TUDSCHRIFTVOORVOLKSHUISVESTINGEN STEDEBOUWORGAAN VAN HET NEDERLANDSCHINSTITUUT VOOR VOLKSHUIS:VESTING EN STEDEBOUW EN VANDEN NATIONALEN WONINGRAADALGEMEENEN BOND VAN WONINGBOUWVEREENIGINGEN1929 NS 8 10' JAARGANG AUGUSTUSGELUIDDEMPEND SPIJKERVASTGI&SXWANDSTERKEen Directeur van Gemeente-W9rt 76.46 72.60 73.63 70.8680+ ,, 176.17 166.76 173.67 171.53Onze conclusie luidt dat ten opzichte van devier groote steden het antwoord op de gesteldevraag, te weten of de sterftekansen er geringer ofgrooter2ijn,niet met volstrekte zekerheid kan wor-den gegeven, dezelfde conclusie dus, waartoe deHeer Broek langs een anderen weg kwam, maardat van de lagere sterftecijfers der gemeentenboven 20.000 inwoners inderdaad gezegd kanworden dat zij niet het gevolg zijn van een anderesamenstelling der bevolking, maar ten deele opgunstiger sterftekansen zijn terug te brengen.De in tabel I-V gegeven cijfers wijzen eropdat de groote steden in de groep gemeenten boven20.000 inwoners geen uit^onderingspositie innamen.G. TH. J. DELFGAAUW*) Deze is hooger dan de werkelijke mortaliteit!^) In de sterftetafels vindt men als gemiddelde leeftijdenvan o-jarigen in 1910 resp. 53.4 en 54.1 en in 1920 resp.57.1 en 58.3 aangegeven. Deze cijfers hebben echter opgemiddeld een-half-jarigen betrekking.WONINGINRICHTINGIn het jongste November-nummer van dit tijd-schrift schreef ondergeteekende een artikel, waarinhij, naast enkele algemeene opmerkingen over hetvraagstuk der woninginrichting, een koite beschrij-ving gaf van eenige onlangs tentoongesteldearbeidersmeubelen der Centrale Cooperatie voorAfb. IWoninginrichting G.A. Ongeveer tezelfdertijdverscheen in het te Brussel verschijnend tijdschriftjjl'Habitation a bon marche" een soortgelijkartikel van de hand der redactie. Het loont demoeite van laatstbedoeld artikel een overzichtte geven, opdat men kan zien hoe men er in ditopzicht in Belgie voorstaat.Evenals ondergeteekende wijst de schrijvererop dat het streven naar verbetering der volks-huisvesting onvolledig blijft, indien het zichbeperkt tot het verschaffen van goede woon-ruimte en zich niet uitstrekt tot de aankleedinghiervan. Ook in Belgie treft geregeld een schrij-nende tegenstelling tusschen het gehalte dernieuwe woningen en dat van de inrichting ervan.Eveneens wordt er in bedoeld artikel nadrukkelijkop gewezen dat het streven naar verbetering derwoninginrichting alleen dan succes zal hebben,indien men erin slaagt meubelen te vervaardigen,waarvan de prijzen in verhouding zijn met dedraagkracht der arbeiders. Het verschil is nu, datmen in Belgie meent de oplossing hiervoor te heb-ben gevonden, terwijl ondergeteekende moestconstateeren dat we daarvan in ons land nogtamelijk ver verwijderd zijn. Momenteel trekt inBelgie rond een reizende tentoonstelling, georga-niseerd door de ,,Commission des loisirs de I'ouvrierdu Hainaut". Deze tentoonstelling omvat eenaantal inrichtingen van vertrekken en wel: achtslaapkamers (voor ouders, zoon, dochter en kleinerekinderen), twee eetkamers, een huiskamer, driekeiikens, twee bijkeukens, een studeerkamer eneen hall.De meubels zijn ontworpen door De Praetereen uitgevoerd in eiken-, beuken- en geschilderdvurenhout. Ze zijn eenvoudig, goed van proportieen gemakkelijk te onderhouden.Uit de onderschriften van de afbeeldingenARTIKELEN 159FHr-^. 'iti^^HM M" biLLi MLr^r.S ijf ''''"H ..^:? i9\i^1!,. |PfqJ^JJLHHBP';';^^pr*'- -"""^WttMAfb. 