Ten eerste omdat het niet voor het eerst is dat er bouwregels worden geschrapt. Het laaghangend fruit is in 2010 al geplukt bij de invoering van de Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht, en nog meer regels verdwenen er bij de komst van de Omgevingswet: 26 wetten werden tot één wet samengevoegd, 100 uitvoeringsmaatregelen werden samengebracht in vier AmvB’s. Me dunkt. Daarvoor is natuurlijk alles geschrapt dat tegenstrijdig of onnodig was. De knapste koppen van tal van ministeries waren daarbij betrokken. En wat niet op rijksniveau kon worden doorgestreept is op het bordje van gemeenten gedecentraliseerd. Zij kunnen veel beter dan het Rijk werken aan de doelen van de wet. Het getuigt van hybris om te denken dat 12 jaar werk aan een wet die de bouwpraktijk ‘eenvoudig beter’ gaat maken, door een commissie in vier maanden tijd met succes dunnetjes kan worden overgedaan.
Ten tweede: Friso de Zeeuw is Heracles niet. Hij zal het afleggen tegen de Hydra, de mythische negenkoppige draak waar twee koppen terug groeien als je er één kop afhakt. Een voorbeeld? Ooit verzon een ambtenaar het ‘vergunningvrij bouwen’ op het eigen erf, in de achtertuin. Maar geen Holle Bolle Gijs kan zich een weg vreten door de onneembare rijstebrijberg van randvoorwaarden waarbinnen dat vergunningsvrije bouwen is toegestaan.
Als we dus alles wat geschrapt kon, al geschrapt hebben, welke obstakels verhinderen dan snel en goedkoop bouwen? Het zijn de toegenomen eisen op gebied van duurzaamheid en klimaat, de effecten van migratie, vergrijzing en toegenomen mobiliteit. En het is de perverse neiging om alles wat met bouwen en ruimtelijke ordening te maken heeft te zien als een verdienmodel. Er is maar één manier om te voorkomen dat er een bloedige veldslag wordt uitgevochten tussen iedereen die ruimte nodig heeft voor zijn urgente opgave. Namelijk intensief samenwerken aan een onomstreden gemeenschappelijk doel: de ‘goede omgevingskwaliteit’ uit de Omgevingswet. Die toont zich in leefbare wijken, vitale gemeenschappen en gezonde natuur. Dat publieke belang is niet verhandelbaar of te koop, het is geen ‘woonproduct’ op een markt, maar een common good. Integrale omgevingskwaliteit kunnen we alleen in samenwerking bereiken. Waarbij de ene partij investeert in de vraagstukken van de andere partij - de woningbouwer in energiebesparing, het energiebedrijf in architectuur, de drinkwaterproducent in schone akkerbouw - omdat hij alleen op die manier zijn eigen doel kan bereiken. Solidariteit als welbegrepen eigenbelang, dat is pas stoer.

Flip ten Cate is voorzitter van de EO Wijersstichting en redacteur van Ruimte + Wonen.