discussie) 94Maatschappelijke achtergronden vande ruimtelijke structuurschets : enkeleaspecten (met kaart) 317Boekbespreking : Handworterbuchder Raumforschung und Raumpla-nung - Akademie fiir Raumforschungund Landesplanung 453Heide, Dr. H. ter en Drs. E. BobbertDe vervaardiging van regionale bevol-kingsprognoses 291, 367Heimans, Dr. Ir. A.Woningbehoefte en woningbezettingin het jaar 2000 130Bebouwingsdichtheid en inbeslagne-ming van grond voor stedelijke gebie-den als tijdsproces 351De nieuwe bevolkingsprognose en deinbeslagneming van grond voor stede-lijke gebieden 441Henny, Leonard M.Een cybernetisch model voor de eli-minatie van congestie in stadskernen 83Hermans, A. J. A.ZuUen onze steden zich in de toe-komst aan de automatisch bestuurdeauto moeten aanpassen? 129Hovens Greve, H. J. A.Woning en woonmilieu in een verste-delijkt land (inleiding/samenvattingvergaderingen 1966) 191lersel, C. C. A. vanJuridisch kommentaar (K.B. dd. 28sept. 1966, nr. 15) 30Jonge, Dr. D. deBoekbespreking : Woonwensen inEindhoven - rapport van de commissieonderzoek Woonwensen, i.o.v. Ge-meentebestuur, 1966 133Kiestra, Drs. H.Enige opmerkingen over stad, stede-lijkheid en verstedelijking en over detotstandkoming van de verstedelij-kingskaarten in de Tweede Nota overde Ruimtelijke Ordening in Nederland 280bladzijdeKleijn, Prof. Mr. A.In memoriam J. W. Verdenius 35Koot, Drs. J.Naschrift (op artikel Drs. J. W. Kurst-jens: Bevolkingsdistributie naar degrootte der kernen) 433Kurstjens, Drs. J. W.De bevolkingsdistributie naar degrootte der kernen 424Launspach, Dr. J. A.Bespreking van het boek ,,Bouwen,Wonen, Leven" (inleiding slotvergade-ring Woning en woonmilieu in eenverstedelijkt land) 197Lohuizen, Drs. C. W. W. vanEen model van een stedelijke struc-tuur, mede gebaseerd op openbaar ver-voer (inleiding vergadering Ruimte-lijke ordening en openbaar vervoer) .. 259Mekkes, P. M. J.Boekbespreking : Overgangsbepalingenin gemeentelijke stedebouwkundigemaatregelen - RijksplanologischeDienst, 1966 214Mourik, Prof. Ir. W. J. G.Commentaar op de stedebouwkundigestelling van Mr. A. P. Leemans .... 392Mulder, Mej. Ir. J. H.Voorzieningen voor de jeugd in be-stemmingsplannen 71Bespreking van het boek ,,Bouwen,Wonen, Leven" (inleiding slotvergade-ring Woning en woonmilieu in eenveratedelijkt land) 204Com, Ir. P.Beschouwingen over en naar aanlei-ding van het streekplan voor deFriese Waddeneilanden 143Ouwerkerk, H. G.Hoogbouw-Laagbouw (rijmpje) .... 54Perie, Ir. J. H.Wat ontbreekt er aan onze steden ? . . 393Petri, Ir. J. Ph. L.Kroniek en kommentaar92, 126, 211, 328, 397, 447Ploeg, Ir. J. P. van derBoekbespreking : Verhaal van grond-kosten door gemeenten - dissertatieDr. H. J. M. van der Schans, 1965 . . 29Poelje, Prof. Dr. G. A. vanVink, als ambtenaar, ten afscheid . . 59Post, Drs. Th. M. I.Het tekort bij de ruimtelijke ordening 443Quene, Ir. Th.Het onderzoek ten behoeve van deTweede Nota (voorwoord) 275Schaap, Mr. H. J. A.Hoogbouwkoorts? 