TIJDSCHRIFT VOORIIVOLKSHUISVESTINGllORGAAN VAN HET NEDERLANDSCHINSTITUUT vooR VOLKSHUISVESTINGEN DENNATIONALENWONINGRAAD1921 NS 5 2^ JAARGANG MEIjIUITGAYE: HOLLANDSCHE UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ^.AMSTERDAM"100.000DEURENper jaar kunnen wijleveren, zoodra onzespeciaal-deurenfabriekte Zaandam in aan-bouw, gereed is.Doordeze massa-fabri-catie kunnen wij onzeHOLLANDDEURENtegen ongekend iageprijzen aanbieden.Hoiland-Deuren wor-den gemaakt van primagestoomd engedroogdvurenhout. Holland-deuren wordenop keurgeleverd en met eenjaar garantie tegenschranken.Vraagt inlichtingen enprijzen aan:^r^HOLLANDSCHEDEURENFABRIEKC. BRUIJNZEEL&ZONENZAANDAM ^^=CABOT!NE- - HOUTBEDERFWERENDE - -CREOSOOTOLIEVERF en BEITSin alle standhoudende diepe kleurenhet eerste en eenige goede ievertDe Fa. BUDDING i Co.AMSTERDAM. - Telefoon 3287 Zuid.Cornelis Troostsiraat 59.WONINGBOUW H.H. Architecten en AannemersB E T O N m?m - TOM - PillEII - POITEH - VOIGEHS TEEKEHIIIGFjia L. J. J. Donswijk & Zn. - BEIONEIIBIK GEIRW IIPELOOOIHOLLEDAKPANNEN MacKZ,..GEPERSTE VLOERTEGELS en RIJNSTEENDRIEHNGENTot elk kwantum leverbaar Speciaal voor den groot-WoningbouwLevering op strengste keur per schip en per spoor?i^a J. BRUNT & Co. *?f,S?!1Prima Roode en BlauweHolle Dakpannenuit voorraad leverbaar,StoomdakpannenfabriekenDe Nijverheid enHet Blanwe HekFirma B. VAN WUK&ZOONTelefoon 81 WOERDEN.N.V. Beton Maatschappijvoorheen P. BOURDREZ@133 Tel. 11.5341 'S-s@Q.aasEabriek JE BUmRSr - Tel. 11.45481_____ sVAN OMMEREN & C2.PAUWSTRAAT - ARNHEM - TEL. 800Spiegel-, Vensterglas, Verfwaren, Geslepen glas,zoowel blank als verzilverdSpeciaal voor meubelmalcers en carosserie-fabrikantenNIET AFZONDERLIJK VERKRIJGBAARBIJVOEGSEL VAN HET TIJDSCHRIFT VOOR VOLKS-HUISVESTING, Jaargang 1921, No. 5, 15 MeiBESLUITVAN DEN aosten APRIL 1921, TOT UITVOERINGVAN DE ARTIKELEN 7, 8, 26, 27, 28, 30, 34, 35en 36 DER WONINGWET.Wij WILHELMINA, BIJ DE GRATIE GODS, KONINGINDER NEDERLANDEN, PRINSES VAN ORANJE-NASSAU, ENZ.,ENZ., ENZ.op de voordracht van Onze Ministers van Arbeid,van Justitie en van Financien van 24 Februari I92i,n''.760 L, Afdeeling Volksgezondheid ;Gezien de artikelen 7, 6de lid, 8, 6de lid, 26, 27, 3de lid,28, 7de lid, 30, iste lid, 34, eerste lid, 35, eerste lid en 36der Woningwet.Overwegende, dat bij algemeenen maatregel van bestuurmoeten worden vastgesteld : het formulier van afkondigingvoor de krachtens artikel i der Woningwet door den ge-meenteraad of krachtens artikel 8 dier wet door Gedepu-teerde Staten vastgestelde voorschriften en voor de be-sluiten van den gemeenteraad houdende verbod tot aan-bouw of herbouw ; de vereischten van to.elating van ver-eenigingen, vennootschappen of stichtingen als uitsluitendin het belang van verbetering der volkshuisvesting werk-zaam; voorschriften betreffende de inrichting van plan-nen van uitbreiding van de in de artikelen 28 en 28a derwet bedoelde gemeenten ; voorwaarden waaronder doorde gemeenten aan vereenigingen, vennootschappen enstichtingen en door het Rijk aan gemeenten, vereenigingen,vennootschappen en stichtingen voorschotten kunnenworden verleend ; zoomede voorschriften in de aflossinghiervan ; en bepalingen betreffende de werkzaamheden,de bevoegdheid en den werkkring van den Woningraad,bedoeld in artikel 35 der wet;Den Raad van State gehoord (advies van 22 Maart 1921,n?- 39);Gelet op het nader rapport van Onze Ministers vanArbeid, van Justitie en van Financien van 5 April 1921,n^ 4297 J, Afdeeling Volksgezondheid, 15 April 1921,n^- 235, Generale Thesaurie ;Hebben goedgevonden en verstaan vast te stellen hetnavolgende :S I. FORMULIEREN VAN AFKONDIGING VAN VERORDENINGEN.Artikel i. Het formulier van afkondiging, bedoeld inartikel 7, zesde lid, en het formulier van afkondiging vanhet raadsbesluit, bedoeld in artikel 27, derde lid, derWoningwet, luiden :,,De burgemeester en wethouders vandoen te weten, dat door den raad dier gemeente in zijnevergadering van is vastgesteld de vol-gende verordening :(Titel der verordening.)(Inhoud der verordening.),,Zijnde deze verordening door de Gedeputeerde Statenvan bij besluit van (bij Konink-lijk besluit van ) goedgekeurd.,,En is hiervan afkondiging geschied, waar het behoort,den enz."In geval van toepassing van artikel 197 der Gemeentewetworden de woorden : ,,bij besluit van goed-gekeurd" vervangen door de woorden: ,,goedgekeurdblijkens" het niet inzenden van hunne beslissing of vanbericht, de beslissing verdagende, binnen twee maandenna den dag waarop de verordening hun is aangeboden."Artikel 2. Het formulier van afkondiging, bedoeld inartikel 8, zesde lid der Woningwet, luidt:,,De burgemeester en wethouders vandoen te weten, dat door de Gedeputeerde Staten vanbij besluit van , goed-gekeurd bij Koninklijk besluit van , is vast-gesteld de volgende plaatselijke verordening:(Titel der verordening.)(Inhoud der verordening.),,En is hiervan afkondiging geschied, waar het behoort,den enz."? 2. TOELATING VAN VEREENIGINGEN, VENNOOTSCHAPPEN ENSTICHTINGEN ALS UITSLUITEND IN HET BELANG VAN VERBETE-RING DER VOLKSHUISVESTING WERKZAAM.Artikel 3. De in artikel 78 der wet van den 28sten Augustus1851 {Staatsblad n?. 125) laatstelijk gewijzigd bij artikel 26der Woningwet, bedoelde toelating van vereenigingen,vennootschappen en stichtingen als uitsluitend in het belangvan verbetering der volkshuisvesting werkzaam, geschiedtop verzoek van haar bestuur :a, hetzij bij Ons besluit, waarbij de statuten der vereeni-ging worden goedgekeurd of de bewilliging wordt verleendop de akte van oprichting der vennootschap ;b. hetzij bij afzonderlijk besluit, indien de toelating isgevraagd van een stichting of indien de toelating is ge-vraagd van een vereeniging of vennootschap na de goed-keuring van haar statuten of de bewilliging opde akte vanoprichting of een ontwerp daarvan.Van de toelating wordt mededeeling gedaan in de Neder-landsche Staatscourant,Het bepaalde in dit artikel vindt overeenkomstige toe-passing met betrekking tot de handhaving van de toelatingnaar aanleiding van wijziging of aanvulling van de statutenof van de akte van oprichting.Artikel 4. Bij het verzoekschrift om toelating van eenstichting moet worden overgelegd een authentiek afschriftof een afschrift of afdruk, door alle bestuursleden geteekend,van de notarieele akte, waarbij het bestaan en de werkkringder stichting is geregeld.Indien de toelating van een vereeniging of vennootschapwordt gevraagd na de goedkeuring van de statuten of debewilliging op de akte van oprichting of een ontwerp daar-van moet worden overgelegd :a. een authentiek afschrift of een afschrift of afdruk, dooralle bestuursleden geteekend, van de statuten of de akte vanoprichting ;b. het bewijs, dat op deze statuten of deze akte of eenontwerp daarvan de vereischte goedkeuring of bewilhgingIS yerkregen overeenkomstig te dien aanzien geldende wet-telijke voorschriften;c. het bewijs, dat de statuten of de akte van oprichtingzijn openbaar gemaakt op de wijze, bij de wet voorge-schreven,Het bepaalde in het eerste en het tweede hd vindt over-eenkomstige toepassing met betrekking tot een verzoek omhandhaving van de toelating naar aanleiding van wijzigingof aanvulling van de statuten of vsn de akte van oprichting.Artikel 5. De toelating wordt geweigerd : a. indien uit de overgelegde statiJten of akte of op anderewijze blijkt, dat de vereeniging, vennootschap of stichtingniet uitsluitend ten doel heeft in het belang van \erbeteringder volkshuisvesting werkzaam te feijn ;b. indien de overgelegde statuten of akte niet voldoen aande eischen, bij de artikelen 6 en 7 gesteld;c. indien de verleening daarvan niet in het belang van deverbetering der volkshuisvesting is te achten.Het bepaalde in het eerste lid vindt overeenkomstigetoepassing met betrekking tot een verzoek om handhavingvan de toelating naar aanleiding van wijziging of aanvullingvan de statuten of van de akte van oprichting.Ons besluit tot weigering van dc- toelating of van de hand-having van de toelating wordt met redenen omkleed enwordt openbaar gemaakt in de Nederlandsche StaatscouranUArtikel 6. Behalve hetgeen daarin overigens ter voldoe-ning aan wettelijke voorschriften moet worden opgenomen,zullen de statuten of de akte moeten bevatten :a. eene