SITIJDSCHRIFTVOORERIVOLKSHUISVESTINGIEN STEDEBOUWEJORGAAN VAN HET NEDERLANDSCHINSTITUUT VOOR VOLKSHUIS:VESTING EN STEDEBOUW EN VANDEN NATIONALEN WONINGRAAD1924 N? 4 5' JAARGANG APRILPRACTISCHE BEZUINIGINGop de kosten van het bekleeden van muren en plafonds inWINKELS - MAQAZIJNEN - WOONHUIZEN - GARAGESZIEKENHUIZEN - FABRiEKEN - LABORATORiA - ENZ.door toepassing van ons nieuwe bepleisteringsmateriaalMURITEFA. J. MASSEUS WIN. - ROTTERDAMGED. BOTERSLOOT 119 - TELEFOON 3186^^m VRAAGT ONS BOEKJE OVER MURITEMURITE wordt zoo hard als steenMURITE kan direct beschilderd wordenMURITE kan direct behangen wordenMURITE is afwasclibaarMURITE is hygignischor dan tegelbekleedingMURITE geeft een NAADLOOZE oppervlakteMURITE krimpt niet en zet niet uitMURITE is ZEER GOEDKOOPijVAN MUNSTER'S UITGEVERS MAATSCHAPPIJ - HEERENGRACHT 246 - AMSTERDAMVAN OMMEREN & Co.PAUWSTRAAT - ARNHEMHi^^M TELEFOON 800 _??SPIEGEL-, VENSTERGLAS. VERF-WAREN, GESLEPEN GLAS ZOOWELBLANK ALS VERZILVERDSPECIAAL VOORMEUBiELMAKERS EN CAROSSERIE-FABRIKANTENajwiaiiiariuaiaiaBniaiaii^^CABOTINEHOUTBEDERFWERENDE CREOSOOT-OUEBEITSEN-VERF IN ALLE KLEURENHet beste ter wereld en alleendan echt en gegarandeerd, wan-neer emballage gezegeld B. & Co.levert billijk de Fa. BUDDING & Co.CORN. TROOSTSTRAAT 59 - AMSTERDAMTelefoon 25287[i!LIJNBAAN 47 TELEFOON 990DORDRECHTLevert U ALLE soorten GLAS voor de BOUW-BEDRIJVEN tegen uiterst concurrente prijzen.SpeciaKteit in fijne LAKKEN en VERNISSEN.AUeenverkoop voor DORDRECHT en Omstrekenvan de beroemde VELUVINEVERVEN.-- VRAAGT PRIJS --A. PEETERS & C^.BELAGECGEWiPYTHAGORASSTRAAT 1AMSTERDAM - TEL. 223938T ZICH MET HET UITVOEREN VANOMBINEERDEN WERKEN,APEND EN ONGEWAPEND BETONPTM Oni IXAAA/B-Dk-ITMKN, V. Behangers-Fournituren-MaatschappijJ. OFTENAmsterdam, Singei 68Telefoon 35685 en 45234Na 6 uur No. 27630Filiaal: R otter d amSchiekade 182Telefoon 11208nr'feSpecialiteit ID Mum-, Stoifeerder!;- en Meubelmakers-MateriaalRaamgarnituren - Catalogus op aanvrageSCHELPKALKGEBRUIKT SCHELPKALK, EEN PRIMA MATERIAALEEN BIJ UITSTEK NEDERLANDSCH PRODUCTVereeniging van Ncderlandschc SchelpkalkfabrikaiitenAPOTHEKERSDIJK 34 LEIDENBETONWONINGBOUW:: VOLGENS BRONS PATENTEN ::Een uitkomst voor de Woning-voorziening. Goedkooper enbeter dan Baksteenbouw - Aesthetisch verzorgd Vraagt inlichtingen ook omtrent uitgevoerde Woningcomplexen bij de N. V. BOUWIVIAATSCHAPPIJ JJ..OCCIDENT" te AMSTERDAM, Joh. Verhulststraat 156a, Telefoon 23506 - 20516 - 26851 SSnmTWENM SCI[LPKmND[llllte ALKMAAR ELEVERT PRIMA JSCHELPKALK Z U TEGEN CONCURREERENDE PRIJS PER SPOOR EN PERSCHIP S Kantoor: HOUTWEG 19 - ALKMAAR ?fi?fi?iyitfiyiyi?i?i?ifiyiyiyi!fi?fi?iyi?i?iKtfimHiJJJJ KUNSTGRUmnVLDEREH, m-RECHIBLADtN melN. I[LLING - Kaotoor 1. P. Heyeslraat 109Concurreerende pfijzen WERKPLIlllTS OV[RTOOM 209 Vtaaot monsteis!Jfi\?mHiVAN HEEST & ZONENZUIVERAARSmm VOOR mriGEN: MUHNIXSTRIIIT 101 -- AMSIERDAM?fiifiyitfi!iiyiyi!fiifiyiyiifi?yi!fibfiyitfiyiyiyiyiWij zuiveren uwe woningen met eenVLOEIBAAR MIDDEL,(lat zorgvuldigin alle naden gewerkt wordt endoor zijn eigenschappen in murenen lioutweric doortrekt, waardoor nietalleen liet 11^ S E C T maar ooi( deNETEN VERNIETIGD worden.SCHITTERENDE REFERENTIEN!!!IIliritlS MLlJLmb OL L". ni[R?iino3- MQoni^^^EAULEDEN ! ONZ E AD VERTEERDERS ZIJN EEN STEUN VOOR ONS - LATEN WIJ EEN STEUN VOOR HEN ZIJNELECTRICITEIT OP ELK GEBIEDB.C.TELEFOON -- ELECTRISCHE SCHELLENLIGHT -- KRACHT -- VERWARMINGiiiiMiiiiiiiiiiiiiijiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinitiiiiiiiiiNiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiDiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii- N. Z. KOLK11 - MOON 48181 -J. DE WOLFF - UTRECHT. ELECTRO=TECHNISCH BUREAUELECTRICITEIT OP ELK GEBIEDBILDERDIJKSTRAAT 57 -- TELEFOON 1761C-K^KX^K-C-KC-K-2-^KOK^K^K^XA. D. E. JERPHANIONAdmiraal de Ruyterweg 1871, AmsterdamTelefoon Zuid 8761HANDEL IN BLAUWE PLINTSTEEN,GELE-en PAARSCHE VOORGEVELSTEEN,PROFIL- EN V E R B L E NDSTEEN,VUURVAST MATERIAAL-SEPTIC-TANCS, BETONRIOLEN, PANNEN ENZ.rrmK*K'>K*K*K->K**K-]-::*->Kx'oningbouw, -- -- waarop gccn zvi/aar verkeer is tc verwachten tegen zeer lagen prijs -- --IBBBBBIBaBHaHBBHHHBBaBASMAN & SABELSON - Bouwkundigen en AannemersKANTOOR: HOOGEWEG 48 EN 50 - TEL. 24752ELECTRiSCHE TIMMERFABRIEK J. L. ASIVIAN - MAKELAARVISSCHERSPAD 4 LINNAEUSKADE 17 - AlViSTERDAIVI- TEL. 23989H. J.BIJZONDERIN! VOORT HOL -GROOTE LOKALENH u is-SPECIAAL- en DecoraIN SPATWERKtiesch 1 IderVAN OSTADESTRAAT 300-- TELEFOON 27553 -- AlViSTERDAIVI,PRIMA SLAV. EIKEN EN BEUKENPARKETVLOERENTEGEN UITERSTCONCURREERENDEPRIJZEN ONDER GARANTIEFRED. MEIJER - AMSTERDAMV. BAERLESTRAAT 160, TELEF. 25615GEVESTIGD SEDERT 19081C. REITH Jr.Amsterdam - Marnixstraat 76Telef.45797Aannemer vanLood-, Zink- en RioleeringwerkenyilllllllllllllllllllillllllimiiUllilllf HJIIillilligiillllllllllllllllllillllllllllllllllillllllllllllEI i Firma ROOZETUIJL - Zuiveraars IS EX AMBTENAREN BIJ DEN GEMEENTELIJKENGEZONDHEIDSDIENST ~S: Speciaal in het verdelgen van Wandluizen, Kakker- ZS-- lakken, Crijniuis etc. volgens nieuw systeem met ^~ de nieuwste apparaten en vindingen, waardoor ZZ^ succes gewaarborgd is --~ H.H. Huiseigenaren voordeelige contracten ^I l(antoo[:imfillllI26UMSI[llOi - Ielefoon295H |~ ALLE WERKZAAMHEDEN WORDEN ONDER GARANTIE UITGEVOERD ZI!:iiiiiiMiiiniiMiiiiiiiiiiiiiiiiiirmTif: imiiiiiiiiiiiiiiimmiiimiiimmmiiiiiimiiiiiiiiiEJ. D O T 1 N GSTUCAbOORrEGElZEIIEII[lllllLEVOORtOMEIID[B[IOMEIIKEIIJACOB VAN CAMPENSTRAAT 121AlViSTERDAIVI - TELEFOON 28243IVTROTTOIR "'' VIGOROSE CEMENT INDUSTRIE RONDEXOVALEMLSJiDEII ?\^^2^??" RIOLENTELEFOON 205BETON PALEN -EIGEN SPOORAANSLUITING- TUINMURENPRODUCTIE 1000 M^. TEGELS PER DAGPNEUMATISCHE STAMPINRICHTING -- P ERSO NE EL 100 ARBEI D ERSGEMAAKTVANGEKLOOFDHOUTTREKKENENKRIMPENNIETIS DEBINNENDEUR voor den HandelCONCURREEREND van f 5.50 tot f 6.50Timmerfabriek ,,De Drie Gebroeders" - SCHMIDT & CoBUSSUMFABRIEKrROEMER VISSCHERLAAN 10KANTOOR:LAMMERT MAJOORLAAN 40 - TEL. 492LOON-ZAGERIJ en-SCHAVERIJ - I.SPETTERRuyschstraat 83-83^ - AMSTERDAM - Telefoon 52885, na vijf uur 24017OP DIT GEBIED OUDSTE FIRIVIA TE DEZER STEDEDE RUITER & MAASWINKEL TM ?'TMi^M??E\DS&-"-'-AANNEMERS VAN SCHILDERWERKENBETONBOUWONDERNEMINGJ. VAN BAARSEN & H. L. STRUBEKROMME WAAL 29 TELEF. 41577 AMSTERDAMKONING & BIENFAIT - Da Costakade 104AMSTERDAMOnderzoek van alle materialen voor den VOLKSWONINGBOUWy' '.?iiK a iH&.iii-tiS^X^fiiil'hi.fi'MiJ^^ "fsiiS*' *&4^&fcl^i5ia^i&.M?lAAftfc:i:5i4JL!