3blijkt dat de prijzen inderdaad laag zijn, (waarbijin het oog valt te houden dat geleverd wordt tegenfabrieksprijzen). Dit resultaal is het gevolg vande economie, bij de vervaardiging betracht. Deonderdeelen, waaruit de meubelen zijn samen-gesteld, zijn genormaliseerd, het benoodigde mate-riaal is tot een minimum beperkt. De ontwerperging uit van een standaard-afmeting van 1.80 M.Hieruit afgeleid zijn de afmetingen van paneelen,deuren, laden, dwarslijsten, enz. De rug van eenstoel b.v. is 0.90 M. hoog, de zitting bevindt zichop een hoogte van 0.45 M., een buffetonderstukis 0.90 M. De op deze wijze genormaliseerdeonderdeelen worden nu in serie vervaardigd,hetgeen de kosten sterk vermindert.Het nadeel, hetwelk in het algemeen aan norma-lisatie is verbonden, n.l. de eentonigheid, is hiervermeden. Immers, niet de meubelen zelf, maai deonderdeelen zijn genormaliseerd. Het blijft moge-lijk zeer gevarieerde types te maken, tei keuze vande afnemers, zonder aan de normalisatie afbreukte doen.Een bizonder voordeel, aan de geexposeerdemeubelen verbonden, ligt in het gemak, waarmeeze kunnen worden omgevormd. De arbeiderverhuist gemakkelijk; zijn gezin wordt b.v. grooter,of zijn financieele omstandigheden verbeteren.In zulke gevallen voldoet het oude meubilairdikwijls niet meei. Moet hij het nu tegen spot-prijzen verkoopen en nieuwe, dure meubelenervoor in de plaats nemen? Dikwijls aarzelimen hiervoor. Vandaar 00k dikwijls de Zeerzonderling samengestelde interieurs! Bij de geex-poseerde meubels, waarvan de onderdeelen zijngestandaardiseerd, ligt de oplossing voor de hand.Een te groot meubel kan worden verkleind. Ledi-kant en kast van afb. i kunnen b.v. zonder veelkosten worden omgevormd tot die van afb. 2.Afb. 3Deelen wij ten slotte mee dat de bestelde meu-belen onder toezicht van de ,,Commission desloisirs de I'ouvrier du Hainaut" zullen wordenvervaardigd door een cooperatieve instelling.J. B.Afbeelding iKamer voor den zoon (vurenhout; kleur: oranje)prijs 1) serieprijsI bed fr. 335.- fr. 375.-I kast ,, 550.- ,, 450.-I waschtafel ,, 380.- ,, 330.-I tafel ,, 105.- 90.-I nachtkastje ,, 170.- ,, 140.-3 stoelen ,, 150.- ,, 130.-I boekenkastje ,, 140.- ,, IIC-fr. 1830.- fr. 1505.-Afbeelding 3Slaapkamer der ouders (eikenhout)I bed fr. 695.- fr. 550.-I tafel ,, 300.- ,, 160.-3 nachtkastjes ,, 600.- ,, 480.-I waschtafel ,, IIOO.- ? 875.-I spiegelkast ,, 1350.- ,, 1080.-I kinderbedje ,, 400.- ,, 300.-3 fauteuils ? 330.- ,, 270.-fr. 4675.- fr. 3715.-1) Er zijn telkens twee prijzen vermeld. Men hoopt tekunnen leveren tegen den serieprijs, doch houdt denanderen prijs aan voor het geval de kosten of het aantalbestellingen tegenvallen.i6o ARTIKELENAfbeelding 3keuken (vurenhout; kleur: parelgrijs)I fornuisI aanrechttafel fr. 150.- fr. 120.-I klein buffet ,, 300.- ,, 340.-I pannenrek ,, 105.- ,, 90.-1 tafel ,, 195.- ,, 160.-4 stoelen ,, 320.- ,, 260.-2 krukjes ,, 100.- ,, 80.-Wij kunnen niet anders dan hopen dat onze nieuw op-tredende Regeering en Volksvertegenwoordiging zichgeroepen zullen voelen, door indiening resp. aannemingvan de nu reeds jaren in voorbereiding ajnde ,,Natuur-beschermingswet" dezen achterstand ten spoedigste inte halen. c^fr. 1170.- fr. 950.-WETTELIJKE BESCHERMING VANNATUUR- EN STEDESCHOON INBELGIEZooals reeds eer vermeld, heeft in het begin van ditjaar de Belgische Minister van Kunsten en Wetenschappeningediend een wetsontwerp op het behoud van het natuur-en stedeschoon. Dit wetsontwerp beoogt de wettelijkebescherming zoowel van monumenten en gebouwen, van,,landschappen" (sites), alsook van kunstvoorwerpen, (delaatste alleen, voor zoover zij zich in het bezit van overheids-en van andere openbare lichamen bevinden), waarvan hetbehoud uit artistiek, geschiedkundig of wetenschappelijkoogpunt als een nationaal belang is te beschouwen. Zijkunnen, op voorstel van de Koninklijke Commissie voorMonumenten en Landschappen, geclasseerd en aldus onderbescherming van den Staat gesteld worden, hetgeen inhoudthet verbod van verandering en het gebod van voldoendonderhoud, -- ten opzichte van de kunstvoorwerpenbovendien het verbod