TIJDSCHRIFTVOORVOLKSHUISVESTINGEN STEDEBOUWORGAAN VAN HET NEDERLANDSCHINSTITUUT VOOR VOLKSHUIS:VESTING EN STEDEBOUW EN VANDEN NATIONALEN WONINGRAAD1925 N2 7 6' JAAR6ANG JULITROTTOIRTEGELS EN BANDENRONDE EN OVALE RIOLENBETONPALEN - tUINMURENEIQEN SPOORAANSLUiTING- PRODUCTIE1000 MS TEGELS PER DAG-PfflEUIVIATiSCHESTAMP-INRICHTING -PERSONEEk 130 ARBEIDERSN. V. VIGOROSE CEMENT INDUSTRIE,,DE METE00R"DE STEEG (OLD.) -- TELEFOON 205VAN MUNSTER'S UITGEVERS MAATSCHAPPU - HEERENCRACHT 246 ? AMSTERDAM|I.V.IWENMSCH[LPUM[RJ|a teALKMAAR :s sa LEVERT PRiMA S: SCHELPKALK S TE6EN CONCURREERENDE PRIJS PER SPOOR EN PER SGHIP a Kantoor: HOUTWEG 19 - ALKMAAR 8 .ll. 1.1 Uo.ROTTERDAMHOOFDKANTOOR : Oost-Zeedijk 236 - Tel. 4526Zagerij en Schaverij Nijverheidstraat 71 - Tel. 541B. U. NANNINGA Jr. - MakelaarUitvoering van alle SchilderwerkenAMSTERDAMPiETER VLAMiNGSTRAAT 68 - TELEF. 50644iBUDDING's CABOTINEHOUTBEDERF\X^RENDECREOSOOTOLIEBEITSsVERF. DESINFECTEEREND .iiinuiiiiiiniiiiHiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiieenige Meoren iets daarder dan lijnolieverf,doch in hoeveelheid % meer en in gebmikveel voordeeliser, en beter voor bet boot danieder ander preparaat, daarom veel goedkoosper, doch eischt gezegelde emballage B&Co.PRIMA HOLLANDSCH FABRIKAATiiiiiiiiiiiiiiiiiinniiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiintiiiiiiiiiiiiiHiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiniiiiiuiiiiiiiuiiiiH BODBIIIG i Cl., com. IROIISmitllllF 39, WEIiDIIIIGEZELSCHAPSREiSnaar DE KUNSTTENTOONSTELLING TE PARMS in samenwerking metDE HAAGSCHE KUNSTKRINGRcisbar. HoibuHl Express Compagnie, Lange Poten 19, Haag, Tel. 10875VERTREK : 3 Augustus a.S. PRIJS f 143.-- ALLES INBEGREPEN 0.a.Autotochten naar de kasteclen te MALMAISON - St GERMAINTRIANON ? CHANTILLY cn COMPIEGNEDeskundige leMing van een Franwh aickitectN.V. TOT UITVOERING VAN SCHILDERWERKENv/h FIRMA WED. M. POSDIrecteur: R. GRAATSMA^IM TELEFOON 24919 MMMLINNAEUSSTRAAT 83 -- AMSTERDAMFIRMA B. VAN WIJK & ZOON ^?f?\^?SSPECIAAL ADRE8 VOORHOLLE DAKPANNEN MAGHINALE- ENHANDVORM VLOERTEGELSPLAVUIZEN- SS/f2 C.M -N.V. Stoom-Waalsteenfabriek ,,DE VOORUITGANG", Twellolevert behalve alle soorten WAALSTEEN, groote partijen roode verbeterde HOLLANDSCHE PANNENmet dnbbele kops en ziislniting. -- Priizen en monsters op aanvraag.KONING & BIENFAIT - Da Costakade 104AMSTERDAMONDERZOEK VAN DRINK- en KETELWATERMAANDBLAD 6E JAAROANG N? 7 JULI 1925TIJDSCHRIFT VOOR VOLKSHUISVESTINQiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii EN STEDEBOUW iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiOROAAN VAN HET NEDERLANDSCH INSTITUUT VOOR VOLKSHUIS-VESTINQ EN STEDEBOUW EN DEN NATIONALEN WONINGRAADREDACTIE VOOR HET INSTITUUTH. P. J. BLOEMERS, J. DOUWES JR.,MR. D. HUDIG, IR. P. BARKER SCHUT,IR. J. M. A. ZOETMULDERVASTE MEDEWERKERS : J. W. BOSSENBROEK,G. A. M. DE BRUYN, IR. A. KEPPLER, MR.J. KRUSEMAN, IR. A. M. KUYSTEN, JHR.A. H. OP TEN NOORT, JAN STUYT,M. VRIJENHOEK, L. VAN DER WAL, D.E. WEffTINKREDACTIE VOOR DEN WONINGRAAD :MR. DR. G. VAN DEN BERGH EN J. BOMMERADRES DERREDACTIEEN ADMINISTRATIE ENSECRETARIAAT VAN HETINSTITUUT EN VAN DENNATIONALEN WONINGRAADKLOVENIERSBURGWAL 70 - AMSTERDAMADVERTENTIESv. MUNSTER'SUITGEVERSMAATSCHAPPIJHEERENGRACHT 246 - AMSTERDAMABONNEMENTSPRIJS. ., .f 8.