183Schaap, Mr. H. J. A. en Ir. D. C. SchefferArnhem - ontwikkelingsplan Malbur-gen (met kaart) 371Schaap, Mr. H. J. A. en Ir. W. WissingZevenbergen 107Scheffer, Ir. D. C. en Mr. H. J. A. SchaapArnhem - ontwikkelingsplan Malbur-gen (met kaart) 371Steigenga, Prof. Dr. W.Taak die uit de Tweede Nota Ruimte-lijke Ordening voortvloeit voor deonderzoekers en hun organisaties (in-leiding Wereldstedebouwdag 1966) . . 15Streefland, Drs. N.De verborgen visie van de Minister -een commentaar op de begrotings-voorstellen van de Minister van Volks-huisvesting en Ruimtelijke Ordening 399Tjalkens, Ir. R. A. en Ir. D. DelverDe ideeenschetsen voor de drie Gel-derse kwartieren (met kaart) 349Vallen, Ir. J. en Drs. J. J. J. van de VenneDe functie van de landschapsarchitectbij de ruimtelijke planning en de ruim-telijke ordening 354Vink, Mr. J.Dankwoord bij uitreiking Hudlg-medaille 27Waal, Dr. Ir. R. van deHet voorontwerp voor het streekplanNoordzeekanaalgebied 175Weijde, Drs. H. van derUitreiking Hudig-medaille aan Mr. J.Vink 23In memoriam Prof. Mr. Dr. G. vanden Bergh 34Twee nieuwe steden in Engeland enSchotland - Cumbernauld en Runcorn 39De Zuiderzeeraad (opheffing) 331In memoriam Dennis O'Harrow .... 364Wiggerts, Ir. H.De Spoorwegen spreken (inleidingvergadering Ruimtelijke ordening enopenbaar vervoer) 224Willigen, Mr. G. C. van derTaak die uit de Tweede Nota Ruim-telijke Ordening voortvloeit voor dejuristen-bestuurders en hun organisa-ties. Inleiding Wereldstedebouwdag1966 21Wissing, Ir. W. en Mr. H. J. A. SchaapZevenbergen 107Wissink, Prof. Dr. G. A.De ruimtelijke aspecten van het be-volkingsvraagstuk voor Nederland ineen wijder territoriaal verband .... 339Wijsen H. P. A. J, en Drs. P. M. CoebergStreekplan Venlo en omstreken - eenstreekplan in overgangstijd 165Acvr'cts^^'^Amc^^cv^^y^ti^^ op^^^^^'Xse".-';"?:*^"" - *"">;Verpleeghuis,,Reggersoord'MeppelEMMELOORDBOUWBEDRIJF H. DE VRIES N.V.INDUSTRIEWEG 16 -- EMMELOORD -- TEL. 0 5270 - 2364UTILITEITSBOUW - GEWAPEND BETONWERKENaannemingsbedrijfN.V. NELISutiiiteitsbouw ziekenhuizenuniversiteitsgebouwengaragesviaduktenmagazijnenfundamentensysteembouwstaalkonstrukties centralesfabriekshallenoverkappingenskeletbouwUITGEEST MOLENSTRAAT 1 TELEFOON (02513) 541Aannemers betrokken bij de moderne stedebouwWONINGBOUWUTILITEITSBOUWN.Y. BETON- EN AANNEMINGSBEDRIJF GEBR. KOUDIJS''tr-,'?^*^^te 4 ^i?%.?^KANTOOR JUFFERSTRAAT 10 - ROTTERDAMAANNEMINGS- ENHANDELSBEDRIJFG. H. VOS N.VOLDENZAALScholtendijk 1tel. 5410-3461*ri .Specialistenin: ? BETONBOUW? UTILITEITSBOUW? SPOORWEGWERKEN? HET LEGGEN VAN GAS- en OLIELEIDINGEN? MONTAGE EN DEMONTAGE VAN BOORTORENSERTROUWD iNGEeVENAARD - JTERKAannemers betrokken bij de moderne stedebouwAANNEMERVANBOUW- ENBETONWERKENJ.TERHORSTALMELOKantoor: Winkelsteeg 5 - Telefoon (0 5490) 32 04Prive: Kogellaan 3 - Telefoon (0 5490) 40 30? Bouwwerken? Betonwerken? Bruggenbouw? Restauratiewerken? Onderhoudswerkens&vUitgave van hetNederlands Instituut voorRuimtelijke Ordening en Volkshulsvesting48e jaargang no. 1Maandbladjanuari 1967Redactie : "Mevrouw Prof. C. W. VisserMe]. R. HartstraProf. C. van EesterenMr. C. A. van GorcumH. J. A. Hovens GreveProf. Mr. A. KleijnDrs. R. KokIr. P. K. van MeursProf. Dr. S. O. van PoeljeDrs. W. ]. ValkenburgDrs. H. van der