bepaling, die aan het bestuur de bevoegdheidgeeft om de verlangde toelating en de handhaving daarvante verzoeken ;b. voorschriften, waaruit blijkt, dat geldelijk voordeelvoor de leden, aandeelhouders, bestuurders, commissa-rissen of bewindvoerders geheel is buitengesloten, met uit-zondering van een billijke vergoeding voor verrichte werk-zaamheden of bewezen diensten, alsmede eene billijke rente-- ter beoordeeling van onze Ministers van Arbeid en vanFinancien -- over het bijeengebrachte stamkapitaal en deeventueel door leening van hen verkregen fondsen, en dataan de winsten der vereeniging, vennootschap of stichtinggeene andere bestemming kan worden gegeven dan ter be-vordering van haar doel;c. het voorschrift, dat vervreemding of bezwaring van deonroerende goederen der vereeniging, vennootschap ofstichting niet anders zal kunnen geschieden dan met goed-keuring van burgemeester en wethouders der gemeente,waarin die goederen zijn gelegen en indien de ver-eeniging, vennootschap of stichting voorschot genootvan eene andere gemeente dan wel rechtstreeks van hetRijk, zoolang dat voorschot niet is afgelost, mede met goed-keuring onderscheidenlijk van burgemeester en wethoudersvan laatstgenoemde gemeente of van onze' Ministers vanArbeid en van Financien met dien verstande, dat bij weige-ring van eene goedkeuring door burgemeester en wethoudersdie goedkeuring kan worden verleend door GedeputeerdeStaten, het gemeentebestuur gehoord ;d. het voorschrift, dat intrekking der toelating, ontbin-ding of opheffing van de vereeniging, vennootschap ofstichting medebrengt;e. het voorschrift, dat bij ontbinding of opheffing dervereeniging, vennootschap of stichting de volgende regelenin acht moeten worden genomen :1?. het bestuur zal, alvorens tot vereffening over te gaan,alle bezittingen, met de daarop rustende lasten en verplich-tingen, en alle schulden der vereeniging, vennootschap ofstichting gezamenlijk aanbieden aan de Gemeente, waarinde onroerende goederen der vereeniging, vennootschap ofstichting zijn gelegen,'en wel tegen teruggave van het bijeen-gebracht, gestort of ter vestiging van de stichting afgezonderdkapitaal en uitkeering van een billijk bedrag voor liqui-datiekosten, en onder voorwaarde, dat die eigendommen debestemming zullen behouden om te dienen in het belangvan de verbetering der volkshuisvesting ;2?. voorzoover eenige andere gemeente dan die, waarinde onroerende goederen zijn gelegen, tot de verkrijgingdaarvan door voorschot- of bijdrage-v^erleening medewerkte,zal het bestuur de aanbieding, onder 1?. omschreven, doenaan die andere gemeente ;3?. bij ontstentenis van onroerende goederen zal de aan-bieding, onder 1?. omschreven, geschieden aan de gemeente,waarin de vereeniging, vennootschap of stichting is gevestigd;4?. indien in het geval, onder 2?. bedoeld, de gemeentenniet tot overeenstemming mochten geraken omtrent deverdeeling van de bezittingen der vereeniging, vennootschapof stichting, zullen binnen een jaar na de ontbinding of op-heffing Gedeputeerde Staten, behoudens beroep op Ons,eene regeling tot verdeeling treffen en indien de gemeentenin verschillende provincien zijn gelegen, zal de regelingbinnen dien termijn worden getroffen door Ons, Gedepu-teerde Staten dier provincien gehoord./. het voorschrift, dat bij ontbinding of opheffing dervereeniging, vennootschap of stichting, en nadat wegensniet aanvaarden van eenige aanbieding als onder e bedoeldtot vereffening is overgegaan, moet worden gehandeld naarde volgende regelen :1?. voorhanden overschotten boven het bijeengebracht,gestort of ter vestiging van de stichting afgezonderd kapi-taal, zullen ter beschikking komen van de gemeente, waarinde onroerende goederen der vereeniging, vennootschap ofstichting zijn gelegen, teneinde te worden aangewend terverbetering van de volkshuisvesting ;2?. bij ontstentenis van onroerende goederen zullen deoverschotten, onder 1?. bedoeld, tot gelijk doeleinde tengoede komen aan de gemeente, in welke de vereeniging,vennootschap of stichting is gevestigd ;3?. voorzoover zoodanige overschotten zijn verkregen vangoederen, die zijn verworven met voorschot of bijdrage vaneenige andere gemeente, dan die, onder 1?. bedoeld, zullendeze overschotten ten goede komen aan die andere gemeente;4?. indien in het geval, onder 3? bedoeld, de gemeentenniet tot overeenstemming mochten komen omtrent de ver-deehng dier overschotten, vindt het bepaalde onder e, 4?.overeenkomstige toepassing.g. het voorschrift, waarbij aan het bestuur de verplichtingwordt opgelegd om jaarlijks aan burgemeester en wethoudersder gemeente of gemeenten waarin de vereeniging, ven-nootschap of stichting werkzaam is, zoomede aan OnzenMinister van Arbeid, een beredeneerd verslag te doen toe-komen van hare werkzaamheden gedurende het afgeloopenjaar rnet bijvoeging van balans- en van winst- en verlies-rekening, opgemaakt volgens model, vast te stellen doorOnzen voornoemden Minister ;h. het voorschrift, waarbij aan het bestuur de verplich-titig wordt opgelegd om onzen Minister vanjustitie on-rniddellijk in kennis te stellen met de ontbinding of ophef-fing der vereeniging, vennootschap of stichting, indien deontbinding of opheffing een andere oorzaak heeft dan hetverloop van den tijd, voor welken de vereeniging, vennoot-schap of stichting is opgericht of gevestigd;i. het voorschrift, dat wijziging of aanvulling van destatuten of van de akte daarin aangebracht nadat de toe-lating is verleend, slechts van kracht zal zijn van den dag,.volgende op dien, waarop de toelating door Ons is gehand-haafd en dat elke wijziging of aanvulling, aangebrachtnadat de toelating is gehandhaafd, telkenmale slechtsvan kracht zal zijn van den dag volgende op dien, waaropde toelating opnieuw is gehandhaafd.Artikel 7. De statuten of de akte mogen geene bepalingbevatten, waaraan leden, aandeelhouders of derden hetrecht ontleenen tot het verkrijgen van den eigendom vanonroerende goederen der vereeniging, vennootschap ofstichting.Artikel 8. De toelating wordt door Ons ingetrokken,indieti Ons blijkt, dat de vereeniging, vennootschap ofstichting niet uitsluitend in het belang van verbeteringvoorschot geschieden bij eene wederzijdsche overeenkomst,waarvan eene onderhandsche akte wordt opgemaakt.De akte vermeldt de voorwaarden, waaronder het voor-schot is verleend en aanvaard.Het gemeentebestuur zendt ten spoedigste, in elk gevalbinnen een maand na haar dagteekening, aan Onzen Mi-nister van Arbeid een gewaarmerkt afschrift van de akte.? 5. GELDELIJKE STEUN VAN RIJKSWEGE.Artikel 16. Geldelijke steun van Rijkswege wordt aangemeenten verleend voor de doeleinden, in S 7 der Woning-wet omschreven, indien blijkt, dat het belang der volks-huisvesting door den maatregel, in verband waarmededie steun wordt verzocht, op richtige wijze wordt bevorderd.De steun wordt verleend bij beschikking van OnzeMinisters van Arbeid en van Financien.Artikel 17. De voorschotten uit 's Rijks kas, bedoeldin artikel 33, eerste lid, der Woningwet, worden alleenverleend tegen vergoeding van rente. Deze wordt vast-gesteld door Onze Ministers van Arbeid en van Financien.De rente en de aflossing van bedoelde voorschottenmoeten voldaan worden in ten hoogste vijf en zeventiggelijke annulteiten.Wegens vergoeding voor kosten van toezicht kan eenbedrag van ten hoogste o.i pet. van het voorschot in reke-ning worden gebracht. Zoo noodig kan het bedrag van hetvoorschot daarmede worden verhoogd.Het voorschot of het onafgeloste gedeelte daarvan kandoor Onze voornoemde Ministers, Gedeputeerde Statengehoord, terstond worden teruggevorderd, indien blijktdat de gelden door de gemeente worden aangewend vooreen ander doel dan waarvoor zij zijn verstrekt, of dat degemeente niet voldoende zorg draagt, dat de voorwaarden,waaronder het voorschot is verleend, behoorlijk wordennageleefd, dan wel indien de gemeente met behulp vanhet voorschot verkregen batige saldi op eene andere wijzeaanwendt dan in het belang van de volkshuisvesting wen-schelijk wordt geacht.De beschikking tot terugvordering wordt met redenenomkleed en wordt openbaar gemaakt in de NederlandscheStaatscourant; ingeval zij afwijkt van het advies vanGedeputeerde Staten, met bijvoeging van dit advies.Artikel 18. Bijdragen uit 's