-DE LEDEN VAN HET NEDERLANDSCH INSTITUtlTVOOR VOLKSHUISVESTING EN STEDEBOUW(LIDMAATSCHAP VOOR PHYSIEKE LEDEN ?7.50)EN DE LEDEN VAN DEN NATIONALENWONINGRAAD ONTVANGEN HET BLADKOSTELOOSLOSSE NUMMERS.... ,.. f 1.50INHOUD: NED. INSTITUUT VOOR VOLKSHUISVESTING EN STEDEBOUW:Officieele Mededeelingen - Het Internationale Stedebouwcongres door Ir. A. Keppler - HaagschTehuis voor Ongehuwden, H.T.O. door Ir. J. K. Tromp - De Nieuwe Bouwverordening van Almelo doorIr. W. H. Enno van Gelder - De Woningvoorziening door Ir. A. Keppler - Binnenland - Overzicht vanTijdschriften - Boekaankondiging - Wetten, Kon. Besluiten enz.NATIONALE WONINGRAAD : Officieele Mededeelingen - Hurenprobleem.OFFICIEELE MEDEDEELINGENHet dagelijksch bestuur heeft ingesteld een com-missie, welke haar aandacht aan de methode vanHalle zal wijden en rapport over eventueele cor-rectie van deze methode zal uitbrengen. In dezecommissie hebben zitting genomen de HeerenJ. Bommer, Jhr. Ir. M. J. de Bosch Kemper, Mr.D. Hudig, Ir. Th. K. van Lohuizen, J. van Oest,A. J. A. Rikkert en J. H. Schaad.HET INTERNATIONALE STEDE-BOUWCONGRESDe ,,International Tovi^n, City and RegionalPlanning Conference" werd dit jaar van 30 tot25 April gehouden te New York op de zolder-verdieping ^) van het Hotel Pennsylvania.Op den Zaterdag, welke de officieele openingvan de bijeenkomst vooraf ging, waren de afgevaar-digden door het New Yorksche Stedebouwcomiteuitgenoodigd tot een grooten autotocht in den om-geving van New York. Wegens het te laataankomenvan de ,,Mauretania" konden slechts een beperkt') Achttiende etage.aantal gasten dezen tocht medemaken. De tocht,welke een lengte van ? 160 K. M. besloeg, deedzien welke groote moeilijkheden dit Comite, waar-van Thomas Adams aan het hoofd staat, te over-winnen heeft. Het bezoek aan de plaats, waar denieuwe Hudsonbrug zou komen, het 14.000 H. A.groote Bear Mountainpark -- een der kleinenatuurparken --, een cadeau van den spoorweg-koning Harriman, en de bezoeken aan het Valeriavacantiehuis, de waterleidingen en andere merk-waardigheden, langs diverse parkwegen en auto-wegen (highways en super highways) was eeninzet om te gewennen aan den omvang van deproblemen in dat wereldrijk, aan de afmetingen vanjovialenomgang,gastvrijheid,van de snelheid waar-mede men vervoerd wordt, aan het aantal uren vaneen etmaal dat de Amerikaan zijn gasten weetbezig te houden.Ten einde de bijeenkomst op Maandagochtendvooral in goede stedebouwkundige stemming tebeginnen, was Zondag 19 April bestemd om deschitterende buitenverblijven van dollarkoningenop Long Island te bezoeken en bij een dezer delunch te gebruiken, terwijl den Zondagavond in hetHotel Commodore, een diner, gegeven door deCity Houssing Corporation, aan de zb 200 afgevaar-dig gelegenheid gaf tafelspeeches, voordrachtenl82 ARTIKELENover stedebouw en tuinsteden, gehouden door tin-win, Howard en ondergeteekende, aan tehooren.DeAmerikanen hebben gedurende de bijeenkomstenen het daaraan verbonden bezoek aan diversesteden al het mogelijke gedaan om het den vreem-den gasten zoo aangenaam mogehjk te maken,zonder te vervallen in een beklemmend