TIJDSCHRIFT VOOR VO LKSH U IS V EST I N GEN STEDEBOUWJTIJDSCHRIFTVOORrVOLKSHUISVESTINGlEN STEDEBOUWORGAAN VAN HET NEDERLANDSCHINSTITUUT VOOR VOLKSHUIS:VESTING EN STEDEBOUW EN VANDEN NATIONALEN WONINGRAAD6' JAARGANG 1925INHOUDI. BINNENLANDAANBESTEDINGENOverzicht -- 1923 en 1924 50,, -- eerste kwartaal 1925 194,, -- tweede kwartaal 1925 270ADRESSEN-- van den Stedebouwkundigen Raad van hetInstituut aan den Minister van Arbeid, Handelen Nijverheid i/z wijziging art. 32 Woningwet .. 49-- van het dagelijksch bestuur van den Stedebouw-kundigen Raad aan de Kroon i/z het uitbreidings-plan voor Wassenaar 305ANNUlTEITZie Voorschotten, annuiteiten en bijdragenARCHITECTENHonorarium -- 26Honorariumtabel voor -- 303AUTEURSRECHTHet -- van den ontwerper van uitbreidingsplannen(artikel Mr. L. G. van Praag) 100BBADHUIZENWoningcomplex buiten het Pothoofd te Deventer(Ir. W. P. C. Knuttel) 157BEBOUWINGPrivaatrechtelijke of publiekrechtelijke vaststel-ling van verplichtingen ten aanzien der -- 52BELASTINGDe Personeele -- 34Voorstel B. en W. van 's Gravenhage tot invoeringvan een -- op waardevermeerdering iiiid. antwoord B. en W, op het afdeelingsverslagvan den Raad 273id. verwerping van het voorstel 296BESTUURWijziging -- I, 37, 233, 257> 281BOEKAANKONDIGINGScharroo, P. W. en Wils, Jan, Gebouwen en ter-reinen voor gymnastiek en spel en sport 58Ravesteijn, L. J. C. J. van, Rotterdam in de negen-tiende eeuw 103Hegge, Dr. R., De mensch en zijn woning. Be-schouwingen over het woningvraagstuk ........ 204Poelje, Mr. G. A. van, Gewestelijke Plannen .. 228Roegholt, Dr. M. J. W., Het Stadsgewest. Eenstudie over den trek naar de steden en zijn gemeen-telijk-economische gevolgen 290Keppler, Ir. A. en Wibaut, F. M., De Gemeenteen de Volkshuisvesting 324BOSSCHENWettelijke boschbescherming (Gemeentebestuur) 300De toekomst van het Nederlandsche bosch (Tijd-schrift der Ned. Heide-maatschappij) 321bladz.BOSCHBOUWStaatsbegrooting 1925, Ve Hoofdstuk (Binnenland-sche Zaken en Landbouw, VeAfdeeling, Landbouwartt. 156 e.v. Boschbouw, Voorloopig Verslag, Al-gemeene beschouwingen 23Memorie van Antwoord, Algemeene beschouwingen 23Behandeling in de Tweede Kamer 23Voorloopig Verslag van de Commissie van Rappor-teurs (Eerste Kamer) over het Ontwerp van Wettot vaststelling van Hoofdstuk V (Departementvan Binnenlandsche Zaken en Landbouw) derStaatsbegrooting voor het dienstjaar 1925, Alge-meene Beschouwingen, Vde Afdeeling, Land-bouw, -- 74Eindverslag id .: 108Staatsbegrooting 1926, Vde Hoofdstuk (Binnen-landsche Zaken en Landbouw), Voorloopig Verslag 294Id. Memorie van Antwoord 318BOSCHWETStaatsbegrooting 1926, Vde Hoofdstuk (Binnen-landsche Zaken en Landbouw), Voorloopig Verslag 294Id. Memorie van Antwoord 318BOUWKAPITAALKapitaalvoorziening (artikel J. B.) 177BOUWKOSTEN-- en huurtoeslag (artikel K.) 178BOUWVAKKEN .De toestand in de --? (mededeelingen i/z collectiefcontract) 27BOUWVERORDENINGENDe nieuwe -- van Almelo (artikel Ir. W. H. Ennovan Gelder) 189BIJDRAGENZie Voorschotten, annuiteiten en bijdragenCIRCULAIRES-- van den Minister van Arbeid, Handel en Nijver-heid aan de gemeentebesturen ;d.d. 5 Januari 1925 betreffende Woningwetbouw 33d.d. 26 Mei 1925 betreffende batige saldi op deexploitatie van woningcomplexen gebouwd doorVereenigingen of Gemeenten 204d.d. 7 October 1925 betreffende gemeentelijkensteun voor woningbouw 302-- van het Ministerie van Binnenlandsche Zakenen Landbouw aan de gemeentebesturen betref-fende het behoud van natuurschoon 205idem d.d. 29 September 1925 303-- van Gedeputeerde Staten van Gelderland aan degemeentebesturen :d.d. 5 Augustus 1925 betreffende verkeerde toe-passing van art. 55 der Woningwet 278-- van Gedeputeerde Staten van Noord-Brabantaan de gemeentebesturen :d.d. 6 Mei 1925 betreffende gemeente-eigendommen(hout- en grondbezit) 206bladz.-- van Gedeputeerde Staten van Zuid-Hollandaan de gemeentebesturen :d.d. 25 Mei 1925 betreffende verkeerde toepassingvan art. 55 der Woningwet 205COMMISSIESInstelling van een -- , welke de wettelijke regelingvan het Gewestelijk Plan onder het oog zal zien .. iInstelling van een -- , w^elke het vraagstuk van desport- en speelterreinen in verband met den stede-bouw onder het oog zal zien i, 125, 305Instelling van een -- , welke haar aandacht aan demethode van Halle zal wijden en rapport overeventueele correctie van deze methode zal uit-brengen 181EIGENDOMVerkoop van gemeentewoningen te Baarn 270Bouw van arbeiderswoningen van gemeentewege(Zandvoort), ten einde deze te verkoopen ..272, 319Beschikbaar stellen van geld, door de gemeenteGendt, voor hen, die een eigen woning wen-schen te bouwen 319EXCURSIES-- Eindhoven i, 125, 157-- Haagsche Tehuis voor Ongehuwden 125, 157, 2og233GGEMEENTEN, PROVINCIES EN GEWESTENALMELODe hooge huren 50, 271De nieuwe bouwverordening van -- (artikel Ir.W. H. Enno van Gelder) 189Bouw controle-woningen 272bladz., Verkoop van gemeentewoningen 270AMSTERDAMMedewerking aan het verleenen van tweede hypo-theken ten behoeve der particuliere bouwnijverheidEen Nieuw Dorp (Bouw Algemeene Woningbouw-vereeniging in de Watergraafsmeer, artikel L. vander Wal)Voorstel B. en W. ilz het houden van een woning-telling 75,Voorschot en bijdrage voor bouw van 200 woningenmet bijzondere bestemming 76,Het Stedebouwkundig probleem van -- 's Binnen-stad (artikel H. Cleyndert Azn.)De vraagstukken, welke de moderniseering van debinnenstad van -- beheerschen (BouwkundigWeekblad)Gemeentelijke Woningcourant 148Standpunt Gezondheidscommissie i/z intrekkingder huurwettenOnbewoonbaarverklaring 196,Rapport van de Gezondheidscommissie over dewoningmarktDe bewonerscommissies der Algemeene Woning-bouwvereenigingSportterreinen en Speeltuinen (artikel H. N. vanLeeuwen)Onderzoek Woningdienst naar de verhouding vaninkomen en huur ............................263814814885114195272225253285ARNHEMHet Grondbedrijf ,.Onbewoonbaarverklaring-- 's ParkenStichting tot beheer van gemeentewoningenBAARNSchoonheidscommissie ....................32011219719722553BUSSUMK.B. 12 Januari 1925 i/z uitbreidingsplanCOEVORDENHet Tuindorp ,De Loo" (artikel E.)12143DELFTWoningvoorziening 270Woningtekort , 319DEVENTERWoningcomplex buiten het Pothoofd (Ir. W. P. C.Knuttel) 157\DORDRECHTAfschrijving op de exploitatie-tekorten .... 75EINDHOVENExcursie i, 125, 157Liquidatie Bossche Bouw- en Handelsmaatschappij 51-- 's Historie (artikel J. M, Sanders) 125De Uitbreiding van -- (artikel G. C. Kools) .... 129De Woningbouw der laatste jaren te -- (artikelG. C. Kools) 134Philips' Woningbouw (artikel Wouter Hulstijn) 141ENSCHEDEDe slechte toestanden in Drenthe en de verplaatsingder bevolking ,. 249GEERTRUIDENBERGLiquidatie Bossche Bouw- en Handelsmaatschappij 51GENDTBeschikbaar stellen van geld voor hen, die eeneigen woning wenschen te bouwen ............ 319'S-GRAVENHAGEVoorbereiden Gewestelijk Plan 23Medewerking aan het verleenen van tweede hypo-theken ten behoeve der parculiere bouwnijver-heid 26, 51Bevoegdheid Stichting Centraal Woningbeheer .. 26De hooge huren 50, 148Arbeiderswoningbouw door de particuliere bouw-nijverheid(prae-advies van B. en W. op het voorstelder Vereeniging ,,Onderneming en Vrijheid") .. 51Woningvoorziening 52, 319Privaatrechtelijke of publiekrechtelijke vaststellingvan verplichtingen ten aanzien der bebouwing .. 52Bouw- van woningen met lagen huurprijs 76, 148, 272Voorstel B. en W. tot invoering van een belastingop waardevermeerdering iiiId. antwoord B. en W. op het afdeelingsverslag vanden Raad 273Id. verwerping van het voorstel 296Excursie Haagsche Tehuis voor Ongehuwden 125,157, 209, 233Verzoek Ned. Vereeniging van Huisvrouwen om inoverleg te treden voor het ontwerpen van een goedwoningtype voor den middenstand 148Opening Tehuis voor Ongehuwden 148Haagsch Tehuis voor Ongehuwden, H.T.O. (artikelIr. J. K. Tromp) 184Standpunt van B. en W. i/z opheffing der Huur-commissie 195Huurverlaging 195Verlaging der rente voor aan particuliere bouwersverleende rijkshypotheken 270De administratie van gemeentewoningen 272Wijziging Monumentenverordening 295Steun van de particuliere bouwnijverheid voor denbouw van arbeiderswoningenbladz.319GRONINGENWoningvoorziening 270Woningtekort 319HAARLEMDe hooge huren 50Voordracht betreffende bouw 427 woningen 195, 225Huurverlaging 196Besluit van den Raad tot afbraak van de ,,Dobbel-steenen" 320'S-HERTOGENBOSCHLiquidatie Bossche Bouw- en Handelsmaatschappij 51Statistiek Gemeentewoningbeurs 53De hooge huren ? ? ? 