WeijdeIr, W. WissingAdres voor Redactie en Abonnementen :Lange Voorhout 19, 's-GravenhageTelefoon 18422}Postgironummer 29080Advertenties :Nobelstraat 21, HeerlenTelefoon 04440-2531Postgironummer 103S100t.n.v. N.V. Maatschappij tot Exploitatie vanhet Limburgs Dagblad - HeerlenDit nummerbevat in de eerste plaats een bijdrage van een van de deelnemers aan het in dezomer van 1966 gehouden Congres van de International Federation for Housingand Planning in Tokyo. In dit artikel worden indrukken weergegeven van deaanleg van wijken en steden in Japan op grand van de bezichtigingen tijdens enna het congres en van het aan de deelnemers verstrekte materiaal.Een belangrijk deel van dit nummer wordt in beslag genomen door de tekstvan de inleidingen die in de vergadering van het Instituut op 8 november 1.1,tcr gelegenheid van de Wereldstedebouwdag zijn gehouden. Deze vergaderinghad een tweeledig karakter. Zij had in de eerste plaats als thema de taak die uitde Tweede Nota over de Ruimtelijke Ordening in Nederland voortvloeit voordiverse groepen van vaklieden en hun organisaties en voor het Instituut alsgeheel. In de tweede plaats heeft in deze vergadering de uitreiking van deMr. D. Hudig-medaille plaats gehad.Verder bevat dit nummer enkele kleine bijdragen en de gebruikelijke berichten.InhoudStedebouwKanttekeningen II naar aanleiding vanhet Congres te Tokyo, Ir. F. J. Gouwe-tor 3Wereldstedebouwdag 1966Inleiding van Prof. Dr. W. Steigenga . 15Inleiding van Prof. Ir. S. J. van Embden 18Inleiding van Mr. G. C. van der Wil-ligen 21Ultreiking van de Hudig-medailleToespraak Drs. H. van der Weijde . . 23Dankwoord Mr. J. Vink .... 27Boekbespreking 29Juridisch kommentaar C. C. A. v. lersel 30BerichtenBinnenland 32Buitenland 34Officiele mededelingenNederlands Instituut . . . . . 34Rijksplanologische Dienst . . . .36Summary 36Ahonnementsprijs f 24,--. Losse nummers f 2,50.De leden van het Nederlands Instituut voor Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvestingontvangen het Had kosteloos.StedebouwCongies TokyostedebouwKANTTEKENINGEN II NAAR AANLEIDING VAN HET CONGRES TE TOKYO 1966Ir. F. J. Gouwetor1. Hoojdwinkelstraat Gima in Tokyo2. Straat in Kobe, typisch voor de meesteder chaotisch gegroeide steden in JapanInleidingHet artikel van Prof. Dr. W. Steigenga onder dezelfde titel (zonder de ,,11")belichtte voornamelijk de grote lijnen in de Japanse ruimtelijke ordening. Over-eenkomstig het verzoek van de redactie van het Tijdschrift heb ik in het bijzon-der aandacht trachten te geven aan de detaillering van de stadsplannen enwoonwijken.Gaarne wil ik beginnen met te stellen, dat mij de grootst mogelijke medewer-king ten deel is gevallen van verschillende Japanse autoriteiten en collega's.Vooral de particuliere stedebouwkundige Ken Ichiura uit Osaka heeft mij zeergeholpen. Maar als algemene opmerking moet mij in de eerste plaats van hethart, dat mij toch wel gebleken is, dat de ruimtehjke ordening in Japan vooralmeer in het groot dan in het klein bedreven wordt. Misschien is dit ook wel lo-gisch en verklaarbaar, omdat de noden van Japan in dit opzicht door een groteachterstand ernstiger zijn dan bij ons. Wij in West-Europa hebben immers al eenlange geschiedenis achter de rug op het gebied van de stedebouw, maar in Japankrijgt men de indruk dat de beoefening in Westerse zin nog in de kinderschoe-nen staat en dat in elk geval deze beoefening pas van ? 