van vervreemding.Tegenover deze aan den eigenaar van een geclasseerdgebouw of monument opgelegde lasten zal de Staat eendeel der kosten van onderhoud of herstelling op zich kunnennemen; komt de eigenaar de hem opgelegde verplichtingenniet na, dan zal de Staat tot onteigening kunnen overgaan.Bij classificatie van een ,,landschap" zal voor ieder gevalafzonderlijk worden vastgesteld, aan welke beperkendebepalingen de eigenaar zich zal hebben te onderwerpen;daartegenover heeft hij, in geval van bewezen schade,recht op schadevergoeding, waarvan, kunnen partijen nietgezamenlijk tot overeenstemming komen, het bedrag zalworden vastgesteld door den rechter.Aldus de hoofdinhoud van het wetsontwerp, zooals ditnog bij de vorige Belgische Tweede Kamer was ingediend,welke het echter niet meer in behandeling heeft kunnennemen. De verwachting is echter dat het nieuw opgetredenKabinet het spoedig weer zal indienen en dat de Kamers erhaar goedkeuring aan zullen hechten.Zooals men ziet, kent dit wetsontwerp aan de Overheidvrij ver gaande bevoegdheden tot bescherming van hetnatuur- en stedeschoon en van het kunstbezit toe. Weizal het natuurlijk in hoofdzaak van de activiteit en van hetjuiste inzicht van de Koninklijke Commissie, en vooralvan de bereidheid van den Staat tot het aanvaarden van deaan de verschillende voorgestelde classificaties verbondenfinancieele consequenties afhangen, of deze wet het gehoopteresultaat zal opleveren. Niet te ontkennen valt echter datBelgie met deze wet, met de sinds 1835 bestaande Konink-lijke Commissie, aan welke sinds 1912 00k de zorg voor de,,Landschappen" is opgedragen en die, naast haar hoofd-zetel te Brussel, verder in alle provincien haar onder-afdeelingen heeft, met de in 1931 ingevoerde en tot nu toeelk jaar verlengde Nood-Boschwet, welke den Staat hetrecht geeft zich, in het belang van het algemeen, te verzettentegen het kappen ook in particuliere bosschen, dat met ditalles Belgie ons land een stuk voor zal zijn wat betreft debevoegdheid van den Staat tot bescherming van het natuur-en landschapschoon.VERSLAG VAN DEN DIRECTEUR-GE-NERAAL, HOOFD VAN DE AFDEE-LING VOLKSGEZONDHEID BETREF-FENDE DE FINANTIEELE CONTRO-LE VAN WONINGWETVEREENIGIN-GEN OVER 1928Het verslag geeft, hoewel zich in het jaar 1928 evenminfeiten hebben voorgedaan, die in strekking niet overeen-komen met vroeger beschreven tekortkomingen, enkelefeiten daarvan weer.Het bleek in verschillende gevallen, dat vereenigingenmet belangrijke ongedekte verliezen te kampen hadden. Erwordt daarover in het verslag het volgende opgemerkt.,,Normale praktijk is, dat de gemeente de ongedektetekorten jaarlijks bijpast. Verschillende gemeentebesturendoen dit echter niet, waardoor de ongedekte tekorten wordenomgezet in een kapitaalschuld op langen termijn. Dit nuis niet juist en niet financieel gezond.",,Weliswaar bevat de Woningwet dienaangaande geendwingend voorschrift, doch jaarlijksche voorziening is hetmeest overeenkomstig den geest van de wet en van hetWoningbesluit, waar slechts sprake is van bijdragen in dejaarlijksche kosten. Zij is bovendien het meest in het belangder volkshuisvesting. Immers, indien de jaarlijksche tekortengedurende 50 jaar als een kapitaalschuld op de woningenworden gelegd, loopt men groote kans, dat na aflossing derRijksvoorschotten op de woningen nog een schuldenlastblijft drukken, welke grooter is dan de waarde der woningen.Het wordt daardoor onmogelijk rekening te houden methoogere onderhoudskosten en lagere huren, die voorwoningen, welke 50 jaar bestaan, geboden kan zijn, hetzijdoor veroudering van type, hetzij door verval, hetzij doorden stand van de arbeidsmarkt."Blijkens het verslag is het onderzoek naar de reproductie-kosten van woningwetwoningen, naar de