afwerkenvan een programma. Er waren vaak lezingen, be-Zoeken en diners met stedebouwkundige tafel-speeches tegeHjkertijd. Het doen van een keuzewas des te moeihjker, omdat zij het den bezoekerszoo aangenaam mogehjk wenschten te maken enaan hen de keuze wenschten te laten.Op het Congres werd het welkomswoord op dereeds genoemde zolderverdieping van het Pennsyl-vania Hotel uitgesproken door Mr. S. W. Jones,Rijksarchitect, in opdracht van den Gouverneurvan den Staat New-York. Mr. D. E. Waid, Voor-zitter van het Amerikaansche Instituut van Archi-tecten en Mr. Robert W. de Forest, Voorzittervan de Russel Sage Foundation, versterkten dewelkomswoorden. De meer dan 70-jarige EbenezerHoward beantwoordde de hartelijke welkomswoor-den, gesecondeerd door Raymond Unwin.De Voorzitter, Georg B. Ford, gaf een overzichtvan den groei van de Stedebouwkunde in Amerikaen anderen deden dit over andere landen. Ford zetteal direct de geheele bijeenkomst in het teeken vanhet elkander beter begrijpen der naties. In datteeken zijn de volgende dagen en weken doorge-bracht.De openingslunch, gehouden bp de insteekver-dieping van hetzelfde hotel, bracht mij samen aaneen ronde tafel met jonge stedebouwers en inge-nieurs. De jonge Elliot en de zoon van Nolendeden mij de Amerikaansche jongere generatiesbijzonder waardeeren. De welbekende Veiller hieldeen tafelspeech over het woningvraagstuk in NewYork, terwijl een oude dame van Hollandsche colo-nisten-afkomst mij bloemen uit haar tuin wist teoffreeren.In de middagzitting werd het verkeersprobleembehandeld.Inleidingen van Arthur Tuttle en Pepler endiscussies gevoerd door automobielingenieurs vul-den spoedig dit daggedeelte, hetwelk nog beslotenwerd door mededeelingen over het verkeer inNew York.Des avonds om halfzeven werd een ,,ZoningRound Table" geleid door Mr. Bassett, die tus-schen het ijswater, de olijven en de kip de vreemdegasten wist in te leiden in de geheimen van dezone-verordening van New York.De bijeenkomst, onderbroken door dezen bij-Zonderen maaltijd, welke zich -- desgewenscht --de geheele week kon herhalen, werd van 8 uur's avonds tot 12 uur 's nachts voortgezet met hetuiteenzetten van stedeplannen van verschillendeplaatsen en wel des Moines, Camden-- de overbuurvan Philadelphia -- en andere, terwijl mijn reis-genoot van Engeland naar Amerika, de Heer HurstSeager, om 11 uur 's avonds met lantaarnplaatjesde noodzakelijkheid van stedebouw in Nieuw Zee-land poogde aan te toonen, een land grooter danGroot Brittanje en een bevolking kleiner danAmsterdam en Rotterdam samen.De eerste dag was ten einde en het was genoeg.In het begin van den dag had Ebenezer Howardbij de beantwoording van den welkomstgroet ge-sproken over Tuinsteden ; over de gezichten vande honderden Amerikanen was een glimlach ge-trokken, welken ik niet begreep, doch na midder-nacht, denkende aan de rede van Georg B. Fordover den groei der steden en de discussies overhet landsverkeer en de betogen der stedebou-wers over nieuwe Amerikaansche plannen, alsmededenkende aan de lunch-speech over het woning-vraagstuk en aan het Zoning-diner, begreep ik datin een land, waar in een eeuw of korter millioe-nen-steden verrezen zijn, men niet gewichtigmoet doen