^^MAANDBLAD 5E JAARGANG N^ 4 15 APRIL 1924TIJDSCHRIFT VOOR VOLKSHUISVESTINGiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii EN STEDEBOUWORGAAN VAN HET NEDERLANDSCH INSTITUUT VOOR VOLKSHUIS-VESTING EN STEDEBOUW EN DEN NATIONALEN WONINGRAADREDACTIE VOOR HET INSTITUUTH. P. J. BLOEMERS, J. DOUWES JR.,MR. D. HUDIG, IR. P. BARKER SCHUT,IR. J. M. A. ZOETMULDERVASTE MEDEWERKERS : J. W. BOSSENBROEK,G. A. M. DE BRUYN, IR. A. KEPPLER, MR.J. KRUSEMAN, IR. A. M. KUYSTEN, JHR.A. H. OP TEN NOORT, JAN STUYT,M. VRIJENHOEK, L. VAN DER WAL, D.E. WENTINKREDACTIE VOOR DEN WONINGRAAD :MR. G. VAN DEN BERGH EN J. BOMMERADRES DER REDACTIEEN ADMINISTRATE ENSECRETARIAAT VAN HETINSTITUUT EN VAN DENNATIONALEN WONINGRAADKLOVENIERSBURGWAL 70 - AMSTERDAMADVERTENTIESV. MUNSTER'S UITGEVERS MAATSCHAPPIJHEERENGRACHT 246 - AMSTERDAMABONNEMENTSPRIJS f 8.-DELEDENVAN HETNEDERLANDSCHINSTITUUTVOOR VOLKSHUISVESTING EN STEDEBOUW(LI DMAATSCHAP VOOR PHYSIEKE LEDEN f7.50)EN DE LEDEN VAN DEN NATIONALENWONINGRAAD ONTVANGEN HET BLADKOSTELOOSLOSSE NUMMERS f 1.50INHOUD: NED. INSTITUUT VOOR VOLKSHUISVESTING EN STEDEBOUW:Officieele Mededeelingen ~ Woningwethuren en Malaise door P. A. v. d. Drift - De voorschotver-leening in 1923 door A. J. de Jong - Binnenland - Overzicht van Tijdschriften - Boekaankondiging.NATIONALE WONINGRAAD : Officieele Mededeelingen - Verslag 1923 betreffende de financieelecontrole van woningbouwvereenigingen door J. B, - Geen verbetering doorJ.W. B. - De individueele huur-bepaiing - Tentoonstelling voor Woninginrichting door J. H. - Van de aideelingen.OFFICIEELE MEDEDEELINGENVoor het Internationaal Stedebouwcongres datte Amsterdam van 2-9 Juli a.s. zal worden ge-houden, is een eere-comite gevormd bestaande uitde volgende personen :Voorzitters :Jonkheer Mr. Ch. J. M. Ruys de Beerenbrouck,Minister van Binnenlandsche Zaken en Landbouw,Jonkheer Mr. Dr. H. A. van Karnebeek, Minis-ter van Buitenlandsche Zaken,Mr. P. J. M. Aalberse, Minister van Arbeid,Handel en Nijverheid,Jonkheer Mr. Dr. A. Roell, Commissaris derKoningin in de provincie Noord-Holland,E. G. Baron Sweerts de Landas Wijborgh,Commissaris der Koningin in de provincie Zuid-Holland.Leden :W. de Vlugt, Burgemeester van Amsterdam,J. ter Haar, Wethouder van Amsterdam,S. R. de Miranda, Wethouder van Amsterdam,F. M. Wibaut, Wethouder van Amsterdam,Dr. C. J. K. van Aalst, President van de Neder-landsche Handel Maatschappij Amsterdam,Prof. Dr. R. C. Boer, Rector Magnificus van deUniversiteit, Amsterdam,Mr. Ch. P. van Eeghen, lid der firma van Eeghen& Co., Amsterdam,E. Heldring, Voorzitter van de Kamer van Koop-handel en Fabrieken te Amsterdam, Directeur vande Kon. Ned. Stoomboot Maatschappij, Amsterdam,Mr. F. Kranenburg, Kantonrechter te Amster-dam,Mr. Dr. J. Wijtema, Burgemeester van Rotter-dam,A, W. Heykoop, Wethouder van Rotterdam,Mr. A, de Jong, Wethouder van Rotterdam,A. F. Dijkgraaf, Directeur van de RotterdamscheDroogdok Maatschappij, Rotterdam,W. C. Hudig, Lid van de firma Hudig & VederRotterdam,Mr. D. Crena de Jongh, Voorzitter van deVereeniging ,,Nieuw-Rotterdam", Agent van deNederlandsche Handel Maatschappij, Rotterdam,Mr, R. Mees, Lid van de firma R. Mees &Zoonen, Rotterdam,Prof. Dr. P. E. Verkade, Rector Magnificus vande Nederlandsche Handels Hoogeschool, Rotter-dam,Mr. J. A. N. Patijn, Burgemeester van 's Graven-hage,M. Vrijenhoek, Wethouder van 's Gravenhage,Mr. Dr. A. van Gijn, Hoogleeraar in de Staats-huishoudkunde, oud-Minister van Financien, te's-Gravenhage,Dr. J. P. Fockema Andreae, Burgemeestervan Utrecht,78 ARTIKELENMr. G. van Baren, Burgemeester van Delft,Mr. P. J. Reymer, Burgemeester van Hilversum.Het Congresbestuur bestaat uit de volgendepersonen :Dr. J. P. Fockema Andreae, Utrecht, Voor-zitter. Dr. H. P. Berlage, 's-Gravenhage, H. P. J.Bloemers, de Steeg, Ir. A. Keppler, Amsterdam,Mr. J. Kruseman, Amsterdam, Ir. M. J. GranpreMoliere, Rotterdam, Ir. A. Plate, Rotterdam,Ir. L. S. P. Scheffer,|Utrecht, Ir. P. Bakker Schut,Scheveningen, Ir. J. M. A. Zoetmulder, Heerlen,Mr. D. Hudig, Amsterdam, Secretaris.WONINGWETHUREN EN MALAISEOnder de vraagstukken, die binnen afzienbarentijd in belangrijke mate de aandacht sullen vragenvan de Regeering en haar adviseurs eenerzijds enmin of meer direct belanghebbende partijen aanden anderen kant, durf ik met vertrouwen dezevraag te rangschikken : ,,Welke politiek zal in detoekomstte volgen zijn ten aanzien van de huren, diegevorderd moeten warden van krachtens de woning-wet gebouwde woningen f"Ik vlei mij tiiet dit interessante onderwerp indit opstel uit te' putten, doch hoop het voldoendevoor het voetlicht te leiden. Wellicht noodig ikhiermee bekwameren uit hun krachten erop tebeproeven.De woningwetbouw dateert ongeveer van detotstandkomingvan de Woningwet in 1902 en heeftiri klimmende mate plaats gevonden, zijn culmina-tiepunt bereikende in de crisistijden.Zooals men weet, kunnen krachtens de Woning-wet aan gemeenten voorschotten worden verleend,hetzij om zelve te bouwen, hetzij' om -- en ditkomt verreweg het meeste voor -- op hun beurtwoningbouwcorporaties (vereenigingen, stichtingenenz.) de middelen te verschaffen om woningen tebouwen in het belang van de verbetering van devolkshuisvesting.Ingeval en voor zoover de bouwende gemeentenof corporaties geen huren konden bedingen, dieeen sluitende exploitatierekening opleverden, opendediezelfde Woningwet de mogelijkheid z.g. bijdragenin de annuiteit te verleenen, welke mitsdien destrekking van een huurbijslag hadden.Ik behoef niet in herinnering te brengen datdeze woningwetbouw aanvankelijk voor een voor-naam deel bedoelde om daar ,,op te bouwen",waar ingevolge de wet elders wordt afgebroken(krottenopruiming, onbewoonbaarverklaring, enz.)en dat verder slechts daar werd gebouwd, waar diebouw woningtoestanden dringend moest verbe-teren, en hij mitsdien een opvoedend karakterdroeg. Vandaar dan 00k de noodzakelijkheid vanhet verleenen van bijdragen, omdat men vansociaal-achterlijken of krotverdrevenen niet aan-stonds een huur kon verkrijgen, die kostendekkendwas.Evenmin zal het noodig zijn, dat ik aan de ver-getelheid ontruk, dat de toepassing van de wetboven de haar aanvankelijk toegedachte werkings-sfeer uitgroeide, en dat de wet zich ontwikkeldetot, of ontaardde in -- daarover valt te twisten --een apparaat, dat te zorgen had dat ons volk van --hoofdzakelijk -- arbeiderswoningen werd voorzien,waar de particuliere ondernemer in gebreke was,of scheen -- daarover valt al weer te twisten --om voor een behoorlijke woningproductie te zorgen.Bij deze ruimere toepassing van voorschot-verleening trad in vele gevallen 00k toekenningvan