TIJDSCHRIFT VOORVOLKSHUISVESTINGORGAAN VAN HET NEDERLANDSCHINSTITUUT VOOR VOLKSHUISVESTINGEN DEN NATIONALEN WONINGRAAD1921 NS 3 2' JAARGANG MAARTUITGAVE: HOLLANDSCHE UlTGEVERS-MAATSCHAPPIJ ..AMSTERDAM'100.000DEURENper jaar kunnen wijteveren, zoodra onzespeciaal-deurenfabriekfe. Zaandam in aan>bouw, gereed is.Door deze massa-fabri-catie kunnen wij onzeHOLLANDDEURENfegen ongekend lageprijzen aanbieden.Hoiland-Deuren wor-den gemaakt van primagestoomd engedroogdvurenhout. Holland-deuren worden opkeurgeleverd en met eenjaar garantie tegenschranken.Vraagt inlichiingen enprijzen aan:n:v:HOLLANDSCHEDEURENFABRIEKC. BRUIJNZEEL&ZONEN^^ ZAANDAM ^^=SNELBOUWvoor volkswoningbouw, moderne landhuizen,woonwijken en luindorpen.IllMHfHiJOI. VISSERIAMSTERDAMKantoor:Prinsengracht 510. Tel. C. 610, Z. 8130Hand- enMachinate Vorm.HOLLE DAKPANNENGEPERSTE VLOERTEGELS en RIJNSTEENDRIELINGEN-Tot elk kwantum leverbaar Sp^ciaai voor den groot-WonlngbouwLevering op strengste Iceur per scliip en per spoorFI;^ J. BRUNT & Co. *?TM!1Prima Roode en Blauwe-Holie Dakpannenult voorraad leverbaar..Stoomdakpannenfabriekea.De Nijverheid enHet Blaawe HekRrma B. VAN WIJK&ZOONTelefoon 81 WOEBDBN.e@Q@QQQSaN.V. Beton Maatschappij |voorheen P. BOURDREZDaiiclierlstraal35 Tel. 11.5311 s-Eravenliage 9esFaM ,,DE BDOnsr - Tel. H. 45181F.BAGIJNESTRAAT 4=8 -- VGRAVENHAGETELEFOON 8660-- Kantoormeubelen in prima kwaiiteit --N.V.IItreclt!;cleBetoiiiizerliouwteUtrechtDir. W. VERMEULENUtrecht - Oude Gracht 65 - Tel.lerdamsclie GlashandeliA. BOS W. A5N.ROTTERDAM2e Lombardstraat 3--5--9--11--13--15GLASVERZEKERINGDRAAD EN GERIBD GLAS VOOR DAKBEDEKKINGSCHETSEN VOOR GLAS IN LOOD WORDEN GRATISVERSTREKT -- ALBUMS VOOR GEETST GLASWORDEN FRANCO TER INZAGE GEZONDENPARKETVLOEREN N. V. LlENKiP's lUSTRElE Mil., AMSTERDi IHollandl |IKEIZERSGRACHT 409 - TELEFOON C. 4065SPECIALITEIT IN 10 Mm. VISCHGRAAT-PARKET a fl. 11.50 PER VIERK. METER.J.]||?'BOUWSlH[-ll[EliL[llAKERSTRAAT 95 - TELEFOON No. 417Levert alle bouwmaterialen teyen sciierp coiicyrreereiide priizen.MASSING & BROEKHOFROZENGRACHT189-195 Tel. N. 8659AMSTERDAMMEUBELSTOFFEERDERIJSPECIALE INRICHTING VOOR HETMAKEN EN STOFFEEREN VAN ZITMEU-BELEN, NAAR TEEKENING EN E I G E NONTWER PCLUBFAUTEUILS EN CHESTER-FIELDS IN KATOEN VOORRADIGHENRI HUINCK & ALEX IMHOFEROTTERDAM Groote Draaisteeg 2 Tel. 2157Bijkantoor UTRECHT Springweg 1 Tel. 746BOUWMATERIALENSpieg^elglasBrutcglasDraadglasMarmerglasOpalinePatrijspoortglazcnGlazen PrismatcgdsGlazen BouwsteencnPrisma GlaskclderlichtcnMaximum Daglichtglas(verlicht donkere vertrekken)Daglicht ReflectorsGlassteenGlazen DakpannenGlas DakroedenGlasjaloezieenGlazen RcclamclettersGeem. Kopercn LettersSanitaire ArtikelcnTorfit UrinoirsTorfit ExtractHoutgranictTrapwelbanden(IJzer en Messing)Dakramens en VenstersJohn's SchoorsteenkappenBranddeurenIJzeren KleerkastenAnnihilators(Handbrandspuitje)Minimax (Snelblusscher)VerfmolensDeurdrangersLilliput DeurveercnVlocrs en WandtegelsLeiplaten en DakleienAsbestsCcmcntplatenAsbestsLeienAsbestsGolfplatenKurksteenplatenLidium (geperste kurk)Torfoleum (Isoleerend)Turfmosplaten ( ,, )SteengaassHoutweefselSupcrator (onbrandbaar)Vloerolien (tegen stofplaag)-- C E R E SI T Waterdichte kelders enz. --CERESITOL maakt Gevels enz. waterdicht.VRAAGT BROCHURE C.C.8*-6CABOTINEHoutbederfwerende Creosootoiie-verf en Beitsin aile standhoudende diepe kleurenhet eerste, eenige goede, levertDe Fa. BUDDING X Co.te AMSTERDAMCORNELIS TROOSTSTRAAT 59TELEF00N3287 ZUIDWONINGBOUW H.H. Architecten en AannemersBET ON DORPEIS - NEUI[N - PIILEN - PUIKN - VOLGEHS lEEKElGfirma L. J. J. Donswijk & Zn. - BEIOHFIBRIEK GELRIII flPELDOORNBESCHIKBAARVANOMMEREN&C2.PAUWSTRAAT - ARNHEM - TEL. 800Spiegel-, Vensterglas, Verfwaren, Geslepen glas,zoowel blank als verzilverdCO p e c i a a I voor meubelmakers en carosserie-fabrikanfenABONNEERT U OP HETTijdschrift voor Volkshuisvestingen den Nationale WoningraadM[AN[^t&fcnaAnuacATERRAZZD ,UTRHCHT IOppf^l A A I Deuiterstsoliedeen hygienischeCLOSET-ZITTING~ Geen onderhoud meer -Vraagt Inlichtingen en prijs :Nrma B[IIKIS[N Jl BRIIIIM - le NIIM[G[IIElectr. Smederij H. J. SANDERSN. Z. Voorburgwal 134 - Telefoon C 1418AMSTERDAMBouwsmeedwerk, Hekwerk etc.Briet- en leleBfcin-cdrEsKANTOOR 8-12--11-6DR. JAN BEREiSSTRAAT 76- TELEFOON 2360 -N. V. ,,NEDERLAND"Gewapend Beton en BouwwerkenNIJMEGENTimmerfabriek te Nijmegen :--: Steenfabrieken te Deventer en VenioDIRECTIEM. C. KONINGSTEL. 1012J. THUNNISSENTEL. 167aTECH-ADV.Ir. S. LA ORIE. C. 1^HANDEL IN FIJNE HOUTSOORTEN EN MACHINALE HOUTBEWERKING VRAAGT PRIJS VANDEKTREDEN, DREMPELSTUKKEN, LEUNINGEN, STIJLEN, ENZ.H. I. M. Ho. IIICSI traat m - Tel. I m|GEBR. VAN HASSELT = STEENFABRIKANTEN =KAMPEN en AMERONGEN IKONING &BIENFAIT, Da Costakade 104, AmsterdamOnderzoek van ALLE materialen voor den VOLKSWONINGBOUWNATUURSTEENHANDELGRANIET - WARMER - HARDSTEEN - SCHOORSTEENMANTELS-- MONUMENTEN - PUIEN --CELEBESSTRAAT 64 - AMSTERDAM ^!iufbiRPooRTHOLLANDSCHE MAATSCHAPPIJTOT HET MAKEN VAN WERKEN INQEWAPEND gETON's-GRAVENHAGEGroot Hertoginnelaan 258TEL: 138/139Telegramadres: BETONIJZERGestort Kapitaal: f 4.000.000.Reserves: f 460.000.--ONTWERPENENBEQROOTINOENWORDEN OP AANVRAGE GRATIS VERSTREKTNAADLOOZEVLOEREN: DQLOMENT D.R.P.IMITATIE-RUBBERVLOEREN ,,H O L L A N D"P|?iiTlJjif-^[\\\ Boskoop's grootste en best gesorteerde BoomkweekerijeniIII Geill. prijscourant gratis Ontwerpen van groote en kleine luinen11:=== = = = = = = = = = = = === = =IHI!HJ::GEETSTE:;ETERNIT::wDLSTDr-::- SCHILPER.sWEBK.iw.v.v.viLv.vr.vr.v,HtT SPECIAAL ADRESvaonSPATWERKMOOERNE WANOBESCHILOERINGIN DE PLUTSVAN BEHANGEN WITTEN CN JCHILOeREN.fAMSTERDAM W. JELSMA L0MANSTR49TtLCP. Z 7S87.UITVOERING DOOR GEHEEL NEDERLAND.Waalsteen Fabriek,,de Nijgraaf"TELEF. 622 :: ARNHEM :: BOULEVARD 1 bAUc soortcn METSELSTEEN, STRAATKLINKERS-- van veldovens --RiiiIIIIIIII11IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIPIGereserv.eerd voorFirma M. L. VAN DE LAARVerschenen:AMSTERDAM ALS IN-DUSTRIE- HANDELS- ENWINKELSTADmet een woord van inleiding doorJAN FEITHEen mooie uitgave op kunstdruk-papier met vele illustratiesPRIJS; f 1.25?Verkrijgbaar bij den boekhandelof bij de Holl. Uitg. Mij Amsterdam- 565 Heerengracbt Amsterdam -!UI Mecanicien Chauffeur1 Ben bekwaam Mecanicien Chauffeur voorzien vanI de beste getuigenschrLften zag zich gaarne zoo spoedig i mogelijk geplaatst. Liefst bij Particulier. Brieven onder |I letter S. ' |I HOLllliSCH[ U:iG[V[RS-MIJ. JMSTERDAM", SG5 NEERENGRIICHT. |^"^RONDE EN 0VA LE'^M^ ^ ip-^^' iS^'"'-- "^^'^^^^ '. i^^^^B^'-^^'^'**^?^-BEtON RIOLENPNEUMATISCHE STAMPINRICHTINGTROTTOIR TEGELSs EN BANDENN. V. Vigorose Cement IndustrieDE METEOOR - RHEDEN (G)TELEFOON 205 -- EIGEN SPOORAANSLUITINGINTERIEUR RIOOLBUIZENFABRIEKVerwijdering vanFAECALIEN en MENAGEWATERdirect uit de riolen is alleen afdoende enhygienisch mogelijic door toepassing onzer,,SEPTIC-TANKS"Onze Noord-Holland Basaltine Tegelsworden vervaardigd van de allerbeste grondstoffens ondcr ZEER HOOGEN HYDRAULISCHEN DRUK sVRAAGT INLICHTINGEN EN PRIJZENMaatschappij Betonwerk Noord-HollandTclcf. 