Rijks kas, als bedoeld inartikel 33, derde lid, der Woningwet, worden slechts ver-strekt ter tegemoetkoming in de jaarlijksche kosten, ver-oorzaakt door de opruiming van krotten of de verbeteringof de stichting van woningen.Bijdragen in de kosten, veroorzaakt door de opruimingvan krotten, worden toegekend tot zoodanig bedrag, dathet geldelijk offer, door het Rijk en de gemeente te bren-gen, ongeveer gelijk sta.Bijdragen in de kosten, veroorzaakt door de verbeteringof de stichting van woningen worden toegekend tot zoodanigbedrag als noodig is om een door Onze Ministers van Arbeiden van Financien te bepalen deel te dekken van het tekort,dat op de exploitatie-rekening overblijft nadat de hurenzoo hoog zijn gesteld als de omstandigheden toelaten.Zij worden verminderd of ingetrokken zoodra de omstandig-heden dat mogelijk maken.Een bijdrage kan voorts worden ingetrokken, indienblijkt, dat de voorgeschoten gelden niet op richtige wijzein het belang der volkshuisvesting worden aangewendof dat de gemeente niet voldoende zorg draagt, dat devoorwaarden, waaronder het voorschot is verstrekt, be-hoorlijk worden nageleefd.Artikel 19. Het aan eene gemeente toegekende voorschotwordt uitgekeerd wanneer en naarmate de uitgaven ver-schuldigd zijn, in verband waarmede het is verleend.Onze Ministers van Arbeid en van Financien stellenregelen vast voor het toezicht op het gebruik van de voor-geschoten gelden en op de exploitatie van de met die geldenverkregen bezittingen.Artikel 20. Al hetgeen de gemeente aan het Rijk schuldigis ter zake van rente of aflossing van verstrekte voorschottenwordt ingehouden op de Rijksuitkeering krachtens artikelI der wet van 24 Mei 1897 (Staatsblad n\ 156). Bedraagthet verschuldigde meer dan die Rijksuitkeering, zoo wordthet meerdere, op aanschrijving van Onzen Minister vanFinancien, door het gemeentebestuur onverwijld in 's Rijkskas gestort.Artikel 21. Voorschotten uit 's Rijks kas, als bedoeldin artikel 33, vierde lid, der Woningwet, worden verleendonder voorwaarden, dat de rente en de aflossing van hetvoorschot moeten worden voldaan in ten hoogste 75 an-nuiteiten.De artikelen 12, letter 6, 14, 15, 16, 17 en 19, vindenbij de voorschotverleening, in het vorige lid bedoeld, voorzooveel mogelijk, overeenkomstige toepassing. Het bepaaldein artikel 12, letter c en d, is van toepassing met dien ver-stande, dat Onze Ministers van Arbeid en van Financientreden in de plaats van het gemeentebestuur en dat de goed-keuring van Gedeputeerde Staten en van Ons vervallen.Artikel 22. Bijdragen uit 's Rijks kas, als bedoeld inartikel 33, vierde lid, der Woningwet worden steeds toteen in de desbetreffende beschikking te bepalen maximum-bedrag verleend.Het bepaalde in artikel 18 vindt overeenkomstige toe-passing.Artikel 23. Onze Ministers van Arbeid en van Financienkunnen ter zake van een voorschot de voorwaarde stellen,dat batige saldi zullen worden gestort in een fonds datzal worden gebezigd ter verbetering van de volkshuis-vesting in de gemeente en zal worden beheerd volgensvoorschriften, die Onze voornoemde Ministers geven, envoorts zoodanige voorwaarden, als , Onze voornoemdeMinisters noodig zullen oordeelen. Is daarbij een huurvastgesteld, dan is de vereeniging, vennootschap of stich-ting, of wel de gemeente gehouden, de woningen nietbeneden dat bedrag te verhuren.? 6. VAN DEN WONINGRAAD.Artikel 24. i. De Woningraad, bedoeld in artikel 35der Woningwet, heeft zijn zetel te 's Gravenhage.2. De Raad bestaat uit ten hoogste vijf en twintig leden.3. Uit de leden wordt door ons behalve een voorzitter,00k een plaatsvervangend voorzitter aangewezen.4. Aan den secretaris worden zoo noodig ambtenarentoegevoegd. Zij worden door Ons of, met Onze machtiging,door Onzen Minister van Arbeid benoemd en ontslagen.Artikel 25. i. De Raad dient Onzen Minister vanArbeid op verzoek of uit eigen beweging van raad betref-fende de belangen dej: volkshuisvesting, daaronder be-grepen vraagstukken van grondpolitiek.2. De Raad houdt zich daartoe op de hoogte van hetgeenin het binnen- en het buitenland op het gebied van devolkshuisvesting geschiedt en waarvan de kennisnemingvoor de vervuUing van zijn taak gewenscht is.3. De voorzitter van den Raad is bevoegd in het binnen-land persoonlijk een onderzoek ter plaatse in te stellenof dergelijk onderzoek te doen instellen door een of meerzijner medeleden; 00k den secretaris kan hij zoodanigonderzoek opdragen. Acht hij een onderzoek in het buiten-land wenschelijk, dan kan dat slechts geschieden metmachtiging van Onzen Minister van Arbeid.Artikel 26. i. De leden van den Raad treden om devijf jaar af en zijn aanstonds weder benoembaar.2. Hij die tot lid is benoemd ter vervulling van eenetusschentijds opengevallen plaats, treedt af op het tijdstipwaarop degeen, in wiens plaats hij is benoemd, moestaftreden.Artikel 27. i. De Raad vergadert zoo dikwijls dit doorden-voorzitter wordt noodig geoordeeld, zoomede wanneerder volkshuisvesting werkzaam is of handelt in strijd metde voorschriften, bij artikel 6 gesteld.Voorts kan de toelating door Ons worden ingetrokken,ingeval de vereeniging, vennootschap of stichting naarOns oordeel het belang van de volkshuisvesting niet meerof niet voldoende behartigt.Wij gaan tot intrekking van de toelating niet over voordat Gedeputeerde Staten en het gemeentebestuur of debetrokken gemeentebesturen zijn gehoord.Ons besluit tot intrekking van de toelating wordt metredenen omkleed en wordt openbaar gemaakt in de Neder-landsche Staatscourant; ingeval het afwijkt van het adviesvan Gedeputeerde Staten, met bijvoeging van dit advies.Artikel 9. De statuten of akten van vereenigingen,vennootschappen of stichtingen, alsmede de daarin ge-brachte wijzigingen of aanvuUingen worden na Ons besluittot toelating en met vermelding van dat besluit zoo spoedigmogelijk door de zorg van Onzen Minister van Justitieopenbaar gemaakt in de Nederlandsche Staatscourant, voorzoover zij niet reeds vroeger zijn openbaar gemaakt.S^ 3. INRICHTING VAN PLANNEN VAN UITBREIDING VOORDE IN ARTIKEL 28 EN ARTIKEL 28a DER WONINGWET BEDOELDEGEMEENTEN.Artikel lo. Ontwerpen voor plannen van uitbreiding,ontwerpen tot herziening daarvan, vastgestelde plannenvan uitbreiding en vastgestelde plannen tot herzieningdaarvan, overeenkomstig artikel 28 of artikel 28a der Wo-ningwet, worden ingericht met inachtneming van devolgende voorschriften :a. de ontwerpen en de plannen worden vervat in kaartenop een schaal van ten minste i op 2500, met aanduidingvan schaal en noordpijl;b. de kaarten duiden de kadastrale grenzen, sectie ennummers der in het ontwerp of in het plan, begrepenperceelen aan, alsmede welk deel van den grond, aan eenen denzelfden eigenaar toebehoorende, voor den aanlegvan eene straat, eene gracht of een plein bestemd is ;c. bij de kaarten wordt gevoegd een staat van de namenen van de woonplaatsen van de eigenaars der in het ont-werp of in het plan begrepen perceelen met vermeldingvan kadastrale sectie en nummers ;d. uit de kaarten, waarbij een toelichtende beschrijvingmoet zijn gevoegd, moet bhjken de aansluiting van denin het ontwerp of in het plan begrepen grond aan hetoverig grondgebied der gemeente en zijne verkeerswegen ;e. op de kaarten of in de toelichtende beschrijving wor-den lengte en breedte der aan te leggen straten, pleinenen grachten duidelijk aangegeven.Artikel ii. De aanwijzing in hoofdzaak van de bestem-ming voor de naaste toekomst van den in het plan begrepengrond wordt op de kaarten aangegeven. Daarbij wordtonderscheiden tusschen grond, die in de allernaaste toe-komst en grond, die in de verdere toekomst voor bebou-wing bestemd is. Onder eerstbedoelden grond wordt be-grepen, in kleinere steden en dorpen grond, niet meer dan500 M., in grootere steden grond die niet meer dan loootot 2000 M. van de bestaande bebouwing is gelegen.Ten aanzien van den grond, die voor bebouwing in deallernaaste toekomst is bestemd, geeft het plan een uitge-werkt beeld van de ontwikkeling der gemeente. Het bevateen voUedig beeld van den toekomstigen aanleg van straten,pleinen, wegen en vaarten en een aanduiding voor welkebebouwing (gesloten, open soorten van woningen, soortenvan niet ter bewoning bestemde gebouwen) de bouwblok-ken bestemd zijn.Ten aanzien