271LAREN122-jarig bestaan Schoonheidscommissie 197LEEUWARDENWoningvoorziening 195LEIDENVoorstel instelling Schoonheidscommissie ...... 24De hooge huren 50, 371MeubileeringstentoonsteUing van de Woningbouw-vereeniging ,,De Eendracht" (artikel P. J. Bomli) 180Parkaanleg 249Besluit van den Raad tot het doen houden van eenwoningteHing 319NAARDENInstelhng Schoonheidscommissie 319RHEDENVoorbereiden streekplanPremie ten behoeve van eigenaars-bewonersonbewoonbaar verklaarde woningenROERMONDReglement Schoonheidscommissie .......De bebouwing rondom de Munsterkerk ..ROOSENDAAL en NISPENWoningvoorziening ...................RIJSWIJKInstelling schoonheidscommissieWoningvoorziening2327334149270ROTTERDAMWoningvoorziening ........ ........ 26, 270Verkoop van gemeente-woningen .............. 51Schoonheidscommissie (uitgebrachte prae-adviezen) 53id. bespreking prae-adviezen noWoningbouw in Oud-Mathenesse (artikel Jhr.M. J. I. de Jonge van EUemeet) 62-- in de negentiende eeuw, door L. J. C. J. vanRavesteijn (artikel Mr. D. Crena de Jongh) .... 103Woningvoorziening door particulieren in 1924 .. 148Uitspraak van de Kroon betreffende voorstellen i/zden aanbouw van 1400 woningen 194De tweede hypotheek ter bevordering van denwoningbouw 270De hooge huren 371Het Oeververbindingsvraagstuk (De Ingenieur) .. 274De huurnivelleering en de nieuwe huurregeling vanVreewijk (artikel K.) 279Het Hofplein 296, 320De tuinenwedstrijd van Tuindorp Vreewijk teRotterdam (artikel K.) 303SITTARDStichting tot beheer der gemeente-woningenTIELWoningvoorzieningTILBURGWoningbouwVELSENInstelling Schoonheidscommissie ..........ZEVENAARToepassing art. 37 der Woningwet .......FRIESLANDEen Provinciale Schoonheidscommissie11227052UTRECHTHet uitbreidingsplan .... ..... 15De grenswijziging 23Gemeentesteun aan de particuliere bouwnijverheid 26Parkaanleg 52, 349Aandrang om welstandsbepaling in bouwverorde-ning op te nemen en schoonheidscommissie in testellen inWoningvoorziening 370, 319De administratiekosten van gemeentewoningen .. 272VALKENSWAARDVerzoek aan den Minister van Arbeid i/z verlengingvan den aflossingstermijn voor woningwetvoor-schotten 31824WASSENAARSchrijven aan de Kroon van het dag. bestuur vanden Stedebouwkundigen Raad i/z het uitbreidings-plan ? 305Goedkeuring door Ged. Staten van het uitbrei-dingsplan 320WESTERVOORTHet Nieuwe Raadhuis (artikel K.) .............. 244ZAANDIJKNaasting woningcomplex 232ZANDVOORTBouw van arbeiderswoningen van gemeentewege,ten einde deze te verkoopen 272^ 31950DRENTHEDe slechte toestanden in -- en de verplaatsing derbevolking 249249HI370GELDERLANDVerordening tegen ontsierende reclame .... 24, 205LIMBURGAdres Alg. Mijnwerkersbond i/z het treffen vanmaatregelen voor huurverlaging 148Uit het jaarverslag 1924 van Ons Limburg ...... 324Huurregeling in de mijnstreek ................ 271Gewestelijk Plan Mijngebied .................. 294NOORD-BRABANTOprichting Provinciale Schoonheidscommissie .. 24Liquidatie Bossche Bouw- en Handelsmaatschappij 50NOORD-HOLLANDGewestelijk Plan 23, 295Jaarverslag 1923 van de Advies-Commissie voorBouwontwerpen en Uitbreidingsplannen in Noord-HoUand 25OVERIJSSELProvinciale Schoonheidscommissiebladz.53, 273> 295UTRECHTVoorbereiden Gewestelijk Plan .....Standpunt B. en W. i/z intrekking der HuurwettenGOOIHet (artikel H.)GRENSWIJZIGINGDe -- van UtrechtGRONDBEDRIJF-- te Arnhem ....H23195I?GEWESTELIJK PLANInstelling van een Commissie, welke de wettelijkeregeling van het -- onder het oog zal zien .... iGewestelijke plannen voor verschillende deelen vanhet land 23Voorloopig Verslag van de Commissie van Rappor-teurs (Eerste Kamer) over het ontwerp van Wet totvaststelling van hoofdstuk V (Departement vanBinnenlandsche Zaken en Landbouw) der Staats-begrooting voor het dienstjaar 1925, AlgemeeneBeschouwingen, Ilde Afdeeling, BinnenlandschBestuur, Uitbreiding van Gemeenten 74Eindverslag id 107Eindverslag hoofdstuk X (Departement van Arbeid,Handel en Nijverheid) , 107Gewestelijke Uitbreidingsplannen (De Socialisti-sche Gids) 199Rapport over de Wettelijke Regeling van het-- 209, 233, 281Aankondiging : Poelje, Mr. G. A. van, -- 228Aankondiging: Roegholt, Dr. M. J. W., HetStadsgewest. Een studie over den trek naar desteden en zijn gemeentelijke economische ge-volgen 290-- Mijngebied 294-- Noord-Holland 295-- (Tijdschrift van de Nederlandsche Maatschappijvoor Nijverheid en Handel) 300Verslag van de vergadering over de WettelijkeRegeling van het -- 305-- (Weekblad voor Gemeentebelangen) 32223112HURENDe hooge -- 50, 148, 271Bouw van woningen met lagen huurprijs te 's Gra-venhage 76, 148, 272Bouwkosten en huurtoeslag (artikel K.) .......... 178Hurenprobleem (schrijven van den Nat, Woning-raad aan den Minister) 179Huurverlaging den Haag 195Huurverlaging Haarlem 196Hurenprobleem (antwoord van den Minister opschrijven van den Nat. Woningraad) ............ 207Huurregeling in de mijnstreek 271De huurnivelleering en de nieuwe huurregelingvan Vreewijk (artikel K.) 279Onderzoek Amsterdamschen Woningdienst naar deverhouding van inkomen en huur 320HUURWETTENDe liquidatie der -- (overzicht artikel Dr. Ir. H. G.van Beusekom, door H.) 22Voorloopig Verslag van de Commissie van Rappor-teurs (Eerste Kamer) over het Ontwerp van Wet totvaststelling van hoofdstuk IV (Departement vanJustitie) der Staatsbegrooting voor het dienstjaar1925, Algemeene Beschouwingen, -- 74bladz.Eindverslag id 108Standpunt Gezondheidscommissie Amsterdam, B.en W. 's Gravenhage, B. en W. Utrecht i/z intrek-king der -- , 195Staatsbegrooting 1926, Xde Hoofdstuk (Arbeid,Handel en Nijverheid), Voorloopig Verslag .. 294IINGEKOMEN BOEKEN, GESCHRIFTEN ENZ.Zie 120INSPECTIEAlgemeen Verslag, bedoeld in art. 58 der Woning-wet 112Verslag van den Directeur-Generaal der Volksge-zondheid aan den Minister van Arbeid, Handel enNijverheid, over het jaar 1924, betreffende definancieele controle van woningbouwvereenigingenwerkende met steun uit 's Rijks kas, enz 147Uit het jaarverslag van den Hoofd-Inspecteur voorde Volkshuisvesting over 1924 (artikel H.). 246KKEETEN-- als noodwoningen 194, 248Circulaire van Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland aan de gemeentebesturen betreffende ver-keerde toepassing van art. 55 der Woningwet 205Circulaire Gelderland id. 278LANDARBEIDERSWETVoorloopig Verslag van de Commissie van Rappor-teurs (Eerste Kamer) over het Ontwerp van Wettot vaststelling van Hoofdstuk V (Departement vanBinnenlandsche Zaken en Landbouw) der Staats-begrooting voor het dienstjaar 1925, AlgemeeneBeschouwingen, Vde Afdeeling, Landbouw, -- 74Eindverslag id. 108De -- (De Gemeente) 150Het ontwerp tot wijziging van de -- (Weekblad voorGemeentebelangen) 151MMEDEDEELINGEN (OFFICIEELE)Zie I, 33/ 37/ 59/ 85, 122, 125/ i57/ 207, 209, 233/257/ 278, 281, 303, 305, 325MIDDENSTANDSBOUWVerzoek Afd. den Haag van de Ned. Vereenigingvan Huisvrouwen om in overleg te treden over hetontwerpen van een goed woningtype voor denmiddenstand 148MONUMENTENVERORDENINGWijziging Haagsche -- 295NNAASTING-T woningcomplex te Zaandijk 232NATUURSCHOONHet Gooi (artikel H.) 17Nederland's -- (artikel H.) 18Verordening tegen ontsierende reclame .... 24, 205Behoud van natuurschoon (Weekblad voor Ge-meentebelangen) 29Vragen van den Heer Polak betreffende droogleggenBoornbergummer Petten (met antword van denbladz.Minister) ? ? ? 49Vragen van den Heer van Ravesteijn betreffendehet kappen van het hoog opgaande hout van hetlandgoed Voordaan in de provincie Utrecht en vanhet bosch achter het slot te Zeist en het verstrekkenvan een overzicht omtrent het kappen van hout oplandgoederen in de laatste jaren (met antwoord vanden Minister) io8Het -- bij de behandeling der begrooting in deEerste Kamer noMededeeling betreffende circulaire van den Minis-ter van Binnenlandsche Zaken aan de gemeente-besturen i/z behoud van -- i97Circulaires van het Ministerie van BinnenlandscheZaken en Landbouw aan de gemeentebesturen be-treffende het behoud van -- 205, 303Circulaire van Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant aan de gemeentebesturen betreffendegemeente-eigendommen (hout- en grondbezit) . . 