1532 = WORMERVEER = Tclcf. 1532^iiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiaiiiiiiiiHiiaiiiiiiHiiiiiiiiiitiiiiHiiiiiiiiiiiiiEiniiiiii^I Ir. A. J. ZUIDERHOEK Aannemer van |i Lean van Meerdervoort 65. Tel. H. 2072 Gewapend |i . s-Gravenhage - Betonwerken ISniiiiiiiiiiiiMiiuiniiiiiniiiiiiniiMiiiiiiHiMiiiiiiiiiiMiiiiiiniiiiiiiiMiimBIESCHIKBAARW. PIEKVLAMOVEN STRAAT-EN METSELKLINKERSm DRIELINGFORMAAT M-ALPHEN 7D RUNGELUIDDEMPEND I DUUR ZAAMRUBO-TEGELVLOEREN=r (IMITATIE-RU BBER) ==zVraagf Prijsopgave en Prospectus aan:F. OVERING & Co.le CONST. liyYG[N!)STIIJIIiT 6? - AMSTERDAMHYGIE NISCH I I AR TISTIEKSNELWONINGBOUW.Op verschillende wijze wordt gestreefd naar leniging van denwoningnood, en inhaling van den ontzaggelijken achterstand,welke ook in den woningbouw als gevolg van den oorlog is ont-staan.Met koortsigen ijver wordt door Woningbouw-Vereenigingen,Gemeentebesturen etc. getracht, om dezen achterstand zoo snelmogelijk te doen verdwijnen, doch de statistieken wijzen uit,dat zij hierin, op de gewone wijze voortgaande, nimmer zullenslagen.Vandaar, -dat vooral m den laatsten tijd gestreefd en gezochtwordt naar methodes, die den bouw bespoedigen kunnen, naarz. g. methodes voor Snelwoningbouw.Een dergenen, die zich bovenal-- en met succes -- op ditgebied heeft bewogen, is de heer Joh. Visser, Directeur van hetTechnisch Bureau Joh. Visser te Amsterdam,Geraamte landhuis Heemstede. "Hi) meent de opiossing van het moeihjk vraagstuk langs tweeerleiweg te kunnen vinden.In de iste plaats door toepassing van een speciaal bouw-procede,met behulp van Bronoplaten, etc.; en daarnaast, bij den ,,gewonen"bouw, door een bijzondere wijze van arbeidsverdeehng, arbeids-organisatie, etc.Dat de heer Visser, door rationeele ,,organisatie van den arbeid",door speciale arbeidsverdeehng, etc. inderdaad iets bijzondersheeft weten te bereiken, en er zich op beroemen kan, een systeemte hebben ontworpen, dat het mogehjk maakt, in zeer korten tijd.^^naaae,/'ajBA.A,rHtnt6D^p,,r, a,^rcSPOED-OPLEIDINGBEIDERTOT BOUWVAKAR-De crisis die ons zooveel nieuwe zaken bracht --goede en slechte -- bracht ook de bemoei'ingenvan de Overheid met de beroepsomvorming oprijperen leeftijd. Dergelijke beroepsomvorming,eigenlijk overgaan van het eene beroep naar hetandere, bestond altijd en is lets zeer gewoons.Duizenden veranderen op gevorderden leeftijd,om tal van redenen, -- financieele-, gezondheids-,familie-overwegingen, enz. enz. -- van werkkring.Dit veranderen was, schakelt-men het reclasseerings-werk uit, een daad waarmede de maatschappijzich niet bemoeide. Het was, en is het trouwensover het algemeen nog, een volkomen persoonHjkehandehng. Zij die zich met de constellatie derarbeidsmarkt bezighouden en met de factoren diedeze markt op eenigerlei wijze beinvloeden, be-treden wel een enkele maal het terrein der beroeps-omvorming, doch nog steeds schuchter. In enkelegeschriften wordt, en zeer terecht, getracht aante toonen, dat de gemeenschap zich niet alleenheeft in te laten met de beroepskeuze op het oogen-blik dat de jonge mensch de school verlaat, dochook later als de jonge mensch van voorheen,ouder geworden is. Ik wil, waar dit vraagstukbuiten het bestek van dit artikel hgt, op een enander niet dieper ingaan, doch volstaan met teconstateeren, dat de ervaring wel deze is, dat deberoepsomvorming op ouderen leeftijd een zaakis die meer aandacht verdient, dan tot nu toe hetgeval was.De Overheid bemoeit zich dus thans wel, zeerbescheiden nog maar, met die beroepsomvorming.Zij kwam er toe uit sociaal-economische over-wegingen. Ten eerste bleek uit de langdurige enbuitengewone werkloosheid in eenige industrieen(tabak en diamant b.v.) dat verschillende van debedrijfsbeoefenaren, zeer waarschijnlijk er nimmer,of althans in de eerste jaren niet, een stuk broodmeer in zouden verdienen, dus aangewezen warenop de hulp van werkloozenkas of steunregeling,dus op geleidelijke en onvermijdelijke ,,Verelen-dung." Ten tweede was sterk voelbaar een tekortaan geschoolde krachten in het bouwvak, een tekortdat steeg naar mate de bouwbedrijvigheid toenam.Hoofdzakelijk de bovengenoemde overwegingenwaren het die den Minister van Arbeid ertoebrachten, aan een commissie opdracht te geven,naast andere zaken het bouwbedrijf betreffende,aandacht te besteden aan de opleiding van bouw-vakarbeiders en in deze hem van advies te dienen,hetgeen de commissie dan ook reeds geregeld doet.Het waren ook deze overwegingen die eenigegemeentebesturen ertoe brachten zich daadwerke-lijk met de opleiding bezig te houden. Men heeftzich voorloopig alleen bepaald tot het bouwvakaangezien alleen van dat vak met zekerheid vielte zeggen dat er nog vele jaren groote drukte inzou zijn. Nu weet ik wel dat sommigen trachtenaan te toonen dat er geen tekort aan bouwvak-arbeiders bestaat en dat het mitsdien onnoodigis menschen staande huiten het bouwvak er in tebrengen. Dat er voldoende geschoolde bouwvak-arbeiders zijn (qngeschoolden zijn er meer dan ge-noeg) is een bewering die kant noch wal raakt.Zeker er zijn wel bouwvakarbeiders die zichgeschoold noemen, bij de organen der arbeids-bemiddehng ingeschreven, maar ,,alle hout is geentimmerhout." Bovendien, men beroept zich welop het aantal ingeschrevenen bij de arbeidsbeurzen,doch men dient niet uit het oog te verliezen, dathet hier betreft ,,ingeschreven" hetgeen heel ietsanders is dan ,,werkloos." Zoodra een georganiseerdbouwvakarbeider (de meeste zijn georganiseerd)werkloos is geworden, b.v. op Woensdag, dan laathij zich reeds denzelfden dag, of een dag later,bij de arbeidsbemiddeling als ,,werkzoekende"inschrijven. Hij doet zulks, omdat eerst vaii hetoogenblik af dat hij als ,,werkzoekende" staat inge-schreven, hij recht op uitkeering uit de werk-68loo2;enkas kan laten gelden. Krijgt hij, wat honder-den malen tegenwoordig gebeurt, direct weer werk,en deelt hij zulks dan niet aan de arbeidsbemidde-ling mede, dan blijft hij daar eenigen tijd als,,werk2;oekende" staan ingeschreven. Natuudijk zoudeze inschrijving direct vervallen zijn als het werkwas aangeboden via het orgaan der arbeidsbe-middehng. Ter geruststelling van hen die wellichtmeenen dat de man nu boven het loon dat hij ver-dient ook nog uitkeering van de werkloozenkaszal ontvangen, diene, dat zulks buitengesloten is,in verband met de daarvoor bestaande controle-maatregelen.Het tekort aan geschoolde bouwvakarbeiderswordt ook gedemonstreerd door de volgehde cijfersdie aangeven het aantal ingeschrevenen bij ver-schillende arbeidsbeurzen (dus niet het aantalwerkloozen dat in werkelijkheid lager is). Am-sterdam is in den volgenden staat niet opgenomen,omdat hier bijzondere factoren in het spel zijn,die men heeft leeren kennen uit de groote redevan den wethouder de Vlugt bij het jongste woning-debat in den Amsterdamschen raad. Voorts moetnog worden opgemerkt, dat het hier betreft ge-gevens verzameld omstreeks 2 Februari en dat nadien datum bij verschillende arbeidsbeurzen decijfers nog omlaag zijn gegaan.AANTAL INGESCHREVENARBEIDSBEURS