1950 af goed op gangis gekomen. Het spreekt vanzelf, dat hiervoor niet bepaald bevorderlijk was hetfeit, dat na de tweede wereldoorlog de voor een aanzienlijk deel verwoeste Ja-StedehouwCongres Tokyopanse steden inderhaast met dezelfde dichtheld als vroeger en met dezelfde pri-mitleve middelen weer werden opgebouwd. Nog steeds tonen de Japanse stedenin velerlel opzicht een chaotisch beeld, dat eensdeels niet geheel van charmeontbloot is (afbeelding 1 -- hoofdwinkelstraat Ginza in Tokyo), maar ander-zijds vaak herinneringen oproept aan beelden uit de onmatige groei van de Ame-rikaanse steden in het begin van deze eeuw (afbeelding 2 -- straat in Kobe, ty-pisch voor de meeste der chaotisch gegroeide Japanse steden).Een ander bewijs van onvolgroeidheid, dat mij deed denken aan de verkave-lingsplannen van sommige Gooise gemeenten in de jaren '30 van deze eeuw,trof ik aan op een reclamebord, geschilderd op een station ergens tussen Nagoyaen Osaka. De geschilderde perspectieftekening leek mij om zijn vermicellistijlmerkwaardig genoeg cm er uit de trein een foto van te maken (afbeelding 3)!Teleurstellend was ook het bijna ontbreken van voorbeelden van Japanse uit-breidingsplannen-in-onderdelen (of bestemmingsplannen) op de tentoonstellingvan het congres. Het was tevens opvallend, dat deze tentoonstelling pas vrij-dagsavonds op de vooravond van de sluiting van het congres werd geopend. Dezondag daarop moest n.l. het merendeel van de congresgangers al vroeg uitTokyo vertrekken voor de post-congress-tour. Een beetje jammer van het werk,dat in zeer veel steden overal ter wereld was gedaan om het veelal toch belang-rijke en fraaie materiaal bijeen te brengen.Het is dan ook erg moeilijk geweest om de hand te leggen op voorbeelden vanbestemmingsplannen, en wat ik hier aan de lezer kan bieden, zal zeker niet re-presentatief genoemd kunnen worden voor de Japanse stedebouw. Tenslotte hebik echter door de zeer hulpvaardige medewerking van de heer Ichiura enige re-cente plannen van nieuwe steden ontvangen.3. Perspectieftekening op een stationergens tussen Nagoya en Osaka4. Harumi-woonwijk TokyoDetailplannen in de grote Japanse stedenDe grote Japanse steden, die wij bezocht hebben, zijn:Tokyo (11 miljoen inwoners), Osaka (3}-^ miljoen inwoners), Nagoya (bijna 2StedebouwCongres Tokyoi5. Harumi-woonwijk Tokyo6. Akabanedai-woningbouwproject Tokyomiljoen Inwoners), Kyoto (1/4 miljoen inwoners) en Kobe (1/^ miljoen Inwo-ners).TokyoIn Tokyo hebben wij, made door de zorgen van de Architectural Liaison Coun-cil of Japan, een woonwijk bezocht van architect Maekawa, gebouwd in 1958(Harumi-housing-quarter, nabij het havenkwartier in Tokyo), die een tamelijkverwaarloosde indruk maakte (afbeeldingen 4 en 5). Het verwonderde ons, datde architecten van de hoofdstad van dit toch zorgvuldig werkende land onsgeen