In de afgelopen eeuwen bouwden Nederlanders aan een welvarende en egalitaire natie in een veilige delta. In de tweede helft van de 20e eeuw werd dit afgerond met een intensieve periode van dijkverzwaring, kustlijnverkorting, verbreding van het kustfundament met zandsuppleties en uiteraard de bouw van inmiddels iconische kunstwerken. Dat ging gepaard met verstrekkende ruimtelijke (her) ordening van wonen, werken, landbouw, natuur en recreatie. Ook wel beschreven als de ruimtelijke metamorfose van Nederland. Vraag is nu of deze werkwijze nog voldoet: voor ons ligt een onzekere periode van klimaatverandering. Zeespiegelstijging gaat nu nog langzaam maar zal de komende decennia versnellen. Hoe ver het zeeniveau stijgt weten we niet, en ook het tempo waarin dat gaat is onzeker. Wel is zeker dat we rekening moeten houden met een stijging van minimaal enkele meters op de lange termijn. In dit artikel ga ik in op drie andere en veelbelovende manieren van omgaan met bouwen in een dynamische delta.

Wat achter ons ligt is Nederland in het Holoceen: 11.700 jaar na de IJstijd leven met geleidelijk stijgende temperatuur én zeespiegel, bouwen van terpen in Zeeland, Groningen en Friesland en dijken, polders en droogmakerijen in de rest van het land. Alleen de wat hoger gelegen zandgebieden ontkwamen aan de noodzakelijke bouwdrift van ingenieurs. Begin van de 21eeeuw ontstond het gevoel dat Nederland ‘nu wel af is’. De ruimtelijke ordening van Nederland werd gedecentraliseerd en heel even was het stil. En toen zaten we ineens in het Antropoceen. Een aanduiding geïntroduceerd in 1922 door de geoloog en paleontoloog Alexei Petrovich Pavlov (1854-1929), maar die pas in deze eeuw op zijn plek viel: aards klimaat en atmosfeer veranderen door de gevolgen van menselijke activiteit. Aanvankelijk leek het op Holoceen in een hogere versnelling, maar inmiddels zien we dit als een nieuw tijdperk, gekenmerkt door andere factoren: veel te hoge uitstoot van broeikasgassen, snelle verandering van weer, verplaatsing van leefgebieden, uitsterven van soorten, toenemende tekorten aan water en voedsel en ongunstige effecten op de gezondheid. Een ramp waarvoor het scenario nu wordt geschreven en steeds weer herschreven.