TE :IIMM[R- HEISE- 1 siycj-LIEDEN IMRS : DOORSArnhem 7 5 IBreda (geheele districtenstad) i5 31 --Deventer 3 IDordrecht 8 ?2Eindhoven 4 7Enschede 7 4- --'s Gravenhage 54 25 IGroningen 32 20 3Assen 22 15 8Haarlem 7 9 3Helder 13 4's Hertogenbosch 2 2 --Middelburg 8 I INijmegen 8 12 4Rotterdam 22 IITilburg 10 4 --Vlissingen 4 6 --Zwolle 13 5 --Leeuwarden 24 5 --Friesland (buiten Leeuwarden) 34 10 --Wei lijkt het van sommige gemeenten of erwerkelijk veel werkzoekenden waren begin Februari,doch uit de gegevens die op dit punt onvoUedigzijn blijkt, dat ruim dertig der ingeschrevenentusschen 60 en 70 jaar zijn en daarom moeilijlcmeer mee kunnen eri moeten wachten tot het dezeof gene behaagt nog van hun diensten gebruik temaken. Ook is van eenigen bekend dat zij ziekelijkzijn, of maar halfwas enz., veelal dus van diepersoonlijke eigenschappen die het krijgen vaneen patroon bemoeilijkentNatuurlijk waren er begin Februari talrijkeschildersgezellen zonder werk, doch dit is een(helaas) ,,normaal" verschijnsel.Het tekort aan geschoolden wordt voorts duidelijkaangetoond door het feit dat de Arbeidsbeurzengedurende 1920 circa 1000 verklaringen hebbenafgegeven voor het te werk stellen hier te landevan buitenlandsche bouwvakarbeiders, d.w.z. dataan aanvragen om duizend arbeidskrachten diedoor het geheele land gecirculeerd hebben, nietkon worden voldaan, omdat geen Nederlandersbeschikbaar warenMen is dus in eenige gemeenten met de opleidingtot bouvsrvakarbeider bezig. 's Hertogenbosch enHaarlem waren de eerste plaatsen waar men er toeoverging. In eerstgenoemde gemeente wordenonder deskundige leiding van de directie der Kon.School voor Techniek en Ambacht, en vakbekwameleeraren, werklooze tabaksbewerkers bekwaamd tottimmerman, metselaar en, aanvankelijk, doch datis nu afgeloopen, ook tot schilder. Den leerHngenwordt, theoretisch en practisch van het bouwvakzooveel bijgebracht in de daglessen, dat zij naeenigen tijd voldoende gevormd zijn om in depractijk werkzaam te worden gesteld ten eindezich verder te bekwamen. Daadwerkelijk is reedsgebleken, dat deze opleiding, die met zeldzaamenthousiasme wordt geleid, bruikbare krachtenlevert. Bij den betonbouw b.v. is gebleken, dat devroegere sigarenmakers werk van vaklieden kunnenovernemen, zoodat deze weer elders kunnen ge-bruikt worden. Er zijn in den Bosch nogal watmoeilijkheden te overwinnen, doch dit staat reedsvast, dat verschillende tabaksbewerkers niet meerin hun vroeger vak zullen terugkeeren doch blijvend het corps geschoolde bouwvakarbeiders zullen ver-sterken.Hetzelfde kan gezegd worden van de Haar-lemsche opgeleiden. Echter waren het daar geenwerklooze tabaksbewerkers die bekwaamd werden,doch werkende opperlieden, die in avondcursussende geheimen van het metselvak leerden en thansreeds heel wat duizenden steenen hebben gelegd.Men gevoelt dat er een groot verschil is tusschenHaarlem en den Bosch. Waren het in Haarlemmenschen dagelijks reeds in het bouwvak werk-zaam, in den Bosch zijn het arbeiders totaal vreemdaan het bouwbedrijf. Natuurlijk zullen de Haar-lemmers sneller de vereischte routine hebben dande Bosschenaren, maar daartegenover staat, dathet doorzettingsvermogen van laatstgenoemden heelgroot moet zijn. Men denke er niet te licht overwat het voor de betrokkenen wil zeggen den sprongte maken van de tabak naar den steiger. Hoofdzaakis, dat beide gemeentebesturen gesteund door eenigeenergieke mannen , het bouwbedrijf nieuwe krach-ten hebben bijgebracht.Andere gemeenten zijn gevolgd. Tilburg leidtwerklooze tabaksbewerkers op in dagcursussen en69werkende opperlieden in avondcursussen. Reedsis een ploeg in den bouw werkzaam. Hilversumvolgt het Haarlemsche systeem, Apeldoorn even-eens. In laatstgenoemde gemeente nemen ruim70 opperlieden aan de avondopleiding deel enmoeten er wegens gebrek aan ruimte velen wordenafgewezen. De ambitie die hier en elders bestaatom een nieuw vak te leeren bewijst weer eens hetongerijmde van de leus ,,de arbeider is arbeids-schuw." Moet het ons niet iets zeggen dat zooalste Apeldoorn geschiedt, mannen na een dagtaakals opperman, nog lust hebben vijf avonden inde week les te krijgen en daarvoor soms een uurnog moeten fietsen van en naar hun woning ?En dat les geven geschiedt niet in een mooi school-lokaal op aardige banken; neen, in een flinkedoch hoogst eenvoudige loods (voormalige tram-remise) waar de menschen eenige uren hebben testaan bij hun metselwerk. Is 's Gravenhage voortsniet een bewijs dat er nog arbeidsvreugde aanwezigis ? Daar zijn eenige tientallen opperlieden die hetmetselen leeren. Ze zijn onmiddellijk op denbouw geplaatst in de fundeering en later aan binnen-muren. Zoolang ze nog niet voldoende vakbekwaamzijn, verdienen deze leerlingen het minimumloonvan een opperman, dus / 0.85, Wanneer ze nietin opleiding waren gegaan, zouden ze zeker intariefwerk gestaan hebben en dan plm. / 1.40per uur hebben verdiend. Deze menschen hebbener dus wel wat voor over om metselaar te worden.Het verlies dat zij lijden is zeer belangrijk.In Gouda zijn eenige werklooze tabaksbewerkerstot verver gevormd en zal men er toe overgaan,er is reeds een lijst van wel veertig liefhebbers,cursussen voor metselaars, timmerlieden en stuca-doors in te richten. Alkmaar zal het zeer degelijkdoen, door de cursussen twee jaar te laten duren,met inbegrip van vakbekwaming in de practijk.Denekamp gaat werklooze textielarbeiders op-leiden. In die gemeente werken nu reeds eenigejaren deze werkloozen aan de wegen en aan heide-ontginning. Deventer zal eveneens aan werkloozen,en waarschijnlijk 00k aan werkende opperlieden,een kans geven om van beroep te veranderen.In Rotterdam, Zaandam,Amersfoort en Eindhoven be-staan ook plannen, echter nog in embryonalen staat.Uit het voorgaande zal den lezer wel bemerkthebben, dat men niet stil zit, en dat het vraagstukveel belangstelling heeft. Het is niet doenlijk deverschillende loonregelingen, leerplannen, kosten-berekeningen enz. hier weer te geven ; dit artikelzou te groot worden. Mag ik belangstellenden inal die bijzonderheden verwijzen naar de artikelendie ik voor het tijdschrift van den Ned. Werkloos-heidsraad schreef? Bedoelde artikelen zijn op-genomen in de verschillende nummers van denjaargang 1920 en worden voortgezet in den jaar-gang 1921. Echter dienen eenige algemeene kantenvan het vraagstuk hier nog nader te worden be-sproken.Ongetwijfeld hebben de spoedopleidingen hetnadeel dat elke opleiding zal hebben waaraan per-sonen deelnemen die reeds de schoolbanken ver-laten hebben, n.l. dat de ,,leerlingen" die den strijdom het bestaan moeten voeren, en als het werk-loozen zijn is de strijd wel heel zwaar, zich overhet algemeen niet zooveel eigen kunnen makenvan het nieuwe vak, als jongens van 14 jaar en ouderdat kunnen doen. Er wordt van de leerlingengevergd, dat ze veel ,,Ausdauer" bezitten om deeerste moeilijke jaren door te komen. Ze kunnen,waar ze de vakbekwaamheid moeten krijgen opden steiger en in de timmerwerkplaats, den steunvan geroutineerde vakgenooten niet