Dit nummer van Ruimte en Wonen heeft het thema 'Kwaliteit van leven voor allen en iedereen', als inspiratiebron voor steden en sectoren, ook belicht tijdens de Landschapstriënnale. Maar bij vele discussies en bijdragen in deze editie bleef de vraag opkomen, waar Nederland naartoe gaat en wie zich nog met de grote ruimtelijke opgaven bemoeit.

Deze zomer werd de besluitvorming over de Omgevingswet opnieuw uitgesteld. De minister, Melanie Schultz van Haegen, deed een paar voldane uitspraken in Binnenlands Bestuur: gemeenten konden door deregulering via AMvB’s tenminste geen spaak meer in het wiel steken; het aantal kerstballen (zoals milieuregels) was drastisch verminderd en de schoonheid van het nieuwe systeem was ondanks de kritische kamerbehandeling overeind gebleven. De levenshouding ‘tel uw zegeningen’ is heel prettig, maar wat zijn de zegeningen voor burgers en gemeenten? 
Het mensbeeld, dat oprijst uit de teksten van de Omgevingswet, is dat bedrijven alle ruimte moeten krijgen en niet in hun creativiteit en innovatiekracht moeten worden beknot door normen en controles. Bij burgers daarentegen is het risico van buiten de lijntjes kleuren erg groot. Het verschil tussen de grote (ruimtelijke) opgaven en de decentrale schaal waarop moet worden geopereerd roept het beeld op van de moestuintjes van Albert Heijn als oplossing voor de lokale voedselvoorziening. 
Ries van der Wouden bepleit in zijn artikel in deze editie van Ruimte en Wonen een omgevingsvisie, die aansluit bij de beleving van mensen, en met name bij hen, die zich afkeren van het politieke systeem en van internationale afspraken. Hij vindt dat de agenda van de Nationale Omgevingsvisie overbelast raakt met transitieopgaven voor de lange termijn. 

Dat is een oorspronkelijk geluid, naast de teleurstelling zoals in deze editie verwoord door Leonie Janssen-Jansen over het vage en vrijblijvende karakter van de opgaven. Het ontbreekt aan concrete doelen en de grotere schaal. De suggestie die wordt gewekt dat we permanent kunnen blijven kiezen uit alle mogelijke combinaties is volgens haar een illusie. In het interview met Willem Ferwerda van Commonland wordt nog een pleidooi gehouden voor visie, inspiratie en geduld, waar het gaat om de achteruitgang van de veenweidegebieden en de samenwerking tussen alle betrokken partijen.
Er is nog geen begin gemaakt met de ruimtelijke vertaling van de nieuwe maatschappelijke opgaven, of het nu om de woningbehoefte, de energievoorziening of de wateropgave gaat. Rob van Leeuwen beschrijft hoe de jonge ontwerpers in de Summer School van de Metropoolregio Amsterdam onbekommerd de hele opgave inplotten, niet gehinderd door de schoonheid van de verschillende gebieden, en tot verrassende oplossingen komen. Een nieuw pleidooi voor onderzoekend ontwerp!
Ruimtelijke ontwikkeling moet zichzelf nog steeds bedruipen. Wij zijn erg benieuwd welke rol er in het nieuwe kabinet komt voor een ministerie op het terrein van ruimtelijke ontwikkeling en wonen. Inspireren? Faciliteren? Het adagium van kennis ophalen is in de plaats gekomen van de mantra ‘Je gaat erover of niet’. De beleidspraktijk op het ministerie is zo gericht op eigen overbodigheid en het uitstralen dat alles goedkomt, dat er weinig noodzaak tot voortzetting aanwezig lijkt. Kwaliteit van leven doen we toch ook zelf? Natuurlijk zien we zeer veel bevlogen professionals rondlopen, die tegen de klippen op bijzondere projecten realiseren. Hun verhalen zijn prachtig, maar ze zoeken ook navolging en het opruimen van de barrières voor anderen. Het kan toch niet de rol van het ministerie zijn louter ‘verhalen te vangen’, als een soort cliniclowns van de ruimtelijke ontwikkeling?
Minder vage termen en meer heldere doelen en gewenste resultaten, dat is de uitdaging van de Nationale Omgevingsvisie. Zou de aftocht van de procesmanagers gaan beginnen… 

Paul Gerretsen
Stedenbouw & ?Ruimtelijke Ontwikkeling
Martijn Eskinasi
Wonen & Kwaliteit van ?de Leefomgeving
Annemiek Rijckenberg 
Stedelijke Ontwikkeling & ?Duurzaamheid
Evamarije Smit 
Conceptmanager 
Ruimte en Wonen