206Kanaal-aanleg en schoonheid (artikel H.) 222Nota Boschraad aan den Minister van Binnen-landsche Zaken en Landbouw i/z het te niet gaanvan ons -- 223Uit het jaarverslag 1924 van deRijkscommissievoorde Monumentenzorg 223De gemeenten en de bescherming van het --(Gemeentebestuur) 228Vervolg lijst verdwijnend -- 273NOODWONINGENKeeten als -- 194, 205, 248, 278Ministerieele beschikking i/z exploitatie -- .... 325OOEVERVERBINDINGENHet Oeververbindingsvraagstuk te Rotterdam (DeIngenieur) 274ONBEWOONBAARVERKLARING-- te Amsterdam 196, 272-- te Arnhem 197Premie ten behoeve van eigenaars-bewoners vanonbewoonbaar verklaarde woningen 272ONTEIGENINGUitspraak Hooge Raad der Nederlanden betref-fende artt. 92, j". 40, Onteigeningswet 122ONTSIERENDE RECLAMEVerordening tot het weren van -- in de provincieGelderland 24, 205OVERHEIDSSTEUNMedewefking gemeenten aan het verleenen vantweede hypotheken ten behoeve der particulierebouwnijverheid 26, 51Gemeentesteun aan de particuliere bouwnijverheid 26De kapitaalvoorziening 34Crediet voor Woningbouw (Het Bouwbedrijf) .. 54Financiering van den woningbouw (Gemeente-bestuur) 150Verslag van de vergadering naar aanleiding van deprae-adviezen over de vraag : Hoe moet het thansverder gaan met de woningproductie en meteventueelen -- daarvan ? 169De slechte toestanden in Drenthe en de verplaat-sing der bevolking 249De tweede hypotheek ter bevordering van denwoningbouw te Rotterdam 270Verlaging der rente voor te 's Gravenhage aanparticuliere bouwers verleende rijkshypotheken .. 270Premie ten behoeve van eigenaars-bewoners vanonbewoonbaar verklaarde woningen 272Circulaire van den Minister van Arbeid, Handel enNijverheid aan de gemeentebesturen d.d. 7 October1925 betreffende gemeentelijkensteun voor woning-bouwSteun van de particuliere bouwnijverheid voor denbouw van arbeiderswoningenPARKENParkaanleg te UtrechtArnhem's --Parkaanleg te Leiden52,PARTICULIERE BOUWNIJVERHEIDArbeiderswoningbouw door de -- (prae-advies vanB. en W. van 's Gravenhage op het voorstel derVereeniging ,,Onderneming en Vrijheid") ......PREMIEBOUWLiquidatie Bossche Bouw- en Handelsmaatschappij3023192491972495150RECHTSPRAAKK. B. 12 Januari 1925 i/z uitbreidingsplan Bussum 121Uitspraak Hooge Raad der Nederlanden betref-fende art. 92, j". 40, Onteigeningswet 122SAMENVOEGING VAN GEMEENTENVoorloopig Verslag van de Commissie van Rappor-teurs (Eerste Kamer) over het ontwerp van Wettot vaststelling van Hoofdstuk V (Departement vanBinnenlandsche Zaken en Landbouw) der Staats-begrooting voor het dienstjaar 1925, AlgemeeneBeschouwingen, Ilde Afdeeling, BinnenlandschBestuur, Grenswijziging en -- 74Eindverslag id. 107SAMENWONINGENToelaatbare --, Blijvende -- (artikel J. H. Schaad) 70SCHOONHEIDSCOMMISSIES-- te Leiden, Velsen, Roermond 24Vergadering Advies-Commissie voor Bouwontwer-pen en Uitbreidingsplannen in Noord-HoUand .. 24Jaarverslag 1923 id 25Provinciale -- in Noord-Brabant , 24-- voor Overijssel 53, 273, 295-- te Rotterdam 53, no-- te Baarn 53-- te Rijswijk Ill-- te Utrecht ini2j-jarig bestaan -- te Laren 197Beginselen B.N.A. betreffende -- 197Onze Provinciale -- (artikel H.) 239Het Nieuwe Raadhuis te Westervoort (artikel K.) 244Een Provinciale -- voor Friesland 249-- te Naarden 319SOCIAAL-ACHTERLIJKE GEZINNENZie Woningen met bijzondere bestemmingSPOOR- EN TRAMWEGENDe aanleg van Spoor-en Tramwegen in stedebouw-kundig Verband (Inleiding H., BeschouwingenJ. Schulte Nordholt, Dr. Ir. G. W. van Heukelom,Dr. J. P. Fockema Andreae) 209SPORTAankondiging P. W. Scharroo en Jan Wils : Ge-bouwen en terreinen voor gymnastiek en spel en -- 5810bladz.SPORT- EN SPEELTERREINENInstelling van een Commissie, welke het vraagstukvan de -- in verband met den stedebouw onder hetoog zal zien i,Sportterreinen en speeltuinen in Amsterdam (artikelH. N. van Leeuwen)STAATSBEGROOTING-- 1925, Ve Hoofdstuk (Binnenlandsche Zaken enLandbouw), Ve Afdeeling Landbouw artt. 156 e.v.Boschbouw, Voorloopig Verslag, Algemeene Be-schouwingenid. Memorie van Antwoord, Algemeene Beschou-wingenBehandeling in de Tweede KamerVoorloopig Verslag van de Commissie van Rappor-teurs (Eerste Kamer) over het Ontwerp van Wet totvaststelling van hoofdstuk X (Departement vanArbeid, Handel en Nijverheid) der -- voor hetdienstjaar 1925, Algemeene Beschouwingen, VdeAfdeeling, Volksgezondheid, Volkshuisvesting ..Eindverslag id.Voorloopig Verslag van de Commissie van Rappor-teurs (Eerste Kamer) over het Ontwerp van Wet totvaststelling van hoofdstuk VII B (Departementvan Financien) der -- voor het dienstjaar 1925,Algemeene Beschouwingen, Xlde Afdeeling, Voor-schotten uit 's Rijks Schatkist, Woningbouw ....Eindverslag id.Voorloopig Verslag van de Commissie van Rappor-teurs (Eerste Kamer) over het Ontwerp van Wettot vaststelling van hoofdstuk V (Departement vanBinnenlandsche Zaken en Landbouw) der -- voorhet dienstjaar 1925, Algemeene Beschouwingen,Ilde Afdeeling, Binnenlandsch Bestuur, Vde Af-deeling, LandbouwEindverslag id.Voorloopig Verslag van de Commissie van Rappor-teurs (Eerste Kamer) over het Ontwerp van Wet totvaststelling van hoofdstuk IV (Departement vanJustitie) der -- voor het dienstjaar 1925, Alge-meene Beschouwingen, Huurwetten ............Eindverslag id.De Volkshuisvesting bij de behandeling der -- in deEerste KamerHet Natuurschoon bij de behandeling der -- in deEerste Kamer-- 1926. Nota betreffende den toestand van's Lands financien-- 1926. IXde Hoofdstuk (Waterstaat), Memorievan toelichting-- 1926. Xde Hoofdstuk (Arbeid, Handel en Nij-verheid), Voorloopig Verslag)-- 1926. Vde Hoofdstuk (Binnenlandsche Zakenen Landbouw), Voorloopig Verslag-- 1926. Id. Memorie van Antwoord-- 1924. AanvuUing en verhooging van hoofdstukX (Arbeid, Handel en Nijverheid)STADSSCHOONDe ,,dobbelsteenen" te Haarlem . .........12528523232372106741077410774108109292293293294318318320STADSVER6ETERINGDe bebouwing rondom de Munsterkerk te Roer- -mond 149Het Hofplein te Rotterdam 296, 320STEDEBOUWHet Stedebouwkundig Probleem van Amsterdam'sBinnenstad (artikel H. Cleyndert Azn.) 85Rotterdam in de negentiende eeuw, door L. J. C. J.van Ravesteijn (artikel Mr. D. Crena de Jongh) 103De Zuiderzee (artikel H.) .................... 105bladz.De vraagstukken, welke de moderniseering van debinnenstad van Amsterdam beheerschen (Bouw-kundig Weekblad) , 114Eindhoven's Historic (artikel J. M. Sanders) .... 125De Uitbreiding van Eindhoven (artikel G .C. Kools) 129STEDEBOUWKUNDIGE RAADUitnoodigen lid -- .......................... iTEHUIZENOpening Haagsche Tehuis voor Ongehuwden .. 148Woningcomplex buiten het Pothoofd te Deventer(Ir. W. P. C. Knuttel) 157Haagsch Tehuis voor Ongehuwden, H. T. O.(artikel Ir. J. K. Tromp) 184TENTOONSTELLING-- voor Woninginrichting te Hilversum (artikelJ.F.T.) 59TUINAANLEGDe tuinarchitectuur onzer tuindorpen en tuinsteden(artikel S. S. Lantinga) ...................... 71TUINENDe -- wedstrijd van Tuindorp Vreewijk te Rotter-dam (artikel K.) ........ 303TIJDSCHRIFTEN (OVERZICHT VAN),,Architectura"............ 198, 250, 274, 299, 320,,Het Bouwbedrijf" 28, 54, 77, 114, 150, 198,227, 250, 274, 320,,Bouwen" 274, 321,,Bouwkundig Weekblad" 28, 55, 114, 150, 198, 274 321,,Bouwstoffen" 321,,Centraalblad der Bouwbedrijven" 28, 55, 115,150, 198, 228, 250, 274,,Economisch-Statistische Berichten" ...... 198, 274,,De Economist" 299,,Geillustreerd Gemeenteblad" 28, 55, 77, 198,228, 300,,De Gemeente" 28, 115, 150, 228,,Gemeentebestuur" 55, 77, 115, 150, 198, 228,274/ 300,,Heemschut" 55,,De Ingenieur" 228, 250, 274"Kjei" 77, 115, 151, 274, 321,,Maandblad van de Inrichting voor Gemeente-Administratie" .......................... 55, 274,,Maandblad voor Practische Gemeente-Politiek" 228,,Mededeelingen, orgaan van de vakgroep ,,Bouw-kunst" der algemeene R.K. Kunstenaarsver." .. 