ontberen.Wordt zorg gedragen dat de nieuwe vakgenootengeen loondrukkers zijn, en tot nu toe is dit niethet geval geweest, dan zullen de nieuw-lichterswelHcht geen tegenwerking ondervinden. Echtertusschen geen - tegenwerking, en voile - mede-werking, is nog een groot verschil. De practijkzal leeren hoe de houding der vakorganisaties opden duur tegen deze nood-opleidingen zal zijn.Tot op dit oogenblik is deze houding, over hetalgemeen, gunstig. Of zij zoo zal blijven 1 Ik weethet niet, al bekruipt me soms een gevoel vantwijfel. Toch zullen de organisaties bij eenig na-denken niet afwijzend tegen deze zaak kunnenstaan. Het zijn toch ook hun eigen leden, de on-geschoolde bouwvakarbeiders nl. die met grootewerkloosheid steeds te kampen hebben en die hetwerkloosheidsrisico voor de werkloozenkassen vanalle bouwarbeidersorganisaties zeer ten ongunstebeinvloeden, die tot vakman gevormd worden ?Men, d.w.z. de bouwarbeidersbonden, keurt welgoed dat er buitenlanders worden tewerkgesteld,waarom dan den landsman geen kans gegeven ?Het antwoord zal wellicht zijn dat de buitenlander,als het hier stil mocht worden in het bouwvak,genoodzaakt kan worden terug te gaan naar zijnland, doch dat men den vroegeren tabaksbewerkeren opperman niet dwingen kan het oude handwerkweer op te nemen. Als men dit zegt, dan denktmen nog te veel aan den crisistoestand, waaronderwe leden, aan pasvisa en verklaringen van arbeids-beurzen. Er zal een tijd komen, ik hoop van hartezeer spoedig, dat de grens weer vrij is en menweer kan gaan en staan waar menwil. Hoe moet devreemdeling er dan uit ? En bovendien, als Duitsch-land weer in staat is krachtig te bouwen (ook daaris woningnood) dan vliegen vele Duitschers weerterug. Men vrage het den menschen maar. En hunplaatsen moeten die maar openblijven ! Het zou ernog erger gaan uitzien met den woningnood.Vreest men dan dat er in afzienbaren tijd stil-stand zal komen in het bouwbedrijf ? Misschienwel stagnatie door bijkomende omstandigheden,maar dat staat toch wel als een paal boven water,dat er eenige tientallen jaren gebouwd, gebouwden nog eens gebouwd zal moeten worden. Ennaast bouwen zal er veel oud gesloopt moeten10worden, daaraan deed men de laatste jaretl ioogoed als niets. Laat ons bij deze 2;aak maar denkedat de soep nimmer zoo heet gegeten wordt alsze wordt opgediend. Het zal wel losloopen met debe2;waren.Van de zijde der schilders, zoowel door depatroons als door de gezellen, werd erop gewezen,dat het niet goed zou zijn schilders te kweeken.Hiervan waren er genoeg en van een tekort wasgeen sprake. Dit is volkomen juist. In het schilders-bedrijf heerscht, uitgezonderd in enkele drukkemaanden, geregeld werkloosheid. Het kan niet opden weg der Overheid liggen deze werkloosheidnog te verergeren door nieuwe krachten op teleiden. Integendeel, het is een zaak van algemeenbelang dat het schildersbedrijf zoodanig gere-gulariseerd wordt, dat door een betere werkver-deeling de werkloosheid zoo niet opgeheven, dantoch belangrijk vermindert. Een landelijk comitevan actie, gesteund door den Minister van Arbeiddie zich in het comite heeft laten vertegenwoor-digen, voert krachtige propaganda voor detebroodnoodige en betrekkelijk gemakkelijk door tevoeren regularisatie. Wellicht dat met toestemmingder redactie over deze zaak een volgende maal ietskan worden medegedeeld.De Minister van Arbeid, in deze voorgelichtdoor de Rijkscommissie van advies voor de bouw-nijverheid, heeft dan ook bepaald, dat voor schil-dersopleiding geen steun wordt verleend. Dezebepaling heeft ertoe geleid, dat de schilderskweekis stopgezet.De financieele hulp die Arbeid aan de nood-opleidingen geeft, heeft het voordeel, dat zoriderzich te veel te bemoeien met allerlei onderdeelen,vanuit een centraalpunt waar de zaak wordt over-zien, voorschriften kunnen worden gegeven, dieeen goed verloop waarborgen. Dergelijke voor-schriften hebben voorts het voordeel, dat overalvolgens bepaalde regels wordt gewerkt. Zoo mogenpersonen die volgens hun leeftijd nog gemakkelijkde ambachtsschool kunnen bezoeken, niet op eenspoedcursus worden opgeleid. De spoed-opleidingstaat dus geheel los van het gewone nijverheids-onderwijs, al kan de voorlichting van het onder-wijzend personeel van dat onderwijs niet gemistworden. Met vreugde kan worden geconstateerddat er overal een zeer goede samenwerking is.Dikwijls gaat het initiatief van demannen van hetambachtsonderwijs uit.Bepaald is verder, dat een leerling die ,,af-gestudeerd" is, bij het dingen naar een functiein het bouwbedrijf, geen voorkeur mag hebbenboven een op de gewone wijze gevormde bouw-vakarbeider. Zoolang de man nog niet vakbekwaamis, moet de Overheid die hem toezegde het vak tezullen leeren, helpen, maar zoodra hij klaar is,dan moet hij meedingen op de vrije arbeidsmarkt.Zooals men uit het voorgaande ziet, is in de nood-opleiding reeds eenige ,,lijn" te bespeuren, alzal dit instituut zich nog moeten ontwikkelen.Hoe, is niet met zekerheid aan te geven. Beter ishet de zaak zijn beloop te laten en naar gelang vanomstandigheden te handelen.Toch moge naar ik hoop de opvatting die de heerHuib Luns in het laatste tijdschrift van de Maat-schappij tot nut van 't algemeen voorstaat, nl.dat deze spoedopleidingen thuis behooren onderhet Departement Onderwijs en niet onder Arbeidniet algemeen ingang vinden. Ik geef grif toe, dat,zuiver theoretisch geredeneerd, beroepsomvormingop rijperen leeftijd een zaak is die het Nijverheids-onderwijs eenigermate raakt, en een paedagogi-schen ondergrond heeft; doch de practijk is deze,dat bij de beroepskeuze voor jongeren en in veelsterker mate nog bij de spoed-opleidingen, sociaal-economische factoren een overwegenden invloeduitoefenen. Zoolang dit nog het geval is, kan,,Arbeid", beter nog dan ,,Onderwijs" de geeste-lijke vader zijn.Tenslotte nog dit. De spoed-cursussen alleenzullen ons niet de oplossing van het huisvesting-vraagstuk brengen. Ook zullen zij niet alleen deoplossing van het werkloosheidsvraagstuk geven,maar dit staat toch wel vast, dat zij in den strijdvoor meer woningen en vermindering werkloosheid,goede bondgenooten zullen blijken te zijn.den Haag, 20 Februari 1921.MEIJER DE VRIESHET WOONSCHEPENGEVAARAls gevolg van den enormen woningnood dreigteen nieuw gevaar op het gebied der volkshuis-vesting in ons waterrijk Amsterdam. Zag men voorden oorlog in den Amstel of aan de Sarphatikadezoo nu en dan eens eenigen tijd een enkel woon-schip liggen, op het oogenbhk ziet men er een30-tal permanent langs de kade gemeerd. Voorheenwas het bijna zonder uitzondering een vrijwilliggekozen manier van wonen, maar thans zijn hetveelal primitieve slecht ingerichte, drijvende nood-woningen, uit werkelijk woninggebrek gekocht ofgehuurd.Nu bestaat er sinds 1918 een wet op woonschepenen woonwagens (Wet van 26 Juh i9i8,Staatsblad492, gewijzigd bij de wet van 11 Januari 1919,Staatsblad 16). Uit de M. v. T., behoorende bijhet wetsontwerp daarvan, dat dateert van 22 Nov.1912, blijkt, dat het ontwerp is ingediend door eenstaatscommissie, die alreeds