bijdragen op. In het algemeen noemde mendie bijdrage een sociale-achterlijkheidsbijdrage,met welken naam men dan te kennen wilde gevehdat lieden, die de kostprijshuur van de te hunnenbehoeve gebouwde woningen niet konden opbren-gen, in socialen zin toch eigenlijk maar stumperswaren. Want wie geen dubbeltjes genoeg had omeen hygienisch minimum-woninkje te bewonenstond beneden het normale arbeiderswelvaartspeil.Na het uitbreken van den wereldoorlog kwamener meer sociaal-achterlijken. Konden de evengenoemde lieden, om wie weet welke reden, geenkostprijshuur betalen (b.v. loon niet correspon-deerend met de beteekenis van hun plaats in hetproductieproces, te hooge eischen van onder-nemer, grondeigenaar of kapitalist, of wat 00k)de nieuwe leden, die hun corps vermeerderden,moesten het afleggen, hetzij wegens de plotselingestijging van den rentevoet, hetzij wegens de enormestijging van de prijzen der bouwmaterialen. Mendacht ze zich als temporair sociaal-achterlijken.Deze crisis-sociaal-achterlijken -- het woordkan niet te mooi en te lang worden -- vondensteun door bijdragen ingevolge de wet, die men,,rentevoet-bijdrage" en ,,materiaalprijzen-bijdrage"noemde ; een paar leelijke woorden. Later combi-neerde men deze bijdragen tot een bijdrage, een,,crisis-bijdrage", die in zijn wezen toch werkelijkniets anders is dan een sociale-achterlijkheids-bijdrage.Want wie, evenals vroeger, op een bepaaldtijdstip geen huur kon opbrengen van een ,,mensch-waardige" woning, is relatief sociaal-achterlijk.En het doet aan het wezen van de zaak niets af,of de reden van dat niet meekunnen min of meeraanwijsbaar is, of niet.Een vraag, en een importante, blijft hier wat een,,menschwaardige" woning is. Men zal bij de be-antwoording daarvan, al zou men nog zoo gaarnewillen, zich moeten plaatsen in de lijst van zijn tijd ;en van de welvaart in dien tijd. Stelt men dewoningeischen te hoog, dan is de bijdrage wegenssociale achterlijkheid gedeeltelijk een fictie; telaag, dan is zij geflatteerd. Gaarne gun ik onzeneconomen de verdediging van hun eventueelestelling dat de overheid in de latere jaren hetARTIKELEN 79algemeene welvaartspeil heeft overschat. Voorhet oogenblik schijnt het mij toe dat de feiten eensterke adstructie van hun stelling louden vormen.Het wil mij echter voorkomen dat een juiste uit-spraak in deze eerst kan worden verkregen, indienmen bij het onderzoek zich niet blind staart op dewoningwetproductie in het biJ2:onder, doch zichna balansopmaking t.a.v. crisislasten en -lusten,de vraag voorlegt of de totale woningvoorraad, opwelke wijze ontstaan, in een onevenredige ver-houding is geraakt tot ons volksinkomen, en vooral,tot ons volksvermogen.Overigens veriieze men niet uit het oog dat eenoverheid het zich tot taak kan rekenen om denationale consumptie min of meer apert in beterebanen te leiden.Het wordt nu tijd om het over de huren tehebben. Het meeste baren zorg de huren, welkemen moet vragen voor woningen, in den durentijd gebouwd.Een woning, die men voor den oorlog voor? /2.000 bouwde, kostte in de durejaren /5.000a / 10.000.De gevallen, dat de prijs opliep tot / 8.000,/ 9.000 en /10.000 behooren betrekkelijk tot dezeldzaamheden en zijn in den regel gevolg vanwanbeleid. Laat ik stellen, om niet te overdrijven,dat/7.000, een ,,normaal dure" prijs was. De kost-prijshuur van zoo'n woning kwam uit op / 11 perweek.Die huur kon de arbeider in doorsnee niet op-brengen. Het Rijk eischte aanvankelijk dat ten-minste 50 '/o van de kosten door hem zou wordenopgebracht. De rest zou door Rijk en Gemeenteworden bijgedragen in verhouding van 3 tot i.Naar mate de loonen stegen werd een hooger huur-dekkingspercentage geeischt. 60 %, 70 % enz.Zelfs 80 'Xi en 90 %, toen de loonen nog hoogwaren en de bouwkosten al weer daalden.Die 50 %, 60 % enz. waren niet meer dan eenbasis voor het pactum tusschen Rijk en gemeentebetreffende de voorschotverleening. De gemeentebleef garant voor die minimumhuren. Waren dewoningen eenmaal gebouwd en betrokken, wistmen dus wie de bewoners waren en wat huninkomsten, dan zouden de huren definitief wordenvastgesteld aan de hand van de inkomsten derbewoners. Zij zouden dan heusch nog niet wordengevild. Het Rijk eischte 1/6 a 1/7 van de gezins-inkomsten al naar gelang van de samenstelling vanhet gezin. Onder ,,gezinsinkomsten" wordt ver-staan het loon van het hoofd van het gezin plushet halve loon van de inwonende verdienendekinderen boven de 15 jaar. Het aldus verkregenbedrag zou nooit uitgaan boven de kostprijshuur.Door een nauwlettend toezicht van Rijkswegewordt er voor gezorgd dat door de bewonerswordt opgebracht, wat in redelijkheid kan wordenbetaald, zoodat woninghuren van 8, 9, of 10 gld.geen zeldzaamheid zijn.Doch nu treedt de malaise in, en grijpt steedswijder om zich heen. De loonen dalen, zoodathuurverlaging aan de orde van den dag is. HetRijk berust daarin, doch roept een halt toe wanneermen beneden de tusschen Rijk en gemeenteovereengekomen minimumhuren wil gaan. En insteeds stijgende mate blijkt en zal nog meer blijkendat de loondalingen en werkeloosheid van dien aardzijn dat 00k die minimumhuren, die 50 % toten met 90 % van de exploitatiekosten vormen,niet meer kunnen worden opgebracht.Het Rijk stelt zich nu op dit standpunt, dat degemeente er dan voor moet opkomen. Bij de voor-schotverleening toch verbond het zich tot eenbepaalde maximumbijdrage ; de rest is voor reke-ning van de gemeente, die in de rechtsfiguur,welke de Woningwet in zijn financieele paragrafenschiep, de rol speelt van risicodragend tusschen-persoon.In vele gevallen zijn, zooals ik zeide, zelfs deminimumhuren niet meer op te brengen. Wanteen woning, die men vroeger voor / 2.000 bouwde,en in den duren tijd voor / 7.000 of meer, is thansweder te bouwen, laat ik het niet te laag stellen,voor/3.000. En zooals de prijs van een artikel inbelangrijke mate wordt bei'nvloed door de repro-ductiekosten van dat artikel, zoo is het ook met denhuurprijs der woningen als hier bedoeld. Wanneerin de tegenwoordige tijden een woning weer kanworden gebouwd voor / 3.000, is een huur van? /4.50 of /5 al weer kostendekkend, en voeltde man, die in een dure woning zit met een huurvan / 6 tot en met /10, zich door de overheid ver-kocht en verraden, ook al moet diezelfde overheidnog een paar gulden per week bij de huren leggenom de kosten te dekken.De overheid komt hiermede inderdaad vooreigenaardige moeilijkheden te staan. Het onderpand,waarop zij geld schoot, is enorm in waarde of inprijs gedaald door de lagere reproductiekosten.,,Laat