woningbehoefte,en naar de huren, welke voor woningen overeenkomendemet de woningwetwoningen, worden bedongen, voortgezet.Naast de conclusies, welke ook in het vorig verslag uitdat onderzoek werden getrokken (n.l. dat de geldende hurenover het algemeen lager zijn dan de reproductiehuren, datin verschillende streken des lands de huren vooralsnogmoeilijk op economisch peil kunnen worden gebracht endat de gemeente- en vereenigingsbesturen er niet steedsvan doordrongen zijn dat het vorderen van economischehuren rioodzakelijk is voor de geregelde verdere woning-productie), bleek thans bovendien dat de gemeente- envereenigingsbesturen over het algemeen moeilijk zijn teovertuigen van de noodzakelijkheid dat ook de huren derwoningen, welke zonder bijdragen een sluitende exploitatie-rekening opleveren, op economisch peil worden gebracht.Daaraan wordt in het verslag toegevoegd:,,Hoewel over het algemeen er naar moet worden gestreefdde objectieve huurwaarde te bereiken, kunnen in diegemeenten, waar evident behoefte bestaat aan woningenvoor de minst draagkrachtigen, complexen, welke zonderbijdrage worden geexploiteerd, worden gebruikt voor dehuisvesting van deze categorie der bevolking. Alsdan moetevenwel een bedrag worden bepaald, waarboven het inkomender huurders, die in deze woningen worden ondergebracht,niet mag stijgen."De vaststelling van bijdragen in 1928, welke nog in vrijbelangrijke mate ook op vroegere jaren betrekking hebben.ARTIKELEN i6ibracht belangrijke wijziging in de cijfers, die in het vorigverslag waren gepubliceerd.Aan het eind van 1928 was de stand als volgt.Exploilalie- Maximum, waarloe De in kolnm 2 vei-iaar waar- de biidragen, wel- melde bijdiagenop de vasl-stelllagker uilkeeiing overdein kolomi vef-zijn over de exploi-tatieiaten in koinm Mindei vasigesteld Gesparingbelrekkino meldeexploitalieia- Ivermeid.ioegekend dan in maximum inheeft lenMlplaatsoe-liad, ziin Ipegezegdlot nnderslaandeiiedtageptoegezegd procenlenI 2 3 4 51919 610.616,64 556.254.71 54.361,93 8.91920 1.807.710,07 1.640.344,83 167.365,24 9-31921 4.130.032,21 3.570.687,48 559.344,73 13.51922 7.106.745,25 5.792.878,51 1.313.866,74 18.51923 8.913.642,74 7.021.544.99 1.892.097,75 21.21924 9.122.392,77 7.517.714,95 1.604.677,82 17.61925 9.359.730,38 7.860.438,47 1.499.291.91 161926 9.367.480,38 7.885.511,83 1.481.968,55 15.81927 9.009.601,38 7.538.636,56 1.470.964,82 ib.31928 6.902.130,09 5.758.301,60 1.143.828,49 16.6In dit staatje zijn niet opgenomen de bijdragen, uitge-keerd aan de gemeente Emmen en aan eenige gemeentenin de mijnstreek, waar het geheele tekort op de exploitatiedoor het Rijk wordt gedragen.De aan die gemeenten uitgekeerde bijdragen zijn vermeldin het hier volgend staatje.Expioitaiie- Maximum, waarlne De in kolom I m-iaaf waatop de Wwi wel- melde biidragen Dver-de vast- ker uilkeeting nvei zijn over deexpioi-Meer vaslgesleid schriidinnsleliing de in koinm 1 vei- talieiaren in kolombeliekking melde exploitatieja- Ivermeid.ioegekend dan in maximumlieeit [En neell piaals ge-Pad, ziin toegezegdlot ORderslaandebedragentoegezegd procentenI 2 3 4 51919 2.829,11 2.829.11 -- --1920 25.162,55 27.070,52 1.907,98 7.51921 299.905.40 298.689,36 -- --1922 434.549,76 552.301,62 117.751,86 27-11923 543.440,67 735.844,82 192.404.15 35.41924 545.814,69 803.601,86 257.787.17 47.21925 546.338,42 735.901,40 189.562,98 34.71926 560.244.39 775.196,49 214.952.10 38.71927 508.633,30 649.013,40 140.380,10 27.61928 542.806,49 681.544,95 138.738,46 25.5Krachtens het derde lid van art. 38 derWoningwet werdenten slotte ten behoeve van 38complexenmet2o68woningentot een totaaibedrag van / 54.906.01 bijdragen in de exploi-tatie toegezegd.De cijfers der woningwetvoorschotten en het verslagwijken af van die in de