van den grond, die in verdere toekomstvoor bebouwing bestemd is, geeft het plan een schets vande ontwikkeling der gemeente, waaruit ten minste moetblijken de richting en de breedte van de hoofdverkeers-wegen en de bestemming van den grond voor de bebouwingmet woonhuizen of met andere perceelen. Voor zoovereen deel van deze gronden zal komen binnen de grens vanbestemming voor bebouwing in de naaste toekomst, wordthet plan herzien in overeenstemming met het voor grondenbinnen die grens bepaalde.Bij het besluit ter vaststelling van het plan kon aan denBurgemeester en Wethouders worden voorbehouden debevoegdheid om de grens of de richting van een straat,gracht of plein op eenig onderdeel nader vast te stellenwanneer bij definitieve uitmeting blijkt, dat eenige afwij-king noodzakelijk is.? 4. GELDELIJKE STEUN VAN GEMEENTEWEGE.Artikel 12. Voorschotten, als bedoeld in artikel 30 derWoningwet, worden verleend onder de navolgende voor-waarden :a. dat de rente en aflossing van het voorschot moetenworden voldaan in ten hoogste 75 gelijke annuiteiten, of,indien het voorschot renteloos is verleend, in ten hoogstevijf en zeventig gelijke jaartermijnen ;b. dat bij failiissement der' vereeniging, vennootschapof stichting, bij ontbinding der vereeniging of der vennoot-schap of opheffing der stichting alsmede indien de voor-waarden, waaronder het voorschot is verleend, niet wordennageleefd, het voorschot of het onafgeloste gedeelte daarvanterstond opvorderbaar wordt;c. dat bij vervreemding of bezwaring van onroerendegoederen der vereeniging, vennootschap of stichtingzonder goedkeuring van burgemeester en wethoudersder gemeente, die geldelijken steun verleent, of andersvan Gedeputeerde Staten het bestuur aan de gemeentezal verbeuren een bij het verleenen van het voorschot tebepalen geldsom, waarvoor de leden van het bestuur hoof-deiijk ieder voor het geheel aansprakelijk zullen zijn ; onver-minderd het recht der gemeente om, zoo daartoe termenzijn, in plaats van de geldboete schadevergoeding te eischenen om de vervreemding of bezwaring, niet als geldig teerkennen ;d. .dat de gemeente, zoolang het voorschot niet geheelis afgelost, met goedkeuring van Gedeputeerde Staten,of bij weigering met Onze goedkeuring, het recht^zalhebben alle bezittingen, met het voorschot verkregen,met de daarop rustende lasten en verplichtingen en alleschulden der vereeniging, vennootschap of stichting, voorzoover die ten behoeve van die bezittingen zijn gemaakt,gezamenlijk over te nemen tegen betaling van een bedrag,door Gedeputeerde Staten goedgekeurd of bij weigeringdoor Ons vast te stellen, met dien verstande, dat boven hetvoor de verwerving of instandhouding van die bezittingenaangewende deel van het eigen vermogen van de vereeni-ging, vennootschap of stichting slechts eene billijke ver-goeding voor noodzakelijke met den eigendomsovergangverband houdende kosten wordt uitgekeerd;e. dat bij de uitvoering van de plannen, waarvoor hetvoorschot wordt verleend, bestuursleden der vereeniging,vennootschap of stichting niet middellijk of onmiddellijkmogen zijn betrokken of voordeel mogen genieten alsaannemer, onderaannemer, uitvoerder, arbeider of architect.Artikel 13. Verandering van de bestemming der krach-tens artikel 12, letter d, door naasting verkregen goederenis slechts geoorloofd met Onze toestemming en ondervoorwaarde, dat de daaruit door de gemeente verkregenzuivere baten in het belang van de verbetering der volkshuis-vesting zullen worden aangewend.Artikel 14, Bijdragen uit de gemeentekas, als bedoeldin artikel 30 der Woningwet, worden alleen verleend ondervoorwaarde, dat, indien het voorschot of het onafgelostegedeelte daarvan wordt opgevorderd krachtens artikel 12,letter 6, de termijnen, tot welker betaling de gemeentezich nog in de toekomst verbonden had, niet meer zullenzijn verschuldigd.Artikel 15. De verstrekking en de aanvaarding van eenhem door ten minste een derde^der leden met opgaaf vanredenen wordt medegedeeld, dat zij het houden van eenevergadering noodig achten.2. De voorzitter bepaalt den tijd en de plaats van de ver-gadering.3. In eene vergadering mogen geen besluiten wordengenomen zoo niet ten minste de helft der leden aanwezig is.4. Alle besluiten over zaken worden bij volstrekte meer-derheid der uitgebrachte stemmen genomen. Bij stakingvan stemmen heeft de voorzitter eene beslissende stem.Artikel 28. i. De voorzitter kan ter voorbereiding van dewerkzaamheden van den Raad, commission uit den Raadbenoemen.2. Hi) kan aan eene commissie leden buiten den Raaden een secretaris toevoegen.3. Elke commissie brengt prae-advies ui't aan den Raad.Zij, die deel uitmaken van eene commissie en geen lid zijnvan den Raad, worden opgeroepen ter bijwoning van devergaderingen van den Raad, waarin het prae-advies dercommissie wordt behandeld. Zij hebben in die vergaderingeneene raadgevende stem.4. In spoedeischende gevallen kan de voorzitter bepalendat het prae-advies eener commissie als het advies van denRaad zal worden uitgebracht.Artikel 29. Wanneer door den Raad advies wordt uit-gebracht, is de minderheid bevoegd in een afzonderlijkadvies van haar gevoelen te doen blijken. Gelijke bevoegd-heid heeft eene minderheid van eene commissie uit denRaad.Artikel 30. De Raad stelt onder goedkeuring van OnzenMinister van Arbeid tot nadere regeling van zijn werk-zaamheden en van die der commissien een reglementvan orde vast zoomede eene instructie voor zijn secretaris.Artikel 31. i. De leden en de secretarissen van commis-sien uit den Raad, die niet lid of secretaris van den Raadzijn, genieten vergoeding van reis- en verblijfkosten opgelijken voet als de leden van den Raad. Ten aanzien vanhun toekomende vergoeding voor het bijwonen van ver-gaderingen is Ons besluit van 19 December 1918 {Staats-blad n?. 804a), zooals dat is gewijzigd bij Ons besluit van14 Juli 1919 (Staatsblad n". 490), van toepassing.2. Ter zake van andere werkzaamheden kan aan henen aan leden van den Raad door Onzen Minister vanArbeid eene toelage worden toegekend.Artikel 32. De Raad doet jaarlijks aan Onzen Ministervan Arbeid voor een door dien Minister te bepalen datumverslag van zijn werkzaamheden in het afgeloopen kalen-derjaar.Artikel 33. Dit besluit kan worden aangehaald onderden titel: ,,Woningbesluit".Artikel 34, Onze besluiten van 28 Juli 1902 {Staat-blad n?. 160) en van 8 November 1919 {Staatsblad n". 740),zooals die besluiten zijn gewijzigd bij latere besluiten,vervallen.Artikel 35. Dit besluit treedt in werking met ingang vanden tweeden dag na dien der dagteekening van het Staats-blad, waarin het is geplaatst.Onze Minister van Arbeid, van Justitie en van Financienzijn belast met de uitvoering van dit besluit, hetwelk in hetStaatsblad geplaatst en in afschrift aan den Raad van Stategezonden zal worden.'s-Gravenhage, den 20sten April 1921.WILHELMINA.De Minister van Arbeid, 'AALBERSE.De Minister van Justitie,HEEMSKERK.De Minister van Financien,DE VRIES.Uitgegeven den elfden Mei 1921.De Minister van Justitie,HEEMSKERK.HANDEL IN FIJNE HOUTSOORTEN EN MACHINALE HOUTBEWERKING - VRAAGT PRIJS VAN= DEKTREDEN, DREMPELSTUKKEN, LEUNINGEN, STIJLEN, ENZ. -N.V. voorheen H. I. M. ^ Co. - flfflsMaoi - Eilles i [MmM 126 - lei. i2eA. BOS W. A2N.ROTTERDAMLornbardstraat 3--5--9--11- -13-15 IGLASVERZEKERING |DRAAD EN GERIBD GLAS VOOR DAKBEDEKKING ?SCHETSEN VOOR GLAS IN LOOD WORDEN GRATIS |VERSTREKT -- ALBUMS VOOR GEfiTST GLAS fWORDEN FRANCO TER INZAGE GEZONDEN ? *MASSING & BROEKHOFROZENGRACHT189-195 Tel. N. 8659AMSTERDAMMEUBELSTOFFEERDERIJSPECIALE INRICHTING VOOR HETMAKEN EN STOFFEEREN VAN ZITMEU-BELEN, NAAR TEEKENING EN E I G E NONTWERPCLUBFAUTEUILS EN CHESTER-FIELDS IN KATOEN VOORRADIGwmmmmm&wi^mmmm.tNTERIEUR RIOOLBUIZENFABRIEKROND E EN OVA L EBETON RIOLEN/ PNEUMATISCHE STAMPINRICHTINGTROTTOIR TEGELSs EN BANDENN. V. Vigorose Cement IndustrieDE METEOOR - RHEDEN (G)TELEFOON 205 EIGEN SPOORAANSLUITINGVerwijdering vanFAECALIEN en MENAGEWATERdirect uit de rioien is alleen afdoende enhygienisch mogelijic door toepassing onzer,,SEPTIC-TANKS"Onze Noord-Holland Basaltine Tegelsworden vervaardigd van de allerbeste grondstoffen= onder ZEER HOOGEN HYDRAULISCHEN DRUK =VRAAGT INLICHTINGEN EN PRIJZENMaatschappij Betonwerk Noord-HollandTclcf. 