over ,,Welwyn" of ,,Oostzaan." Daar-- in het geweldige land -- zijn voorloopig an-dere problemen op te lossen.Ook de volgende dagen waien evenals de eerstedag volledig bezet van 9 uur 's morgens ^) tot's nachts 12 uur. En overal bereidwillige men-schen, die als men nog speciale wenschen had,ervoor zorgden dat die vervuld werden.De volgende onderwerpen werden behandeld :Platting or Site Planning. Prof. Sverre Pedersen,Trondhjem.The Distribution of green spaces in and aboutTowns. Dr. J. Stiibben, Oberbaurat, Miinster.Preventing Building in Officially Mapped Streets.Philip Nichols, Boston.Enforcing the City Plan. Frank B. Williams, NewYork city.The Control of the subdivision of Land into Buil-ding Lots. Robert Whitten, Cleveland.New York's Commercial Waterfront. Colonel P. L.Gerhardt, New York.Methods of Distribution. Dr. R. Heiligenthal,Berlin. Dr. Raymond Unwin, London.Local Government. Dr. G. A. van Poelje, theHague.Financing Garden Cities. C. B. Purdom, WelwynGarden City.A Plan for the State of New York, Clarence S.Stein, New York.Airplane Fields. Major William N. Hensley,Mitchel Field.Aerial Photographic Mapping, Gerard H. Matt-hes, New York city.Making the Regional Plan. Thomas Adams, NewYork city.Transportation. Colonel William J. Wilgus, NewYork city.^) Indien men het wenschte kon men om 8 uur deel-nemen aan een Zoning-round-table en zijn ontbijt nuttigen.ARTIKELEN 183Westchester County's Recreational Plan. JayDowner, New York.Fundamentals of American Zoning, with specialReference to the Vital Importance of Court Review.Edward M. Bassett, New York city.The Influence of Zoning on High Buildings andStreet Traffic. E. P. Goodrich, New York city.Zoning and the Street System. Laurence V. Sheri-dan, Detroit Michigan.Acquisition of lands benefited by Public Improve-ments. Dr. I. G. Gibbon, British ministry of Heahh.The Business value of city and regional planning.Bancroft Gherardi, American Telephone en Tele-graph Co.,,Behandeld" is eigenlijk een verkeerde uit-drukking. Zij werden voorgedragen, terwijl dediscussies zeer gering waren. Vele vragen werdenwel gesteld, doch de Europeanen meenden datde Amerikanen toch gekke vragen kunnen stellenen omgekeerd. Een vraag dezerzijds waarom uit-sluitend de straten en niet de naastliggende ter-reinen van gemeente of staatswege onteigendwerden, werd door den Amerikaan beschouwd alsgedaan te zijn door een dwaas. Stelt u voor : ,,Eenvoorstel tot straatdoorbraak zou kunnen aangeno-men en uitgevoerd worden zonder dat openlifkvelen er geldelijk voordeel van hebben !"De Hollandsche verbazing is dan aan de anderezijde deze, dat het zoo rondweg gezegd wordt.Den tweeden dag 's morgens 10 uur verzochtGeorg B. Ford uw afgevaardigde den voorzitters-stoel te bezetten. Hoewel hem een andere dagwas aangewezen, was het, wegens het bezwijkenvan den aangewezene na drie dagen van autotoers,lang ? 