het Rijk dan de crisiskosten afschrijven"zoo zegt men. Degenen, die hier voor zijn, rede-neeren ongeveer als volgt :,,Stel een woning kost in den duren tijd / 7.000,enzal in toekomstig normale tijden / 3.000 kosten,dan moet het Rijk eenvoudigweg / 4.000 van zijnvordering laten vallen ; het behoeft dan geen bij-drage meer te geven en is van alle soesah af. Wegdus met de fictie dat het Rijk voor den woning-bouw wel een 800.000.000 gld. schuld heeft moetenmaken, doch dat er ook een waardevol onderpandtegenover staat. In de plaats daarvan de eerlijkeerkenning dat in dien woningbouw een verlies zitvan een paar honderd millioen. Schrijf ze af,zooals vele andere crisiskosten. Verreken ze metuw O. W. en we zijn ook hier tenminste weerin het reine".Klinkt dat niet mooi en mannelijk ? Plaudite,wat mij betreft, doch ik kan den moed niet bewon-deren, die de gevaren niet kent.8o ARTIKELENIn de eerste plaats toch de^e \raag : Weet iemandwat de toekomstig normale bouwkosten zijn ? Erzijn er, die het een jaar geleden al wisten op grondvan toenmalige prijzen en loonen. Er zijn er, diehet vandaag weten, gelet op de huidige prijzen enloonen ; en die economen, als ik ze. zoo mag noe-men, stonden al dadelijk met hun recept bij denMinister van Financien klaar.Maar mijns inziens kan niemand, zelfs op ditoogenblik Zeggen, wat de toekomstig normalewaarde van een woning zal zijn. Zelfs al vi^ist hijde bouwsom te raden, dan was hij er nog niet. Erzijn meer factoren, die de waarde van diewoning bepalen : de betrekking tusschen vraagen aanbod, de rentabiliteit in verband met deloonen, enz.Moet een Minister van Financien in het kielzogvan dergelijke profeten gaan varen ? M.i. niet, en,n.f., zal het niet gebeuren ook.Daarbij komt nog dit. Het Rijk heeft de geldengeleend aan de gemeente. Het heeft dus in juri-dischen zin niet de woningen als onderpand. Hetheeft slechts een vordering op de gemeente, enzoolang deze solvabel is, is de vordering van hetRijk op zich zelve beschouwd loo ?/o waard. Waar-om dan afschrijven ? Zoolang de annuiteiten wordenopgebracht, krijgt het Rijk toch zijn geld terug !Ik zie te dezer zake niet voorbij, dat het Rijk, doorjaarlijksche bijdragebetaling helpt om aan zich zelfaftelossen. Er zou derhalveten hoogste wat voor teZeggen zijn, om de gekapitaliseerde bijdrage op deschuld af te schrijven. Doch ook hiertegen rijzenbezwaren. Want dan zou boven twijfel moetenstaan, dat de maximumbijdrage altijd tot het voilebedrag noodig zou zijn, iets wat ten aanzien vanverschillende gebouwde complexen lang niet zekeris. Men zou dus te veel afschrijven, een handeling,onvereenigbaar met den zorgelijken toestand van's lands financien.Verder moet ik nog hierop wijzen. Men zietallerwege prijs- en loondaling, en verwacht dat diedaling zich nog verder zal uitstrekken. Doch hetis niet onmogelijk dat het op een goeden dag anders-om gaat. Wanneer zij, die het hoofd schudden overde financieele politick van het Rijk, en begaan zijnmet het lot dat onzen gulden moet treffen, gelijkkrijgen, dan Zal niemand betwisten, dat een inflatievan den gulden, die niet spoedig gekeerd wordt,noodzakelijk moet leiden tot prijs- en loonstijging,en dus ook, in algemeenen zin, tot stijging van debouwkosten en de huren. Bewilligde het Rijk dusin afschrijving, dan zou het daarover naderhandZeker spijt hebben.Men kan tegenwerpen dat die afschrijving zoukunnen geschieden met de bevoegdheid om achterafcorrecties aan te brengen. Daarmede zou echterde heele zaak op losse schroeven komen te staan.Met een dergelijke slappe politick zou het voordeel,hetwelk juist in het afschrijven gelegen is -- n.l.weten, waaraan partijen zich voor den vervolgehebben tehouden --, te loor gaan. Dit lijkt mij dusniet aanbevelenswaardig.Een voordeel aan afschrijving verbonden isnatuurlijk dit dat het Rijk en de gemeente belang-rijk minder administratieve zorg zullen hebben.Het controleeren van de huren en jaarlijks vast-stellen van de bijdragen kosten Rijk en gemeenteambtenaren. Men zou wat menschen vrij krijgen.Ik zal de laatste zijn om dit voordeel te miskennen,doch kan niet meedoen met beroemde cijfer-specialisten, die onmiddellijk de besparing wetenuit te rekenen, door vermenigvuldiging van hetaantal menschen met hun salarissen. Men zij ineen land als het onze eenigszins voorzichtig met deontslagpolitiek. Ontslag beteekent in een land metweinig geschikfe debouche's voorloopig alleendegradeering tot kleiner consument. Gevolg dusalleen negatieve consumptie en niet : positieveproductie, wat toch het doel moet zijn. Een eco-nomisch voordeel is hier dus wel aanwezig, maarmen overschatte het niet.Resumeerend voel ik voor afschrijving thansniets. Zij zou op zijn minst ondoordacht en on-tijdig zijn.Wel voel ik voor de moeilijkheden, waarvoor degemeenten en vereenigingen zitten, waar de mini-mumhuren niet kunnen worden opgebracht.Ik heb betoogd, dat het Rijk in deze formeelZeer sterk staat. Onder de woningwetvlag ging hetmet de gemeente in Zee met gelimiteerde verlies-kansen. Het voorschot zou ten hoogste f.x. zijn, debijdragen ten hoogste f.y ; de Gemeente was garantvoor de terugbetalingen. Zij accepteerde ; dus zitzij eraan vast. ?Moreel staat het Rijk mijns inziens niet zoo sterk.De financieele paragrafen van de Woningwet zijnweliswaar het apparaat geweest, waarmede mende crisistoestanden in de woningvoorziening telijf ging, doch zij waren mijns inziens niet hetaangewezen apparaat. Men voer onder verkeerdevlag. Had die wet, die overigens een gemakkelijkeen weinig controleerbare financiering toeliet, nietbestaan, dan had men op een andere wijze langswettelijken weg in den noodtoestand moeten voor-zien. In dat geval betwijfel ik sterk of de rechts-figuur, in de Woningwet neergelegd voor de ge-vallen, die de wetgever zich toenmaals dacht, ookvoor een crisiswetgeving als hier noodig, wel zouzijn aangenomen.Men zal tegenwerpen dat de gemeenten dande voorwaarden niet hadden moeten accepteeren.Dat ze niet zoo optimistisch zich hadden moetenbinden aan betrekkelijk hooge minimumhuren. Ikmerk hiertegen op dat de kwaal van optimisme,het zien naar het oogenblik, en niet vooruit, nietalleen de gemeenten heeft bezocht. De gemeente-besturen helaas stonden niet objectief en zelf-standig genoeg voor hun beslissingen. Aan deneenen kant was er de Raad, die om woningen kermde.Aan den anderen kant het Rijk, dat den vollenl'llI'liWS'5'l'lpSwJv^w^^ ? ^ns^w j'fmr w^^^^i^m^mvm^N. V.v/h CH. WESTERHOUTWestkanaaldijk - Tel 46MAARSEN bij UtrechtVERVAARDIGD IN ALLEKLEUREN en BEWERKINGENGRANia HAliD- [K ZIIND!;T[[N0ET0IIUitsluitend prima kwaliteitVRAAGT CATALOGUSRijks- en Gemeente-ieveranci e rD. ASMAN & Co.LOOD- EN ZINKWERKERS8PECIAAL ADRE8 VOOR RIOLEERINGWERKENGOEDKOOP ADRES VOOR SANITAIRE ARTIKELENVAN BOSSESTRAAT 44 - TEL. 42880AMSTERDAMN.V.Gewapend-Betonbouw ,,De Kondor"Directeuren: Ir. W. J. WISSELINK en A. v. GELUKRokin 9--15, AmsterdamTelef. 