vorige jaarverslagen genoemd vnl.wegens het volgen van een betere wijze van groepeering dercijfers; de voorschotverhoogingen, welke in latere jarenzijn verleend, zijn thans gevoegd bij de toegekende voqr-schotten, vermeld in het jaar; waarin het oorspronkelijkvoorschot werd verleend.Het verslag geeft het volgende staatje.Overzicht van de in guldens afgeronde sommen, welkeingevolge de bepalingen van de Woningwet sedert 1905:a. zijn toegezegd als grond- en bouwvoorschotten,b. zijn. ingetrokken enc. zijn opgenomen.Jaar a. Toegezegd b. Ingetrokken c. Opgenomen1905 f 46.500.- f _ f 16.500.-1906 69.400.- 1i -- tt 26.900.-1907 1.445.109.- tt -- tt 243.329.-1908 1.185.415.- tt -- tt 829.270.-1909 1.318.377.- tt 34.000.- tt 1.242.900.-1910 1.730.270.- tt -- ft 2.017.684.-1911 2.831.818.- tt -- tt 1.841.060.-1912 6.596.873.- tt 11.050.- tt 3.900.484.-1913 8.872.191.- tt -- tt 5.321.967.-1914 12.796.345.- tt 65.100.- tt 7.001.905.-1915 17.916.357.- tt 137.715.- tt II. 167.430.-1916 18.779.708.- tt 1.804.263.- tt 9.890.083.-1917 49.883.613.- tt 330.244.- tt 16.513.181.-1918 52.515.252.- tt 25.508.- tt 37.028.802.-1919 96.468.388.- tt 3.208.606.- it 73.684.610.-1920 159.827.924.- tf 2.264.939.- tt 113.780.732.-1921 199.336.947.- tt 16.048.444.- tt 183.125.336.-1922 43.983.219.- tt 445.233.- tt 92.669.068.-1923 24.839.224.- tt 1.003.382.- tt 41.785.368.-1924 tt 10.267.107.- tt 253.790.- tt 26.081.348.-1925 Jt 8.942.695.- tt 2.693.836.- tt 16.604.530.-1926 tt 5.814.641.- tt 162.345.-; .. 7.664.278.-1927 tt 9.448.284.- tt 11.980.- tt 6.802.147.-1928 tt 14.800.118.- tt -- tt 8.505.195.-lotaalToegezegdIngetrokkenf'749.715.775.-f 28.500.435.-Dpgenomen f 667.744.107.-Uit de exploitatiesaldo's van middenstandswoningen,waarvoor uit's Rijks kas krachtens het K.B. van 6 November1919 tegemoetkomingen in de bouwkosten waren gegeven,werd tot het einde van 1927 / 40.700.62 in 's Rijks kasteruggestort.Ten behoeve van den bouw van noodwoningen werdtotaal / 11.936.079.93 aan bijdragen in de stichtingskostenuitgekeerd.Uit de batige saldi der exploitatie werd tot einde 1927aan het Rijk / 2.180.409.21 terugbetaald; als aandeel in deopbrengst van noodwoningen (bij afbraak enz.) werd aanhet Rijk terugbetaald / 53.091.28. V.WOONSCHEPEN, VOLKSLOGEMEN-TEN EN ONBEWOONBAARVERKLA-RINGEN TE UTRECHTHet Jaarverslag van de Gezondheidscommissie vanUtrecht over 1928 bevat naast statistische gegevens en eenverslag van haar handelingen een drietal rapporten aanB. en W. van Utrecht n.l. over een onderzoek in zakewoonschepen, volkslogementen en de noodzakelijkheidvan onbewoonbaarverklaringen.Van woonschepen bleken er in Utrecht slechts 14 aan-wezig te zijn, waaronder slechts 4 bepaald onvoldoende. Deconclusie was dat er van een woonschipeuvel niet konworden gesproken.Uit het rapport over volkslogementen bleek dat dezeveel te wenschen lieten. Zoo werden nergens privaten metwaterspoeling aangetroffen; sommige waren in de buiten-lucht; hun aantal was over het algemeen te klein. Zindelijk-heid vaak onvoldoende; badgelegenheid nergens aanwezig.Trappen waren meestal te smal en slecht verlicht. Scheidingtusschen de sexen soms onvoldoende.De Commissie geeft in haar rapport eischen, waaraan devolkslogementen moeten voldoen; zij kwam echter tot deconclusie, dat er waarschijnlijk een deel der logementenZouden verdwijnen, als deze eischen werden gesteld en dat163 ARTIKELEN - BINNENLANDwellicht maar weinigen naar de eischen ingerichte loge-menten zoudeti exploiteeren, en dat dus de gemeentedaarmede rekening zou moeten houden. Het zou misschiennoodig zijn dat een vereeniging (b.v. het Leger des Heils)dergelijke inrichtingen met steun van de gemeente zoubeheeren of dat de gemeente zelf tot exploitatie zou overgaan.Aannemende dat