250 K. M. en lange conferentiedagen,de beurt aan Holland.Sprak het spel ? Het onderwerp was ,,het makenvan plannen voor nog niet bebouwde terreinen".Debelangrijkste prae-adviseur was Frank B. Williams,die het had over ,,Enforcing the City Plan". ,,Hetdoordrijven van een stedebouwplan." En als voor-zitter uw afgevaardigde, die als secretaris van eensubcommissie van de Tuinstadcommissie en als lidvan de Commissie van Groot Amsterdam niet wistwat er aan de andere zijde van den Oceaan plaatshad.,,Enforcing the City Plan." -- De gedachten vanuw afgevaardigde waren daar hoog in de lucht nietbij de sprekers en het is te begrijpen dat de be-minnelijke correspondente van de N. R. C. dachtdat uw afgevaardigde zich verveelde.Omtrent de zeer goede prae-adviezen, waarvanhelaas dat van Gibbon niet is afgedrukt, doch welkewel een der belangrijkste is, zal nog wel eenslater geschreven en gesproken worden.Voor de buitenlanders stond de conferentie inhet Amerikaansche teeken en was discussie en hetnemen van conclusies onmogelijk. Was het congresdaardoor minder belangrijk ? Zeer zeker niet. Ge-leerd is er ontzettend veel. Het doordrijven vanstadsplannen, het maken van zone-verordeningen,het besturen van gemeenten door ,,city managers",het aanschouwen van snellen groei van steden enstadjes, het oplossen van verkeersmoeilijkheden,het reserveeren van natuurschoon, ach, men doethet daar en praat er minder over dan in de Europee-sche landen.De conferentie werd wel eens onderbroken enten slotte ook voortgezet doorverschillendetochten.En wel langs de Hudson en rond het eiland Man-hattan. Of naar de woningcomplexen van Sun-nyside, Jackson Heights, Forest Hill en donker NewYork. Na afloop der conferentie was een weeks-endin de Hudson Guild Farm in de nabijheid vanNelcong, ondanks een kort geleden bezoek van eenshrunk, een verkwikking en feitelijk een noodzake-lijke rust voor een tocht naar Washington, Baltimore,Philadelphia, Pittsburg, Chicago, Detroit, Buffaloen Montreal.De indrukken dezer plaatsen, waar gastvrijheiden beminnelijkheid steeds en altijdaanwezig waren,te beschrijven, kan later geschieden. Wat de meesteverwondering baarde, was dat elke stad, hoe jongin onze oogen, een eigen karakter -- en een stand-beeld van Jeanne d'Arc -- bezat. In elke stad wordtthans, na den eersten overweldigenden groei, metkracht gewerkt aan stedebouw, meer dan in Europa.En niet alleen aan stedebouw, verschillendestaten trekken zich reeds de bemoeiing van ,,coun-try planning" aan. Zelfs sprak een deskundige ineen bijeenkomst in Magara, over de voorbereidingvan een plan voor het geheele gebiedderVereenigdeStaten. Toen ik hem sprak over een interdeparte-mentale commissie, bespeurde ik wederom hetmedelijden op zijn gezicht, als hetwelk men heeftbij het ontmoeten van een dwaas.Amerika beschikt over een groep van stede-bouwers, bekwame, rondborstige, eenvoudige des-kundigen. Juristen stellen belang in zone-verorde-ningen en bereiden die voor. Een groep jongereenthousiasten staan gereed, terwijl oudere, vaakkapitaalkrachtige personen, leiding weten te gevenaan grootsche plannen.Aan de conferentie was verbonden een stede-bouwkundige tentoonstelling, terwijl tegelijkertijdin New York een internationale architectuur-ten-toonstelling werd gehouden.De stedebouwkundige tentoonstelling bevatte inhoofdzaak Amerikaansche plannen. De doorbrakenin Chicago, de Camdenbrug met straatdoorbrakenin Philadelphia, oplossingen van verkeersmoeilijk-heden, doch ook uit andere landen was er wattegenwoordig. Verbazing