bij Koninklijk Besluitvan 22 Sept. 1903 was ingesteld, om de regeeringvan advies te dienen omtrent de vraagstukken be-treffende bestrijding van bedelarij, landlooperij enopenbare dronkenschap. Die commissie meendehaar taak niet te mogen beeindigen met het op-stellen van een ontwerp bedelarij-wet en drank-712;uchtigen-wet, maar achtte naast deze beide wetteneen wet op woonwagens en woonschepen onmisbaar.Uit een door de commissie op 5 Juli 1911 inge-steld onderzoek door het geheele land bleken er200 personen" in woonschepen te wonen, maar hi]een telling, op verzoek der Regeering inMaart 1918te Amsterdam gehouden, bleek, dat er toen alleente Amsterdam 85 woonschepen aanwezig waren,bewoond door 413 personen (zie Maandberichtvan het Gemeentelijk Bureau van Statistiek vanMei 1918).De geringe eischen, welke deze wet aan woon-schepen stelt, blijken uit het reglement op woon-wagens en woonschepen, vastgesteld bij Kon.Besluit van 28 Juli 1919 (Staatsblad 530), waarbijals binnenwerksche maat van de woonruimte tenminste 4.5x2.1x2.1 M. geeischt wordt, welkeruimte nog een woon- en een slaapvertrek moetbevatten (dat laatste moet ten minste 2.1 M. langen 1.8 M. breed zijn). Dit minimale verblijf magnog door 5 personen bewoond worden. (Dit getalvindt men door den M^-inhoud te deelen door 4).Verder eischt dit reglement o.a. een wanddiktevan 18 m.M., voorts dat de zolder 22 m.M. en devloer 25 m.M. dik is, de vertrekken moeten in goedbewoonbaren staat en van een of meer beweegbareramen voorzien zijn en in bruikbaren staat ver-keeren en 't geheel moet waterdicht zijn, vast ophet water liggen enz.Alle personen, die voor 15 Januari 1920 een ver-zoek ingediend hebben om het door hen bij af-kondiging der wet bewoonde woonschip te mogenblijven bewonen, kunnen hiervoor vergunningkrijgen -- ook al voldoet het niet aan de hierbovenvermelde eischen -- wanneer zij slechts voldoendemiddelen van bestaan hebben.Uit het aantal van 200 personen, welke in 1911,in woonschepen verblijf hielden, kan men con-cludeeren dat er dus toen in 't geheele land nietmeer dan 50 of 60 woonschepen aanwezig waren,welk aantal blijkens het boven geciteerd onderzoekin Maart 1918 alleen te Amsterdam 85 bedroeg.Thans liggen er in onze hoofdstad ? 300 woon-schepen langs alle grachten verspreid, die voorhet grootste deel niet anders dan drijvendekrotten zijn, en voortdurend kan men waarnemen,hoe van allerlei sloopmateriaal en pakkistenhoutmeerdere van deze woonhokken in elkaar geprutstworden.Op verschillende plaatsen, maar vooral aan deReguliersgracht en Lijnbaansgracht tusschen deVijzelgracht en Reguliersgracht kan men dit bedrijfin voile werking zien. Dat men hier werkelijkvan een woonschepengevaar kan spreken zal iedertoegeven die ziet in welken toestand vele van dezeoude tjalken, botters, dekschuiten, sloepen, puin-schuiten enz. enz. verkeeren, die hier tot woon-schepen worden omgebouwd.Reeds bij oppervlakkige beschouwing komt mensterk onder den indruk dat op een kwaden dagof nacht sommige van deze met allerlei materiaalopgelapte vaartuigen, in de diepte zullen ver-dwijnen.^) Wanneer men zich indenkt dat leiding-water ontbreekt, dat gas of electrisch licht na-tuurlijk niet aanwezig kan zijn, dat behoorlijkeslaapplaatsen en privaten ontbreken en dat geheelegezinnen onder deze omstandigheden in ruimtenvan enkele M'% bijeenhokken in de onmiddelijke'nabijheid van de in de gracht loozende riolen,waar zich dikwijls ratten ophouden, dan vraagtmen zich af, of deze toestand met 't cog op devolksgezondheid nog langer voort mag duren.Ook 't stadsschoon wordt hier ernstig bedreigd,want, waar enkele vaartuigen onze mooie grachtensoms zoo aardig kunnen stoffeeren, daar zullenin de toekomst deze leelijke woonschepen in steedsgrooter aantal langs onze grachten gemeerd, hetstadsbeeld niet weinig ontsieren.De reden tot dit onrustbarend toenemen zalwel zijn, dat iemand die een woning wil bouwenof verbouwen aan een menigte voorschriften heeftte voldoen, en gedurende het werk steeds doorhet Bouwtoezicht gecontroleerd wordt, terwijl hij,die een of ander vaartuig in een woning wil ver-anderen alleen maar aan de minimum-eischen vande woonschepenwet heeft te voldoen, terwijl vantoezicht bij 't werk geen sprake is.Waar men dus in Amsterdam al sedert jaren,door den woningnood gedwongen, niets aan hetopruimen van krotten heeft kunnen doen, maarop deze manier het aantal snel ziet vermeerderen,wordt het m.i, hoog tijd dat men aan dit eenigszinsverwaarloosde onderdeel der volkshuisvesting meeraandacht gaat wijden. Vooral toezicht bij denaanbouw van woonschepen en keuring van vaar-tuigen, waarop gebouwd zal worden, is zeer nood-zakelijk,D. STOEL(i) Eenige dagen nadat bovenstaand artikel door mij wasverzonden kon men in de Lijnbaansgracht bij de Vijzel-gracht een omgeslagen (gelukkig nog in aanbouw zijnde)woonschuit zien liggen.EENGEZINSHUIZENHet laatste nummer van Housing bevat eenaardig artikel, waarin wordt samengevat watjongens van een Working Boys' Club te Londenin hun opstellen voor en tegen het huis met meerwoningen hebben gezegd.Er werden vele opstellen gemaakt, en slechtsdrie der jongens verklaarden zich voor het huismet meer woningen. Daarbij teekent de schrijveraan dat dit drietal woont in eenigszins verwaar-loosde gezinshuisjes, dicht in de buurt van grootenieuwe blockdwellings, welke op de jongens, diezelf in slechte omstandigheden leven, een gooteaantrekkingskracht moeten uitoefenen.A's voordeelen van het gemeenschappelijk huis72sommen zi] op dat dit voor meer menschen degelegenheid opent om dicht bij hun werk te wonen.Het wonen in zulk een gebouw is gezellig ; er isveel meer gelegenheid met een buurvrouw eenpraatje te maken. De zindelijkheid wordt bevorderd,omdat de gemeenschap van het huis daarop toe-ziet. Gewoonhjk zijn er aan dit soort woningenwaschhuizen, baden en gemeenschappehjke speel-tuinen verbonden, welke vrije huisjes niet hebben.De laatste verminderen het gevaar voor onge-lukken op straat. Het artikel constateert (al dezevoordeelen worden in een opstel opgesomd) :,,This is a boy with a love of the proprieties anda keen sense of the advantages of communallife."Maar de andere jongens blijken meer op vrijheidgesteld. Het voortdurend onder wederzijdschecontrole wonen, werkt het houden van buur-praatjes en kwaadspreken in de hand. Onaangenamegeuren dringen door het geheele huis. De gemeen-schappelij kewaschinrichtingen(Engelsche instelling)geven aanleiding tot kibbelarijen, en zijn onge-makkelijk, immers een ieder moet op zijn beurtwachten. Den heelen dag is er lawaai op de trappenen boven het hoofd. Wie wil gaan slapen zalworden geplaagd door iemand boven, die juist ineen vroolijke bui en luidruchtig is. Aan den anderenkant wordt ook de vrijheid om zelf leven te makenen te spelen beperkt; in het vrije huis behoeftmen om niemand te denken ; zoodra er in een huismet meer woningen wat vroolijk leven wordt ge-maakt, komen van alle kanten de klachten van deburen In den tuin van het vrije huisje kan wordengerend en gevochten, wat de