77,,Ons Eigendom" 28, 55, 78, 116, 151, 199/ 228,250, 274, 321,,Sociale Voorzorg" 199,,De Socialistische Gids" 199,,T. G." (Technisch Gemeenteblad) 29, 55, 78,116, 199,,Tuindorp" 199, 250,,Tijdschrift der Nederlandsche Heidemaatschappij"116, 199, 321,,Tijdschrift van de Nederlandsche Maatschappijvoor Nijverheid en Handel" 300,,Tijdschrift voor Armwezen, MaatschappelijkeHulp en Kinderbescherming".................. 199,,Tijdschrift voor Sociale Hygiene" ... ..... 151,,Verslagen en Mededeelingen betreffende deVolksgezondheid" 56, 116, 199,,Volkshuisvesting" 29, 78,,Vragen des Tijds" .......................... 200,,Weekblad voor Gemeentebelangen" 29, 151, 200,228, 322II,,Wegen"bladz.275? 300UUITBREIDINGSPLANNENArtikel 11 van het Woningbesluit (artikel Dr. G, G.Pekelharing) 9Het -- van Utrecht (artikel H.) 15-- van kleine gemeenten (artikel H.) 18Adres van den Stedebouwkundigen Raad van hetInstituut aan den Minister van Arbeid, Handel enNijverheid i/z wijziging art. 32 Woningwet 49Het auteursrecht van den ontwerper van -- (artikelMr. L. G. van Praag) 100K. B. 12 Januari 1925 i/z uitbreidingsplan dergemeente Bussum 121Uitspraak Hooge Raad der Nederlanden betreffendeartt. 92, j". 40, Onteigeningswet 122De Uitbreiding van Eindhoven (artikel G. C.Kools) "... 129Aanleggen archief -- 281Schrijven aan de Kroon van het dag. bestuur vanden Stedebouwkundigen Raad i/z het uitbreidings-plan voor Wassenaar 305Goedkeuring door Ged. Staten van het uitbrei-dingsplan van Wassenaar 320VARIABuitenlandsch oordeel over den Nederlandschenwoningbouw 149VERGADERINGEN VAN HET INSTITUUTJaarvergadering 37, 61, 85, 125Verslag Jaarvergadering 169Vergadering met de Vereeniging van NederlandscheGemeenten ter behandeling van het Rapport overde Wettelijke Regeling van het Gewestelijk Plan209, 233, 281, 305VERKEERHet Stedebouwkundig Probleem van Amsterdam'sBinnenstad (artikel H. Cleyndert Azn.) 85VERWARMINGDe Samenhang van Bouwkunst en Verwarmings-techniek (artikel Ir. A. H. Rood) 305Wijkverwarming volgens van der Woude (artikelIr. P. G. Unger) 308Woningen met centrale -- in Spangen (artikelJhr. M. J. I. de Jonge van Ellemeet) 314VOORSCHOTTEN, ANNUlTEITEN EN BIJ-DRAGENAfschrijving der tekorten 75De Voorschotverleening in 1924 (artikel A. J. deJong) _. '. 164Aanvulling en verhooging van hoofdstuk X (Arbeid,Handel en Nijverheid) der Staatsbegrooting 1924 318Staatje van aflossingen ingevolge art. 33 derWoningwet 318Verlenging van den aflossingstermijn van woning-wetvoorschotten 318VRAGEN VAN KAMERLEDENVan den Heer Polak betreffende droogleggenBoornbergummer Petten (met antwoord van denMinister) 49Van den Heer van Ravesteijn betreffende hetkappen van het hoog opgaande hout van het land-goed Voordaan in de provincie Utrecht en van hetBosch achter het slot te Zeist en het verstrekken vanbladz.een overzicht omtrent het kappen van hout op )and-goederen in de laatste jaren (met antwoord van denMinister) 108WWEGENHet --congres 53Staatsbegrooting 1936, IXde Hoofdstuk (Water-staat), Memorie van Toelichting 293WETTELIJKE REGELINGENArtikel 11 van het Woningbesluit (artikel Dr. G. G.Pekelharing) 9WETTELIJKE REGELING VAN HET GEWES-TELIJK PLANInstelling van een Commissie, welke de -- onderhet oog zal zien iRapport over de -- 209, 233, 281Gewestelijke Plannen (Tijdschrift van de Neder-landsche Maatschappij voor Nijverheid en Handel) 300Verslag van de vergadering over de -- 305WETTEN, KON. BESLUITEN, ENZ.K. B. 12 Januari 1935 i/z uitbreidingsplan der ge-meente Bussum 121K. B. 23 Juli 1935 i/z wijziging van het Woning-besluit 253Ministerieele beschikking i/z exploitatie nood-woningen, Ned. Stct., i Dec. 1925, No. 233 .. 325WONINGBEHEER-- van gemeente-woningen te Sittard .......... 112Stichting tot beheer van gemeentewoningen teArnhem .............. 225De bewonerscommissies der Algemeene Woning-bouwvereeniging te Amsterdam 253De administratie-kosten van gemeente-woningen 372WONINGBESLUITArtikel 11 van het -- (artikel Dr. G. G. Pekelharing) 9K. B. 23 Juli 1925 i/z wijziging van het -- 253WONINGBEURZENVerslag vergadering van leiders van gemeentelijkeafdeelingen van -- en Statistiek 50, 148Gemeentelijke Woningcourant te Amsterdam .. 148WONINGBOUWDe Woningvoorziening (artikel Ir. A. Keppler) .. 192WONINGBOUW (BESCHRIJVING VAN UIT-GEVOERDEN)Een Nieuw Dorp (Bouw Algemeene Woningbouw-vereeniging in de Watergraafsmeer, artikel L. v. d.Wal) 38Het Tuindorp ,,De Loo" te Coevorden (artikel E.) 43Woningbouw in Oud-Mathenesse (artikel Ir. M.J. I. de Jonge van Ellemeet) 62De Woningbouw der laatste jaren te Eindhoven(artikel G. C. Kools) 135Philips' Woningbouw (artikel Wouter Hulstijn) 141Woningcomplex buiten het Pothoofd te Deventer(Ir. W. P. C. Knuttel) 157WONINGBOUWVEREENIGINGENVerslag van den Directeur-Generaal der Volksge-zondheid aan den Minister van Arbeid, Handel enNijverheid, over het jaar 1924, betreffende definancieele controle van -- werkende met steun uit's Rijks kas, enz. 14712Administratie en algemeene onkosten (artikel J. B.)Het financieel beheer eener met Rijkssteun wer-kende --lo-jarig bestaan -- ,,Tuinstadwijk", Leiden ....WONINGEN MET BIJ20NDERE BESTEM-MINGVoorschot en bijdrage voor bouw 200 -- te Am-sterdam i 76,Woningen voor blinden, die huisarbeid verrichtenBouw controle-woningen te Almelobladz.154326328148112272WONIINGINRCHTINGTentoonstelling voor -- te Hilversum (art. J. F. T.)Verbetering der -- (artikel H. Keegstra) .... 81,Verslag van het Adviesbureau voor --Meubileeringstentoonstelling van de Woningbouw-vereeniging ,,De Eendracht" te Leiden (artikelP. J. Bomli)Het Goede Meubel (artikel A. F. van der Wey) 257Het Nieuwe Massa-meubel (artikel Ir. Alph.Siebers)Hoe een goede -- te bevorderen (art. H. Keegstra)Een eenvoudige badgelegenheid (artikel Ir. F. M.Tadema Wielandt) ,.De bouwvereenigingen en de verbetering der --(artikel J. B.)59123113180260266268? ? ? 279WONINGMARKT EN WONINGTEKORTHet Woningtekort (artikel H. van der Kaa) 41De vermoedelijke toestand op de Woningmarkt in1930 (Het Bouwbedrijf) 54De Methode van Halle (artikel Ir. H. van der Kaa)64, 161Toelaatbare Samenwoningen -- Blijvende Samen-woningen (artikel J. H. Schaad) 707578145163Woningbouw in 1924 en voorafgaande jarenHet berekenen der Woningbehoefte (T. G.)De Methode van Halle (artikel Mr. Dr. J. H. vanZanten) ,.,.,..De vermeerdering van den woningvoorraad en deaanwas der bevolking in 1924 in de belangrijkstegemeenteii van ons landVerslag van de vergadering naar aanleiding van deprae-adviezen over de vraag : Hoe moet het thansverder gaan met de wfoningproductie en met even-tueelen overheidssteun daarvan ? i6cInstelling van een Commissie, welke haar aandachtaan de Methode van Halle zal wijden en rapportover eventueele correctie van deze methode zaluitbrengen 181Woningtekort te Delft en Groningen 31cWONINGPOLITIEKDe jongste circulaire (bespreking circulaire 5 Januari1925 van den Minister van Arbeid aan de gemeente-besturen, door J. B.)Aankondiging : Keppler, Ir. A. en Wibaut, F. M.,De Gemeente en de VolkshuisvestingWONINGRAAD (NATIONALE)Adviezen en inlichtingen 33, 133, 307,De kapitaalvoorziening 34, 59,Verslag van de buitengewone ledenvergadering vanden -- 22 November 1924Hurenprobleem 59, 123, 179,Verslag vergadering Afd. Zuid-HollandBestuur 122, 177,Jaarvergadering 123,LedentalVerslag vergadering Afdeeling GroningenVerslag van de jaarlijksche ledenvergadering18 Juli 1925 230,833243781233520784207207124124254bladi.Honorariumtabel voor architecten .............. 303-- en Bond van Arbeiderswoningbouwvereeni-gingen in Nederland .. 325WONINGSTATISTIEKVerslag vergadering van leiders van gemeentelijkeafdeelingen voor Woningbeurzen en -- 50WONINGTELLINGEen -- te AmsterdamEen -- te Leiden ....??75. 148319WONINGTYPEVerzoek Afd. den Haag van de Ned. Vereenigingvan Huisvrouwen om in overleg te treden voor hetontviferpen van een goed -- voor den middenstand 148WON INGVOORZ lENING-- te Rotterdam 26De Particuliere Woningbouw zonder overheids-steun (artikel J. Bommer) 45-- in 's Gravenhage 52Statistiek Gemeentewoningbeurs te 's Hertogen-bosch 52Woningbouw te Tilburg 52Bouw van woningen mfet lagen huurprijs te 's Gra-venhage 76, 148, 272-- door particulieren te Rotterdam in 1924 148Uitspraak van de Kroon betreffende voorstellenRotterdam i/z den aanbouw van 1400 woningen .. 