1532 = WORMERVEER = Telcf. 1532^iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiitt?I Ir. A. J. ZUIDERHOEK Aannemer van IS Laan van Meerdervoort 65. Tel. H. 2072s - 's-Gravenhage'l!iiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii?iiiMiiiiiiiinii9iinMiiiiiiiniiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiif:Gewapend |. Betonwerken IWL a A r^^^p^r-%r-ft.i SCHOORSTEENM ANTELS-BEKLEEDI NGENIVI A R Ivl E re C. N STEENHOUWWERKEN IN ALLE NATUURSTEEN-SOORTENFabr. v. Marmerwerken - Sfeenhouwerij Fa. J. G. DEKKER. HILVERSUM Tel. 130tW. PIE KVLAMOVEN STRAAt-EN METSELKLINKERSm. DRIELINGFORMAAT Mm . ' mALPHEN % RUNGELUIDDEMPEND I DUUR ZAAMRUBO-TEGELVLOEREN: (IMIT A TIE-RUBBER) :Vraagt Prijsopgave en Prospectus aanF.OVERING & Co.le CONST. IIUYGTIISSIIillllT 67 - iSIHHYGIE NiSCH I ARTISTIEK; ? s'Ksis''^>i'iTMAANDBLAD 2E JAAROANG No 5 15 MEl 1021TIJDSCHRIFT VOOR VOLKSHUISVESTINQOROAAN VAN HET NEDERLANDSCH INSTITUUT VOORVOLKSHUISVESTINQ EN VAN DEN NATIONALEN WONINGRAADREDACTIE VOOR HET INSTITUUTK. P. C. DE BAZEL, H. P. J. BLOEMERS,IR. J. H. FABER, MR. D. HUDIG, IR.P. BAKKER SCHUT, IR. J. M. A. ZOET-MULDERVASTE MEDEWERKERS : J. W. BOSSENBROEK,G. A. M. DE BRUYN, IR. A. KEPPLER, MR.J. KRUSEMAN, IR. A. M. KUYSTEN, JHR.A. H. OP TEN NOORT, JAN STUYT,M. VRIJENHOEK, L. VAN DER WAL, D.E. WENTINKADRES DER REDACTIEEN ADMINISTRATIE ENSECRETARIAAT VAN HETINSTITUUTWAAG, NIEUWMARKT - AMSTERDAMADVERTENTIESSARPHATISTRAAT 36 - AMSTERDAMABONNEMENTSPRIJS f 8.--DE LEDEN VAN HET NEDERLANDSCH INSTITUUTVOOR VOLKSHUISVESTINQ (LIDMAATSCHAPVOOR PHYSIEKE LEDEN f 7.50) ONTVANGENHET BLAD KOSTELOOSLOSSE NUMMERS f 1.50122INHOUD: NED. INSTITUUT VOOR VOLKSHUISVESTING: In Memoriam J. W. C. Tellegendoor Ir. J. H. Faber - In Memoriam J. H. W. Leliman door Ir. A. Keppler - Officieele Mededeelingen -Een rondgang in het Eerste Rotterdamsche Tuindorp door Ir. M. J. Granpre Moliere - De Arbeidsmarktin het Bouwbedrijf I, door W. F. Detiger - Advies- en Bouwbureaus door Mr. D. Hudig - De Werk-zaamheden der Huurcommissies te Amsterdam door J. J. F. de Freese - Kroniek door P. B. S. - Uitde Pers door P. B. S. - Binnenland - Berichten en Mededeelingen van Gemeentediensten - Buitenland -Overzicht van Tijdschriften - Boekaankondiging - Wetten, Koninklijke Besluiten, enz. - Ingekomen boeken,geschriften, enz. - Bijlage : Kon. Besluit van 20 April 1921 tot uitvoering der Woningwet. NATIONALEWONINGRAAD: De Boekhouding der Bouwvereenigingen - Middenstandswoningbouw - De Honorarium-tabel der Architekten - Het stamkapitaal der Bouwvereenigingen - Lezing van den heer Keppler te Groningen.IN MEMORIAMJ* W? C* TELLEGENMet diepen weemoed gedenken wij onzen goedenvriend Tellegen. 0ns Instituut wordt wel zwaargetroffen ; van den kleinen kring oprichters zagenwij eerst Drucker, daarna Nieboer en thans Telle-gen ons ontvallen. Drie krachtige persoonlijkhedenvan geheel verschillenden aanleg, maar overeen-stemmende in belangstelling voor het vraagstukder volkshuisvesting, en niet- te vervangen.Tellegen was een geheel bijzondere persoon-lijkheid, een democraat in den gezonden zin vanhet woord, 00k democraat in eigen kring ; een manvan groote gaven en een warm hart, een eenvoudig,ik zou haast zeggen een nederig man, maar datwoorddrukt toch niet juist mijne meening uit want hijwas allerminst nederig in dien zin, dat hij opzagtegen de grooten der aarde, of zich klein gevoeldein het bijzijn van wien dan 00k. Zijn eenvoud wasspreekwoordelijk en niet aangeleerd, maar hemvan nature eigen. Hij gaf zich zooals hij was enuitte zich steeds onbevangen en zonder eenigearriere-pensee en dat dat zoo was, gevoelde elkeenonmiddellijk.Tellegen was guitig critisch en aanvaardde nietgraag iets op gezag. Ik herinner mij dat op hetLuiksche woningcongres in 1905 door de Belgenmet enthousiasme gesproken werd over de schit-terende resultaten, bereikt met den bouw van eigenwoningen voor de arbeiders, speciaal 00k in Luik.Door de verschaffing van goedkoop geld door deCaisse d'Epargne en een vernuftig samenstel vanverzekeringen op 't leven en tegen blijvende oftijdelijke invaliditeit heette bereikt, dat met be-trekkelijk lage huren de woningen in 20 jareneigendom werden van den bewoner, of in gevalvan diens overlijden dadelijk eigendom van deweduwe. Bij de discussie meende Tellegen, datde huren maar betrekkelijk laag waren, in elk gevalniet laag tegenover de geldende loonen en sprakhij de vrees uit, dat een gedeelte van de vrij ruimewoning in onderhuur zou worden gegeven. Datlaatste was natuurlijk verboden en met het noodigeaplomb werd verzekerd, dat onderhuur niet voor-kwam en dat twijfelaars het konden onderzoeken.Daarbij werd vermoedelijk erop gerekend, datniemand eraan denken zou in de drukke congres-dagen, die op zich zelf reeds ongewoon vermoeiendzijn, zulk een onderzoek in te stellen, of mogelijk00k was de spreker werkelijk overtuigd van het-geen hij beweerde. Hoe dat echter zij, Tellegengaf zich op voor een onderzoek, waartoe, ondergeleide van een ambtenaar van de bouwpolitie degelegenheid zou worden gegeven en ik zou ermij bij aansluiten. Tellegen kwam op het appel, ikniet en hij constateerde, dat onderhuur eer regeldan uitzondering was en dat de bewoners zich opde noodzakelijkheid beriepen, omdat de huren ende verzekeringen anders niet op te brengen waren.Dit kleinestaaltjeteekentdengeheelen Tellegen, hijwilde weten uit eigen ervaring en niet op gezagaanvaarden wat hem onwaarschijnlijk voorkwamen hij offerde daaraan een gedeelte van zijn rust,die in congresdagen toch zoo spaarzaam toege-meten is. Met smaak kon hij vertellen hoe beduusdde begeleiders keken toen hij zelf vragen ging stel-len en dat niet aan hen wilde overlaten,Tellegen was ons aller toeverlaat, indien wijweifelden over den uitleg van de vele wetten enkoninklijke besluiten, die het woningvraagstukregelen en zelden of nooit behoefde hij ons onge-troost te laten gaan. Jurist bij intuitie en par droitde naissance beheerschte hij die wetgeving vol-komen. Zijn toegankelijkheid voor een ieder wasspreekwoordelijk, zijn aanwezigheid op congressenwas een waarborg voor belangrijke debatten,omdat hij de materie beheerschte als niemandanders en hij ook de meest ingewikkelde onder-werpen klaar en duidelijk wist voor te stellen.Tellegen was een aangenaam debater en eenvloeiend spreker. Hij kon zich wel eens wat veellaten gaan, indien hij zich, geholpen door zijn stalengeheugen, in oude herinneringen verdiepte, maarhij werd nooit vervelend waar hij op de hem eigenhumoristische wijze de histoire intime van hetontstaan van allerlei regelingen vertelde.Tellegen bleef, ook toen hij Burgemeester wasgeworden, onverzwakt in zijn belangstelling voorde volkshuisvesting. Als jong ambtenaar in Arnhemhad hem de woningellende in 't hart gegrepenen had hij zich voorgenomen aan de opheffing vandie ellende -- bron van zooveel maatschappelijke123kwalen -- zijn krachten te geven. Daar, en laterin Amsterdam heeft hij, vaak na zwaren strijd,kunnen toonen wat hij vermocht, zijn naam zalmet eere genoemd blijven als pionier en als baan-breker, als van den man met hooge idealen in't hart, idealen die voorloopig helaas maar vooreen gedeelte te verwezenlijken zijn, omdat alleverhoudingen verstoord 2;ijn en niemand weetwaarheen het wereldgebeuren ons voert.Tellegen was in de eerste plaats een man van depractijk en een vijand van alle vooropgezettetheorieen en systemen. Een oplossing van de velemoeilijke problemen, die het woningvraagstukvormen zou empirisch en tastenderwijs moetengevonden worden en voor alles was Tellegen over-tuigd, dat slechts naar 't bereikbare mocht wordengestreefd, dat idealen hoog moesten wordengehouden en dat de toekomst moest worden voor-bereid door zieners van visioenen, maar dat hetheden zijn rechten heeft, waarmede ter dege reke-ning moet worden gehouden.Tellegen stelde groot belang in ons Instituuten hij kon daarvan meermalen blijk geven. Dat hijtot de oprichters behoorde vermeldden wij reeds,dat het Instituut behoorlijk gehuisvest kon wordenis voor een belangrijk deel zijn werk, aan het feitdat het een ruime bijdrage van de gemeente Am-sterdam ontvangt is zijn invloed niet vreemd. Opde voorlaatste jaarvergadering te Amsterdam, toende herziening van de Gezondheidswetten aan deorde