verwekte het er plannenvan Amsterdam te vinden, een hoffelijkheid vanAdams.De architectuur-tentoonstelling heette interna-tionaal, er waren inderdaad verschillende landenaanwezig.De Hollandsche architectuur ontbrak geheel --de Nederlandsche srchitecten hadden uitsluitendl84 ARTIKELENAfb. I. Hoofdgevel aan de Laakkadeoog voor Parijs --, doch Duitschland was in vollenomvang aanwezig. De moderne Duitsche architec-tuur in een zaal bijeengebracht met afzonderlijkencatalogus, vormde een verzameling, welke gezienmocht worden, doch door de Amerikanen geenszinsgewaardeerd. De beide tentoonstellingen, het con-gres der architecten, het uitreiken van de Ameri-kaansche gouden medaille aan Sir Luytens vielensamen met het Stedebouw-congres. Alles droegbij om een oogenblik de aandacht van den DinosaurNew York op het stedebouwkundig vraagstuk tevestigen.Wat deze conferentie en bijbehoorend steden-bezoek heeft geleerd, is wel dit: maakt grooteplannen, strijdt daarvoor met opgewektheid, kijktover kleinigheden heen, houdt met taai geduld hetbereiken van uw doel voor oogen en dat zal resul-taten geven. De Amerikaansche conferentie heeftde Europeanen opgewekt en vol energie den Oceaanweer doen overtrekken. Zij zuUen de typischeAmerikaansche toestanden niet overbrengen naarEuropa, maar medewerken om van Europa geenoude ondergaande wereld te maken.A. KEPPLER, C. i.HAAGSCH TEHUIS VOORHUWDEN, H. T. O.ONGE-Te 's-Gravenhage is in de maand Mei j.l. aanden Rijswijkscheweg, juist voorbij de Laakhavenhet ,,Haagsch Tehuis voor Ongehuwden, H. T. O."geopend.Het gebouw is bestemd voor ongehuwde enalleenstaande mannen, zoowel voor tijdeHjk, alslangdurig verbhjf.De bestemming komt overeen met die van het,,ATVA" te Amsterdam en andere vrijgezellen-huizen in binnen- en buitenland, n.l. verbeteringte brengen in het commensaalswezen met zijnbekende wantoestanden, verbonden aan het levenvan ongehuwde jonge mannen in vaak reeds teklein behuisde arbeidersgezinnen.Het gebouw is op groote schaal opgezet en isin zijn soort het grootste in Nederland. Het bevatniet minder dan 450 eenpersoons-slaapkamers,een tweetal ruime gezelschapszalen, leeszaal,schrijfzaal en een groote eetzaal voor de bewoners.Verder is een publiek cafe-restaurant met terrasaan de voorzijde en een volksbadhuis, zoowel voormannen als vrouwen, in het sousterrain aan deachterzijde opgenomen. Ook is gerekend op eenigevergaderruimten voor buurtvereenigingen. Wegensde gunstige ligging aan een grooten verkeersv/egen nabij een uitgestrekte arbeiderswijk, hoopt menhiermede de exploitatiekosten van het eigenlijkeTehuis te verlichten.Behalve de reeds opgesomde ruimten voor debewoners, zijn nog verdere bijkomende ruimtenaanwezig, zooals een rijwielbergplaats, telefoon-cellen, bergruimte voor koffers, enz.De verschillende dienstruimten omvatten : di-recteurskamer, kamer voor den boekhouder, dekeukenafdeeling met dienruimte, koelkamer, spoel-ruimte en voorraadskelders, alsmede een keldervoor de centrale verwarming met kolenberging,ARTIKELEN 185schakelborden, water- en ventilatiepompen enverdere technische toestellen.De directeur en de bedrijfsleider van het res-taurant wonen in het gebouw. Voor hen beidenis in een vleugel een