goede gezondheid tengoede komt; in huizen met meer woningen komtdaarvan niets. Van de hooge trappen vallen dekinderen af en oude en zwakke menschen zijnniet op het klimmen gesteld. In een vrij huiskan men beesten houden. Het artikel haalt tenslotte het oordeel van een jong cynicus van i6jaar aan :,,Some would say why do people live in tena-ments, well our answer would be that we cannothelp ourselves, all our big men are trying to solvethis question and we can feel certain that whateverdecision they come to in the end will be wrong."En de schrijver voegt er aan toe : ,,Such youthfulcynicism goes not out save by rabbits and garden-ing." , H.DE ALCOOFWONINGDe strijd om deze Rotterdamsche instelling houdt,zooals men weet, de gemoederen der particuliere bouwersaldaar nog steeds bezig; van haar bij uitnemendheidverwachten zi) hun en anderer heil. En de N. R. C,trekt zich warmer dan ooit het lot der samenwonendegezinnen aan, voor wier verlossing ze voor alles op snellenbouw aandringt, welke naar haar stellige overtuiging alleenbij bouw van alcoofwoningen is te bereiken. Deze co'inci-dentie van meening, uit zoo geheel andere overwegingengeboren, maakt dat de alcoof te Rotterdam een liefdevindt, die ze elders heeft verspeeld.De aandrang om overheidsgeld ook voor alcoofbouwbeschikbaar te stellen uitte zich in twee vormen, Eenerzijdswerd verlangd dat ook de alcoofwoning onvoorwaardelijkvoor steun van overheidswege in aanmerking zou komen.Andererzijds werd een tusschenweg ingeslagen. Men her-innert zich de Schema's A en B, voor steun aan de parti-culiere bouwnijverheid te Rotterdam vastgesteld en inextenso afgedrukt in den vorigen jaargang van ons tijd-schrift op p. i66 en 167. Schema A eischt dat de woningen,voor wier bouw volgens dit schema steun zou worden ver-leend, zouden moeten bevatten op zijn minst ,,twee behoor-lijke aan de buitenlucht uitkomende slaapvertrekken". Opp. 256 van den vorigen jaargang deelden wij mede dat vande 338 middenstandswoningen, voor welker bouw over-eenkomstig dit schema toen steun was verleend of aange-vraagd, 189 met een tusschenkamer (alcoof) waren ont-worpen, wat niet in strijd was met genoemd schema, omdatdeze woningen bovendien zouden beschikken over tweeaan de buitenlucht uitkomende slaapvertrekken. De N. R. C.weet in haar nummer van 11 Februari mede te deelen dataan een plan, in overeenstemming met schema A ont-worpen, de Rijkssteun is onthouden.De Minister motiveerde zijn weigering in een door deN. R. C. gepubliceerd schrijven van den volgenden inhoud :,,Naar aanleiding van Uw nevenvermeld schrijven deelik U mede,, dat ik mijn standpunt ten opzichte van dealcoofwoning niet kan verlaten. De woningen mogen vol-doen aan Schema A, wat het aantal kamers betreft, maarde aanwezige alcoof maakt het plan voor mij niet aanneme-lijk."De N. R. C. is door deze mededeeling niet afgeschrikt.Van de alcoofwoning is alle heil te verwachten. De Ministermoet worden bekeerd. Waarschijnlijk met het oog daaropheeft het blad in zijn nummer van 12 Februari een staajtegepubliceerd, dat beoogde een vergelijking te leveren, nietalleen van de meerdere kosten der niet-alcoofwoning opzich zelf, maar ook van de funeste gevolgen van dezenbouw ten aanzien van de uitgaven voor straataanleg, rio-leering, opbrengst van den grond enz. Het is der N. R. C.als een groote verdienste aan te rekenen dat zij op dituiterst belangrijk probleem, waarover zeker het laatstewoord nog niet is gesproken, de aandacht heeft gevestigd.Maar het is te betreuren dat haar warm hart voor de alcoofhaar in dit geval parten heeft gespeeld, en zij er, om hetzoo te noemen, is ingevlogen. Want het kan niet geloochendworden, de vergelijking, die zij heeft gepubliceerd, raaktkant noch wal. Zij moge indruk maken op de goegemeent?(waartoe de over deze zaak zoo veelschrijvende redactiezich niet zal rekenen), een ieder die, zonder deskundigete zijn, zijn aandacht aan deze zaak heeft gewijd, zalonmiddellijk inzien dat de vergelijkbaarheid in de genoemdestaten geheel zoek is.In de eerste plaats heeft de N. R. C. zich latenbeetnemen inzake het woningtype. Niet gelijkwaardigeperceelen met en zonder alcoof worden vergeleken, maarhoogbouw en laagbouw, te weten alcoofperceelen met eenbenedenwoning en daarboven op twee verdiepingen tweebovenwoningen met perceelen met twee woningen benedenen drie op de verdieping daarboven. Dezeverschillende con-structie maakt een vergelijking van de kosten per woningonmogelijk. Men kan evenmin van de alcoofwoning eenverdieping afnemen, als op het vijfwoningen blok een nieuweverdieping plaatsen, met behoud van de genoemde kostenper woning.Maar om de kosten per woning is het de N. R. C. in ditgeval niet in de eerste plaats te doen. Dat de alcoofwoninggoedkooper is, staat voor haar zonder meer vast.Ondertusschen maakt het genoemde verschil in woning-type alle vergelijking onmogelijk ten aanzien van datgenewat het geciteerde staatje zeker in het bijzonder wil aan-toonen, te weten den invloed van de eene soort bouwenvan de andere op de grondexploitatie. Weliswaar speelt73daarbij het alcoof of geen alcoof eenige ro!, inzoover in heteerste geval de perceelen smaller zijn, maar den doorslaggeeft het antwoord op de vraag hoogbouw of laagbouw. Datmen hooger bouwend den grond intensiever kan gebruiken,meer woningen per H. A. kan bouwen, is ook zonder staatjeduidelijk -- altijd ceteris paribus. De N. R. C. heeft echterovereenkomstig haar traditie niet met dergelijke algemeen-heden wiUen volstaan (welke zij immers aan de ,,womng-hervormers" wijt), maar heeft feiten en cijfers verlangd. Enjuist met deze heeft zij zich laten bedotten. Want de ceterazijn niet paria. De samensteller van het staatje heeft ditzelf geweten en o.a. de verkaveling van de H. A. in beidegevallen op andere wijze doen plaats hebben (i). Dat hetbij dit waagstuk niet alleen gaat om een verandering in de.diepte der bouwblokken, maar ook om de straatbreedte, omde aan den aanleg der straten te stellen eischen enz., heeftde N. R. C. in haar ijver, hoewel zij blijkens haar begelei-dend artikel gevoelde op zwak ijs te staan, over hethoofd gezien.Het staatje is voor het beoogde doel onbruikbaar, omniet te zeggen misleidend. Het is dan ook verheugend, datde N. R. C. toezegt op deze moeilijke materie binnenkort,,in ruimer verband" terug te komen. (2)Toen de Heer van der Hoeven in de Eerste Kameropnieuw een lans brak voor de alcoofwoning, heeft deMinister dan ook gemakkehjk spel gehad ; hij kon al dedoor de N. R. C. ter vergehjking aanbevolen voorbeeldenaan een beminnelijk vernietigende critiek onderwerpen,waarbij Z. E. er de aandacht op vestigde, dat de ter verge-lijking aangeboden cijfers uit verschillende tijden dateeren.Bovendien kon Z. E. daarbij de niet onbelangrijke verklaringafleggen, dat ook in de Rottestad niet alle bouwers zichvereenigen met het betoog, dat de alcoofwoning goedkooperzou zijn. Van twee ,,te goeder naam en faam bekendstaande" particuliere bouwers had hij de steUige verzeke-ring ontvangen, dat per kubieken Meter geen verschil inkosten bestaat tusschen bouw met en zonder alcoof.Rijkssubsidie voor alcoofbouw werd door den Ministerafgewimpeld.H.