aantrekkelijker complex konden tonen dan dit. De stedebouwkundige plan-ning van de wijk was echter beter dan de uitvoering en de staat van onderhoudvan de pas 8 jaar oude blokken.Het tweede en laatste object dat wij in de hoofdstad bezochten, ditmaal onderauspicien van het congres, was het Akabane-woningbouwproject aan de noorde-lijke rand van Tokyo. Het bestaat uitsluitend uit 5-verdiepingen-hoge flats(zonder liften); de enige uitzondering daarop vormt het winkelcentrum, dat be-staat uit 6 woonlagen boven de winkels. Dit project is tot stand gekomen in dejaren 1961 t/m 1963 en omvat 6642 woningen. De noordelijke helft hiervan ishet Kirigaoka-woningbouwproject voor gezinnen met lage inkomens (lager dan/ 360,- per maand), geexploiteerd door het Tokyo Metropolitan Government.De zuidelijke helft (3333 woningen) bestaat uit het Akabanedai-woningbouw-project voor bewoners met iets hogere inkomens, gebouwd door de Japan Hou-sing Corporation. De situatie van deze zuidelijke helft toont afbeelding 9.Deze zuidelijke wijk (afbeelding 6), waarvan ik geen naam van architect ofstedebouwkundige heb kunnen opsporen, is conventioneel van opzet, maar hijmaakt door zijn zorgvuldige groenaanleg en goede staat van onderhoud eenaanmerkelijk prettiger indruk dan het Harumi-project. Het stedebouwkundigeplan dankt zijn ontstaan mede aan het feit, dat het bouwterrein vroeger eenkampement is geweest van het Japanse leger, waar de hoofdwegen van noordnaar zuid en van oost naar west reeds lagen, zwaar gefundeerd. Het ontwerpStedebouwCongres Tokyo7. Maquette Sjinjuku-subcentrum TokyoMaquette Toyama-Heights Tokyo( r ^Jil^'AKABANEDAl HOLfiiNtj PIJOJECT>10. Verkeersknooppunt Tokyo9. Akabanedaiwoningbouwproject Tokyonf''StedebouwCongres Tokyomoest op deze wegen, die dus voor andere doeleinden waren aangelegd, gebaseerdworden. De totale oppervlakte van het Akabane-project bedraagt 68 ha, het-geen bij 6642 woningen een dichtheid geeft van 98 woningen per ha. Er wonenIn deze grootste wijk van Tokyo 22.000 mensen.In Tokyo verdient voorts vermelding de bouw van het Sjinjuku-subcentrum. Eenmaquette hiervan was op de tentoonstelHng aanwezig (afbeelding 7). Het be-staat uit een grootscheepse sanering, die gedeeheUjk uitgevoerd is met hoge kan-toor- en warenhuisgebouwen, voetgangersstraten en verkeerswegen in twee ni-veaus en ondergrondse garages. Ook hier vait op een uniformiteit in de hoogte,die ,,hoogtepunten" mist. Op het congres werd een ongemeen boeiende film ver-toond over dit winkelcentrum, waaruit een bijzonder interessante en doortasten-de aanpak bleek. Het zou de moeite waard zijn voor het Instituut om te trach-ten deze film (en andere!) te lenen.Een ander project van kleinere omvang, dat op de tentoonstelHng in maquetteaanwezig was, is het plan voor de Toyama-Heights, waarvan ook opviel de uni-forme hoogte van de bebouwing, hoewel hier de 5-lagen-bouw afgewisseld ismet 14 a 18 lagen, en voorts de grote dichtheid van de bebouwing, o.a. blijkendeuit de kleine afstanden tussen de blokken (?150 woningen per ha) (afbeelding8). Daarbij moet wel worden bedacht dat de lage zuidelijke breedte van Tokyo(? 