behoorhjke woning beschik-baar gesteld.Het initiatief tot den bouw is reeds in het jaar1918 genomen door de afdeehng 's-Gravenhagevan de Maatschappij ,,Tot Nut van 't Algemeen",onder den toenmaligen voorzitter Mr. J. J. Hennyen op voorstel van het thans overleden bestuurslidMr. H. de Vries.Deze Nutsafdeeling stichtte de ,,Vereenigingvoor Volkshuisvesting Haagsch Tehuis voor On-gehuwden, H. T. O.", welke na het overwinnenvan vele moeihjkheden het voor den bouw be-noodigde rijksvoorschot en gemeentehjke garantieverkreeg, zoodat in October 1922, na een gehoudenaanbesteding, waarbij de firma Kruithof en Schol-ten de laagste inschrijver was, met den bouw eenaanvang kon worden gemaakt.De bouwtijd was aanvankehjk op twee jaar ge-steld. Door ondervonden teleursteUing met de fun-deering, slechte weersgesteldheid, enz. is de duurechter met ca. zes maanden verlengd. Op het laatsteoogenbhk heeft een schildersstaking bovendienbelet aan het schilderwerk de laatste hand teleggen. Met de ingebruikneming heeft hetBestuur echter gemeend hierop niet te mogenwachten.De eerste plannen voor het gebouw zijn ontwor-pen door denArchitect J. van der Pek, den bouw-meester van het ,,ATVA" te Amsterdam. Na diensoverlijden is de architectonische leiding opge-dragen aan den Architect K. P. C. de Bazel teBussum. Ook deze kwam helaas te overlijden voorhet gebouw gereed was ; zijn taak is overgenomendoor de Architecten A. Broese van Groenou enS. de Clercq, bijgestaan door het bureau de Bazel,onder leiding van den Heer C. van der Linde.Doordat de detailleering bijna gereed was, komtde geest van de Bazel geheel tot uiting, zoowel in dearchitectuur als in de door hem ontworpen be-timmeringen en meubileering.De bijgevoegde afbeeldingen Nos. i t/m 9mogen den indruk van het uit- en inwendige vanhet gebouw geven.De plattegronden, figuur 3 van den beganengrond en figuur 4 van een normale verdieping,geven een overzicht van de indeeling.Van den hoofdingang aan de Laakkade leidteen breede vestibule naar de centrale trapruimte.Aan de linkerzijde bevindt zich de administratie-vleugel, aan de rechterzijde liggen de gezelschaps-ruimten, terwijl men recht-door loopend het res-taurant voor de bewoners bereikt. Een afzonderlijkeingang van den Rijswijkscheweg af geeft toegangtot terras en publiek cafe-restaurant.De centraal gelegen hoofdtrap leidt van denbeganen grond tot de vierde verdieping. Op elktrapportaal komen vier gangen uit, die naar de viervleugels voeren, waarin de verschillende slaap-kamers gelegen zijn. De meeste kamers hebbeneen afmeting van ca. 2.50 M. bij 2.85 M. Openkele hoeken van het gebouw komen grooterekamers voor, in den middenvleugel zijn een aantali86 ARTIKELEN^."it'--xn:H' ip-*. 1^ T -r j -r,| -r T T '"rr ;E,^II;IIIIT::.