45365-47344 -- Telegr.-adr. Betonbouw KondorK.V. HOOTIIIliEL v.li. 1. I SCmiNDEl i Co.ROTTERDAMHOOFDKANTOOR: Oost- Zeedijk 236 - Tel. 4526ZageriJ en SchaveriJ Nijverhijidstraat 71 - Tel. 541H. HUBENET & H. J. W. A. VAN GOOL's-GRAVENHAGE - WILHELMINASTRAAT 14Telegrann- Adres: HUBENET "sGRAVENHAGE Telefoon Intercommunaal No. B. 677Bankiers: DE TWENTSCHE BANK 's GravenhagePostcheque en Girodienst 's GRAVENHAGE No. 43502Handel in materialen ter verharding van Dijken en Wegen -- BASALTSTEENSLAG In alle afmetlngenBASALTSPLIT en -ZAND voor Beton en Basaltinetegels -- Basaltzuilen, Zetsteen, Stortsteen, Krotzen enGrenspalen -- KEIEN en Trottolrbanden uit Duitsche, Belgische en Zweedsche groevenCVANKASM - -12 - Tel.levert alle voorkomende beeld- en steenhouwwerken in HARDSTEEN - GRANIET - ZANDSTEENKALKSTEEN - MARMER - TUFSTEEN -- Schoorsteenmantels en LambriseeringNatuursteenhandel Electr. Steenhouwerij MarmerbewerkingiiMA&t^MmiMi^^s^mi^^^M^si^ MMM^^ii:-kJAVAHOUTI^H. DE JONGH JrAANNEMER VAN LOOD-,ZIIMK- EN LEIWERKENH, TEL[r. 23564W. R DIERGAARDELOODGIETERAannemervan alle voorkomendeloodgieierswerkzaamhedenWerkplaats : REINWARDTSTRAAT 48Woonplaats : 1e OOSTERPARKSTRAAT 230Telefoon 25262F* WED. C. KOOMENvoorheen Koomen & VismanLood- en Zinkwerken - Lei- en Mastiekbedekkingen - Sanitaire drtikelenSpeciaai adres voor Massabouw - Fabrieken en Villa'sAMSTERDAM LAUROSTRAAT 41 Telefoon miAutogene Laschinrichting ,,CALEFAX"ADMIRAAL DE RUYTERWEG - AMSTERDAMHAGENBECKTERREIN TELEFOON No. 22789Gewoon Laschwerk en speciale reparaties vanGIETIJZEREN, ALUMINIUM & STALENonderdeelen van auto's, stoom- en baggermachines,centrifugaalpompen, verwarmingsketels,tandraderen,etc.SPOEDIGE AFLEVERING ONDER GARANTIE BILLUKE PRIJZENJftnffiSifilMliMlMliii^ARTIKELEN 8ibuidel voorhield en tot bouwen aanmoedigde,zelfs tot bouwen dwong met een Woningnoodwetals stok achter de deur. Zoomin als een Regeeringin de crisistijden een dag haar bestaan zeker wasgeweest, indien zij de Kamer niet had bevredigddoor een razenden aanbouw, zoomin had een col-lege van B. en W. een leven gehad, dat niet totbouwen besloot, en aarzelde omdat het tegen deaan te gane verplichtingen opzag. En is het nu nietdwaas, dat de landsvertegenwoordiging der gemeen-tevertegenwoordiging hooghartig yerwijt dat zijdan maar wat meer economisch inzicht in de loons-verhoudingen aan den dag had moeten leggen ennu nuchter zegt : ,,Tu I'as voulu, George Dandin".Mij komt het voor dat Rijk en gemeente samende nadeelen moeten dragen, en dat het beperktrisico van het Rijk in deze moreel niet verdedig-baar is. Waar noodig moet het Rijk mijns inziensmeewerken aan bijdrageverhooging en kan hetzich slechts daar onthouden, waar de gemeenteeen wanbeleid voerde of zulks bij van haar afhan-kelijken tolereerde. De crisiswoningvoorzieningwas een rijksbelang geworden, waarbij de localebelangen op den achtergrond geraakten. Ge-deeltelijke acceptatie door het Rijk van den op hemgetrokken wissel acht ik op de aangegeven gronden,formeel misschien juist, naar recht in hoogerenzin onjuist.De eigenaardige moeilijkheden, waarmede devereenigingsbesturen, en dus ook de risicodragendegemeenten te kampen hebben zijn zoovele en zijngeescorteerd door zoovele varianten erop, dat ik,terwiUe van de plaatsruimte slechts een enkel bladin dit boek van kommer kan opslaan.Geval I : Een vereeniging bouwt alleen in denduren tijd. Zij moet voor de minimumhuur zorgen,doch er is malaise. Nu doen zich mijns inziens in degemeente een van deze twee mogelijkheden voor,n.l. er is nog woningtekort, of er is geen tekort.Is er wel een tekort aan woningen, dan kan zij desituatie een tijd redden doordat de economischzwakkere huurders terugkeeren naar hun vroegerekrotten en plaats maken voor kleine middenstanders,die nu afdalen tot een arbeiderswoning, en deminimumhuur of nog meer wel kunnen opbrengen.Sprak men vroeger van opschuiving, men moetnu van afschuiving spreken. In economisch opzichtklopt deze manipulatie wel. Men woont naar zijnwelvaart. Daalt die, dan daalt ook het woongerief.Doch voor de vereeniging werkzaam in hetbelang van de verbetering der volkshuisvestingis het een hard ding, die ,,afschuiving" aan te zienen eraan mee te helpen, om den netten werkmaneruit te helpen.Mijn persoonlijke meening is deze, dat de tijdenons zuUen leeren, dat een ,,afschuiving" door allelagen van de bevolking heen onvermijdelijk is,en dat zij niet halt kan houden bij den arbeider.Doch ik acht de minimumhuur niet den bevoegdenrechter om het uitdrijvingsbesluit uit te spreken.Die huur is voor mij niet de maatstaf, waarnaarik beoordeel of een arbeider zijn recht verliest opeen behoorlijke woning, omdat die huur van wille-keurige factoren het nog meer willekeurig productis. Zij Zag het licht, terwijl als schikgodinnen aanhaar sponde stonden : a. grillige bouwkosten,b. optimistische, dikwerf opgeschroefde ver-wachtingen omtrent loonen ; c. druk van het Rijkom een hooger dekkingspercentage te verkrijgen,met uitoefening daarvan uit den aard der zaakniet altijd op het goede oogenblik; d. vertragingof bespoediging van den bouw enz.Die minimumhuur is dus een misgeboorte alszij geboren is om vonnis te vellen inzake de socialewelvaart van den arbeider.Maar, zooals gezegd, door afschuiving kan devereeniging het een tijd bolwerken als het woning-tekort blijft.Anders wordt de situatie als er geen woning-tekort meer is. Al is er slechts een speling van i %,door bijbouwen of door vertrek uit de gemeente,dan rammelt de zaak aan alle kanten. Er komthuurverlies door leegstaan of tijdelijk leegstaan.Wil de vereeniging aan haarverplichtingenvoldoen,dan is het voor haar van belang, dat niet bijgebouwdwordt. Ik ken gevallen, dat men niet bijbouwt enzelfs reeds gekochten grond onbebouwd laat liggenmet de daaraan verbonden nadeelen en dit wensche-lijker vindt dan zijn dure woningen te laten leeg-loopen. Zoo'n vereeniging wordt er dan feitelijkeen in het belang van de verslechtering van devolkshuisvesting, wat nogal vreemd aandoet. Westaan er niet best voor, doch zoo erg is het nog nietmet ons, ,,Polen is nog niet verloren".Geval II: Een vereeniging heeft in den goed-kooperen tijd en in den duren tijd gebouwd.Zij werkt dus met lage en met hooge bijdragen.De aanvankelijk geeischte huren verschillen aan-merkelijk. Voor complex A. vroeg men b.v. / 4.50,voor complex B. was de minimumhuur fjS?