was, wist hij tijd te vinden die vergadering bij tewonen en kleur en leven aan de discussies bij tezetten. In de eerste nummers van ons Tijdschriftleverde hij interessante retrospectieve beschou-wingen over de Woningwet. Hoe hij voor dit allestijd kon vinden is een raadsel voor een ieder dieweet wat de taak van een Burgemeester van Am-sterdam omvat. Verleden jaar moest een Voor-zitter voor ons Instituut gezocht worden en viel't oog van zelf op Tellegen, maar hij stelde zichniet beschikbaar. Ik heb toen persoonlijk noggetracht hem te overreden, ik was overtuigd, dater reactie aanstaande was tegen de uitvoering vande Woningwet, speciaal tegen de voorschotten enik wees op de belangrijke taak die ons dan te wach-ten stond, dat het van het hoogste belang wasdat dan een man van zijn beteekenis en zijn gezaghet scheepje door de gevaarlijke wateren zousturen.,,Het spijt mij, ik kan niet, ik doe meer dan ikkan, meer ik elk geval dan ik kan volhouden, ikmag niets meer op mij laden."Ik gevoelde mij alsof ik een groote onbescheiden-heid had begaan, waarvoor ik mij schamen moest,want ik wist dat eigenlijk ook wel. Weinig had iktoen gedacht, dat dit de laatste maal zou zijn, datik Tellegen zou zien; hij zag er moe uit, maar nietziek en dadeilijk na zijn weigering brak de zon weerdoor en sprak hij opgewekt en met den hem zoo eigenhumor over de jongste geschiedenis en over zijntoekomstplannen waarbij hij weer meer tijd zouhebben voor ons Instituut.Ons Instituut verliest in Tellegen een trouwvriend, zwaar is ook het verlies voor zijn talrijkevrienden in en buiten 't Instituut, hij zal in onzeherinnering blijven leven als een hoogstaand, recht-schapen, beminnelijk zonnig mensch van buiten-gewone eenvoud en bekwaamheid, 'een figuur,zooals men helaas maar zeer enkele malen het voor-recht heeft te ontmoeten^ Hij ruste in vrede.J. H. FABERIN MEMORIAMI H, W, LELIMANOp nog jeugdigen leeftijd is Leliman heen-gegaan.Als architectenzoon, reeds vroeg in het vakingeleid en beschikkende over bijzondere eigen-schappen, zich kunnende omringen met alle hulp-middelen welke hij begeerde, vestigde hij alsjonge man reeds de aandacht op zich.Hetgeen hem vooral van vele zijner collega'sonderscheidde, was dat hij zich midden in hetmaatschappelijk leven plaatste.Daardoor heeft hij ook een bijzondere plaatskunnen innemen tusschen hen, die de verbeteringvan de volkshuisvesting tot een deel van hunlevenstaak hebben gemaakt. Tijdens zijn levenheeft hij niet altoos de bewijzen daarvan onder-vonden.Als lid van de Gezondheidscommissie van Am-sterdam maakte hij den grooten strijd van het onbe-woonbaar verklaren mede; hij leefde dien strijdtot in alle deelen mede en de aanvallen op deGezondheidscommissie ergerden hem zeer.Bij den opbloei van den Woningwetbouw washij een der eerste jongeren, die. tot bouwen vanarbeiderswoningen overging.En Amsterdam zal zijn naam in eere hebben tehouden. Immers, hoewel van andere zijden aan-gespoord, was het hem gegund den laagbouw inAmsterdam wederom in te voeren. Niemand ge-loofde een jaar of twaalf geleden meer aan de mo-gelijkheid het Amsterdamsche arbeidersgezin zijneigen beneden- of bovenhuisje te kunnen ver-strekken. Maar met elan heeft Leliman zich ge-worpen op het zoeken naar de oplossing en hij isgeslaagd.En al staan er woningblokken in het geheeleland van hem, en al zijn de bewijzen van anderenarbeid van hem -- te denken is mede aan deAdviescommissie in Noord Holland -- overal tevinden, zoo blijft toch voor het nageslacht zijnpractische oplossing in den strijd tegen de woon-kazerne van het meeste belang.124Dat Amsterdam zijn stadsdeelen met lage be-bouwing heeft is mede aan hem te danken.Leliman, wij zijn er je dankbaar voor.A. KEPPLEROFFICIEELE MEDEDEELINGENDe lexers van ons Tijdschrift ontvangen hierbijals bijlage een overdruk uit het Maandschrift vanhet Centraal Bureau voor de Statistiek over Maart1921.Wegens uitgebreidheid van het April-nummervan het Maandschrift verschijnt dit later dan ge-woonlijk en was het niet mogelijk de overdrukkenvoor ons Tijdschrift tijdig te leveren.Zooveel mogelijk zal getracht worden, iederemaand den overdruk bij te voegen, overgenomenuit het over de vorige maand verschenen Maand-schrift.De leden, welke hun contributie voor 1921 nogniet voldeden, worden hierbij beleefd verzocht,ter vermijding van verdere mningskosten het ver-schuldigde op onze postre'kening Nr. 29080 ofper postwissel over te maken.Tot nu toe bleven nog enkele personen, ondanksaanmaningj in gebreke het verschuldigde voorden band voor den len jaargang van het Tijdschriftte voldoen. Beleefd doch dringend wordt toe-zending van de verschuldigde / 1.25 per bandverzocht (postrekening No. 29080).Wij zullen het zeer op prijs stellen dubbelenummers van den eersten jaargang van ons Tijd-schrift te ontvangen, in 't bijzonder van nummer 2,aangezien hiervan slechts enkele archief-exem-plaren voorradig zijn, 2;oodat bij navraag ditnummer thans niet kan worden toegezonden.Hierbij maken wij de lezers van ons tijdschrifter op opmerkzaam, dat indien zij hun abonnement(prijs / 8.-- per jaar) wenschen om te zetten inhet lidmaatschap van ons Instituut (contributievoor physieke personen / 7.50 per jaar) zij hiertoeniet behoeven te wachten tot deze jaargang vanhet tijdschrift is afgeloopen.In verband met de overeenkomst met den uit-gever loopt de fmancieele regeling dit jaar dan nogwel over den uitgever, doch een abonne kan opelk tijdstip als lid worden overgeschreven. De ledenontvangen behalve het Tijdschrift, sommige andereuitgaven van het Instituut en hebben het rechtde vergaderingen bij te wonen.Voorts kunnen leden een extra exemplaar vanhet Tijdschrift ontvangen ad / 5.-- per jaar.Berichten omtrent verandering van het abonne-ment in het lidmaatschap van ons Instituut wordengaarne ingewacht, Waaggebouw, Nieuwmarkt,Amsterdam.Den lien Juni a.s. des voormiddags te loiuur zal in het Gebouw van Kunsten & Weten-schappen te Utrecht de jaarvergadering van hetInstituut worden gehouden.Na afloop van deze vergadering zal aan dehand van praeadviezen van de heeren : Mr. Prof.A. van Gijn, Dr. J. A. Nederbragten J. v. d. Tempelde vraag worden behandeld :,,Moet het tegenwoordig stelsel van bijdragenongewijzigd worden voortgezet ? Zoo neen, welkeregeling moet daarvoor in de plaats treden?"De leden worden uitgenoodigd deze vergaderingbij te wonen.EEN RONDGANG IN HET EERSTE ROT-TERDAMSCHE TUINDORPOnze steden zijn bronnen van onrust en verdeeld-heid ; voor sommigen zijn ze onmisbaar, voor an-deren onduldbaar, maar voor de meesten zijn zezoowel het een als het ander ; voor hen zijn de stedenals schepping van eensgezind willen en denken, vangezamenlijken arbeid en ontspanning onmisbaar,maar de dorheid en ongebondenheid, die ermeesamengaan, stoot hen terug.De nieuwe tijd heeft onze steden groot gemaaktmaar tevens onherbergzaam : het zijn symbolen vaneenheid, maar tevens van verwildering. Het is eenblinde overgave aan den arbeid en aan de welvaart,het vertrouwen, dat al het goede vanzelf daaruitzou voortkomen, die onze steden heeft gemaakt totwat ze zijn ; ze zijn opgeofferd aan een onwezenlijkbeeld van rijkdom en voorspoed ; ze zijn niet ge-worden tot zetels van de menschen, maar van demachine en het profijt.Het klinkt wellicht vreemd, maar het inzicht, datde steden er in de eerste plaats voor de menschenzelf zijn, is nieuw. Het was er altijd winter en menvond, dat het zoo behoorde. De lentensche gevoe-lens, die opnieuw ontwaakten, het verlangen naarpersoonlijke vrijheid en verlossing van de al tenauwe banden met het materieele, naar gezondheid,schoonheid en leven met de natuur, werden smok-kelwaar bevonden, omdat ze niet bruikbaar warenvoor de statistiek en voor het romantisch beeld vaneen vermeende werkelijkheid.Er heeft zich een snelle verandering voltrokken :de strijd tusschen datgene, wat nog de vorige gene-ratie beschouwde als te zijn de eenige werkelijkheid,en datgene wat ze als hersenschimmen en bokken-sprongen bestempeJde, is in beginsel uitgestreden ;het gaat er nu niet zoozeer om, de beiden nog tegen-over elkaar in het strijdperk te brengen, als wel omde klove er tusschen de dempen. Nu is er wel geengebied, waar de ontmoeting van de meer materi-eele waarden eenerzijds en de meer