32?) een hoge zonnestand met zich meebrengt. Overigens ontbraken kaartenvan woonwijken van Tokyo op de tentoonstelling volkomen.Tenslotte nog een woord over de reeds voltooide, fascinerende verkeersoplossin-gen in Tokyo (die uiteraard nog maar een klein deel vormen van wat men zichvoorstelt te maken). Deze bestaan uit stadsautowegen van twee gescheiden rij-banen, elk twee stroken breed, gedeeltelijk op viaducten, gedeeltelijk onder-gronds. Het traject begint bij het vliegveld Haneda ten zuiden van de stad opeen eiland aan de kust en loopt langs de kust van de Stille Oceaan met een gro-te boog om het centrum been, snijdt een hoek van het park van het keizerlijkpaleis af en gaat nog voorbij de gebouwen van de Olympische Spelen. Het zijnwegen waarvoor tol betaald moet worden. De totale lengte bedraagt op hetogenblik ongeveer 27 km, waarvan ruim 3 km in ondergrondse tunnels. DeFoto's op deze en de volgende twee bladzij-den : Senri new town ten noorden van Osaka.11. Winkelcentrum met daarboven kantoren.12. Overzichtsfoto. 13. 5-etage flats gezienvanuit het winkelcentrum. 14. 5-etage flatsom een speelhof. ly 4-etage flats gelegen omlage woonhoven. 16. Woonhoven van 2-etageflats 11StedebouwCongres Tokyo12^.i*f4m ??V .Wy '* - ?^ t^ *i!?u,StedebouwCongres Tokyomaximum snelheld is gelimiteerd tot 60 km per uur in verband met de velebochten en aansluitingen. Afbeelding 10 geeft een verkeersknooppunt met aan-sluitingen bij het park van het kroonprinselijk paleis, vlak bij het hotel NewOtani.Enigszins tot mijn verbazing heb ik noch in de lezing voor het congres van deheer Yamada, directeur van het bureau voor stadsontwikkeHng van de hoofd-stad, noch op de tentoonstelling, noch elders lets vernomen over het bekendeplan van Kenzo Tange voor een stadsuitbreiding in de baai van Tokyo. Blijk-baar wordt dit plan door de officiele autoriteiten doodgezwegen!13 I 1415 I 16OsakaVan de boeiende en in veel opzichten moderne stad Osaka hebben de congres-StedebouwCongres TokyoMASTER PLAN17. en 18. Plan voor de nieuwe stad Senbokuten zuiden van Osaka, boven : gedeelte vande maquette, rechts: totaalplan10StedebouwCongres Tokyogangers helaas niet zoveel kunnen zien. Wij hebben geen woningbouwobjectenin deze stad bezocht, maar wel hebben wij enige aandacbt besteed aan de nieuwesteden rond Osaka en in de streek van Osaka naar Kobe. Dankzij de mede-werking van de heer Ichiura, die verschillende van deze nieuwe steden onderhanden heeft, heb ik niet alleen plattegronden van recent gebouwde steden,maar ook ontwerpen van nog niet gebouwde gekregen. Twee nieuwe steden lig-gen in de onmiddellijke nabijheid van Osaka, n.l. Senri ten noorden ervan enSenboku ten zuiden.Senri is voor een groot deei voitooid. Een interessante overzichtsfoto van dezenieuwe stad, gelegen in een heuvelachtig gebied, waardoor de planning vanzelfboeiend wordt, geeft afbeelding 12. Op de post-congress-tour hebben de deel-nemers deze nieuwe stad bezichtigd. Zij beslaat 1150 ha en bevat 35.000 huizen(vrijstaande 3- tot 5-etage flats en hoge woongebouwen). De totale bevolkingzal 150.000 zijn. De