-De woningen zijn gelijkwaardig ; somtijds zijn deduurdere zelfs minder soliede.Het ligt voor de hand dat men voor beide com-plexen naar een huurnivelleering streeft.Het Rijk eischt, dat alle huren, ook van vroegergebouwde woningen, zoo veel mogelijk verhoogdworden. En terecht. Waar alle woninghuren in denlande gestegen zijn, is er geen reden om de woning-wethuren uit te zonderen. Zou men die laag laten,dan bemoeilijkte men zijn eigen huurpolitiek t.a.v.de later gebouwde woningen. Den eenigszinsvreemden toestand, dat de Huurcommissiewethet Rijk zelf hierbij in den weg stond, heeft dewetgever spoedig opgeruimd.Menige vereeniging zou nu wel kans zien om meteen gemiddelde huur voor beide complexen er tekomen, als zij kreeg toegezegd de som der bijdragen.Doch het Rijk kan zulks niet toestaan. Het moetop billijkheidsgronden vastblijven houden aan deminimumhuren van complex B. Immers het zou82ARTIKELENonredelijk zijn om de vereeniging c.q. de ge-meente, die toevallig vroeger wel heeft gebouwd,te ontheffen van haar risico, en een andere, diedit niet deed, misschien zelfs den bouw niet aan-durfde, doch ten slotte zwichtte voor den woning-nood, met de lasten te laten dtten.Hier staat dus de minimumhuur aan normalisatievan huren in den weg.Geval III: Een vereeniging heeft in den loop derjaren verscheidene complexen gebouwd. Sommigezonder bijdragen, anderen met varieerende hijdragen.Dit geval komt nog al eens voor. Liet men devereeniging vrij, dan egaliseerde zij de huren enhad zi] geen bijdragen noodig. Doch het Rijk laatalle huren opvoeren, laat een woningfonds vormen,doch kan mijns inziens niet goedkeuren, op billijk-heidsgronden als sub II aangegeven, dat de ge-meente of vereeniging aan de minimumhuren ont-komt. Toch vraag ik mij af, of het er niet in zalmoeten berusten dat de tekorten op de duurstecomplexen uit het woningfonds worden gevonden.Maar berust het Rijk erin, dan verspeelt het mijnsinziens tevens zijn recht om in andere gevallen degemeente aansprakelijk te blijven stellen.Geval IV: Een vereeniging bouwde in den goed-koopen tijd zonder bijdragen.De huurders woonden tegen lage huren engevoelen zich als leden der vereeniging met hunaandeeltjes van / lo, zoo ongeveer als eigenaars.,,Sub parvo sed meo" denken zij. Die lage hurenbelemmeren echter in de gemeente de vormingvan meer economische huren. Zij moeten dusworden verhoogd.Dit stuit wel eens op onwil van de leden dervereeniging. Deze zijn van meening, dat zij methet betalen van de annuiteiten aan hun verplich-tingen voldoen. Zij moeten echter niet vergetendat in de statuten der vereeniging of in het besluittot voorschotverleening de z.g. huurclausule voor-komt, een voorschrift, daarop neerkomende datde huren niet lager mogen zijn dan de op de vrijemarkt gangbare huren. Een vergelijking daarmedeis echter dikwijls niet mogelijk, zoodat de Regeeringbij die verhoogingen de knoop moet doorhakken.De huur wordt, voor zoover de inkomens derbewoners zulks in redelijkheid toelaten, bepaaldin verband met huur, welke op het oogenblik vooreen gelijksoortige met voorschot gebouwde woningzou moeten worden gevraagd.Aldus handelend bedraagt de daaruit voort-vloeiende huuropslag wel eens 60, 80, of 100 %,hetgeen de bewoners aanleiding geeft tot de vraag,waarom volgens de Huurcommissiewet de parti-culiere eigenaar slechts 50 % mag opslaan, terwijlhet Rijk zooveel verder gaat. In schijn lijkt die Rijks-huurpolitiek 00k weinig vereenigbaar met dengeest der Huurcommissiewet. Men vergete echterniet dat de huren van de vroeger gebouwde wo-ningen te laag zijn, omdat het Rijk tegen Zeer lagerente leende en geen ondernemerswinst berekende.Een particuliere bouwer kon daar niet tegenopwerken, en had dus een hoogere huur moetenvragen, die derhalve de in dien tijd ,,normale"huur was.Geval V: In een gemeente werken sommige ver-eenigingen zonder bijdrage met overschotten, andere,die bijdragen hebben, met tekorten.De gemeente vraagt om consolidatie van devoorschotten, c.q. bijdragen. Alweer zijn de mini-mumhuren hier een beletsel.Ik neem thans afscheid van de verschillendegevallen, die zich kunnen voordoen. De praktijk zaler nog wel meerdere, mallere, en van variantenvoorziene weten te noemen. Mij voert de op-somming voor dit bestek te ver. Doch ik vertrouwmet dit opstel eenig inzicht in de moeilijkhedendezer materie te hebben gegeven. Niet het minstis het moeilijk voor den regeerder, die straks,daaraan ontkomt hij niet, een redelijke oplossingvan de dreigende kwesties zal hebben voor te be-reiden.Resumeerend is mijn meening dus de volgende :a. Afschrijving der crisiskosten zou ontijdig zijnen dus niet wenschelijk;b. Inschikkelijkheid ten aanzien van overdrevenminimumhuren verdient aanbeveling;c. Huren en bijdragen moeten voorshands scherpgeobserveerd worden om te redden van de gelden,wat te redden is ;d. Men zij voorzichtig met nieuwbouw en verlagehet woningpeil voorloopig liever een weinig totsteun van de huurpolitiek, die gevolgd moetworden, bij de vroeger gebouwde duurderewoningen.'s-Gravenhage, Februari 1924 P. A. v. D. DRIFTDE VOORSCHOTVERLEENING IN1923Evenals voorgaande jaren is 00k thans getracht aan dehand van de Staatscourant, de verleende voorschotten enbijdragen, zoowel voor vereenigings- als gemeentebouw,als voor den bouw met premie in enkele staten samen tevatten.Evenwel is in overleg met den Directeur van het Instituuteen bij voorgaande jaren vergeleken gewijzigde vormdaarvoor gekozen, die, naar wij meenen, aan de overzichte-lijkheid van de staten is ten goede gekomen. Een kortetoelichting bij deze moge 00k thans hieraan worden toe-gevoegd.Vooraf echter eerst het volgende :Toelating ingevolge de Woningwet van vereenigingen,stichtingen, enz., vond dit jaar niet plaats, wel werden,blijkens de in 1923 verschenen nummers van de Verslagenen Mededeelingen betreffende de Volksgezondheid, hetvolgend aantal reeds toegelaten woningbouwvereenigingenontbonden, te wetenin Noord-Brabant iGelderlandZuid-HollandNoord-HollandUtrechtLimburgsamen 14ARTIKELEN 83De in Liraburg ontbonden vereeniging is de woning-bouwvereeniging ,,Gliick Auf" te Kerkrade, die echterniet is ontbonden, maar wier toelating als vereeniging uit-sluitend in het belang van de verbetering van de volkshuis-vesting vi'erkzaam, bij K. B. van 8 August!us 1923 No. 65is ingetrokken.Het overgroote deel