ideeele anderer-zijds zoo voor de hand ligt als dat van den woning-bouw; de economische en menschelijke factorendringen zich hier tegelijkertijd op en men is wel135gedwongen deze in hun samenhang te bezien. Ditverklaart veel van den snellen groei en de stijgendebelangstelling, die op dit gebied algemeen is waarte nemen.Nu beantwoordt de tuinstad-bouw wel het bestaan de idea'en van vrijheid en schoonheid, die zicheen weg banen. Daarom schijnt deze thans in hetbrandpunt van den woningbouw te zijn gekomen ;voor velen bestaat er maar een wijze van wonen,d.i. in de tuinsteden ; bijna alle stemmen uit hetbuitenland komen daarin overeen en op het woning-congres het vorige jaar in Londen gehouden, werdde tuinstad-bouw als synoniem van den woning-bouw behandeld.Men kan hier met waardeering over spreken,maar toch is er tevens aanleiding tot een zekervoorbehoud ; de klem, waarmede de rechten oppersoonhjke vrijheid, gezondheid, het verkeer in denatuur worden opgeeischt, is niet geheel zuiver ;er is daarin welhcht meer verzet dan vervulHng,meer kuhuur-vermoeidheid dan kuhuur-vorming ;de oorlog heeft daar veel toe bijgedragen ; ze brachteen ontgoochehng en algemeene psychische in-zinking, waarvoor de tuinstad-bouw haast tot eenremedie werd ; zoo neemt ook de dokter zijn patientna teleurstelhng en overspanning uit zijn omgevingen brengt hem over in de vrije natuur.Zoo goed als de eenzijdige welvaarts-politiekjagen wordt naar een onbestemd, onbereikbaar doel,zoo kan ook het vrije, gezonde en natuurlijke levenniet een doel zijn en niet uit zich zelf worden be-reikt: deze waarden kunnen niet van de samen-leving worden losgemaakt en zonder het mediumvan de samenleving niet worden gediend.De tuinstad-bouw kan alleen worden verwezen-lijkt en bestendigd met de technische en organisa-torische hulpmiddelen van den tijd ; zoolang en inzoover dus deze beweging steunt op een afkeer vande kultuur, bestaat er deze tegenspraak, dat ze zichbedient van datgene wat ze zoekt te vermijden.Deze tegenspraak moet dan steeds om den hoekkomen ; er behoeft hier slechts gewezen te wordenop de Engelsche tuindorpen met de geveinsdheidvan hun geschematiseerde idylle, om dit naderaan te geven.Niet ieder, die zich uit de benauwenis van desamenleving terugtrekt in een stil buitenhuisje,wordt daardoor een ,,deserteur du monde" en even-min is alle tuindorp-bouw een georganiseerde vluchtuit de samenleving, maar een tendens daartoe istoch aanwezig en het is zeker niet overbodig daaropte wijzen, omdat een beweging, die steunt op debeste waarden, die onze tijd heeft veroverd, vandeze zijde wordt bedreigd.Een tuinstad-bouw, die niet genoeg zou wortelenin het geheele complex van verhoudingen en be-126strevingen, dat de samenleving bepaalt, zou tenslotte moeten falen, en daarmee reacties wekkennaar de andere zijde. Daartoe is te meer aanleiding,omdat alle huidige tuindorp-bouw bepaaldezijden onbevredigd laat; er is, niet het minst inHolland, een verlangen naar eenheid en samen-leving in grooten stijl, die uiting zoekt in een hero-isch monumentalen stede-bouw; dit streven isgeheel tegengesteld aan de ons bekende tuindorp-opvattingen en 2;oekt ook aanknooping in geheelandere waarden ; ze houdt zich aanvankelijk meerbij de bestaande schema's van het drie en vier hoogen zoekt voorts aanknooping bij datgene wat degrootheid van dezen tijd uitmaakt, de mechanischeproductie ; daarbij voegt zich een hevige, eenigszinsoverspannen begeerte naar een toekomstig strafgespannen kultuur en al naar dit toekomstbeeldwordt het karakter vreemd fantastisch of meedoo-genloos strak.Ook hier ontbreekt de hechtheid van het harmo-nisch samengaan ; er is al dadelijk tegenspraak tus-schen de sfeer van herkomst en het karakter vande architectuur ; want de hier bedoelde bouw steuntop de suffe gangen van de traditie of het voorzich-tig beleid van de overheid of de zachte welwil-lendheid van het altru'isme, wat ten naastenbijgips-afgietsel van menschelijk gevoel is ; en daar-tegenover 2;ijn ze als artistieke scheppingen haastontploffingen van emotie ; daarbij ontbreekt hetverband tusschen deze sensatie-zware scheppingenmet de dood-gewone mensch-diertjes, die ze be-volken.Maar nu afgezien van dit alles blijft toch devraag in hoever deze eindelooze opstapeling enaaneenrijing van woningen zal zijn te bestendigen ;wel gevoslt de bewoner van zulke wijken den sterkenklop van het hart der samenleving, maar het gaatgoeddeels ten koste van zijn eigen bloed : de ge-zondheid en het geestelijk evenwicht kunnen nietten offer gebracht worden aan de conceptie van eenmonumentale samenleving, en evenmin aan heteenzijdig inzicht van de economie. Maar ook dehoogste monumentaliteit en de grootste economiekunnen eerst dan worden gevonden, wanneer allewaarden, die den gang van de ontwikkeling bepalen,ongedwongen zijn te zamen gebracht.Noch de tuinstad-bouw, noch de monumentalestadswoning-bouw dus brengen in zich zelf de op-lossing : de vraag, hoe onze steden zich gaan ont-wikkelen, hangt met allerlei van de meest uiteen-loopende, schijnbaar meest tegenstrijdige stroo-mingen samen, en alleen door deze in hun samen-hang te zien, kan men op den duur tot de op-lossing komen. Maar nu blijkt telkens, dat deoplossing van vraagstukken nader ligt en zich een-voudiger voltrekt dan het vooraf mogelijk scheen ;in onzen tijd, waarin elk dozijn jaar het uiterlijkaanzien van de wereld geheel verandert, wordt ookallicht te veel van een gestadige verandering ver-wacht, te veel getuurd op een onbestemd toe-komst-beeld en daardoor ook te veel aangestuurdop een uiterlijke vorm-verandering, inplaats van127het innerlijk groeiproces, wat dus weer het vraag-stuk vertroebelt.Oppervlakkig gezien staan groote veranderingenvoor de deur en niemand ontkomt geheel aan desuggestie, dat telkens weer iets ongehoords staatte gebeuren. Maar voortdurend blijkt dan ook weer,dat nieuw intredende omstandigheden een oogen-blik na de geboorte weer door andere worden inge-toomd ; of tegenstrijdige factoren treden gelijk-tijdig aan het licht en heffen elkander later op. Toenb.v. de snelle uitgroei van de steden met de grond-speculatie het bouwen onweerstaanbaar in de hoogteen de engte dreef, ontkwamen weinigen aan hetschrikBeeld, dat het zoo ahijd zoumoeten voort-gaan ; later kwamen het verbeterd verkeer, de ont-eigening enz. en werden de vroegere verhoudingenweer mogelijk.Nu dit in beginsel is overwonnen, komt eenandere omstandigheid naar voren, n.l. om in kortbestek, snel en goedkoop veel en georganiseerdwoningen te stichten met gebrekkig materiaal enlustelooze werkkrachten ; dit voert tot verscherpteindustrialisatie en normalisatie, zoowel technischals aestetisch ; maar daaruit mag nu weer niet degevolgtrekking worden gemaakt, dat de toekomstde triomf zal brengen van de industrialisatie ennormalisatie ; dit zijn omstandigheden van nu ende toekomst zal veeleer voorwaarden scheppen, diedaaraan tegengesteld zijn ; wanneer het tempo zalverminderen en de lust tot persoonlijk scheppenmeer algemeen gaat ontwaken, waarop de teekenenwijzen, dan zal men dit alles vermalend mechanismeslechts dulden in zoover het de scheppingsvreugdeniet belet.Het is wel karakteristiek voor dezen tijd, om deverst strekkende toekomst-verwachtingen te bouwenjuist op de omstandigheden van het oogenblik. Eris een historische lijn van ontwikkeling, die zichonafhankelijk van verwikkelingen en overrompe-lingen vohrekt, en nu past het ongetwijfeld in dezelijn om bij de productie zoowel als bij de huishou- .ding de persoonlijke arbeid door meer gespeciali-seerd en meer georganiseerd werken te vervangen ;het is lang geleden, dat de timmerman zijn eigenbalken zaagde en de tijd, dat hij zijn eigen deurenmaakte, schijnt ook voorbij ; de tijd van het eigenbrood is voorbij en de tijd, dat men niet meer deeigen aardappels zal koken, breekt mogelijk ookaan. Maar deze langzame gang van ontwikkelingis geen aanleiding om alle tradities en bouwmetho-den op eenmail van den grond af te herzien.Evenmin schijnt het aangewezen, om, onder dendruk van een economische inzinking, weder op deontwikkeling te willen terugkomen en gebruiken tewillen opnemen, die achter ons liggen. De ontwik-keling is er op gericht, de woningen ruimer, ge-zonder en doelmatiger