194-- te Haarlem, Leeuwarden 195Rapport van de Amsterdamsche Gezondheidscom-missie over de woningmarkt te Amsterdam 225-- te Haarlem 225-- te Groningen, Utrecht, Delft, Roosendaal enNispen, Tiel, Rijswijk, Rotterdam 270-- te Utrecht, 's Gravenhage 319WONINGWETAdres van den Stedebouwkundigen Raad van hetInstituut aan den Minister van Arbeid, Handel enNijverheid i/z wijziging art. 32 Woningwet 49Toepassing art. 37 -- 50WONINGWETBOUWCirculaire van den Minister van Arbeid, Handelen Nijverheid aan de gemeentebesturen d.d. 5 Jan.1925 betreffende --WONINGWET-WONINGENBevoegdheid Haagsche Stichting Centraal Woning-beheer 'Verkoop van gemeente-woningenVerkoop van -- (T. G.)Circulaire van den Minister van Arbeid, Handel enNijverheid aan de gemeentebesturen i/z batige saldiop de exploitatie van woningcomplexen gebouwddoor Vereenigingen of gemeentenKOLONIENStadtebauliches von Batavia (Der Neubau)Begrooting Ned. Indie 1925, Memorie van Ant-woord, Alg. Beschouwingen,Afd. IV ..........De volkshuisvesting bij de behandeling der begroo-ting Ned. Indie in de Tweede KamerVom Stadtebau in Hollandisch Indien (Stadtbau-kunst alter und neuer Zeit) 201,Volkshuisvestingcongres 225,3326515520429535425129613bladz.II. BUITENLANDa. ALGEMEENBBELASTING OP WAARDEVERMEERDERINGPark of 204 Acres to be financed by Special Assess-ments (The American City) 57BOEKAANKONDIGINGWagner, Dr. Ing. Martin, Probleme der Baukosten-verbilligung, ein Beitrag zur Verbilligung desWohnungsbaues 81DDECENTRALISATIEDezentralisation Berlins (Der Neubau) 152Eingemeindungspolitik und Dezentralisation derGrossstadt (Breslau) (Gartenstadt) 251GGEWESTELIJKE PLANNENPrijsvraag, uitgeschreven door de stad Zurich, voorde behandeling van een oeverstrook van het meer 77-- in de Vereenigde Staten 113, 226Het Gewestelijk Plan voor New-York 226Een gewestelijk Plan voor San Francisco en om-geving 273The East Kent Survey (The Builder) 276National Planning Project for the Republic ofMexico (City Planning) 278The New York State Regional Plan (City Planning) 278HHUURWETTENVerordening op de huurregeling in Denemarken .. 76-- in Engeland 113, 226OONTSPANNINGSTERREINENDe beweging voor ontspanning in de open luchtin de Vereenigde Staten (artikel H.) 20Stedebouw en -- 28OVERHEIDSSTEUN-- in Belgie 76-- in Zweden 77PPARKEN, PLANTSOENEN EN SPEELPLAAT-SENParkways for Pleasure and Utility (The AmericanCity)Modern Road Construction for Public Parks(Parks and Recreation)Our National Parks (Parks and Recreation)Provision for Recreation Space in Growing Cities(The Playground)Recreation Value of National Forests (Parks andRecreation)De Bronx River Parkway (art. H. E. v. Gelder)SPORT- EN SPEELPLAATSENSportterreinen in Engeland .....Terreinen voor Ontspanning ..,bladz.273299SCHOONHEIDSCOMMISSIESThe Fine Arts Commission (The Town PlanningReview)323212012015428256STEDEBOUW-- in Frankrijk (artikel J. M. de Casseres)De beteekenis van goeden -- voor het gebruik vanden vrijen tijd van den arbeider (Overzicht artikelUnwin, door H.)Angora (Stadtbaukunst alter und neuer Zeit) ....Industrial Development and Its Relation to TownPlanning (The Town Planning Review)Planned Cities of the Middle Ages (The Journalof the American Institute of Architects)Zum Miinsterplatzbebauung in Ulm a. D. (DerNeubau)Der neue Bebauungsplan fiir Angora (WasmuthsMonatshefte fiir Baukunst)Sverre Pedersen. Ein Stadtbaumeister des zwanzig-sten Jahrhunderts (Wasmuths Monatshefte fiirBaukunst)Vitruvius on City Planning (The Journal of theAmerican Institute of Architects) ;Fine Aufgabe des Norwegischen Stadtebaues (Stad-tebau)Stadtebauliche Studien in Rom (Stadtebau) ....Das Ulmer Stadtbild 1493 und die Ulmer Mtinster-platzfrage (Zentralblatt der Bauverwaltung) ....Der Ulmer Wettbewerb zur Ausgestaltung desMiinsterplatzes (Zentralblatt der Bauverwaltung)Washington (Garden Cities and Town Planning)Prijsvraag voor de bebouwing van het Domplein teUlm (Stadtebau)Noch einmal Miinsterplatz Ulm (Die Baugilde) ..Stadt- und Wohnungsbau (Soziale Bauwirtschaft)Axiale Architectur (Die Baugilde)Ostendorf und ,,axiale" Architectur (Die Bau-gilde)20565757797979117117117117118153200251275322TEHUIZEN-- voor ongehuwden in Stockholm 77TIJDSCHRIFTEN (OVERZICHT VAN)Internationaal,,The Bulletin of the International Federation forTown and Country Planning and Garden Cities 56200, 250Belgie,,La Cite" 56, 116,,L'Habitation a Bon Marche" .... 29, 56, 78, 151200, 250,,Maandelijksch Bulletijn der Vereeniging totBehoud van Natuur- en Stedenschoon".... 29, 116Canada,,The Journal of the Town Planning Instituteof Canada" 116Denemarken,,Architekten" , 56, 78, 200, 322,,Meddelelser udsendt af Dansk Byplanlabora-torium" 200Duitschland,,Die Baugilde"......56, 78, 151, 200, 275, 300, 32214,,Baukunst",,Gartenstadt" goo,,,Der Neubau" 29, 78, 117, 151, 200, 251, 275,,,So2'ale Bauwirtschaft" 30, 79, 153, 201, 251,,,Stadtbaukunst alter und neuer Zeit" 30, 56, 117,201, 251, 276,,,Stadtebau" 117, 153, 251,,,Wasmuths Monatshefte fiir Baukunst" 79, 153,,,Wohnungswirtschaft" 30, 79, 153,,,Zeitschriftfur Wohnungswesen"3i, 80, 153, 201,251,,,Zeitschrift fiir Wohnungswesen in Bayern" ....,,Zentralblatt der Bauverwaltung" 31, 117, 201,276,Engeland,,The Builder" 31, 56, 80, 118, 154, 202, 252,276,,,Garden Cities and Town P anning" 32, 56, 80,118, 154, 202, 277, 301,jjournal of the Town Planning Institute" 202, 252,,,The Town Planning Review" ............ 56,Finland,,Finsk Kommunal Tidskrift" 81,Frankrijk,,Le Mouvement Communal frangais" 32, 81, 118,301,Noorwegen,,Bolig og Bygg i By og Bygd",,Bolig og Bygg" 203, 277,Vereenigde Staten,,The American City" 32, 57, 119, 154, 203, 252,277> 302,,,City Planning" 203, 278,,,Housing and Regional Planning Bulletin" (NewYork) 57, 119,,,The Journal of the American Institute of Archi-tects" 57, 81,^Landscape Architecture",,National Municipal Review" ............ 57,,,Parks and Recreation" .... 32, 119, 154, 204,,,The Playground" .............. 120, 253, 302,Zweden,,Svenska Stadsforbundets Tidskrift"UUITBREIDINGSPLANNENAngora (Stadtbaukunst alter und neuer Zeit) ..VERKEERAutomobil und Bebauungsplan (Zentralblatt derBauverwaltung)WWETTELIJKE REGELING STEDEBOUWEen Pruisisch ontwerp voor een stedebouwwet(artikel H.)We op Stads-aanleg en -uitbreiding (Denemarken)Der neue Entwurf des preussischen Stadtebau-bladz.200250300276322300201201322252301301323277203203323118323323302154204. 57302253323324563118113bladz.gesetzes (Zentralblatt der Bauverwaltung) 276Die Provinzen zum Entwurfe des Stadtebauge-setzes (Zeitschrift fiir Wohnungswesen) 323WONINGBOUW (BESCHRIJVING VAN UIT-GEVOERDEN)De Parijsche Satellietstad La Courneuve (artikelJ. M. de Casseres) 2WONINGVRAAGSTUKHet -- in Amerika (artikel Ir. A. Keppler) 233Betere woningen te New-York (artikel H.) 238ZONINGPresent States of Zoning in Missouri (NationalMunicipal Review) 57b, INTERNATIONAAL EN VOLGENS DELANDENINTERNATIONAALVoorloopig Programma Congres InternationaleStedebouw- en Tuinstadvereeniging te New-York1925 2Reisprogram id 37Program excursies id. 61Vertegenwoordiging id. ...................... 85Het Internationaal Stedebouwcongres (artikel Ir. A.Keppler) 181De beteekenis van goeden stedebouw voor hetgebruik van den vrijen tijd van den arbeider (over-zicht artikel Unwin, door H.) 20Onderwerpen voor het vijfde congres van de Fede-ration Internationale du Batiment et des TraveauxPublics 76Denkbeeld Benoit Levy betreffende het plannenvan de geheele wereld als een geheel 250Prijsvraag voor het aangeven van middelen om denbouw van woningen voor middenstand en intellec-tueelen te bevorderen , 298BBELGieDe steun der Overheid 76De Woningvoorziening in 1924 226DDENEMARKENVerordening op de huurregeling 76Wet op stadsaanleg en -uitbreiding 113DUITSCHLANDEen Pruisisch ontwerp voor een stedebouwwet(artikel H.) 18Automobil und Bebauungsplan (Zentralblatt derBauverwaltung) ... . 