8 2015/02 S+ROThemaBinnenstadIntroductieBinnenstadBinnenstadDenise VrolijkEindredacteur S+ROIllustratie: Max KismanWat is de functie van de binnenstad inde stad van straks? Is er zoiets als eenProgramma van Eisen voor een goedfunctionerend stadscentrum? En zo ja,wat is dat dan? We kennen de discussie:functies verdwijnen, meest in het oogspringend voorbeeld zijn de winkels diehun deuren moeten sluiten. Dit leidtniet alleen tot leegstand, maar kanook economisch en sociaal verval totgevolg hebben. Toch zijn er zijn volopkansen. Denk aan de stedelijk geori?n-teerde huishoudens en expats die graagcentraal in de stad willen wonen. DeZZP-ers en mensen in dienstverlenendeberoepen die een stedelijke omgevingals werkplek kiezen. Ook wordt debinnenstad steeds meer een belevenis.Een ontmoetings- en verblijfsruimtemet stedelijke evenementen, festivals,horeca, culturele hotspots en (inter)nationale bezoekers.In deze S+RO-special verkennen wede verschillende functies van de bin-nenstad. We beginnen met de vraagof Nederlandse steden inderdaad hetgevaar lopen `doughnut cities', stedenmet een uitgehold hart, te worden.Volgens David Evers en Joost Tennekes,auteurs van de binnenkort te verschij-nen PBL-studie `Bestendige Binnenstad'is deze angst ongegrond. Het gevoel datde vitaliteit van binnensteden onderdruk staat kan evenmin onderbouwdworden. De benchmark van Goudap-pel Coffeng laat zien dat de economi-sche vitaliteit van binnensteden sterkverschilt. Op basis van vier `drivers',1) aanwezig voorzieningenniveau, 2)demografische context, 3) ruimtelijkekwaliteit en 4) bereikbaarheid, doet hetvitaliteitsprofiel een uitspraak over dealgehele conditie van de binnenstad.Verder kijken we naar de geschiede-nis: hoe heeft de binnenstad zich vanvroeger tot nu ontwikkeld? CoosjeBerkelbach laat zien dat het een komenen gaan van verschillende functies is.`Binnensteden, jong en oud hebben zichin de loop der eeuwen altijd weer wetente loodsen door de nieuwe tijd', steltBerkelbach. `Tegenslag is overwonnen,nieuwe ontwikkelingen zijn ingepastmet altijd in de hoofdrol de sleutel-woorden: flexibiliteit, bereikbaarheiden een gezonde balans tussen wonen,werken, toerisme en verkeer.'Een bruisend uitgaansleven bepaalttegenwoordig in grote mate het imagovan de (binnen)stad en is de motor diede binnenstedelijke economie draai-ende houdt. Vooral 's avonds en 'snachts is de stad decor voor verschil-lende evenementen. Toch kunnen dezeevenementen niet op enthousiasmevan iedereen rekenen, schrijft Irina vanAalst. In Amsterdam groeit de ergernis:teveel feesten, bierdrinkende mensenen toeristen. Ook in Utrecht kreeg hetLenteBockbier-festival veel kritiek.Joop de Boer ziet in de avond en nachtnieuwe functies opbloeien die verbon-den zijn met de 24-uurseconomie. De24-Flower-shop, m?t automatiek voorbloemen, is een mooi voorbeeld.De nacht wordt ontdekt als nieuwefrontier van de stedelijke ontwikke-ling, stelt De Boer. Nieuwe initiatievenkrijgen er de ruimte van de gemeente.Deze trend lijkt op het gentrification-proces dat veel oude stadsbuurtendoormaken. Cultuur wordt hierbij vaakingezet als katalysator voor gebieds-ontwikkelingen en leegstaande (winkel)panden. Cultuur biedt kansen omnieuwe waarde(n) en nieuwe stedelijkeplekken te cre?ren, schrijft Freek Lie-brand. Naast economische motieven isde sociaal-culturele benadering net zobelangrijk voor een vitale binnenstad.Stedelijke herverkaveling kan eenmooi middel zijn om de leegstand inde winkelstraat te keren, vinden JohnBardoel, Lars Pijlman en MatthieuVaessen. De traditionele (planologi-sche) indeling detailhandel, horeca endienstverlening sluit niet meer aan bijde huidige praktijk. Ook het PlatformBinnenstadsmanagement ziet dezelfdeontwikkeling. Felix Wigman, voorzittervan dit platform, schrijft: `We gaan toenaar gebiedsgerichte, integrale leef-baarheidsvisies, gericht op kwaliteit,vitaliteit en leefbaarheid. Ook aspectenals gezondheid en veiligheid spelen eenbelangrijke rol. Een andere uitdaging ligtop het gebied van mobiliteit, waarbij heteen belangrijk besef is dat het bezoek-doel de vervoermiddelkeuze bepaalt.'`Stedelijke herverkaveling past in dehuidige participatiesamenleving,' stel-len Bardoel, Pijlman en Vaessen, `enzal aan kracht winnen als het in denieuwe omgevingswet een verplich-tend karakter krijgt. Als stok achter dedeur om te voorkomen dat bijvoorbeeldeen onwillige eigenaar een gedragenen noodzakelijk transformatieprocesfrustreert.' Want hoe je het ook wendtof keert: werken aan de binnenstad iswerken aan de bestaande ruimte metbewoners en gebruikers. Of zoals Hans-Hugo Smit het verwoordt: `Succesvollebinnensteden bieden wat deze mensenvragen. Dat betekent echt niet altijd??n-op-??n doen wat "de consument"wil. Maar identificeren wat voor burger,klant of consument van waarde is moetwel startpunt van handelen zijn, enniet bestaande regelgeving, gewoontesof niet-geijkte opvattingen over goedstedelijk functioneren.' MK2014S+RO 2015/02 9ThemaBinnenstadIntroductie