te maken ; de machine heeft128de tendens om den arbeid over te nemen van hen,die op krot-woningen waren aangewezen, en met deultbreiding van de machine meet het woning-peilgeleidelijk kunnen verbeteren. Er zijn ongunstigeomstandigheden ingetreden en wanneer de statis-tieken den toestand weergeven, dan zal de woning-nood voorshands niet kunnen worden opgeheven.Uit dien hoofde spoort men aan tot een terugkeertot reeds verlaten gebruiken en in het algemeen totde grootst mogehjke spaarzaamheid.Men moet daajrbij niet over het hoofd zien, dathet onzen tijd niet zoozeer ontbreekt aan de mid-delen als wel aan het goede beheer ervan ; de nieuwetijd beschikt over ongekende technische hulpmid-delen en pleegt een ongehoorden roofbouw op denatuuriijke bronnen ; de kultuur was sinds langentijd eenzijdig op den rijkdom gericht. En wat is er-bij gewonnen ? Wanneer we gaan van de nieuwewijken naar de oude centra, dan moeten we steedsweer erkennen, dat hetgeen ons in de stedenruimte geeft om te ademen en stemming om televen, het werk is van vorige zooveel minder toe-geruste geslachten; onze meerdere productievekracht wordt weer verspild aan het voorbijgaandeen gaat verloren aan het ongestadige ; door eenzucht om vlug en vluchtig voor het minste hetrneeste, vooral het meest schijnende te verkrijgen,zijn onze bouw-methoden onwaar en onwaardiggeworden ; de tijd van de groote middelen is in deschuld tegenover het verleden, dat een gaaf wereld-beeld heeft nagelaten en tegenover de toekomst,waaraan wij dit beeld voor langen tijd geschondenzullen overgeven.Onze openbare armoede is zeer zeker niet ont-staan uit kwistigheid ten aanzien van de eerstelevens-behoeften en ook niet enkel een gevolg vanden oorlog; ze bestond al te voren en veeleer is zeeen gevolg van den geest, die ook den oorlog heeftverwekt. En nu, nadat de laatste decennien veel-zijdig aan verbetering is gewerkt, wil men, nu dehemel tijdelijk verduistert, weer terug naar de at-mosfeer van misplaatste welvaart en misplaatstearmoede. Daarvan is weinig meer te verwachten.Het begrip spaarzaamheid eenzijdig naar vorenbrengen kan nooit uit de impasse helpen ; dit zouden woningbouw op een doodloopend zijspoorvoeren ; men kan den woningnood niet te'bovenkomen door haar tot een straf voor de samenlevingte maken ; het zal alleen mogelijk zijn door haartot een vreugde te maken. Een ontmoedigd geslachtis armer dan een verkwistend geslacht.Meer dan iets anders is het tekort aan bouwen-de kracht oorzaak van de openbare armoede.Er doen zich bij den woningbouw conflicten voor,die hoofdzakelijk voortkomen uit omstandighedenbuiten het enger gebied daarvan gelegen ; deze doorvernuft en drang toch geheel binnen het gebied vanden woningbouw te willen oplossen, is niet alleenonuitvoerbaar, maar het kan ook niet ten goedekomen aan de huisvesting eenerzijds, noch aan deverwikkeling, die deze conflicten doet ontstaan.Men moet met dezen nood-toestand natuurlijk129rekening houden, maar er zich met gebonden handenaan overgeven staat gelijk met goedkeuren en be-stendigen.In tegenstelling met het bovenstaande ligt hetook in den aard van den tijd, die de behoeften vanhet oogenblik zoozeer prikkelt, om ook de woon-behoeften bovenmatig op te schroeven. Het wordtdaardoor wel uiterst moeilijk om de einden aanelkaar te binden. En dit wordt nog verergerd doorhet gescherm en geschutter en de eenzijdige pro-paganda, waaraan zich de pers schuldig maakt;het schijnt soms alsof het er meer om gaat den wer-kehjken toestand te bemantelen, dan om dien teontvouwen ; het gemak, waarmee de particulierebouwnijverheid b.v. van de eene zijde wordt aan-geprezen, van de andere zijde wordt veroordeeld,moet wel het vermoeden wekken, dat het soms meergaat om bepaalde doeleinden, dan om den woning-bouw in zijn geheelen omvang.Ten slotte is het vraagstuk zooveel eenvoudigerals uit dit alles zou schijnen ; de woningbouw ende stedebouw zijn een getrouwe spiegel van hetmaatschappehjk leven ; ze vormen er het omhulselvan en belichamen de bestaans-vormen en ideeelebedoehngen van den tijd en die zijn ons bekend. Zekunnen niet bestaan in een terugkeer tot het ver-leden, noch in den sprong naar een duistere toe-komst, niet in het zegevieren van een enkel beginselof het doordringen van een nieuwe methode ; zebestaan in het harmonisch samenvoegen van defactoren, die we weten.Het nieuwe zal niet gelegen zijn achter hetgeenwe beleven, maar in de vereeniging van al hetschijnbaar tegenstrijdige, dat we beleven ; het zalzijn gelegen in het wederzijds doordringen van ditalles: van het spaarzame met het onbekrompene,van het doelmatige met het verhevene, van hetbezonnene met het uitbundige; het zal gevondenworden in de harmonie van het mechanische methet persoonlijke, het gespannene met het vrije, hetmonumentale met het natuurlijke.Op dezen weg liggen mogelijk groote verras-singen, maar er Hggen geen geheimen verscholen,die eerst zouden moeten worden ontdekt, of voor-waarden, die eerst zouden moeten worden vervuld ;het nieuwe zal het meest daarin zijn gelegen, datna een tijd van anarchie en vereenzijdiging, wekomen tot een beheersching van deze waarden eneen samenwerking van de krachten en personen,die alleen te zamen in blijvende toewijding dit re-sultaat zuUen kunnen bereiken.Over de plaats, die het Eerste RotterdamschTuindorp in deze ontwikkeHng inneemt, zal hetvolgend artikel handelen.IR. M. J. GRANPRE MOLIEREDE ARBEIDSMARKT IN HET BOUW-BEDRIJFEr ontbreekt nog steeds een alleszins betrouw-baar feitenmateriaal omtrent den toestand derArbeidsmarkt en den omvang der werkloosheid.Bij de behandehng der interpellatie van denTempel is dat weer eens duidelijk gebleken:een inderhaast ingesteld onderzoek van het sociale,,Manusje voor alles", de arbeidsinspectie, moestdienen als grondslag voor het betoog van denMinister. Wel werden mede in het debat gebrachtde aantallen ingeschreven werkzoekenden bij deArbeidsbeurzen, maar ieder, die niet geheel leekis op dit gebied weet wel dat een ingeschrevenwericzoekende bij een arbeidsbeurs en een werk-looze geen begrippen zijn van synonieme betee-kenis-In 't algemeen is dit gemis aan basis voor eenjuiste beoordeehng der arbeidsmarkt -- welk gemisook allerminst vergoed wordt door pubhcatie vande cijfers der verzekerde werkloozen -- zeer tebejammeren. De maatregelen tot steun dier werk-loozen missen daardoor genoegzaam fundament.Doch wanneer de situatie der arbeidsmarkt nietslechts maatgevend moet zijn voor werkloosheids-maatregelen, maar voor allerlei regelingen in hetbelang van zeker bedrijf, en die regelingen achter-wege blijven of vertraagd worden tengevolge vanontstentenis eener betrouwbare arbeidsmarktsta-tistiek, dan valt dat gemis dubbel te betreuren.Zoo is het al sedert geruimen tijd gesteld in hetbouwbedrijf. De toestand der markt is een tijdlangvoorwerp geweest van een onverkwikkelijken strijdtusschen patroons en gezellen die, van uit hetgezichtspunt van ieders eigen belang bij eventueelte nemen maatregelen, de cijfers van bekend aan-bod op die markt gingen hanteeren.Gelukkig komt er kentering in den strijd overde vraag of er al of niet werkloosheid in het bouw-bedrijf heerscht. Wanneer nu en dan op niet teweerspreken wijze en met behulp van onloochen-bare cijfers aanbod en vraag onder het oog wordengezien, neemt de eenstemmigheid toe ten opzichtevan de opvatting dat de arbeidsmarkt in het bouw-bedrijf laboreert aan :le een tekort van aanbod in sommige vakken ;2e een onvoldoende en onsystematische distri-butie der voorhanden arbeidskrachten;3e een volkomen regelloosheid op het gebiedder arbeidsvoorwaarden en haar handhaving.Bij deze conclusies heeft men dan nog dezepunten vooropgesteld :a. dat de arbeidsmarkt niet mag worden be-schouwd als een plaatselijk, maar als een landelijkverschijnsel :b. dat bij de beoordeeling van vraag en aanbodniet mag worden afgegaan op het huidige tempo inden woningbouw. De snelheid van dien bouw hangtvoor een deel af van den toestand der arbeids-130markt. Bij een beoordeeling dier markt stelle mendus voorop den gewenschten of nood^akelijkenvoortgang in den bouw en beoordeele daarnaarhet al of niet voldoende van het aanbod.Of er een tekort is aan arbeidskrachten hangtvan drie factoren af n.l. A. van het w
Reacties