- Minister Plasterk van Binnenlandse Zaken ontving een brandbrief van 234 wethouders. De forse bezuinigingen op onder meer de jeugdzorg en de huishoudelijke hulp voor ouderen gaan ten koste van kwetsbare burgers en de rek is eruit. Tal van beleidsissues zijn door decentralisatie en bezuinigingen veranderd van beleidsterrein in probleem. Gemeenten voelen zich ‘probleemhouder’, een woord dat nog niet in de Van Dale staat, maar geen toelichting nodig heeft.

Waarom ontving minister Blok geen brandbrief ? Gemeenten en woningcorporaties zijn ook ‘probleemhouder’ van het tekort aan betaalbare woningen. Er zijn in veel regio’s te weinig betaalbare woningen voor Nederlandse woningzoekenden, de statushouders doen daar nog een schepje bovenop om nog maar niet te spreken van de vluchtelingenopvang. Er is sprake van een groot probleem dat vooral wordt gevoeld op lokaal niveau. We kennen de voorbeelden van Oranje, Woerden en Steenbergen en de moeite die wethouders hebben om landelijk gedicteerde oplossingen op lokaal niveau uit te leggen aan de bevolking. Waarom alleen maar grote locaties, terwijl draagvlak voor een kleine locatie veel eenvoudiger te realiseren is? Waarom niet constateren dat voor de huisvesting van vergunninghouders, maar wellicht ook voor de vluchtelingenopvang een grote rol is weggelegd voor woningcorporaties en minister Blok?

Het huidige beleid van minister Blok met de verhuurdersheffing stimuleert woningcorporaties huren te verhogen, woningen te liberaliseren en te verkopen. En veel woningcorporaties doen dat ook. Tegelijkertijd zien we in veel regio’s de behoefte aan betaalbare huurwoningen bij woningzoekenden toenemen en die doelgroep komt verder in de knel. Wiens probleem is dat?

Zijn er dan wellicht andere probleemhouders? Minister Blok hecht veel waarde aan de commerciële investeerders. Die zouden de woningmarkt kunnen voorzien van woningen voor middengroepen en daarmee doorstroming genereren in de sociale huursector, zodat woningen voor de laagste inkomensgroepen vrijkomen. Een interessante theorie die ik nog te weinig werkelijkheid heb zien worden. Commerciële investeerder zijn uit op rendement, dat is hun bestaansrecht. Dat rendement zien ze vooral in aantrekkelijke delen van de woningmarkt. De koopmarkt wordt gezien de stijgende prijzen steeds interessanter voor hen die het zich kunnen permitteren, maar voor de meer kwetsbare groepen biedt deze markt weinig soelaas. Kortom, van de commerciële huurmarkt en de koopmarkt valt qua probleemhouderschap niet veel te verwachten.

Hoe staat het met de landelijke discussie over betaalbaar wonen, is hier een probleemhouder? Het sociaal woonakkoord en het vervolgonderzoek naar scheefwonen zijn toch gericht op betaalbaarder wonen? De huren moeten worden gematigd en goedkope en dure scheefheid moeten worden aangepakt, daarover zijn Aedes en Woonbond het eens. Het onderzoek naar scheefwonen biedt echter niet veel hoop op concrete oplossingen. De onderzoekers gaan niet in op wat betaalbaar en wat scheef is, ze zijn bij gebrek aan data niet in staat een actueel beeld te geven van scheefwonen en ze leggen een grote vooringenomenheid aan de dag als het gaat om het oplossen van goedkoop scheefwonen. Kortom, een systeemverhaal dat voorbijgaat aan het probleem en de probleemhouder.

Hoe zit het dan met het verscherpte toezicht op de sector, wat kunnen we daarvan verwachten als het gaat om betaalbaar wonen? De Woonautoriteit heeft problemen met het sociaal huurakkoord, omdat het financieel gevaarlijk is voor sommige corporaties. De Woonautoriteit maakt zich duidelijk meer zorgen over de financiële gezondheid van woningcorporaties dan over die van huurders en mensen die op zoek zijn naar een betaalbaar huis. Kortom, minister Blok voelt zich als minister voor Wonen en Rijksdienst gek genoeg geen probleemhouder. De probleemsignalering moet logischerwijs komen van gemeenten en woningcorporaties.

In hoeverre zijn woningcorporaties probleemhouder van welk probleem en wat is hun toekomst? Een vraag die centraal stond op een tweedaagse in Doorn. Buitengewoon boeiende dagen zoals André Ouwehand en Wouter Rohde beschrijven in hun inleiding op dit themanummer. In dit nummer zeven artikelen over de toekomst van woningcorporaties en twee korte bijdragen van corporaties die zich duidelijk probleemhouder voelen van de huisvesting van vergunninghouders. Verder zijn er hoopgevende initiatieven zoals het project ‘Sense of belonging’ van de BNA, het platform Opnieuw Thuis en een heldere wensenlijst van Aedes aan de minister als het gaat om de huisvesting van statushouders en de opvang van vluchtelingen. Hopelijk maakt dit minister Blok duidelijk dat hij een probleemhouder is die lokale oplossingen voor Nederlandse huurders, woningzoekenden, vergunninghouders en vluchtelingen moet faciliteren. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door een heldere definitie van betaalbaarheid te formuleren en door een korting op de verhuurdersheffing voor goede oplossingen in lokale woningmarkten met grote problemen.