ingrijpende veranderingen wel nietspoedig tot stand zouden komen, stelde de Commissie nogeenige minimum-eischen, welke dadelijk zouden kunnenworden gesteld.Ten aanzien van onbewoonbaarverklaringen achtte deGezondheidscommissie den tijd weder gekomen voorkrachtige maatregelen. Zij beval de onbewoonbaarver-klaring van 51 woningen aan. VVERSLAG VAN DE WONINGCOM-MISSIE VAN DE VEREENIGING ,,AF-DEELING 's GRAVENHAGE" VAN DENEDERLANDSCHE VEREENIGINGVAN HUISVROUWENDe Woningcommissie van de Vereeniging Afdeeling's Gravenhage van de Nederlandsche Vereeniging vanhuisvrouwen heeft een verslag uitgebracht als resultaatvan haar studie over verbeterde woningtypen in den Haag.Zij heeft zich beperkt tot woningen voor den bescheidenen iets ruimeren middenstand (dus niet voor de minstgegoeden en ook niet voor de meest bemiddelden). Erworden voorbeelden gegeven van portiek of etagewoningen,het boven- en benedenhuis, het heerenhuisje en het kleinelandhuis.Naast deze voorbeelden zijn bij de etagewoning en bij hetheerenhuisje in den Haag gangbare typen ter vergelijkinggegeven. De voordeelen van de nieuwe typen boven detraditioneele zijn in het verslag duidelijk aangetoond.Door een kostenbegrooting op gelijken grondslag blijktdat de verbeterde typen voor ongeveer denzelfden prijskunnen worden verhuurd.De Commissie hoopt van vele zijden kritiek en opmer-kingen te zullen ontvangen ten einde daaruit na te kunnengaan in hoeverre dit voor haar aanleiding kan zijn om deaangevangen studie voort te zetten. V.DE WOEKER IN HET VOLKSCRE-DIETWEZENDoor het bestuur van den Armenraad te Leiden werdeen Commissie benoemd tot bestudeering van den woekerte Leiden.In het door deze Commissie uitgebrachte verslag wordtook een voorbeeld van woeker op het gebied der woning-exploitatie gegeven.Bij haar onderzoek heeft de Commissie kennis genomenvan gevallen van zgn. spaar- en koopcontracten, waardoorde inleggers in het bezit van een woning konden geraken.Bestudeering van de voorwaarden van de contractenbracht aan het licht dat daarin verschillende bezwarendebepalingen voorkwamen waardoor de inleggers kondenworden gedupeerd.De Commissie komt tot de conclusie, dat, als haar werkop eenige wijze wordt voortgezet, dient overwogen teworden, op welke wijze hieraan bekendheid kan wordengegeven, opdat contractanten voor het sluiten van hetcontract advies kunnen vragen. V.BINNENLANDAANBESTEDINGENUit ,,De Aannemer" van 23 Juli 1929 nemen wij hetvolgende overzicht over van de aanbestede werken gedu-rende het tweede kwartaal 1929.Particulieren . ................... / 22.089.797Gemeentebesturen .................. ,, 20.172.280Woningbouwvereenigingen ............ ,, 4.492.230Rijks- en Polderbesturen ............ ,, 10.744.990Ned. Spoorwegen ,, 889.602/ 58.388.899RIJKSSTEUN BIJ DE BEWARING VAN NATUUR-SCHOONIn het Tijdschrift van de Nederlandsche Heidemaat-schappij van i Maart 1929 wordt een overzicht gegeven vande in 1928 door den Staat verstrekte subsidies aan gemeentenen vereenigingen voor aankoop en instandhouding van methoutopstanden bezette terreinen, van beteekenis voor hetnatuurschoon. Een bedrag van / 20.000 was hiervoor in 1928uitgetrokken. In zes gevallen werd steun verleend en welvoor het Friesche landgoed Ontwijk (16 H.A.), de Have-zathe Laarwoud, Zuidlaren (17 H.A.), Loohuis in Aalten(21 H.A.), een boschterrein in Driebergen (32 H.A.), tweeterreinen bij Nijmegen (samen 74 H.A.) en twee complexenonder Groesbeek (520 H.A.).Voor het loopende jaar is op de begrooting voor dezewijze van steun een twee maal zoo groot bedrag, dus/ 40.000, uitgetrokken, een heuglijk verschijnsel.WONINGEN VOOR OUDEN VAN DAGENIn Februari deden B. en W. van Amsterdam den Raadhet voorstel 40 woningen voor bejaarde echtparen te doenbouwen op een