^^'. JT,Afb. 3. Beganegrondplan. -- A: Ingang Tehuis; B: Vestibule; C : Trapruim; D ; Eetzaal bewoners ;F: Publiek Cafe Restaurant; G : Keuken-afdeeling ; H en J : Gezelschapszalen ; K : Schrijfzaal;L : Leeszaal; M : Terras van Cafe; N : Administratie-kamers en Vergaderzaal; P: Woning Directeur;Q : Winkeltjes : toko, kapper en kleermakerkleinere kamers ondergebracht, met afmetingenvan ca. 1.95 M. bij 2.85 M.Elke kamer is voorzien van centrale verwarming,die door den bewoner kan worden bediend.Verder bevat ieder kamertje een vaste wasch-tafel, voor2;ien van koud stroomend water, eenij^eren groen-gelakt ledikant met staaldraad matras,kapokmatras bestaande uit twee losse stukken,hoofdkussen met extra losse tijk, wollen deken enkatoenen lakens.Ten slotte voltooien een tafel met steel, elec-trisch pendellicht, alsmede een vaste hoekkast (tendeele planken-, ten deele hangkast) en eenvoudiglinnen raamgordijnen de meubileering. De ramenzijn beneden en boven schuifbaar.De vloeren zijn van gewapend beton, waaropeen Amerikaansch grenenhout-bovenvloer is aan-gebracht.In elken vleugel bevindt zich een ruimte meteen drie-tal W. C.'s en fonteinbakken, alsmede een2.g, waschruimte, bevattende een twee-tal douchesvoor koud- en warmwater, een schoenpoetstafelen een fonteinbak eveneens met warm- en koud-water. Ten behoeve van de bewoners is in elkenvleugel dus te alien tijde warm water beschikbaar,alsmede kostelooze gelegenheid tot het nemen vandouches.Verder is op elke verdieping aanwezig eenlinnenkamer voor schoon en een linnenkamervoor vuil linnengoed. Het vuile goed wordt doormiddel van een lift naar de groote ruimte in hetsousterrain vervoerd. Het schoone goed komt ineen andere ruimte in het sousterrain en kan doormiddel van een eigen lift naar de etages wordengedistribueerd.Buitendien is er een stortkoker voor het vuilepapier, doozen, enz,, welke uitkomt op de binnen-plaats, waar bakken het gestorte vuil opnemen omaan de gemeente-reiniging te worden overgedragen.Op de eerste verdieping bevindt zich een zieken-zaal met een 12-tal bedden ten behoeve van debewoners.ARTIKELEN 187^^rrHTUd1113:11Afb. 4. Plan 2e en 36 verdiepingDe sanitair-technische inrichtingen zijn metgroote zorg ontworpen, met het oog op een doel-matige en zuinige functioneering bij de exploi-tatie.Zoo is b.v. voor de verwarming het geheelegebouw verdeeld in een zevental groepen, waardoorde toe te voeren warmte zal kunnen worden ge-regeld naar de temperatuur (b.v. west- en noord-zijde 's-winters meer dan aan de zuidzijde) en hetaantal bewoners, hetwelk in elk der vleugels ver-warming wenscht.De ziekenzaal heeft een afzonderlijke stoom-verwarming, welke het mogehjk maakt om invoorjaar en herfst, zoolang de warmwater-instal-latie voor het geheele gebouw nog buiten werkingis, toch deze afdeeling te verwarmen met behulpvan de stoom, welke gedurende het geheele jaarvoor het badhuis en de keuken beschikbaar moetzijn.Ook zijn in de voornaamste ruimten z.g. afstands-thermometers aangebracht, welke alle uitkomenop het schakelbord in den kelder, waardoor dusde machinist steeds gemakkelijk kan aflezen welketemperatuur in de voornaamste gedeelten van hetgebouw heerscht. Op deze wijze kan hij de hoe-veelheid toe te voeren warmte regelen en op hetkolengebruik bezuinigen.De warmte wordt verkregen met een vijf-talketels, waarvan drie stuks voor het warm water entwee stuks voor den stoom beschikbaar zijn.Aan het probleem eener doelmatige luchtver-versching is speciale aandacht gegeven. Zoo is devereischte ventilatie gedurende de winterochtendenvan de verbruikte lucht der slaapkamers verkregendoor het aanbrengen van een kunstmatigen o
Reacties