voltooiing van de stad werd verwacht in dit jaar, maar zalwaarschijnlijk lets langer duren. Enkele aspecten van verschillende delen vanSenri tonen de afbeeldingen 11 en 13 t/m 16.Van dezelfde stedebouwkundige is het plan voor de nieuwe stad Senboku tenzuiden van Osaka. Deze stad is ontworpen in een sterk geaccidenteerd gebied,waardoor het noodzakelijk was om drie afzonderlijke wijken te maken. Tevenskonden hierdoor bestaande dorpskernen gehandhaafd blijven. Deze stad, waar-van de uitvoering dit jaar is begonnen, beslaat een oppervlakte van 1520 ha enbevat 47.000 woningen (10.000 vrijstaande, 30.000 3- tot 5-etage flats en 7.000woningen in hoge woongebouwen). De stad is ontworpen als woonstad, duszonder industrie, met een totale bevolking van 188.000 inwoners. De plannenvoor Senboku tonen duidelijk invloeden, die ook in Europa merkbaar zijn. Eenvan de medewerkers van Ichiura, Miss Yamamoto, heeft o.a. in Londen ste-debouw gestudeerd.Op de tentoonstelling in Tokyo hing een foto van een maquette van het ontwerp19. Nagoya: Chikusadai-woningbouwprojectnStedehouwCongres Tokyovan Senboku. De foto die ik van deze foto maakte, ligt ten grondslag aanafbeelding 17. Een totaal plan van Senboku toont afbeelding 18.N a g o y aVan Nagoya, de derde stad van Japan, gelegen op ongeveer 150 km oostelijkvan Osaka, aan de supersnelle nieuwe spoorlijn van Tokyo naar Osaka, de Nieu-we Tokaido Lijn, die de stad over een afstand van 15 km doorsnijdt op eenhooggelegen baan, hebben wij slechts zeer weinig gezien op een regen-zondag.Een busrit langs het Chikusadai-woningbouwproject liet ons praktisch alleen toete constateren, dat Nagoya in een landschappelijk mooie streek ligt. Het projectbevat ongeveer 2500 woningen, waarbij 75''/o 2-etage woningen in strokenbouw.Van deze 2-etage woningen zijn 1/3 flats in twee lagen (afbeelding 19).Interessant is een project voor de nieuwe stad Kozoji bij Nagoya van 30.000 in-woners, dat op de tentoonstelling in Tokyo hing. Een foto van de maquette vanKozoji New Town toont afbeelding 20. Opmerkelijk is de langgerekte vorm van20. Maquette van het plan voor de nieuwestad Kozoji bij Nagoyadeze nieuwe stad, waarbij een hoge muur van woongebouwen als een ruggegraatin het plan loopt, dat overigens gevuld is met dichtopeengepakte eengezinshui-zen. De schaal van de maquette laat niet toe om te zien, of dit misschien een-gezinshuizen zijn in de trant als ontworpen in de jaarlijkse prijsvraag van TheJapan Architect in 1965 (zie afbeelding 21). Van dit project was de naam vande ontwerper helaas alleen in Japanse karakters vermeld.KyotoIn Kyoto zijn ons geen nieuwe woningbouwprojecten getoond. Deze oude Ja-panse stad had overigens zoveel moois te laten zien, dat wij niet meer aan wo-ningbouwprojecten dachten.KobeDe smalle bandvormige stad langs de binnenzee ten westen van Osaka doet veelter reconstructie van het centrum. Ook is een verhoogde sneltram in aanbouw.Op 15 km ten westen van Kobe is een nieuwe stad bezig te groeien, genaamd12StedebouwCongres Tokyo3C=rx=Sac=3>i=r?< Icrrrx:;im^^' tu.;3^-x;;;=X^$ ^^ *^>srrs:r3=rszIF Up:t~T" f?F 'IV,
Reacties