dezer ontbonden corporaties haddennog geen voorschot ingevolge de Woningwet genoten, nochwaren op andere wijze daadwerkelijk werkzaam geweest inhet belang van de verbetering van de volkshuisvesting.Evenwel zijn er enkele bij welke reeds een beduidend aantalwoningen hebben gebouwd en wier toelating ingevolgede Woningwet reeds eenige jaren geleden geschiedde. Hetbetreft hier een tweetal woningbouwvereenigingen inDen Helder, n.l. de Vereeniging voor Volkshuisvesting,,Helder" en de Marine Woningbouwvereeniging ,,Alge-meen Belang", welke zich hebben opgelost in de Gemeente-lijke Woningstichting ,,Helder", toegelaten als stichtingbij K. B. van 23 December 1922 No. 67, welker doel isnieuwe bouwplannen tot uitvoering te brengen, en de inde gemeente bestaande woningen, met Rijkssteun gebouwd,te exploiteeren.Nog aan een tweetal, thans ontbonden, woningbouw-vereenigingen waren reeds eenige voorschotten voor grond-aankoop en woningbouw verleend, doch deze zijn aan denbouw niet toegekomen; de verleende voorschotten enbijdragen zijn dan ook weder ingetrokken.Ook van in vorige jaren verleende voorschotten en bij-dragen aan gemeenten en vereenigingen, welke thans nogwerkzaam zijn, werden in 1923 een aantal ingetrokken,waarvan men hieronder een opsomming vindt. De inge-trokken voorschotten en bijdragen zijn gerangschikt naarhet jaar, waarin het voorschot werd verleend.Aantal inee-0 a)trokken-voor- Bedrag van de ingetrokken :schotten c> ^ voor : bC voorschottenJ3 >c ?? i" % siS is oni s>c % *? voor den voor u1160bouwgrond-aankoop iS1909 I I 31 64.000 -- --1911 I 10 11.050 -- --1912 I 8 13.500 -- --1913 I 40 117.000 13.000 --1914 2 19 36.000 11.250 --1915 I -- -- 700 --1916 2 I 29 54.150 33.150 558.951917 2 2 27 102.177.46 10.985.04 1.209.581920 2 I 22 124.200 -- 2.467.01'1921 4 2 28 201.200 1.592.837.50 4.956,44?1923 6 I 152 410.792 12.143.44 4.171.49Totaal 22 9 366 1.134.069.46 1.674.065.98 13.363.48In totaal zijn hierbij 9 ingetrokken voorschotten uit-sluitend voor grondaankoop, waarvan 3, welke aan ge-meenten, en 6, welke aan vereenigingen waren verleend.Het bij 1915 genoteerde bedrag was bestemd voor hetopruimen van krotten te Dokkum, terwiji zich onder de4 voorscohtten van 1914 een bevindt, hetwelk was be-stemd voor den bouw van een badhuis met bovenwoning,in genoemd jaar verleend aan de vereeniging ,,Volkshuis-vesting 11" te Amersfoort. Onder de voor 1921 en 1923vermelde bevinden zich eenige voorschotten, welke aanthans ontbonden vereenigingen waren verleend.Van de in 1923 verleende bouwpremies werden eenaantal weder ingetrokken of gewijzigd. Door deze intrekkingen wijziging is vermeerdering of vermindering van hetaantal met premie te bouwen woningen ontstaan.Rangschikt men het aantal woningen, waarop de intrek-king of wijziging betrekking heeft, per provincie naar dekategorie van bouwers, aan wie deze premies waren ver-leend, dan verkrijgt men het volgend overzicht:VerinGGfilenng ol vermindenng. door wijziging oliptrel(i(ing der bescliiitking, m lie! aantal woningenwaarvooi in 1923 liouwpfemie was verleend aan:PROVINCIE?Si j'StenngendenasF2--particulbouwnijverhgemeemenvereenigizelf-bouwen60s>0N.-BRABANT + 2 + 2GELDERLAND ^ 176 + 6 ^ 2 ^ 172Z.-HOLLAND ^ 229 ~ 30 H- 2 ^ 261N.-HOLLAND ~ 1360 ^ 91 ~ 3 -i- I ^ 1455ZEELAND ^ 4 !-^ 4UTRECHT -- i^ 6 ~ 6FRIESLAND -^ 13 -- ~ 3 ^ 16OVERIJSEL -!- II ~ 206 1 ^ 2 -^ 219GRONINGEN -^ 14 -- 1 --^ 14DRENTHE -- 1 --LiMBURG ^ 14 -- 1^ 3 ^ 17TOTAAL ^ 1819 ^ 321 -i- 21 ~ I -r- 2162Ook van de in 1921 en 1922 verleende bouwpremieshadden in 1923 wijzigingen en intrekkingen plaats, zoowelwat betreft het aantal woningen, waarvoor premie wasverleend, als van de badragen, welke oorspronkelijk be-schikbaar waren gesteld. Voor zoover 1921 betreft, bepalendeze wijzigingen zich hoofdzakelijk tot vermindering derpremie, en bleef het aantal woningen, doordat intrekkingvan in genoemd jaa* verleende bouwpremies zich tot enkelegevallen bepaalde, zoo goed als ongewijzigd. Enkele wijzi-gingen van 1921, erpwel die, welke behooren tot beschik-kingen, welke in de eerste maanden van 1921 werdenverleend, konden hierbij niet worden verwerkt, aangezienin de periode Januari-Mei 1931, de verleende bouwpremiesniet gespecificeerd, doch per gemeente werden vermeld.Dit aantal beperkt zich echter tot slechts enkele gevallen.Anders is het echter met wijzigingen van beschikkingen,genomen in 1922 en 1923, waarbij een grooter aantalwoningen betrokken is. Dit blijkt, uit het onderstaande,waar men het aantal woningen en het bedrag der verleendebouwpremies, waarmede het totaal van het betreffendejaar dient verminderd te worden, vindt aangegeven.Jaar Aantal woningen Bedrag der bouwpremies1921 7 / 134.080.201922 240 ,, 277.302.501923 2162 ,, 1.043.400.-Thans eenige toelichting bij de staten. In staat I vindtmen, gerangschikt naar de provincies en onderscheiden mvereenigings- en gemeentebouw, het totaal bedrag deringevolge de Woningwet in 1923 verleende voorschottenen bijdragen aangegeven, benevens het aantal voor dezegedragen te bouwen woningen, verminderd met de reedsgenoemde ingetrokken voorschotten en bijdragen en devoorschotten en bijdragen, welke geen betrekking hebbenop het in dezen staat aangegeven aantal woningen, welkevoorschotten men afzonderlijk instaatlllvindtvermeldmethet doeleinde waarvoor deze voorschotten werden verleend.De cijfers der in staat I, ingevolge de Woningwet verleendebijdragen hebben slechts benaderende waarde, aangezien84 AETIKELENNIEUW VERLEENDE VOORSCHOTTEN EN BIJDRAGEN VOOR WONINGBOU\XWAARVOOR IN 1923 DE MINISTERIEELVEREENIGINGSBOUWPROVINCIEAANTALVOORSCHOT VOORDEN BOUWBIJDRAGEN IN DE BETA-LING DER ANNUiTEITENVOOR-SCHOTVOORGROND-AANKOOPAANTALVOORSCHDE]1 Hli0g0BEDRAGGEMID-DELDPERWONINGBEDRAGGEMID-DELD PERWONINGiiingIZiBEDRAGI 2 3 1 4 5 i6 7 8 9 10 IIN.-BRABANT 9 375 1.084.678.37 2893 5.424-14 14 106.806.60 3 12 32.452GELDERLAND 17 702 2.008.916 2862 12.502.44 18 97-415 I -- --Z.-HOLLAND 28 1154 3.401.586 2948 9.257-83 8 520.752 10 1473 4.138.244N.