terrein in het tuindorp Watergraafsmeer.Dit voorstel is thans aangenomen. De woningen zijn ietsruimer opgezet dan de 18 woningen in het tuindorp Nieuwen-dam en de ontworpen 73 woningen in den Buiksloterham:18 bevatten twee kamers met keukentje en tuin, de overigehebben een kamer meer. Door een gemeentelijke bijdragea fonds perdu van / 40.000 kunnen de huren op / 4.50 en/ 4.90 gesteld worden.Een woningbouwvereeniging te Arnhem heeft een planingediend voor den bouw van 12 woningen voor ouden vandagen. Om de huurprijs op zoodanig peil te kunnen brengendat het doel volledig bereikt kan worden, heeft de ver-eeniging besloten / 500 a fonds perdu voor elke woningte bestemmen. Zij verzoekt de gemeente eveneens / 500per woning te willen bijpassen, waardoor het mogelijkzal zijn de huurprijs op / 2.50 vast te stellen. De woningenhebben behalve twee kamers en keuken gelijkvloers, onderde kap een kamertje dat, evenals in Amsterdam, gedacht isals slaapvertrek in bizondere gevallen.B. en W. brachten een gunstig praeadvies uit, daar dezebouw in een reeds lang betreurd gemis zal voorzien. DeRaad nam het voorstel ongewijzigd aan.In Heerlen is onlangs de eerste steen gelegd voor eenachttal woningen voor ouden van dagen. Dank zij eenigebijdragen zal de huur op / 2.50 a / 3.50 gesteld kunnenworden. De huisjes zijn van hetzelfde type als die in Arnhem.ONS LIMBURGAan het belangwekkende jaarverslag over 1928 van dezevereenigiging ontleenen we, evenals het vorig jaar geschied is(zie het October-nummer 1928 van dit Tijdschrift) eenigebizonderheden.De bevolking in het mijndistrict nam dit jaar in minderemate toe dan in vorige jaren het geval was, namelijk met6334 (1927: 8574)/ een gevolg van mindere vestiging. Eensamentrekking van de Limburgsche bevolking in hetmijndistrict blijft nog steeds, zij het in mindere mate,waarneembaar, behalve in het middengedeelte, met namein Brunssem en Hoensbroek, waar het vertrek de vestigingovertrof,Het geboorte-overschot is langzaam dalende; van 26.6per 1000 (gemiddelde bevolking) in het jaar 1921, totBINNENLAND - BUITENLAND 16323.5 "/oo in het verslagjaar. Deze daling ontstaat doordatmet de daling van het geboortecijfer, van 39.4 "/oo tot32.2"/oo , een daling in het sterftecijfer gepaard ging, welkeminder groot was, namelijk van 12.8 "/,io in 1931 tot 8,65 %oin het verslagjaar.De toeneming van het aantal gezinnen is te schatten op1267.Wat de woningproductie betreft, deze bedroeg in 19282104, belangrijk meer dan in de laatste jaren bereikt werd.Vergelijkt men het cijfer van den nieuwbouw met hetboven gegeven cijfer van de toename der gezinnen, dan kan-- zegt het verslag -- ,,veilig worden gezegd, dat dit jaarde aanbouw op de behoefte is vooruitgeloopen, Zoodoendeis, genomen over de geheele mijnstreek en over alle catego-rieen van woningen, een ruime woningreserve verkregen."Het aantal mijnwerkers nam slechts weinig toe: 314,tegen 1415 in 1927. Het totaal aantal bedroeg op 31 Decem-ber 1928 28.336, die met hun gezinnen een mijnwerkers-bevolking vormden van 87.919 personen, dus nagenoeg46 % der geheele bevolking, die 193.060 bedroeg.De vereeniging bezit drie gezellenhuizen. Deze wordenbeheerd door de vereeniging ,,Het Goed Kosthuis", diedaarenboven nog vijf soortgelijke inrichtingen in exploitatieheeft. Al deze inrichtingen te zamen kunnen aan 825 onge-huwde arbeiders plaats verschaffen. Hoe het dit jaar stondmet de bezetting wordt niet vermeld, behalve van hetgezellenhuis te Lutterade, dat dit jaar, in tegenstelling methet vorige, niet aan alle aanvragen kon voldoen en thansuitgebreid zal worden. Aangaande het verkrijgen vanbouwkapitaal valt te noteeren dat ook hier de gemeenten,die gelden op andere wijze kunnen krijgen, de voorkeurgeven aan steunverleening