31Zum Munsterplatzbebauung in Ulm a. D. (DerNeubau) 79Das Ulmer Stadtbild 1493 und die Ulmer Miinster-platzfrage (Zentralblatt der Bauverwaltung) .. 117Der Ulmer Wettbewerb zur Ausgestaltung desMiinsterplatzes (Zentralblatt der Bauverwaltung) 117De Woningvoorziening 149De Woningbehoefte 149Die Aussichten des Wohnungsbaues im Jahre 1925(Der Neubau) 151Dezentralisation Berlins (Der Neubau) 152Prijsvraag voor de bebouwing van het Domplein teUlm (Stadtebau) 153Noch einmal Miinsterplatz Ulm (Die Baugilde) .. 20015bladz.Eingemeindungspolitik und Dezentralisation derGrossstadt (Breslau) (Gartenstadt)Der neue Entwurf des preussischen Stadtebauge-setzes (Zentralblatt der Bauverwaltung)Die Provinzen zum Entwurfe des Stadtebauge-setzes ,ENGELANDDe nieuwe Regeering en de woningvoorziening ..The Fine Arts Commission (The Town PlanningReview)De woningvoorziening 113,De HuurwettenDe HuurcommissiewetSportterreinenThe East Kent Survey (The Builder) .....Het WoningtekortITALIEStadtebauliche Studien in Rom (Stadtebau) ...M2513763232756273113226273276298228298FRANKRIJKStedebouw in -- (artikel J. M. de Casseres) ...Het nationale WoningcongresDe school voor Urbanisme te Parijs .........HHONGARIJEDe woningvoorziening ........................ 150117MEXICONational Plannng Project for the Republic ofMexico (City Planning) 278NNOORWEGENEine Aufgabe des Norwegischen Stadtebaues(Stadtebau) 117TURKIJEAngora (Stadtbaukunst alter und neuer Zeit) .... 56Der neue Bebauungsplan fiir Angora (WasmuthsMonatshefte fiir Baukunst) .................. 79VEREENIGDE STATENDe beweging voor ontspanning in de open lucht inde -- (artikel H.) 20Stedebouw en On.spanningsterreinen .......... 28Parkways for Pleasure and Utility (The AmericanCity) 32Modern Road Construction for Public Parks (Parksand Recreation) 32Park of 204 Acres to be financed by Special Assess-ments (The American City) 57Present Status of Zoning in Missouri (NationalMunicipal Review) 57Het Woningtekort 76Gewestelijke Plannen 113, 226De Congestie van NewYork 113Maatregelen tegen ontsierende reclame 114tiladz.Sport in de Parken te Washington 114Washington (Garden Cities and Town Planning) 118Our National Parks (Parks and Recreation) .... 120Provision for Recreation Space in Growing Cities(The Playground) 120De Woningvoorziening in NewYork 150Recreation Value of National Forests (Parks andRecreation) 154Notes suggested by a visit to America (Journal ofthe Town Planning Institute) 202Het Gewestelijk Plan voor New York .......... 226Parkstelsels 226Parken in den Staat New York 226Gemeentelijke Vacantie-kampen 226Het verkeer in Amerikaansche steden .......... 226De school en de stedebouw 227Het woningvraagstuk in Amerika (artikel Ir. A.Keppler) 233Betere woningen te New York (artikel H.) ...... 238City Parks in the United States of America (Journalof the Town Planning Institute) 252U.S.A. Traffic (Journal of the Town PlanningInstitute) 252Een Gewestelijk Plan voor San Francisco enomgeving 273The New York State Regional Plan (City Planning) 278De Bronx River Parkway (artikel H. E. van Gelder) 282De ontwikkeling van New York .............. 299Terreinen voor ontspanning 299ZWEDENOverheidssteun voor woningbouw 77Tehuizen voor ongehuwden .................. 77Huurcommissies ............................ 77ZWITSERLANDPrijsvraag uitgeschreven door de stad Ziirich, voorde behandeling van een oeverstrook van het meer 77III. REGISTER DER ARTIKELENAanleg van Spoor- en Tramwegen in Stedebouw-kundig Verband -- De, Inleiding, H., Beschou-wingen Dr. J. P. Fockema Andreae, Dr. Ir. G. W.van Heukelom, J. Schulte Nordholt ............Administratie- en algemeene onkosten, door J. B.BBadgelegenheid -- Een Eenvoudige, door Ir. F. M.Tadema WielandtBewonerscommissies der Algemeene Woning-bouwvereeniging te Amsterdam -- De, doorPh. DiamantBouwkosten en huurtoeslag, door K.Bouwkunst en Verwarmingstechniek -- De Samen-hang van, door Ir. A. H. van RoodBouwvereenigingen en de verbetering der woning-inrichting -- De, door J. B.Bouwverordening van Almelo -- De nieuwe, doorIr. W. H. Enno van GelderBronx River Parkway -- De, door H. E. v. GelderCirculaire -- De jongste, door J. B. .....DDorp -- Een nieuw, door L. van der Wal ,2091542682531783052791892828338i6Eindhoven's Historic, door J. M. Sanders ....Eindhoven -- De uitbreiding van, door G. C.Koolsbladz.125129Binnenstad -- Het, door H. Cleyndert AznStedebouw voor het gebruik van den vrijen tijd vanden arbeider -- De beteekenis van goeden, door H.Stedebouwwet -- Een Pruisisch ontwerp voor een,door H.bladz.85Financieel beheer eener met Rijkssteun werkendeWoningbouwvereeniging -- Het, door H. KeegstraGooi -- Het, door H.HHaagsch Tehuis voor Ongehuwden, H.T.O., doorIr. J. K. TrompHuurnivelleering en de nieuwe Huurrege.ing vanVreewijk -- De, door K.Huurwetten -- De liquidatie der, door H.IJaarverslag van' den Hoofd-Inspecteur voor deVolkshuisvesting over 1924 -- tJit het, door H.KKanaal-aanleg en Schoonheid, door H.Kapitaalvoorziening, door J. B.MMassameubel -- Het nieuwe, door Ir. Alph.Siebers ?Methode van Halle -- De, door Ir. H. van der KaaMethode van Halle -- De, door Mr. Dr. J. H. vanZantenMeubel -- Het goede, door A. F. van der Wey ..Meubileeringstentoonstelling van de Woningbouw-vereeniging ,,De Eendracht" te Leiden, door P. J.BomliNNatuurschoon -- Nederland's, door H.OOntspanning in de open lucht in de VereenigdeStaten -- De beweging voor, door H. ......32617184279222462231772601611452571801820Provinciale Schoonheidscommissies --Onze,door H. 239RRaadhuis te Westervoort -- Het nieuwe, door K. 244Rotterdam in de negentiende eeuw door L. J. C. J.van Ravesteijn, door Mr. D. Crena de Jongh .. 103Sportterreinen en Speeltuinen in Amsterdam, doorH. N. van Leeuwen 285Stedebouwcongres -- Het Internationale, doorIr. A. Keppler 181Stedebouw in Frankrijk, door J. M. de Casseres .. 2Stedebouwkundig Probleem van Amsterdam'sToelaatbare Samenwoningen -- Blijvende Samen-woningen, door J. H. Schaad .... ^ 70Tuinarchitectuur onzer tuindorpen en tuinsteden-- De, door S. S. Lantinga 71Tuindorp ,,De Loo" te Coevorden -- Het, doorE. 43Tuinenwedstrijd van Tuindorp Vreewijk te Rot-terdam -- De, door K 303UUitbreidingsplannen van kleine gemeenten, door H. 18Uitbreidingsplan van Utrecht -- Het, door H. .. 15Vermeerdering van den Woningvoorraad en de aan-was der bevolking in 1924 in de belangrijkste ge-meenten van ons land -- De 163Verslag (Beknopt) van de vergadering van hetNederlandsch Instituut voor Volkshuisvesting enStedebouw, gehouden op Zaterdag 9 Mei 1925 inden Dierentuin te 's Gravenhage, naar aanleidingvan de prae-adviezen van de Heeren Mr. Dr. G.van den Bergh, H. P. J. Bloemers en Mr. P. Droog-leever Fortuyn over de vraag : Hoe moet het thansverder gaan met de Woningproductie en met even-tueelen overheidssteun daarvan ? 169Voorschotverleening in 1924 -- De, door A. J. deJong 164WWoningbesluit--Artikel 11 van het, door Dr. G. G.Pekelharing 9Woningbouw in Oud-Mathenesse, door Jhr.M. J. I. de Jonge van Ellemeet 62Woningbouw der laatste jaren te Eindhoven -- De,door G. C. Kools 134Woningbouw -- Philips', door Wouter Hulstijn 141Woningbouw zonder Overheidssteun -- De parti-culiere, door J. Bommer 45Woningcomplex buiten het Pothoofd te Deventer,door Ir. W. P. C. Knuttel 157Woningen met centrale verwarming in Spangen,door Jhr. M. J. I. de Jonge van Ellemeet ...... 314Woningen te New York -- Betere, door H. . . ? 238Woninginrichting te bevorderen -- Hoe een goede,door H. Keegstra 266Woninginrichting te Hiiversum -- Tentoonstellingvoor, door J. F. T 59Woninginrichting -- Verbetering der, door H.Keegstra 81, 123Woningtekort -- Het, door H. van der Kaa ...... 41Woningvoorziening -- De, door Ir. A. Keppler .. 