-HOLLAND 14 432 1.321.275 3058 8.897.91 21 170.605.45 7 954 3.132.700ZEELAND 3 86 243.621 2833 762.18 9 19.344.02 -- --UTRECHT 8 378 1.014.314.34 2683 , 5-331-08 14 196.231.50 -- -- --FRIESLAND 6 143 393.850 2754 1.866.74 13 64.063 -- -- --OVERIJSEL 8 234 635.995 2718 2.065.67' 9 56.751.90 2 28 90.028.6GRONINGEN 4 303 830.500 2742 6.817.47 22 330.180 I 8 14.850DRENTHE I I 2.093.24 2093 13.88 13 275 -- --LIMBURG I 8 14.000 1750 99-20 12 1.885 -- -- --HET RIJK 99 3816 10.950.828.95 2817 53.038.54' 14 1.564.309.47 24 2475 7.408.274.6niet bij alle voorschotverleeningen tevens de bijdragenworden vermeld. Het best komt dit in dezen staat tot uitingbij ,,gemeentebouw" in de provincies Noord- en Zuid-HoUand. In de daar opgegeven aantallen woningen zijnbegrepen 900 beton-woningen, te bouwen door de gemeenteAmsterdam, en 550 beton-woningen, te bouwen door degemeente 's Gravenhage. Bij de vermelding van het voor-schot aan eerstgenoemde gemeente vindt men tevens debijdragen vermeld, terwijl bij laatstgenoemde gemeenteopgaaf van verleende bijdragen achterwege is gebleven.De bij afzonderlijke vermelding opgegeven bijdragen, ofwijzigingen daarvan, behoorende bij voorschotten, welkein 1923 zijn verleend, zijn echter in dezen staat verwerkt.Voorts vindt men in dezen staat de aantallen woningen,waarvoor in 1923 bouwpremie is verleend, benevens hetbedrag dier premies. De hier gegeven aantallen zijn naaftrek of bijvoeging, als boven reeds vermeld. Deze ver-leende bouwpremies zijn weder onderscheiden naar dekategorie van bouwers, aan wie ze zijn verleend. Zij zijnvervolgens, evenals de verleende voorschotten en bijdragenweder per woning berekend.Staat II geeft een overzicht van de in 1923 ingevolge deWoningwet verhoogde of gewijzigde voorschotten en bij-dragen, echter niet gerangschikt naar de provincie, maarnaar het jaar, waarin het voorschot werd verleend. Ookdeze bedragen zijn weder verminderd met die, welke geenbetrekking hebben op het aantal woningen in dezen staat,welke voorschotten men weder in staat III vindt.Bij deze verhoogde voorschotten zijn eenige dezelfde,welke m 1923 meermalen werden verhoogd of gewijzigd.Omtrent de bijdragen in dezen staat zij gememoreerddat, indien bij de voorschotverhoogmg of wijziging omtrentde bijdragen niets werd vermeld, hiervoor is aangehoudenhet bedrag, hetwelk men bij de oorspronkelijke voorschot-verleening vindt opgegeven.Staat III geeft,als reeds gemeld, de voorschotten en bij-dragen, welke geen betrekking hebben op het aantal wonin-gen van staat I en II, met vermelding van het doeleinde,waartoe deze voorschotten en bijdragen strekken.Staat IV geeft de gemiddelde bouwkosten per woning,berekend naar de verhoogde voorschotten als vermeld instaat II, ook weder onderscheiden in vereenigings- en ge-meentebouw, echter niet alleen gerangschikt naar het jaarder voorschotverleening, maar tevens naar de betreffendeprovincies.Door deze wijze van groepeeren bestaat o.i. de mogelijk-heid de bouwkosten per woning eenigszins te benaderenen vergelijkingen, zoowel tusschen den bouw door ge-meenten en vereenigingen, als tusschen de provinciesonderling, te maken.Ook de hier berekende bedragen zijn echter nog nietals vaststaand te beschouwen, daar de mogelijkheid vanverhooging of wijziging der voorschotten niet is uitgesloten.A. J. DE JONGARTIKELEN-BINNENLANDINGEVOLGE DE WONINGWET EN HET K. B. VAN 8 NOVEMBER 1920, No. 29,lESCHIKKINGEN WERDEN GENOMEN85rEMEENTEBOUW PREMIEBOUW^OORBOUWBIJDRAGEN IN DE BETA-LING DER ANNUiTEITENVOOR-SCHOT? 5AANTAL WONINGENTE BOUWEN DOOR:BEDRAG DERBOUWPREMIESw 1 1GEMID-DELD PER BEDRAGGEMID-DELD PERVOORGROND-0< UiPARTICULIERBOUW-NIJVERHEIDEENTENEREENINGENh z0 wm Qills TOTAALGEMID-DELD PERWONING WONING AANKOOP IS^30 a>0H '-' WONING12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 232.704 185.42 15 36.503.71 236 979 1.879I194 373 1 3.425 1.027-440 300-- -- -- 55.000 328 244 1,687 333 1 7 2.271 681.300 3002.809 9.314.99 6 117.466.62' 389 4.258 5-747 256 5 10.266 3.079.500 3003.284 58.240.78 61 751.420 526 7.682 1.926 315 5 9.928 2.988.700 30c-- -- -- -- 117 152 241 116 -- 509 152.700 300-- -- -- -- 162 208 752 170 6 I.I36 340.800 301-- -- -- -- 203 255 238 182 27 702 210.600 3003.213 1.165.99 42 224 240 1.322 209 -- 1-771 531.300 3001.856 150 19 94 78 281 88 24 471 141.300 300-- -- -- \ -- 33 -- 47 40 4 91 27.300 300-- -- -- -- 70 48 190 61 -- 299 89.700 3002.994 69.057.18 28 960.390.33' 2.382 14.144 14.310 1.964 451 30.869 9.270.640 300BINNENLANDSTAATSBEGROOTING 1924Xe HOOFDSTUK - MEMORIE VAN ANTWOORDVe AFDEELING - VOLKSGEZONDHEIDInde Memorie van Antwoord betreffende hoofdstuk Ider Staatsbegrooting voor 1924 is medegedeeld, dat deondergeteekende in de Memorie van Antwoord betreffendede begrooting van zijn Departement nader zou uiteenzetten,welk beleid de Regeering ten aanzien van het woning-vraagstuk denkt te volgen. Aan de beantwoording van dein het Voorloopig Verslag gemaakte opmerkingen mogedie uiteenzetting voorafgaan.De ondergeteekende heeft bij herhaling, reeds enkelejaren geleden, verklaard in het Parlement, dat, wilde hetwoningvraagstuk inderdaad tot een oplossing kunnenworden gebracht, er naar moest worden gestreefd, dewoningproductie, die toen schier uitsluitendmet Rijksgeldgefinancierd werd, over te laten aan het particuher bedrijfen de taak van de overheid op het gebied van de woning-voorziening terug te brengen tot de subsidiaire, oie denwoningwetgever voor oogen stond. De steunverleeningaan het particuher bedrijf mikte op dat doel. De verhoudingtusschen woningwetbouw en particuheren bouw is, verge-leken bij eenige jaren geleden, verkeerd in haar tegendeel.De particuliere bouw heeft het grootste deel gekregen inde woningvoorziening.Tegelijkertijd is de woningproductiesterk toegenomen en zijn de bouwkosten gedaald op eenpeil, dat 60 pctt hooger is dan de kosten van 1914, eenpeil dat vrijwel overeenstemt met het indexcijfer.De woningproductie bedroeg in de jarenwaarvan woningwet-particuhere bouw1921 40.364 14-743 24.9851922 45-496 24.936 19.4301923 42.915 27-912 14.909Onder de totalen zijn 00k begrepen enkele honderdenwoningen voor rijk, provincie of waterschappen enz. Dezedoen hier niet ter zake. Onder de getallen van den woning-wetbouw is een klein deel premiebouw, dat hier verwaar-loosd kan worden.Voor 1924 mag een productie boven de 40.000 verwachtworden. De woningbehoefte is een niet bekend gegeven. Deondergeteekende meent te mogen aannemen, dat de ledender Kamer niet onkundig Zijn van de onderscheideneberekeningen, die daarvan gemaakt zijn. Volstrekt ver-trouwen verdienen zij geen van alle, doordat te veel factorenslechts benaderd kunnen worden.Volgens een berekening, die ten bureele van den hoofd-inspecteur van de volkshuisvesting is gemaakt en die aanhetzelfde euvel lijdt, bedroeg het tekort einde 1920, 1921,1922 en 1923 onderscheidenlijk 76.370, 71.500, 62.300en 48.850. Daarbij is aangenomen, dat het aantal geoor-loofde samenwoningen opweegt tegen de theoretisch nood-86AFTIKELENwHHOXuCOso>pqwwJO"wygoooo>o>U-,oN0\Hpq^OopqPo^Po>pqO2:pqPZ1Kminl>obcrv(TVin
Reacties