zonder Rijksvoorschot. In delaatste jaren werd door de afdeelingen der vereeniging inde mijnstreek als regel slechts gebouwd, wanneer vanwegede mijnondernemingen een zekere huuropbrengst werdgegarandeerd. Door deze contracten verkrijgt de mijn-onderneming een zeker recht van voorkeur voor haararbeiders bij de verhuring der woningen, Ook in hetafgeloopen jaar werden weer eenige van deze overeen-komsten gesloten, doch daarnaast is men dit jaar in eenigegemeenten overgegaan tot het stichten van woninggroepenzonder deze garantie.Dit jaar werden 64 eigen woningen voor arbeidersgebouwd met behulp van hypothecaire leeningen, verstrektdoor het Algemeen Mijnwerkersfonds. Het verschijnsel vanopschuiving van goedkoopere naar duurdere woningen wasook dit jaar waar te nemen.Een onderzoek naar de samenstelling der gezinnen leerdeonder meer, dat, wat ouders en inwonende kinderen betreft,per 100 gezinnen 514 personen werden aangetroffen.(Voor het Rijk wordt 419, voor Noord Holland 393 opge-geven). ,,Geen wonder dan ook, dat in Zuid Limburg steedsaangedrongen werd op grooter kubieken inhoud der woningdan die welke elders als voldoende werd aangemerkt."Vergeleken bij vorige jaren is er een steeds toenemendebewegelijkheid der bevolking te bespeuren. Het gemiddeldevertrekcijfer voor de 24 mijngemeenten bedroeg 13.i %van het totaal bevolkingscijfer, dat is twee tot drie maalgrooter dan in andere gemeenten van ongeveer gelijkegrootte. Ook binnen de gemeenten zelf wordt veel verhuisd.Dit verschijnsel oefent een ongunstigen invloed uit zoowelop de gezinnen als op de huizen en financien van devereenigingen.De bouwkosten geven geen aanleiding tot bizondereopmerkingen. Wat het aantal arbeidsuren, dat per woningin dienst van den aannemer gewerkt wordt, betreft, is ereen belangrijke daling te constateeren. Het vorig jaarwerden in verschillende groepen de volgende cijfers ge-vonden: 1.469, 1.363 en 1.174 uur per woning; thans1.110, 1.130 en 1,184, waarbij nog komt een aantal vanongeveer 29 werkuren van den electricien.In de huurprijzen kwamen geen ingrijpende veranderin-gen. Verschillende afdeelingen konden er nog niet in slageneen sluitende jaarrekening te verkrijgen,Tenslotte nog iets uit de mededeelingen over het woning-toezicht. Er zijn thans in dienst van de vereeniging eenhoofdinspectrice en vier inspectrices, Haar huisbezoekwordt over het algemeen door de bewoners zeer op prijsgesteld, Het overzicht van het maatschappelijk werk duidtop groote activiteit, Een enkele greep: er wordt in hetbizonder gelet op behoorlijk gebruik der slaapkamers;bestreden wordt het kostgangerswezen en de onderver-huring, die beide, op eenige woninggroepen na waar nogkostgangers gevonden worden, thans zoo goed als ver-dwenen zijn. De bewoning is over het algemeen goed;beplanting zou op vele plaatsen de woninggroepen eenprettiger aanzien kunnen geven,BUITENLANDINTERNATIONAALTe Luik zal in 1930 een Internationale tentoonstellingworden gehouden van de groote nijverheid, wetenschappenen toepassing van Oud-Waalsche Kunst. Naar aanleidingvan deze tentoonstelling wordt een prijsvraag uitgeschrevenvoor een goede woning voor een weinig welgesteld gezin.De kostprijs zal niet hooger mogen zijn dan 60.000 frs., debreedte voor stadswoningen niet minder dan 5 M. Debedoeling is niet plannen ingezonden te krijgen, maaruitgevoerde woningen te zien te geven.BELGIENATUUR EN INDUSTRIEHet is thans gemeengoed, dat de industrie niet het rechtheeft de schoonheid van het landschap zonder noodzaakte niet te doen en door haar schadelijken invloed de be-woning van stad en land te benadeelen. In Belgie is vaneen nieuwe groep burgers een protest gekomen, waarvanNatuur- en Stedenschoon van Juni j,l, melding maakt.De visschers aan de
Reacties