192Woningvraagstuk in Amerika -- Het, door Ir. A.Keppler 233Wijkverwarming volgens van der Woude, doorIr. F. G. Unger 308,,Zaandijk", door LZuiderzee -- De, door H232105VERWARMINGS-NUMMERTIJDSCHRIFTVOORVOLKSHUISVESTINGEN STEDEBOUWORGAAN VAN HET NEDERLANDSCHINSTITUUT VOOR VOLKSHUIS:VESTING EN STEDEBOUW EN VANDEN NATIONALEN WONINGRAAD1925 NS12 6^ JAARGANG DECEMBERTROTTOIRTEGELS EN BANDENRONDE EN OVALE RIOLENBETONPALEN - TUINMURENEiGEN SPOORAANSLUiTING- PRODUCTiE1000 M^ TEGELS PERDAG-PNELIMATISCHESTAMP-INRiCHTING - P E R S O N E E L 130 A R B E I D E R SN. V. VIGOROSE CEMENT INDUSTRIE?DE METEOOR*'DE STEEG (GLD.) -- TELEFOON 205VAN MUNSTER'S UITGEVERS MAATSCHAPPM - HEERENGRACHT 246 - AMSTERDAM11 ?ALG?liEEML OIL i_y L, D v_y LJ VvORQAAN VAN H ET NEDERLAN DSCH INSTITUUT VOOR VOLKSHUIS-VESTINQ EN STEDEBOUW EN DEN NATIONALEN WONINQRAADiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiREDACTIE VOOR HET INSTITUUTH. P. J. BLOEMERS, J. DOUWES JR.,MR. D. HUDIG, IR. P. BAKKER SCHUT,IR. J. M. A. ZOETMULDERVASTE MEDEWERKERS : J. W. BOSSENBROEK,G. A. M. DE BRUYN, IR. A. KEPPLER, MR.J. KRUSEMAN, IR. A. M. KUYSTEN, JHR.A. H. OP TEN NOORT, JAN STUYT,M. VRIJENHOEK, L. VAN DER WAL, D.E. WENTINKREDACTIE VOOR DEN WONINGRAADMR. DR. G. VAN DEN BERGH EN J. BOMMERADRES DERREDACTIEEN ADMINISTRATIE ENSECRETARIAAT VAN HETINSTITUUT EN VAN DENNATIONALEN WONINGRAADKLOVENIERSBURGWAL 70 - AMSTERDAMADVERTENTIESv. MUNSTER'SUITGEVERSMAATSCHAPPIJHEERENGRACHT 246 - AMSTERDAMABONNEMENTSPRIJS f 8.-DE LEDEN VAN HET NEDERLANDSCH INSTITUUTVOOR VOLKSHUISVESTING EN STEDEBOUW(LIDMAATSCHAP VOOR PHYSIEKE LEDEN f 7.50)EN DE LEDEN VAN DEN NATIONALENWONINGRAAD ONTVANGEN HET BLADKOSTELOOSLOSSE NUMMERS f 1.50INHOUD: NED. INSTITUUT VOOR VOLKSHUISVE STING EN STEDEBOUW :Officieele Mededeelingen - De Samenhang van Bouwkunst en Vemarmingstechniek door Ir. A. H.van Rood - Wijkverwarming volgens van der Woude door Ir. F. G. Unger - Woningen met CentraleVerwarming m Spangen door Jhr. M. J. I. de Jonge van Ellemeet - Binnenland - Overzicht van Tijd-schriften - Boekaankondiging - Wetten, Kon. Besluiten, en^.NATIONALEWONINGRAAD: Officieele Mededeelingen - Het Financieel Beheer eenermet Rijkssteun werkende Woningbouwvereeniging door H. Keegstra - Woningbouwvereeniging ,,Tuin-stadwijk" te Leiden.OFFICIEELE MEDEDEELINGENHet dagelijksch bestuur van den Stedebouw-kundigen Raad heeft in een schrijven aan deKroon verzocht aan de beslissing van GedeputeerdeStaten van Zuid-Holland, waarbij een uitbrei-dingsplan voor Wassenaar werd goedgekeurd, haarinstemming te onthouden.Het Verslag van de op 31 October j.l. gehoudenvergadering, waarin het Rapport over de WettelijkeRegeling van het Gewestelijk Plan werd behandeld,is opgenomen in het November-nummer vanGemeentebestuur, Maandschrift der Vereenigingvan Nederlandsche Gemeenten. Tot onzen spijtblijkt het, nu onze financien ons de grootst moge-lijke beperking onzer uitgaven tot plicht maken,wegens de hooge kosten niet mogelijk dit verslag,zooals het voornemen was, aan de leden van deAfdeeling Stedebouw toe te zenden.Als Secretaris-Rapporteur voor de Commissievoor sport- en speelterreinen is de Heer Mr. A. A.Hingst opgetreden in de plaats van den HeerJ. Bommer, die wegens drukke werkzaamhedenzich genoodzaakt zag te bedanken.DE SAMENHANG VAN BOUWKUNSTEN VERWARMINGSTECHNIEK.Het voortschrijden der kultuur brengt snellenaanwas der bevolking en verhooging der levens-eischen mede. Beide verschijnselen hebben totgevolg het zoeken naar uiterst-bereikbare economie.En dat is geen verarming, maar integendeelverrijking van ons leven, die economie.En nu is het verwonderlijk hoe weinig econo-misch het verwarmen onzer woningen wordtbewerkstelligd.Op bijna elk ander gebied is het nieuwe begripspecialiseering overwinnaar geworden : wij gietenniet meer onze eigen vetkaarsen, wij pompenniet meer zelf het water uit denbodem, wij dragenbij onze avondwandeling niet meer een lantaarnvoor ons uit, wij gorden geen zwaard meer om,waarmede straatroovers op afstand kunnen gehou-den worden, enz. enz. Maar wel bouwen wij inonze kleine kamers angstvallig nog overal eenschoorsteenmantel en daarboven een schoorsteen-3o6 AETIKELENkanaal, waaruit de rook on?e longen weer komtteeren en on2;e monumenten komt aantasten metzijn kwaadaardige zuren; we sleepen moeizaamzakken met anthraciet onze nauwe trappen optot in de kleine bergplaats van-vier-hoog-achter ;we rammelen de aschladen van al onze salamanders,Jaarsma's en potkacheltjes elken morgen leeg omden inhoud in een vuilnisemmer te kunnen bergen ;en die emmer moet dan weer driemaal 's weeksworden geleegd in de stadsreiniging-karren, diehet overtollige uit onze brandstof dan eindelijkbuiten de bewoonde streken kunnen voeren. Enwat verwarmen we dan wel met die duur verkregenanthraciet ? Ge denkt uw kamers.Welnu, voor een klein deel is dat waar.Maar in hoofdzaak verliezen wij onze calorieenin het heelal, wij, degelijke, voorzichtige, zuinige,knappe Hollanders.Warmte-technisch gesproken wordt nergensin kultuurlanden zoo miserabel gebouwd als hier.Ik heb er vaak naar verlangd warmte te kunnenzien, zooals we rook kunnen zien of zonlicht.Want in dat geval zouden we onze steden kunnenzien dampen; we zouden begrijpen hoe weiniger van onze brandstof terecht komt tengevolgevan onze zuinigheid in woningbouw-constructie ;en we zouden onze bouwsystemen gaan ver-beteren.Het is normaal om buitenmuren van onzewoningen een steen, dat is 21 centimeter, dik temaken; het is normaal om enkele -- in onderschei-ding van dubbele -- ramen aan te brengen, bezetmet glas, dik 1.5 millimeter; het is normaal omdie ramen onnoodig groot te ontwerpen ; en het isnormaal om dat kaartenhuis, vaak vier verdiepingenhoog, af te dekken met een plat dak, bestaandeuit een gestucadoord plafond, dik drie centimeter,een, nota-bene geventileerde, luchtlaag hoog 16 of18 centimeter, en een bebording, waarover twee lagenasfaltpapier met ingebrand grintzand. Al debovengenoemde bouwelementen zijn warmte-tech-nisch onvoldoende, hetgeen zoowel blijkt uitvergelijking met overeenkomstige elementen inde landen om ons heen, als uit wetenschappelijkebepaling der warmteverliezen-percentages. Ditonderwerp is belangrijk genoeg om grondig enuitvoerig behandeld te worden van het standpunt derarchitecten uit; ik kan er nu niet te ver op doorgaan.II wil hier alleen nog aanstippen dat de kennisvan het begrip isolatie in de burgerlijke bouwkundenauwelijks toepassing heeft gevonden ; nog steedseischen de meeste stedelijke bouw-voorschriftendrukvastheden van te gebruiken steenen die 100 %of meerte hoog zijn gekozen, daar een drukvastheidvan 70 K.G./cM2. ruim voldoende is voor woning-bouw, waar slechts 3 of 4 K.G./cM3. maximumdrukspanning voorkomt; die bespottelijke eischenvoor drukvastheid brengen met zich mede onvol-doende isoleerende eigenschappen.En verder is het een zielige vergissing van onzebouwheeren te meenen dat muren of daken, dienog juist niet -- ofnietalte erg -- doorregenen, 00kde meest economische oplossing geven. Als wehet bedrag, dat beter geconstrueerde huizen onsaan besparing van brandstoffen zouden geven,gekapitaliseerd denken en dit vergelijken met watdie betere constructie aan bouwkosten-vermeerde-ring zou eischen, concludeeren we tot winst.Hierbij is van belang dat isoleerende bouwmateri-alen zooals drijfsteen, Sinvermijsteen, holle bak-steenen e.d. per volume-eenheid niet duurder zijndan de gebruikelijke materialen, en dat het toe-passen van isoleerende systemen zooals spouw-muren, Sinvermijsysteem-C en korrelbeton nietzoo zeer meer geld van ons eischen, dan wel meeroverleg van den ontwerper.Nog belangrijker dan de constructie der gebou-,wen in verband met de verwarming, is hun indeelingen hun orientatie.Wat de indeeling betreft staat het vraagstuker goed bij ; zoowel bij de ruimte-indeeling als bijhet ontwerp der raam-openingen hebben dearchitecten van onzen tijd getoond te willen brekenmet domme overlevering. Een gemeenschappelijkekaraktertrek van de verschillende stroomingen inde moderne bouwkunst is juist het levende begripvan de noodzakelijkheid eener indeeling, zuivervoortgekomen uit de eischen van bewoonbaarheid.Daarbij worden ons vaak onoplosbare moeilijk-heden gegeven door een foutieve orientatie. Enmet die orientatie betreden we het terrein van denstedebouwer, den straten-ontwerper.Ook op dit terrein kijkt de zon door de wolkenden laatsten tijd.Niet alleen de benoodigde ruimte, de hoogekosten voor bouw en behandeling en de bezwarenvan rook en asch zijn tekortkomingen van onzestookgelegenheden. Ook