(i) En wel ten gunste van het hooge alcoofhuis. Bij denlaagbouw is de diepte van den tuin gesteld op 9 M., bijden hoogbouw op 8.75 M. Dit moge in het gegeven gevalaan de werkelijkheid beantwoorden, op zichzelf is hetabsurd bij hooger bouw met een ondiep'er vrij terrein ge-noegen te nemen.(2) In het Avondblad van 15 Februari heeft de N. R. C.een ander soortgelijk staatje opgenomen, dat eveneensonvergelijkbare grootheden vergelijkt.KRONIEKIn het vorig nummer wezen wij op de bedenke-lijke gevolgen, welke de protectie van de inlandschegres-buizen-industrie naar alle waarschijnlijkheidzou hebben voor den woningbouw. De Ministerdwingt tot het gebruik van HoUandsche gres-buizen, ook wanneer zij duurder zijn dan buiten-landsch fabrikaat. Het precedent is gesteld ; hetwas te voorzien, dat andere fabrikanten gelijkebescherming zouden eischen.En inderdaad is reeds door de baksteen-fabri-kanten een zeer sterke pressie uitgeoetend op denMinister van Arbeid ! De steen-industrie onder-vindt concurrentie van de Belgische steen en (inde Oostelijke provincien) van de Duitsche steen ;zij vreest daarom de hooge prijzen niet te kunnenhandhaven. Dus : bescherming. Weliswaar er-kennen de heeren steenbakkers in een schrijven van ?19 Februari aan den Minister ,,dat de totale bouw-kosten wel iets hooger zuUen worden door de doorKen gevraagde maatregelen", maar dit nadeel voorden woningbouw weegt h.i. niet op tegen de ge-volgen van het niet verleenen dezer protectie.In datzelfde schrijven wordt zelfs gedreigd metgedeehelijke stopzetting van het bedrijf, ten eindede prijzen op peil te houden, indien de Regeeringzich deze bescherming niet laat afdwingen. Let-terlijk heet het, ,,dat een tijdelijke goedkoopte doorbuitenlandschen invoer gevolgd zou worden, bijhet stopzetten van slechts een gedeelte onzer be-drijven, door langdurige duurte en gebrek aan steen,werkloosheid nog buiten beschouwing gelaten".Welbeschouwd is het dus eigenlijk alleen de zorgvoor hunne afnemers, de vrees, dat de steen strakste duur zal worden, die de steenbakkers om pro-tectie doet vragen !Intusschen, de steenbakkers hebben meer pijlenop hun boog. In de toekomst zuUen zij zichzelfweten te helpen, zullen zij ook zonder medewerkingvan de Regeering hunne prijzen hoog weten tehouden. In een artikel over ,,Organisatie" in hetMaart-nummer van ,,Klei" wordt de weg voor detoekomst duidelijk afgebakend en wordt er op ge-wezen, dat de productie moet worden beperkt, opdatde prijs op peil kan worden gehouden : ,,als ooknog andere bouwmaterialen een deel van den omzetopeischen, is er alle reden om te overwegen, ofhet geen tijd wordt om maatregelen te nemen om deproductie te beperken en het stichten van nieuwe fa-brieken te verhinderen......" Het is dus noodig omtegenover de bestaande vraag een wel aaneenge-sloten aanbod te stellen en dit met de vraag inovereenstemming te brengen."Het syndiceeren van de geheele Industrie isnatuurlijk het ideaal. Zoolang dat echter niet be-reikbaar is, dient men te komen tot ,,een onder-linge overeenkomst, waardoor een bepaalde mi-nimum-omzet alleen gemaakt kan wordeti tegenovereengekomen minimum-prijzen, die in staatzijn de onveranderlijke vaste lasten te dekken".En daarom moet er komen een algemeene bondvan baksteen-fabrikanten met federatief verband,die de geheele industrie omvat. Die bond moetbeginnen den gezamenlijken inkoop ter hand tenemen van machines en brandstoffen, een clearing-kantoor voor vrachtzaken openen, enz. Wanneermen elkander eenmaal gevonden heeft, komt deverdere kartelleering van zelf.'t Is geen vroolijk perspectief voor den Neder-landschen woningbouw, indien deze plannen slagen.In Rotterdam duurt de veldslag om de alcoof-woning (met permissie) met onverminderde hevig-heid voort. De Nieuwe Rotterdamsche Courant, diede leiding heeft van dit offensief, constateerdeonlangs met tevredenheid: ,,de alcoofwoning74est en marche et rien ne I'arretera". Mr. Abr.'v. d, Hoeven heef*' aan die opmarcheerende alcoof-woning eenige hartstochtelijke pleidooien gewijdin de Eerste Kamer.Minister Aalberse zeide den indruk te krijgen,,,dat bij sommigen het woningvraagstuk zich lang-zamerhand heeft gemetamorphoseerd in een alcoof-vraagstuk. Daar is het grodte probleem toch inder-daad te groot voor, dan dat wij het van zoo eenkleinen kant zouden moeten gaan bekijken. In onsland is de alcoof-kwestie alleen en uitsluitend eenRotterdamsche quaestie." Jawel, Zeide SenatorV. d. Hoeven, op 't oogenblik nog wel, maar hetzou wel eens kunnen zijn, dat in dezen zal gelden :,,Van Rotterdam komt de victorie". De alcoof-woning behoort dus van uit Rotterdam ons landdoor te marcheeren. Waarvan akte.Tot welke temperatuur de koorts-thermometerder alcoofwoning-epidemie reeds is gestegen, leerthet volgend stukje proza, dat de ,,Maasbode"onlangs -- nog wel als ,,hors d'oeuvre" -- op-dischte :,,Maar als ik 's ochtends op straat loop en ik zieal die jonge kerels, fiks, fier, recht, en al die slanke.jonge meisjes, kittig, pittig, fijn, die zich naar hunkantoren en winkelmagazijnen spoeden, waar komenze vandaan ? Uit de couveuse van de veel gesmadeRotterdamsche alcoven, binnenhokjes van de kleinewoningen, door de Gezondheids-Commissie afge-keurd, door de woningwet verboden, door denwoningraad ontraden, door Minister Aalberseuitgebannen.'t Is er mee als in 't Westland met de komkom-mers, de kropsla, de druiven en tomaten, de bestenkomen uit de kassen, Excellentie, maar niet vanden kouden grond.De mooiste oesters zijn die, welke in hun schelpde minste ruimte hebben.Frissche lucht, roepen de hygienisten, de zondoodt de microben en baccillen. Ramen open, dedeuren wijd en alles proest en hoest, alles klaagtover bronchitis, slikt Valda pastilles en necroids,we krijgen 't permanent op de luchtpijpen vanwegeden tocht, uit pure liefde voor onze gezondheid,onze moderne saniteits-cultuur.In de baaien rokken en wollen hemden werdenonze voorouders ware Methusalems, maar bij deopen coeurtjes en luchtige entre-deux-tjes verkwijntons hedendaagsche geslacht van hygienisten aanborstkwalen en tuberculose.Excellentie, gun den Rotterdammers hun pleizierin hun alcoven.Uw Album van moderne woningen zullen wijzuinig bewaren, net als de albums met de prentjesvan Verkade's biscuitfabrieken. Onze kinderenzullen er gaarne in kijken.Maar laat ons de vrijheid als wij 's avonds meteen afgewaakt hoofd thuis komen, om ons onge-stoord te mogen opbergen in de rustige safe vanonze veilige alcoof."Ziehier het sappig proza van de ,,Maasbode".Rotterdam -- woonstad biedt wel zeer bijzonderevoorrechten.De behandeling van de Huurwetten in de EersteKamer heeft weinig bijzonders opgeleverd : over dewetten zeli is bijna niet gesproken, de aandacht wasgeheel gewijd aan de met die wetten hoegenaamdgeen verband houdende alcoven-quaestie.En zoo zal dan thans, nadat de Regeering eerstonbegrijpelijk lang had getalmd met de indieningvan de wijziging