de plaats, die zij in devertrekken gewoonlijk innemen, moet ik critiseeren.Die plaats wordt gewoonlijk bepaald door degelegenheid om het rookkanaal te kunnen op-trekken ; de schoorsteen wordt dus gebouwd vervan den raamwand af, in 95 van de 100 gevallen.Dat wil zeggen dat de koude lucht, de kamersbinnenvallend door de raamreten, zich even bovenden vloer voortbeweegt naar den schoorsteen toeom daar onder het rooster kachel of haard binnente treden ; die koude luchtstroom van raam totkachel is een gebrek.In hoeverre zijn de moderne verwarmings-methoden vrij van bovengenoemde gebreken ? Enik denk hierbij aan verwarmingen met radiatoren,heetelucht-verwarming, electrische stralenkachelsen ingebouwde electrische verwarmingselementen.Zij vereischen geen van alle een rookafvoer-kanaal, ze zijn uiterst bescheiden betreffende in tenemen plaatsruimte en situatie, haar bediening isgemakkelijk; ziedaar groote voordeelen.De medaille heeft ook een keerzijde : wij missenARTIKELEN 307het open haardvuur ! Het moge duur zijn en lastig,oneconomisch en ongezond, maar het is mooi.Dit alles wil niet zeggen dat de stemmen staken,het debat geeindigd is, en dat de fitting wordtopgeheven zonder tot een conclusie gevoerd tehebben. Wij willen erkennen dat het vraagstukzich niet voor nu en voor alle tijden, voor hier envoor elders, voor kleine volkswoningen en grooteheerenhui^en op dezelfde manier zal laten op-lossen. Laten we ons voorloopig beperken tot dewoningen van de meerderheid, wat wij gewoonzijn volks- en middenstandswoningen te noemen ;daarin woont ten minste 90% van ons geheele volk;met die huizen hebben stad en staat zich het meestbemoeid ; beschouwingen daarover behooren zekerin dit tijdschrift.Kenmerkend voor deze woningen is dat er gewoe-kerd meet worden met de ruimte, met bouwkostenen met de energie van de bewoners.De maten van ruimten en wand-dikten wordentot op halve centimeters beknibbeld, de kostentot op guldens ; de huisvrouwen hebben weinigof geen hulp.Als ik denk aan wegvallen van brandstof aan-sleepen, kachels aanleggen 's morgens vroeg, alshet nog donker is en winterkoud, kachels aanhou-den, extra veel en vaak stof afnemen, asch weg-brengen, aan het wegvallen van rookende kachels,aschwagens door de voile stadsstraten, rookendeschoorsteenen in drommen boven de huizen, dantwijfel ik niet meer : centrale verwarming en meerin het bijzonder wijk-verwarming is een prachtigeoplossing voor een groot deel der huiselijke moei-lijkheden.Het nadeel hierboven genoemd, het gemis vanhet zichtbare vuur, van het gezellige rood-gloeiendepotkacheltje, weegt mijns inziens op lange na nietop tegen de bovengenoemde voordeelen, waarbijnog komt de ruimte-winst.Ruimte-winst in de bergplaatsen, maar vooralin de kamers, die toch al wel heel klein zijn voorbovenbedoelde woningen, zoodra het gezin kinde-ren heeft : 15 M2. is voorgeschreven minimum vande grootste kamer, dus normaal.Als we daarin een schoorsteenboezem metkachel ervoor en om die kachel been een ruimteaangegeven denken, waarbinnen niet zonder gevaarverkeerd kan worden, dan beseffen we pas hoe eenonevenredig groot gedeelte van deze kamer doorde kachel buiten gebruik is gesteld geworden,De ruimte die een radiator, een luchtrooster,een electrische straalkachel of electrisch ingebouwdelement eischt, is een fractie van wat de ouder-wetsche kachel noodig heeft.En dan geven die nieuwe systemen gelegenheidde verwarmingslichamen juist daar te plaatsen,waar ze warmte-technisch behooren. Het is duide-lijk dat dit economie beteekent,Maar hoe staat het nu met den geldelijken kantvan het vraagstuk ? Tot voor kort geloofde niemandin ons land aan de mogelijkheid arbeiders- enmiddenstandswoningen te kunnen voorzien vancentrale verwarming, die zich zelf kon be-druipen.Als ik hoorde spreken over ,,Fernheizung",zooals toch al in Duitschland en Amerika sedert1875 was gebouwd geworden, dacht ik aan eeninrichting als in Dresden, waar ik achttien jaargeleden de Electrische- plus Warmte-Centralemet haar monumentale tunnels, waarin de geiso-leerde leidingen beweegbaar waren opgelegd, onderde stadsstraten door had gezien.De techniek verjongt zich voortdurend ; thanszijn oplossingen voor dit vraagstuk uitgewerkt,die zoo eenvoudig en beknopt, zoo soepel en be-scheiden zijn geworden dat de mogelijkheid werke-lijkheid is geworden.In Groningen, in Utrecht, in Haarlem en denHaag zijn of worden wijkverwarmingen gebouwd ;zij het nog niet voor de allerkleinste woningen,dan toch al wel voor het soort dat daarop volgt.Het vraagstuk is jong en er zal nog hard gewerktmoeten worden door de Centrale-Ingenieurs en deWarmte-technici; vragen als water of stoom,Centrale die combinatie is van Electrische enWarmte-Centrale, of wel van Bad plus Zwem-inrichting en Warmte-Centrale, Electriciteit alshoofdproduct en Warmte als afval of omgekeerd,houten been- en terugleidingen of ijzeren ditoworden thans reeds gesteld en beantwoord. Velevragen zullen volgen.Elders in dit tijdschrift worden aan dit deel vanhet vraagstuk beschouwingen gewijd.Het komt mij voor dat het Groningsche voor-beeld onze voile belangstelling verdient.Dat geval is in vele opzichten merkwaardig : deeerste wijkverwarming in ons land, aangelegdvolgens een systeem, dat de uitvinding is vanvanderWoude-- die met groote energie zijn kern-gezond beginsel vasthield door al die moeilijkejaren been van proeven nemen, teleurstellendebeoordeelingen, groote-kosten-vergende instal-laties-studie, schermutselingen met voor-onder-zoekers van Octrooi-raden, enz., enz., -- dus vaneen ras-HoUander -- blijkt in ieder opzicht eenvolledig succes te zijn : technisch, voor den exploi-tant en voor de verbruikers.Behalve aan van der Woude en den architectvan de ,,N. V. Helper Zwembad en Warmte-Centrale", M. G. Eelkema, is dit voor een grootdeel te danken aan de ,,Nederlandsche Vereenigingvoor Centrale Verwarmings-Industrie" en danwel in het bijzonder aan haar Directeur Veenstra,die hier wederom getoond heeft hoe noodig datsoort mannen voor ons is : organisatoren die moedhebben. Veenstra heeft den moed gehad door tezetten dat de b.b. Vereeniging een zeer belangrijkbedrag als renteloos voorschot in de ondernemingstak ; het is een succes gebleken, maar het had 00k3o8 ARTIKELENAfb. Imis kunnen gaan. Ziedaar een typisch voorbeeldvan welvaart-scheppenden arbeid.Dat succes is mijns inziens in hoofdzaak tedanken aan drie omstandigheden :1. De verwarmingsinstallatie kon worden aan-gebracht nadat er bij het ontwerp der hui2;en opwas gerekend ;2. De huis-aanleg was buitengewoon goedkoop,zoowel wat materialen als arbeidsloonen betreft,dank zij de bijzonder dunne buizen, die het systeemvan der Woude slechts noodig heeft; de buizenworden met de hand in bochten gezet !;3. De verbruikers krijgen hun warmte over eenmeter; ze kunnen hun uitgavenduszelfbeheerschen.Het eerste punt, hierboven genoemd, beteekentonder meer dat we nu niet al te lang meer kattenuit boomen moeten blijven kijken, maar dat webij het ontwerpen van bouwplannen van te vorenmoeten overwegen, en snel moeten beslissen, ofwe rekenen zullen op wijkverwarming. In hetbevestigend geval kunnen we aan de bouwkostenzooveel besparen door wegvallen van schoorsteen-mantels, schoorsteenboezems, schoorsteenkanalen,schoorsteenen buitendaks, schoorsteendoorgangenmet lood, opstanden, verholen gootjes en watdies meer zij en schoorsteenafdekkingen, dat mijnsinziens in vele gevallen ook de totale oprich-tingskosten, inbegrepen Warmte-Centrale, minderzullen zijn dan bij de oude bouw-wijze.Over punt 3 en punt 3 is nog veel te zeggen ;maar dit artikel is reeds uitgebreider gewordendan ik bedoelde.Ik hoop daarop nog wel eens terug te komen.Scheveningen A. H. VAN ROODWIJKVERWARMING VOLGENS VANDER WOUDESinds eenigen tijd is hier te lande een systeemvan wijkverwarming inopkomst, dat naast de eigen-schap, de nieuwe richting te verwezenhjken, diezich op het gebied van centrale lokaalverwarminggaat baanbreken en die in mijn binnenkort ver-schijnende algemeene verhandehng over ,,Wijkver-warming" haar vertolking vindt, eenige kenmerkenbezit, we
Reacties