der Huurcommissie-wet en nadatde Kamers ongeveer een jaar hebben noodig gehadom deze wijziging te behandelen, een huurverhoo-ging over de geheele linie worden ingeleid. Eenhuurverhooging, die juist komt op het moment, datde loonsverhoogingen tot staan zijn gekomen enhier en daar eerder neiging tot loondaling bestaat.Die huuropdrijving zal dus door de betrokkenenwel zeer scherp worden gevoeld en men heeft dehuurders zeker geen dienst gedaan met de ver-schuiving van het tijdstip, waarop de schroef vande Huurcommisoiewet wat losser werd gesteld.Maar erger is, dat de wet nog geen enkel pers-pectief opent voor een huur-regulariseering in detoekomst. Wat er straks zal geschieden, ligt geheelin het duister, en de mogelijkheid om te komen toteen gezonde, definitieve oplossing wordt steedsgeringer.In Rusland lost men de huur-problemen vrijwat eenvoudiger op. Volgens berichten uit Moskouheeft de raad van volkscommissarissen van Januari192T at, het betalen van huishuur afgeschaft voor woningen, die bewoond worden door arbeiders ende personen, die te hunnen laste zijn. Ook zullenzij gratis gebruik van water, gas en electriciteithebben, gratis kunnen baden, enz.Zou dit denkbeeld door onze regeering nog nietoverwogen zijn ? Het is ,,simple comme bonjour",evenals de oplossing, die Minister Aalberse gafom aan den woningnood te ontkomen.P. BARKER SCHUT.UIT DE PERSHET PREMIESTELSEL EN DE PARTICULIEREBOUWNIJVERHEID,,De Standaard" schreef in haar nummer van 18 Jan. :,,De Regeering heeft goed gedaan met de particulierebouwnijverheid te hulp te komen door een premie opden bouw van goede woningen te stellen, iets waaropwij meer dan eens aandrongen. Er is een tijd geweest,dat het voor velen vast stond, dat de Overheidsbouwverre ging boven den particulieren bouw. Men juichdereeds, de bouw van arbeiderswoningen is gesocialiseerd.En nu mocht immers worden verwacht, dat het kwaadvan voorheen zou zijn gekeerd en de schitterendsteresultaten zouden bewijzen, hoezeer het particulier75initiatief het af moest leggen. Die resultaten zijn eenweinig anders geweest. Hoeveel goeds er ook is totstand gebracht door den arbeid der vereenigingen, diemet Rijksgeld werkten, men geeft zelf in socialistischenkring thans wel toe, dat de particuliere bouw toch zijnvoordeelen heeft. De socialisatie droeg ook hier bitterevrucht. Op de particuliere bouwondernemers werd nuweer een beroep gedaan en wij twijfelen niet, of bijgoede regeling zal de proef gelukken, wat zal kunnenmedewerken tot een oplossing van het nijpendewoningvraagstuk.",,De Nederlander" (van 7 Februari) acht het premie-stelsel in de eerste plaats van belang voor het platteland :,,Zonder aarzeling vragen wij voor dezen nieuvs^enweg tot bestrijding van den woningnood belangstellingen toejuiching. Al heeft het hier den schijn, dat Rijks-geld ten geschenke wordt gegeven, aan het Rijk kostdeze methode, per woning, veel minder dan de bouw,naar regelen van de Woningwet. Bovendien bij de tewachten daling der huurprijzen (? Red.) is hier derisico voor den bouwer. Bij den meer kostbaren ver-eenigingsbouw is alle risico voor Rijk en Gemeente.De geleende gelden, boven hetgeen thans door dehuur is gedekt, zijn geschenken (i), alleen is hier debegiftigde nooit te vinden.Ten slotte maakt deze methode in de groote steden,den bouw door Gemeente of Vereeniging zeker nietoverbodig. Maar voor kleine Gemeenten en voor hetplatteland, waar men gaarne een eigen huisje heeft,waar het stichten van Woningbouw-vereenigingenvaak op tallooze moeilijkheden stuit en waar de Ge-meentebesturen veelal tegen elken giilden voor wonmg-bouw bezwaar hebben, achten wij den woningbouwmet Rijkspremie een ware uitkomst."EEN BELANGRIJK AMERIKAANSCH RAPPORTDe N. R. Ct. van 12 Februari wijdt nog eenige beschou-wingen aan ons artikel in het Januari-nummer over boven-staa'nd onderwerp. Het blad blijkt niet van meening, datde teruggang van de woning-productie in Amerika alleendoor den oorlog is veroorzaakt, doch wijst erop, dit alleenten aanzien van New-York te hebben beweerd. Voorts wijsthet blad er op, dat de grond-quaestie, die in het rapportals de voornaamste oorzaak der onbevredigende toestandenwordt aangegeven, door ons ter zijde wordt gesteld en ver-volgt dan o.m. :,,In het wonderland schijnt veel mogelijk, doch datde 21.000 woningen van de ,,United States HousingCorporation", niettegenstaande de plannen ruim zijnopgezet, slechts / 480 per woning aan grond vorderden,nemen wij niet zoo voetstoots aan, als wij althans onder,,grond" moeten verstaan terrein, ten laste waarvan dekosten van straataanleg zijn gebracht. Wij vonden tochin de Rotterdamsche Verzameling van gedrukte stukkenvan 1919 twee plannen van de Tuindorp-maatschappijVreewijk vermeld (100 en 334 woningen), waarbij perwoning onderscheidenlijk ruim / iioo en bijna / 900voor den eigenlijken bouwgrond noodig is geweest,terwijl de maagdelijke grond daarvoor tegen lagen prijsis verkregen.De woninghervormers hooren niet graag van ons,dat het woningvraagstuk thans in hoofdzaak een eco-nomisch probleem is en dat daaruit ten aanzien vanhet woningtype, op straffe van een voortdurende ver-grooting van de kwaal, zekere consequenties voort-vloeien. Maar het doet dan vreemd aan, den heerBakker Schut te zien neerschrijven, dat het in Amerikaook voor den oorlog voor den bouwondernemer eco-nomisch onmogelijk was aan zeer bescheiden eischenbeantwoordende woningen te bouwen voor een zeergroot gedeelte der arbeidende klasse. De economische(i) Deze zinsnede is in het artikel verminkt. V?rmoe-delijk is het bovenstaande de bedoeling.mogelijkheden zijn er sedert dien niet bepaald grooterop geworden, maar het Tijdschrift voor Volkshuis-vesting vindt dit iets zoo onbeteekenends en eensubsidieerenden staat blijkbaar zoo machtig, dat hetdaarvoor geen oog heeft. Het suggereert liever zijnlezers, dat de bespreking van het Amerikaanscherapport ons weinig gelegen schijnt te komen,omdat het,,de toestanden die de vrije Amerikaansche bouw-ondernemer en de vrije Amerikaansche huiseigenaarin het leven hebben geroepen, onbarmhartig bloot-legt." Die ,,vrije" bouwondernemer en huiseigenaarzijn intusschen bij den heer Bakker Schut even tevorenmenschen, die voor een ,,economische onmogelijkheid"waren geplaatst. Amerika is toch wel het wonderlandbij uitnemendheid !Wij laten het nu verder maar aan Amerika over,zijn puzzle op woninggebied bevredigend op te lossen.In Nederland valt op dat terrein ook nog heel wat opte knappen en menige ,,scheeve voorstelling" rechtte zetten. Het Socialisatie-rapport van de S. D. A. P.bande de particuliere bouwers weg van het terreinvan den volkswoningbouw. De heer Bakker Schutsprak eenigen tijd geleden van een vergrooting van denchaos, zoo men die bouwers weder aan het werk stelde.De S. D. A. P. heeft op dit punt haar rapport en daarmede de juistheid van haar economisch inzicht reedsweder verloochend ; de heer Bakker Schut noemt hetthans ,,uitstekend", dat de eigenbouwers een belang-rijk deel der woningproductie voor hun rekenitigpogen t
Reacties